23. ad urbem Florentiam

Hactenus egregiam niveo candore puellam

      Et dominae lusi lumina nigra meae.

Nunc tua maiori, praestans Florentia, versu -

      Dent modo fata viam - fortia facta canam.

5

Quid iuvat antiquas heroum dicere laudes,

      Aut quid Thebanos, bella nefanda, duces?

Nil mihi cum Priamo, nil tecum, fortis Achilles;

      Tu Paris atque Helene, fabula nota, vale!

Haec Grai, haec Latii quondam cecinere poetae,

10

      Tritaque sunt nostris auribus ista satis.

Dicam ego Romanae florentes urbis alumnos

      A patribus nunquam degenerasse suis.

Et referam versasque acies et moenia celsi

      Boniti plano iussa iacere solo.

15

Et vos, o Pisae, cantabimus, altera nobis

      Carthago, tandem nostra tulisse iuga.

Nec semel adverso iam fractas Marte Senenses

      Atque Lupam turpi terga dedisse fugae.

Quid Volaterranis sublimi monte superbis

20

      Profuit in summis moenia habere locis,

Dispositasque suis muris armare cohortes,

      Volvereque in nostros saxa superna viros?

Scanduntur rupes, tum denso milite porta

      Frangitur et medio ponimus arma foro.

25

Ah quam felici, praeclarae mater alumnae

      Roma, Fluentina moenia condis ave!

Hinc manibus nostri procero corpore Casca

      Foresi moriens sanguine tingit humum.

Casca unus solitus reginas sistere turmas

30

      Non tulit Etrusci fortia tela ducis.

Sed nimis heu gracili tam grandia proelia versu

      Ludo: meos humeros non onus omne decet.

Est furor, est cymba vasto me credere ponto

      Exigua; fluvios nostra phaselus amet.

35

Sitque satis dominam miseris urgere querelis,

      Mulcere et gracili pectora dura lyra,

Imparibusque modis teneros disponere amores:

      Haec tibi materies, parve libelle, datur.

Nec tamen exiguum talem dixisse puellam

40

      Duxeris: haec laudis gloria magna mea est.

Gloria magna quidem talem dixisse puellam,

      Cui similis quondam nulla puella fuit.

Nam niveos vidi flores vidique rubentes

      Virgineo mixtos molle decere sinu,

45

At dominae faciem si contemplabere nostrae,

      Pulchrius in Xandra est fusus uterque color.

Quale ebur aequabit dentes, quae rubra labellum

      Purpura? Quae vincent cygnea colla nives?

Fulgeat, ut libuit, tersum perfulgeat aurum;

50

      Non tamen has superet, candida Xandra, comas.

Ipsa tuis oculis cedet Venus, ipsa deorum

      Regina incessus optet habere tuos.

Vna Fluentinis nata es tu gloria nymphis,

      In te congessit, quicquid habebat amor.

55

Sis modo - iusta peto - nostro non saeva furori:

      Hinc laus est formae tota futura tuae.

Laudamus, fateor, flavos in virgine crines,

      Candidulam frontem candidulamque genam;

Sed mage laudamus mores in cuncta venustos,

60

      Aut si quam precibus flectere possit amans.

Contra autem fastus qui non odere superbos?

      Quamvis pulchra, tamen nulla superba placet.

Oderunt superi crudelia pectora divi

      Et trucibus nymphis multa dedere mala.

65

Heu, poteras Phoebo, Daphne, gaudere marito

      Et coniux talem scandere laeta torum.

Sed dum illum dure refugis, vah stulta puella,

      Qui, modo sana fores, ultro rogandus erat,

Candida frondenti tibi sunt circumdata lauro

70

      Pectora et in ramos brachia versa novos.

Sic hominis veterem penitus mutata figuram

      Flumina, nunc arbor facta, paterna colis.

Sic Arethusa, sui nimium dum saeva querelas

      Alphei et placidas spernit, amata, preces -

75

Vel dictu miserum - vitreas mutatur in undas.

      I nunc, te Alpheo, dura Arethusa, nega!

Iphis Anaxaretis nimia feritate repulsus

      Ante diem Stygiae flumina vidit aquae;

At Venus indignos fastus non passa puellae

80

      In lapidem verti candida membra iubet.

Ergo si sapies externis docta periclis,

      Xandra, in me facilis mitia corda geres,

Neve, heu, sit tanti lacrimas vidisse furentis,

      Tristia cum falsus irrigat ora liquor,

85

Vt tibi vel minimum iubeat nigrescere dentem,

      Siquis adhuc miserans vindicat ista deus!