Francesco Filelfo satyrae 3, 9

Testo base di riferimento: Silvia Fiaschi, 2005

Cura dell'edizione digitale: G. Della Pietà, 2014


Hecatosticha nona

Aemulus Alcidae repetis Phlegetonte subacto

Viventis auras; sed eo magis Hercule nobis

Mirandus, Francisce, redis, quo cuncta furoris

Fraena mali quibus immersum faeralis Erinys

5

Te premeret magnis nixus conatibus imi

Liqueris excutiens tristes Acherontis ad undas.

Nec pars ulla tui, quod nec tibi contigit olim,

Theseu, pallentis erret malesana per umbras:

Integer ad superos, Pontane, reverteris unus

10

Ac fortis composque tui. Nec docta Sybilla

Nec vates laudis Circe sibi vendicat ullam

Partem huiusce tuae; nullo pollutus acerbi

Vulneris ostento nulloque Elpenore, nullo

Miseno diris addicto mortibus, amnes

15

Traiicis horrendos. Veneris clarissima proles,

Aeneas, atque ille πολύτροπος, ὃς μάλα πολλά

 πλάγχθη iure tuae laudi concedat Vlysses:

Victa morte redis, tetros emensus hiatus

Terribilisque feras et monstra minantia luctum.

20

Quid tibi nunc animi fuerat? Qui terror opacam

Eripuit mentem cum vel per inane rotantem

Aspiceres alium, mox Oriona videres,

Inde novem stratum per iugera vulturis escam

Vsque renascentem Tityon, rabidoque dolori

25

Tantalon addictum mediis qui vinctus in undis

Dira sitit, nec poma valens pendentia et ori

Mille per anfractus circunludentia obesse

Esurit, hinc saevo frustra cum pondere niti

Sisyphon, aut magni totus quem exhorruit orbis

30

Amphitrioniadae tremuisses Herculis umbram?

Ille et enim divum coetus, susceptus Olympo

Per meritum pietatis opus iustosque labores,

Circuit et gaudet praesens in vota vocari.

Quod si tanta adeo callens miracula nosti,

35

Dic, age, quas livor, quas dira superbia poenas

Pendeat, ut nummis inhians et pauper avarus

Aestuet, ut mendax crucietur, ut impius igni

Perfidiae cultor scelerive obnoxius ulli

Ardeat; adde quibus tuus, o, plectatur adulter

40

Suppliciis (oh, quanta reor discrimina moechis

Addita!), quandoquidem veteris vestigia flamae

Detestaris amans mollesque Cupidinis arcus!

Vidisti forsan tristes Eratosthenis umbras

Aut Clodi et Crispi noctes pensare per ignem?

45

Anne inter moechos et Caesar et impia Lagi

Infamisque iacet meretrix Cleopatra superbi?

Quid Paris? Anne Helenen invitam traxit adulter?

An vir ad Iliacas uxorem advexerat oras?

Quidve Clytemnestram per pallida regna flagello

50

Aegistumque premit simili rex crimine flagrans?

Anne et Aristotelen cruciatus effera cogit

Pythias ad rigidos Herpyllidos excita moechae

Concubito atque notho? Versuta sophismata, et artes

Rhetorices, rerum ac physeos doctrina latentis,

55

Ingeniumque ferax, variique gravesque labores,

Quanta virum iuvere minus quo sentiat ignem?

Num tuus Hippocrates, qua virgine dicitur usus

Vel duce vel comite, intempesta nocte pudicam

Compressit? Medicosne iuvant dulcissima furta?

60

Verum age, dic, rogito: num te qui caeca ministrat

Tartara pertimuit sibi ne spoliator amatae

Persephones Stygios tranasses fervidus aestus?

An mirata tuas uxor Plutonia vires

Isthmariamque lyram divinaque carmina, venis

65

Hausit amoriferos penitus flagrantibus ignes?

Anne Cupidinei tam magna potentia taeli

Quo, cunctis quibus ipsa potens natura creatrix

Concedit rebus victis et manibus Horchi,

Fortior Hippomacho, qui tris intactus ab ictu

70

Aelius adversos duro certamine victor

Sterneret, ad superos iantandem morte subacta

Mira laude ieris, nec Cerberus atra colubris

Colla triceps rabidis remeantis in ultima tollens

Fata tuum potuit robur temptare? Cathaenis

75

Ardua quin duris tractum per saxa, per amnes,

Per scopulos, per mille sacri ludibria monstri,

Denique per maestas urges occumbere mortes?

Nonne igitur magno celebraberis Hercule maior

Invicta virtute, Erebi superare baratrum

80

Ausus et aligeri prosternere numinis iras?

Attamen hortari non te, Pontane, verebor,

Omnibus ut cures studiis ac viribus, omni

Ingenio atque opera ne te tremibunda secundum

Tartara demerstun capiant: quandoque pericla

85

Nam repetita solent clades afferre supremas.

Parce tibi, moneo: noli te credere caeco

Huic puero, quencunque faces volucresque sagiptae

Audacem fecere nimis; solet improbus omnes

Fallere (nulla fides in tam puerilibus annis!),

90

Alludens nectitque dolos, ac raetia semper

Tendit et insidias. Fraudes fuge, doctus, Amoris!

Perdidit Alciden, ac Thesea Pirithoumque

Hic puer indomitus. Fallacibus Orphea taelis

Transfixum truncat demum mergitque sub Ebrum;

95

Nec solum extenuat corpus tabemque latentem

Inserit, at mentem quoque subripit atque phrenesin

Impius inducit. Vim perturbatio tantam

Haec habet, ut multos in se loetaliter armet.

Qui vult esse sui compos nullique furori

100

Cedere, diffugiat flamas et vulnus amoris.