16. Basinii Parmensis epistola
ad divum Leonellum Estensem

Primus Apollineas pro te, Leonelle, camenas

Aonas ad fontes Parnasia ductus ad antra,

Aggrediar cunctosque canam tua facta per annos.

Me superent quicunque ferant ea, laude minores,

5

Atque velim magno vix concedatur Homero.

Te neque Musarum quisquam praestantius artes

Novit et in melius tam multis rettulit annis.

Nanque ego praetereo tabularum, signa tuarum,

Aonidum decus; ut plena stet imagine miris

10

Picta tabella modis, viva est qua candida Clio,

Clio Pieridum laetissima, qualis ab imi

Lucifer Oceani sacra iubar extulit unda.

Nos vero multum, rarissima turba, poetae

Debemus, Leonelle, tibi, qui talia magnis

15

Numinibus nostroque velis dare munera Phoebo;

Atque ego praecipue cuius, pater optime, versus

Et legis et caros dignaris honore libellos.

Tu, Meleagre, novas inter cludere figuras,

Felix laude tui lectoris: maximus inter

20

Ille pater pictas referet tua carmina Musas.

Quare ego me primum iuvenili carmine damno

Viribus invigilare meis pro te, optime, pro te.

Postremus primusque labor meus omnis ab uno

Omnia principio meditabitur. O, mihi quondam

25

Si qua animos subit ulla meos, vir maxime, virtus,

Quae tibi quaeve tuae referam pater inclyte, famae?

In te sola salus Italae virtutis et ingens

Pignus, et augustae dona immortalia pacis,

Qua populos pietate regis tranquillus et ampli

30

Regna paterna soli, qua labitur Eridanaeum

Flumen et aequoreis inmurmurat altius undis

Adria, finitimo qua cernitur Appennino.

Omnia sunt vulgo subita concussa ruina;

Vndique bella sonant: praeter tua regna, labascunt

35

Omnia; bella Ligus timet; hinc Venetusque fatigat

Pronus et adversis impingens agmina terris;

Hinc tuus ille socer patriis excitus ab oris

Vectus adest murosque viris obsedit Ethruscos,

Rex armis populisque potens, cui maxima septem

40

Regna ferunt animos Fesulanaque moenia tentant.

Impia Tisiphone vocat atra ad bella sorores,

Sanguineam ante ferens, visu miserabile, caedem

Insultatque malis et sese non tenet ulla

In facinus scelerum facies, furor omnia secum

45

Praecipitat; gaudent scelerata lacessere praelia

Agricolae atque auro divina resolvere iura.

Quid non, dira sitis et habendi insana cupido,

Sollicitas! Saltem venturae turpia famae

Nomina iam seros moveant quaecunque nepotes.

50

Dii, precor, Italiae custodes, maxima semper

Numina, Romuleae qui iam favistis et urbi

Et populo, et fautrix trabeati Vesta Quirini,

Hanc rabiem iam nunc terris avertite vestris

Et pacem Ausoniis, solam quam poscimus, oris

55

Reddite nec tantos mortalibus esse furores

Mittite; sed placidam, Latii decus, annue mentem

Spes Italum, Leonelle, virum; iuvat ire per omnes

Castaliae montes totumque Helicona videre.

Pro te olim melius, neque enim tua maxima facta

60

Nunc parva memorare lyra velit illa tui mens

Vatis et ingenio maior tamen ipsa voluntas.

Non ego nec veteres maiori laude Latinos

Nec Graios viguisse viros nec Caesaris unquam

Crediderim maiora tuis illa inclyta factis:

65

Dulce decus nostrum, Phoebi venerate sacerdos,

Spes animis o firma meis, qui solus abunde

Bellerophonteos potuisti haurire liquores,

Principibus quae rara solet contingere virtus.

O felix ter io, quater, o semper<que> beatum

70

Humanum genus, Aonidum si praemia norit,

Dissimulans simulansque nihil si vita virorum

Abstineat placitis, parvo contenta, nec ullis

Illita criminibus, quam nec movet ulla profundi

Spuma superba Tagi Pactolusve elicit auro.

75

Tu vero quem musa iuvat, tu maxime regum,

Sis felixque piusque tuis; et tempora nostra

Respice, quae veniunt lustris melioribus. Ocii

Ignavi quae longa quies fuit, omnis in auras

Aethereas diversa fugit; placidaeque Sorores

80

Ad tua, summe ducum, referuntur tempora, Caesar.

Caesar enim mihi solus eris: te Graia iuventus,

Te Latii canet omnis amor; tua magna futura est

Gloria, postremos maneat duae certa nepotes.

Vt colitur nostro Troianus Iulius orbe,

85

Teque tuosque novo divum dignamur honore.

Te tamen o serum, decus immortale, precamur

Hauriat illa dies, venias ubi sidus; et alti

Regia magna poli tarde te te advocet. Aut quom

Sit libitum magno, qui fert ea fata, Tonanti,

90

In melius quom forte volet benefacta referri,

Sis patriae memor Italiae pacisque memento

Quam terris coluisse caves; quin omnibus annis

Italiam votis damnabis, te tua virtus

Sydus et immensi faciat quom numen Olympi.

95

Polliceor, si quid possum promittere, magni

Carminis antiquum quicquam modo, maxime princeps;

Ante expectatum referam tibi laudis honores.

Haec tibi iussa cano; cape iussa fidelia. Nanque

Tempore quo medio rapiuntur sydera caelo,

100

Incubuit mediae lux ingentissima nocti

Audaci fulgore, cavas et dispulit umbras.

Obstupui, fateor, magno torpore sepultus

Qui fueram et placidum carpebam corde soporem.

Obstupuit domus et clari arrisere Penates;

105

Tum citharae quater audiri sonus et nova secum

Carmina; et ambrosios inter fragor almus odores

Sensibus hauriri nostris, vacuisque natare

Aedibus umbra levis talesque referre loquellas:

"Heus" ait, "an vigilas, Leonelli fide minister?

110

O vigila, neque enim somno indulgere poetas

Tam longo fas est; divinae parce quieti

Et Leonelleas accingere dicere laudes.

Surge age et ipse tui Leonelli nomen ad astra

Tolle. Libens adero, nec te tua Musa relinquam;

115

Nanque ego quam pingi iussit sum candida Clio,

Clio Pieridum laetissima: cerne venustas,

Dulcis amice, genas, vultus oculosque nitentes;

Hanc faciem in tabulis ipsam vidisse memento.

An quisquam nostra vir tempestate Latinos

120

Vi tanta praestabit avos tantoque favore

Ingenio aspirare tuo volet? o, nova praesens

Ille tuos olim si carmina spectet amores".

Vix ea Musa; dehinc tenuis elapsa per auras

In noctem fugit, nec me ulteriora volentem

125

Dicere verba sinit pavor horridus; atraque terrae

Vmbra volans nigris circum se denset in alis.

Et me quem primum voces cantusque iuvabat,

Nunc timor acer agit, Clius ne iussus ab ore

Deficiam, rex magne, tuas si scribere laudes

130

Incipiam; sed da veniam nunc, si quid adortus

Moliri aethereas iactem iuvenile sub auras.