17. ad Petrum Medicem de laudibus Poggi

Iam gelidum nigris subvecta per aera bigis

      Nox maris occiduas prona subibat aquas,

Cum matutine Thetis statione relicta

      Oceanum rutilo Lucifer exit equo.

5

Hic mihi Castalii nemoris regina nitentes

      Venit Apollinea fronde revincta comas.

Nulla tamen docto resonabant pollice fila,

      Nec fuit in levi barbiton ulla manu,

Sed tamen ut moesto tristis dedit ore querelas

10

      Cognita mi voce est Calliopea sua;

Haec ita: "Proh vestri scelus atque infamia saecli,

      Proh dolor, heu, Musis hiccine venit honos?

Hiccine venit honor Musis, quis semper Etrusca

      Supremus fuerat hactenus urbe locus?

15

Te propter Graios olim Florentia fontes

      Et nemus et Clarii linquimus antra dei,

Nec piguit Fesulos montes nec claustra Mugelli

      Neve Casentini visere saepe iuga.

Quin et aquas placidi nobis sacravimus Arni,

20

      Seque suo castus lavit in amne chorus,

Vt nobis celebres vates celebresque venirent

      Rhetores et quicquid floret in historia.

Hinc Dantes terras et clari sidera coeli

      Dixit et infernos tertia regna lacus;

25

Hinc tu divino, Petrarca, incensus amore

      Cantasti Laurae cygnea colla tuae.

Cantasti patrio Tyrrhena poemata versu,

      Cantasti Latio Punica bella pede.

Nam quid Boccacci lusus, quid docta Colucci

30

      Dicta Salutati nunc numerare iuvat?

At nuper Tuscae dedimus duo lumina genti,

      Quales rara solent saecula ferre viros.

Gesta Fluentinum descripserat alter et arma

      Quaeque notanda domi quaeque notanda foris;

35

Alter Cecropiis imbutus pectora chartis

      Viribus ingenii subdidit artis opus.

Nemo magis dubiis potuit cognoscere rebus

      Vtile nec docto promptius ore loqui.

Ille etiam nostri nemoris pius incola fonte

40

      Cum biberet tota proluit ora sacro;

Hinc cecinit lyricos; mox dum traducit Homerum

      Occidit heu patriae gloria magna suae.

His ego Daphnea populo plaudente corona

      Ornavi propria tempora docta manu.

45

Nam duce me quondam magni secreta palati

      Mandarat tantis Curia vestra viris.

Sic olim vestram semper celebravimus urbem,

      Dum meruit magnus praemia digna labor.

Nunc ne defunctis dignus successor abesset,

50

      Instructum egregia misimus arte virum.

Hunc nos irriguis Parnasi eduximus arvis,

      Bellorophontei qua fluit unda feri,

Et dedimus gravibus dictis placidoque lepore

      Edere grandiloquo verba soluta sono.

55

Ergo quis docti divina volumina Poggi

      Nesciat et libris cuncta referta suis?

Ah quam precipiti stultos conturbat avaros

      Fulmine, quam veras imprimit ille notas,

Quamque asper retegit qui summa in pelle decori,

60

      Dum lateant, alacres in scelus omne ruunt.

Hic nihil esse docet miseris mortalibus usquam

      Humana maius conditione malum.

Atque docet varios fluxus variosque reflexus

      Fortunae et iussu cuncta movenda suo,

65

Quamque sit infelix cuiusvis principis aula,

      Ipsa licet veri nescia turba neget.

Et recte addubitat senibus ducenda sit uxor,

      Cum multum teneat utraque causa mali.

At te nobilitas generoso pectore veris

70

      Laudibus a vulgo iam procul ipse canit.

Nec te praeteriit, rerum fortissime Caesar,

      Nec te cui nomen Africa victa dedit.

Sed longum est monumenta viri si cuncta revolvam,

      Nec praesentis opus temporis esse reor.

75

Multa puer, iuvenis descripsit plura senexque

      Plurima nec salibus nec gravitate carens.

Quam variis redimita novi sub sidere Tauri

      Floribus in verno tempore ridet humus,

Tam varia in doctis resplendent lumina chartis,

80

      Tam varius signat splendida verba color,

Vt qui purpurea distinguit veste lapillos,

      Quo referat multum discolor aura decus.

Quin etiam ut veterum erueret monimenta virorum

      Nec sineret turpem tot bona ferre situm,

85

Ausus barbaricos populos penitusque reposta

      Poscere Lingonicis oppida celsa iugis.

