Francesco Filelfo satyrae 3, 5

Testo base di riferimento: Silvia Fiaschi, 2005

Cura dell'edizione digitale: G. Della Pietà, 2014


Hecatosticha quinta

Duxisti tandem, tibi quod Frederice beato

Gratulor, uxorem. Quid enim felicius ulli

Esse potest, quam se mortis fatique voracis

Expertem praestare virum, moetamque potentem

5

Quam Parcae statuere levi trascendere gresso?

Parte prius meliore tui, quam maxima virtus

Erueret coeni cunctis e sordibus huius,

Immortalis eras; at corporis artubus, omnis

Quod patitur natura hominum, morerere necesse

10

Tum fuerat. Sola qua re vel corpore quisquam

Vixerit aeternos nunquam periturus in annos,

Coniugio interitum superasti, providus, omnem.

Vivimus in natis, nostrumque per alta nepotes

Nomen saecla ferunt; nobis ascribitur omnis

15

Posteritas nostro referens de pectore vultum

Ac faciem motusque suos et membra cutemque.

Fare, age, quot peperit natos tibi nupta marito,

Et quos; non etenim quales disquirere duco

Esse opus, eximios peperit: claro ipsa parente

20

Nata, viro nupsit Claris genitoribus orto

Sobria prudenti; cunctos deus ipse sagaci

Mente simul donat, ratio cui cuique superbus

Intellectus adest. Ratione modestius usi

Inferiora sciunt, quae tempore ducta gerantur;

25

Ast illo aeternas penetramus in aetheris oras,

Atque deum sapimus, qui cuncta creatque regitque.

Pulchrum scire quidem, sed longe pulchrius ipsum

Est sapere hoc tanto praestat divinius illi,

Quantum summa solent imis, aeterna fugaci

30

Temporis officio, quantum mansura caducis.

Sed quoniam virtus non est ni accesserit usus

Multus et assiduus (nobis perfecta superni

Lege tributa Iovis), natos, Frederice, diurnis

Nocturnisque para monitis componere vitae

35

Ad mores studiumque probae. Face quidquid agendum

Sit norint et agant; fugiant vitanda, timorem

Nec praeferrc velint laudi, Veneremque Dianae

Aut Alcibiaden studioso legis et aequi

Iuris Aristidi. Mox altius astra polosque

40

Rimati penitus, mira pietate, Tonantem

Maturent adiisse, colant, venerentur, adorent.

Namque bonum non est hic nostrum: sola profecto

Maiestas praestare potest nos illa beatos,

Quam fari nemo, quam nemo mente suprema

45

Complecti, Frederice, valet. Quid Phasidos ora

Ille celer Tanainve petit? Speciosa Damascus

Hunc agitat Nilusque latens? Quid saeva Britanno

Terra habitata truci pelagi per mille pericla

Sollicitat? Quanta, oh miseri, dementia! Quantus,

50

Heu, furor humanas, proh, quanta insania mentes

Invasit! Cumulamus opes, quibus omne profanum

Per facinus probrumque usi pereamus; honores

Appetimus quos vulgus iners atque invida falsis

Iudiciis plebs ferre queat; contendimus omnem

55

Imperio domitare orbem, penitusque repostas,

Quae nihil obfuerint nobis, submittere gentes.

Nec pudet imperio populos fraenare quietos,

Qui ventri sopnoque datus turpique Dionae

Nequiciisque aliis, nequit ipse, nefandus et amens,

60

Imperitare sibi, nec vult. Faeralis Erinys

Corda premit stimulis, facibus fera pectora turbat:

Dedecus omne audet mens perturbata nefasque.

Haec facito discant, siquos, Frederice, pudica

Natos sponsa dedit. Quod si faecunda gemellos

65

Nondum forte tibi peperit, nec plena vel unum

Reddidit, in fundum geminis age bobus aratrum,

Et fundum cole rite tuum! Iace saemina plenis

Hinc atque hinc manibus, fundum cole, consere fundum!

At servato modum: cunctis in rebus habenda

70

Est ratio. Nequid nimis: ipsa frequentius aequo

Culta seges nullam reddit nec concipit escam,

Hactenus haec. Frederice, queri, dulcissime, Musas

Audio, quod veteri nullius criminis ansa

Ieceris hospitio, nec eas dignare precantes.

75

Miror, et ignarus quid te rationis in istam

Impulerit mentem. Nequeo, tibi vera fatebor,

Consilium laudare tuum: num laudet amicus

Quod minus ipse probet? Facit assentatio turpis

Tale nefas. Nunquam hic novit simulare poeta,

80

Dissimulare nequit nec vult. Num corporis haeret

Cura tibi? Fortuna boni quid, perfida, tantum

Polliceatur ut ipse, tui velut immemor, omnem

Ignorare tuae mentis videaris honorem

Vimque dei similem? Revoca, Frederice, fugatas

85

Pieridas, Phoeboque gravi laetoque Lyaeo

Sacra canens dias animi cole, doctior, artes;

Nec patere ingenium, tibi quod natura benigno

Sydere largita est, studiis torpescere vanis.

Bella gerant alii, verrant mare, flatibus aurae

90

Ducantur, praesint aliis et Laida palpent.

At tu vive tibi, titulos et nomina falsis

Insignita notis et quidquid corpus ineptum

Aut fortuna bonum censet contemne; σε αὐτόν

 γνῶθι, nec exterius te quaere, sed intus, ubi mens

95

Celsa sedens animi divinam possidet arcem.

Sic patriae magnum civem praestabis, amicis

Praesidium columenque tuis eris omnibus ingens.

Atque ubi depositum repetet sibi rector Olympi,

Non moriere tamen: vives in laude tuoque

100

Perpetuoque bono, felix nobisque tibique.