2.

IN RVSTICOS

Non est, agricolae, quam vestra beatior ulla,

      Non est ars magnis carior ulla deis.

Vt legimus, primi terram coluere parentes,

      Presserunt humeros falxque ligoque suos.

5

Non puduit cultis vitam exercere sub agris,

      Non puduit stivae conseruisse manum.

Divitiae fuerant magnae sibi poma nucesque,

      Delitiae fuerant dulcia mella suae.

Grex pecudum sibi erat, cari spes nata peculi,

10

      Maximae opes liquidi copia lactis erat.

Sub placida patulae recubabant arboris umbra,

      Alta dabat facilem mollis et herba thorum.

Iuxta ibat labens crepitanti murmure rivus,

      Et saliens mota dulce sonabat aqua.

15

Mulcebat teneros ea tunc suavissima somnos,

      Sedabatque gravem purior unda sitim.

Ampla videbantur tuguri sibi tecta pusilli,

      Quod nunc et minimum quemque habitare pudet.

Tunc nondum evectae superabant moenia turres,

20

      Nec fuerant fossis oppida cincta suis.

Nondum sollicitae scindebant aequora naves,

      Nondum bellator frena terebat equus.

Tunc aes atque aurum preciosaque gemma latebat

      - quae vellem aeternos delituisse dies!

25

Nondum discordes congesta pecunia lites

      Moverat – illa omnis causaque fonsque mali est.

Tunc furta et nocuae fuerant sine nomine praedae,

      Res fuerat tectos vana timere dolos.

Nec servi dominos, geniti neque fallere patres,

30

      Norant vicino nullus obesse suo.

Tunc non sceptra ducum, dominandi nulla cupido:

      Par fuerat studium, parque fides hominum.

Non infusa auro reges aconita bibebant:

      Praebebat fagus pocula tuta rudis.

35

Rixae aberant odiumque et falsae crimina linguae,

      Dulcis pax omnes, dulcis alebat amor.

Cuique dabat vitam proprio quod legerat agro,

      Cuique suo vitam parta labore dabant.

O fortunatos aetas quos illa recepit,

40

      O sub felici sidere progenitos!

Tunc non vile fuit, nec agreste ignobile nomen;

      Tunc magnus fossor, magnus arator erat.

At, vos si sapitis quantum sors vestra beata est,

      Agricolae! Certe nulla beata magis!

45

Quam simile est prisco vestrum quod degitis aevum,

      Ars est quam similis, vitaque quam similis!

Idem victus, idem studium, spes, cura eademque,

      Idem ruris amor, sollicitudo eadem.

Verum negligitis tot opes, quot larga deorum

50

      Dextra dedit; verum tot bona negligitis!

Non est copia opum maior, quam vita ubi paucis

      Contenta angusto sub Lare tuta agitur.

Aurea quae fuerant agrestum saecula quondam,

      De fece atque luto nunc sibi nomen habent.

55

Mutata est antiqua suis cum moribus aetas:

      Prisca abiit probitas, prisca abiit pietas.

Quid sit pax et amor, quid lex nescitis, agrestes,

      Qualia sint divum, qualia iura hominum.

Nescitis quid fas et ius, quid sancta fides est,

60

      Quid colere est homines, quid colere est superos.

Furta autem et raptus, inhonestaque iurgia nostis;

      Quid sit furari, quid rapere: hoc sapitis.

Temnere caelicolas, sanctas corrumpere leges

      Scitis, et exempli caetera quaeque mali.

65

Heu, doleo vestros (doleam concedite) mores

      A coeptis veterum degenerare patrum!