Illius ergo manu nobis, doctissime rhetor,

      Integer in Latium, Quintiliane, redis;

Illius atque manu divina poemata Sili

90

      Italicis redeunt usque legenda suis.

Et ne nos lateat variorum cultus agrorum,

      Ipse Columellae grande reportat opus,

Et te Lucreti longo post tempore tandem

      Civibus et patriae reddit habere tuae.

95

Tartareis potuit fratrem revocare tenebris

      Alterna Pollux dum statione movet,

Coniugis at rursus nigras subitura lacunas

      Euridice sequitur fila canora sui,

Poggius at sospes nigra e caligine tantos

100

      Ducit ubi aeternum lux sit aperta viros.

Rhetora, philosophum, vatem, doctumque colonum

      Merserat in nigra barbara nocte manus:

Poggius hos vita potuit donare secunda,

      Dum mira turpi liberat arte situ.

105

Nec satis est ex se quod scripsit quodque vetusta

      Eruit e tenebris multa labore suo;

Verum etiam Graios nostro sermone libellos

      Vertit in antiqua nobilis historia.

Et nunc, o mores, o tempora, debitus illi -

110

      Ferre quis hoc poterit? - eripietur honos.

Ah tantum vobis licuit, civilia iura,

      Pieridum casta pellere sede chorum:

Formula quae vobis, quae competit actio summum

      Per scelus audaces inseruisse manus?

115

Non ego Tyrrhena posco vos pellier urbe,

      Nec sua causidicis praemia digna nego.

Auro cingantur nitido semperque superbos

      Ingenti titulos ambitione gerant,

Et pretio ingenti sanctarum aenigmata legum

120

      Arbitrio veniant discutienda suo;

Denique si fas est inter mortalia regnent,

      Illorumque brevis cuncta libellus agat.

A nobis tantum, si qua est reverentia divos

      Quae colat, a nobis iam cohibete manus.

125

Nam quae vobiscum nobis commertia, quave

      Consimilis vitae mos ratione fuit?

Nos neque clamores sequimur nec praemia voci

      Poscimus et casta nil nisi serta iuvant;

Vos inter strepitus fas est turbamque sonantem

130

      Spargere clamoso iurgia multa foro,

Insanasque sequi lites rabidoque tumultu

      Venali tristes voce citare reos.

Sed quid ego haec frustra, cum iam civilia iura

      Per fraudem posito ius sibi iure parent?

135

Et poterit Medices veteres oblitus amores

      Oblitusque mei talia facta pati?

Non poterit, neque enim Latiis est alter in oris,

      Reddere pro meritis qui magis aequa velit.

Quin et Musarum sacro perculsus amore

140

      Et noctes studiis invigilatque dies.

Rhetores hinc omnes novit sanctosque poetas

      Et veterum callet dogmata prisca patrum;

Hinc etiam doctus doctis indulget amice

      Atque inopes opibus consilioque fovet.

145

Nec Maecenatis fuerat clementia maior,

      Communis vatum cui dedit astra favor.

Ergo huius gremio nostrum nomenque decusque

      Ponimus: hic nobis rite patronus erit.

Hic etenim fessas e tempestate Camenas

150

      In tutos referet restituetque sinus;

Hoc duce nostra pio sedes reddetur alumno,

      Et stabunt doctis praemia digna viris.

Nec tamen immemores dicet nos muneris ille,

      Nec veniet merito gratia parva suo.

155

Nam surget quandoque meo de fonte poeta,

      Qui magnum Petri nomen in astra ferat.

Qui referat magnumque Petrum Cosmumque parentem,

      Egregium patriae lumen utrumque suae.

Ille modo niveo reddat sua flumina cygno,

160

      Impleat et liquida voce canorus aquas.

Flumina reddantur cygnis, quae limpida quondam

      Bellorophonteos sint aditura lacus.

Qui nisi praeduros adamantas pectore gestet,

      Solerti favos reddere nolit api?

165

Reddite iam dulces apibus, iam reddite favos:

      Hinc vobis posthac plurima mella fluent."

Haec et plura mihi: sed quis meminisse deorum

      Cuncta queat? maesto Musa locuta sono est.

Mox sua dum celeri vertit vestigia passu:

170

      "Cuncta - ait - haec Medici dixeris atque vale.

Cuncta!" Ait atque abiens, nequid sibi triste videret,

      Conspectum fugit, Curia Tusca, tuum.