Francesco Filelfo satyrae 5, 1

Testo base di riferimento: Silvia Fiaschi, 2005

Cura dell'edizione digitale: G. Della Pietà, 2014


Hecatosticha prima

Magnanime heroum princeps, spes unica lapsis

Ac miseris extrema salus, si afflatibus aures

Praestiteris mentemque piis, vel digna monente

Accipies vel grata tibi quin pondere quidquid

5

De rerum statuas, pietas tamen ipsa probetur

Nostra tibi simplexque fides. Age, maxime princeps,

Te facilem mitemque meis hortatibus adde.

En, duo praestantes populi, quos saeva vicissim

Vel fraus vel fortuna premens agitatque trhaitque,

10

Nobilis Ethruscis longeque illustris in agris

Exul ab urbe sua variisque laboribus actus,

Quique inter Ligurum veteres micat altior urbis

Milite ab Herculeo, proprius seseque suasque

Vt res aspicias, en, supplice voce precantur.

15

Quo faciem vultumque, ferox, avertis? An hostis

Te vetus incedit turbatque licentia Tusci?

An potius Genuae movet inconsulta rebellis

Factio? Magnanimi est iniustos temnere motus;

Parcere claementis, sed quos iniuria vexat

20

His ferre auxilium tetroque levare tyranno,

Munifici est iustique animi. Virtutibus hisce

Si morem penitus, si morem gesseris, omnes

Invidiae stimulos superans ac Nestoris annos,

Immortalis eris. Quid enim timet inclyta virtus?

25

Non hanc ignis edax, non hanc fremibunda Charybdis,

Terrarum caelive furor, non denique pestis

Vlla minax terrere queat. Nam sola fatetur

Ipsa deam sese virtus divumque parentem.

Nonne vides itidem tibi nunc contingere victus

30

Quod Croesus Sardis Lydosque et Lydia regna

Dixerat in praedam multo cum sanguine Cyro

Vertenti? Genuensis ager vastatur, id omne

Damno appone tuo. Rapitur castissima virgo?

Hinc trahitur matrona? Puer divellitur illinc?

35

Id tibi iacturae est. Portantur mille talenta?

At tua portantur. Miseranda strage virorum

Mille perit? Pereunt qui vivi teque tuumque

Nomen ad astra ferant. Quid verbis immoror? Vni

Detrimenta tibi, quidquid Genuensibus ipsis

40

Infertur cladis, numeres licet. Ignis amicis

Ingeritur caedesque tuis, non uritur hostis.

Parce tuis, aut parce tibi, deliquerit unus

Quamvis aut pauci. Quid cunctos crimine ab uno

Ad poenam exitiumque vocas? Genuamne verendam

45

Maiestate sua, terraque marique potentem

Reginam potiusve deam, delere labores?

Ingentis ostende animos: erraverit, esto,

Non odio tamen acta tui, sed fraude vel astro.

Quod si dura sedet, si nulla flectitur arte,

50

Cede moram spatiumque aegrae: medicamina morbus

Immaturus adhuc non excipit. Omnia tempus

Demollire solet. Tua fac claementia cunctis

Praebeat exemplum, quo te vereantur amentque,

Non metuant: namque est odio quicunque timetur.

55

Interea eiectis patria succurre benignus

Civibus his, quos dia tulit Florentia, magnum

Momentum rebusque tuis Italumque daturis.

Hos urbi, quam turpis habet tristisque tyrannis,

Restituas facili prorsus minimoque labore.

60

Non etenim dirus violatis Mundus amatur

Afflictisque animis deceptae plebis, at aurum

Hunc prius optatumque illi carumque misellae

Reddiderat, quae se postquam lachrymanda supremae

Expositam praedae cunctisque iacere rapinae

65

Sensit, in omne ruit vitae discrimen avetque

Se potius mala cuncta pati, quam ferre tyrannum

Immanem tetrumque diu. Dignoscere Mundum

Incipit esse hominem sua qui cum foenore servet,

Ast aliena, rapax, miro sibi vendicet astu.

70

Ergo tuae fuerit, qua praestas omnibus unus

Dux ingens lumenque ducum splendorque, Philippe,

Iusticiae iniustis hominum conatibus obstans

Vt tueare probos; ast iis iniuria praeceps

Quos habet obstrictos, te formidabilis ultro

75

Obiicias. Magnam peperit victoria laudem,

Qua modo tot ducibus tot regibus acre subactis

Caietam horribili praeda facibusque levaras,

Captivosque tibi, miserans, servire negasti.

Maiorem, mihi crede, dabit cepisse virorum

80

Nobilium partes, illisque tulisse salutem,

Qui sunt saepe ausi tecum certamen inire

Deque triumphali contendere laudis honore.

Carcere solvisti qui cum tibi semper amicus

Ante fuit, nulla se causa reddidit hostem.

85

Liberet exilio tua munificentia, qui te

Hostili ex animo quo semper inarserat armis,

Et studiis et amore pio servetque colatque.

Abstulerat Genuam tibi proxima gloria Martis,

Verum haec non Genuam solum tibi maxima virtus

90

Conciliare queat, sed quidquid restat inultum

Aut intemptatum Latii per aperta, per omnem

Nubiferum montem, tibi conciliare vel ultro

Subiecisse queat. Quod si neglexeris... at me

Contineo: vatum mens est praesaga futuri.

95

Non autem nescis quid Florentina tyrannis

Nunc agitat, quid alit monstri, quo dirigit arcus.

Consule virtuti; propriis aut prospice rebus,

Aut saltem ltaliae misero terrore labanti

Tendentique manus, teque et tua sceptra petenti

100

Auxilio succurre, deum certissima proles.