Francesco Filelfo satyrae 1, 7

Testo base di riferimento: Silvia Fiaschi, 2005

Cura dell'edizione digitale: G. Della Pietà, 2014


Hecatosticha septima

Pamphilus, Antiphilam dum saevo flagrat amore,

Aspicit Opoclopen pariterque exuritur igni.

Id faciat nescit. Pereatne miserrimus? Inde

Mira nefas prohibet pietas uxoris, at acer

5

Hinc puer aurata transfigit arundine pectus.

Deperit ergo miser, penitus suspiria ducens.

"Heu" ait "heu, moriar? ". "Qui te dolor efferus" uxor

"Mi vir, vexat? ", ait deflaetque, miserrima. "Dirus

Me dolor" inquit "habet, moriar, nisi iuveris! ". "Heu heu,

10

Mi vir, flaere veta, noli me perdere, vir!

Fare mali causam: qui te dolor urget acerbus? ".

"Deperit Opoclopen tuus hic, mea vita, maritus!

Fer, precor" inquit "opem! Cum primum crastinus ortus

Extulerit Titan, templum pete sive Dianae,

15

Seu Martis Floraeve deae; pete templa deorum,

Opoclopenque, miser, solo quo nomine solvor,

Mollis, adi, coniunx. Huic nostrum pande laborem,

Pande faces. Miserere mei, precor, adde mariti!

Casta pudiciciam servet cui malit (at ipsam

20

Iure pudiciciam detestor!), casta marito

Illa pudiciciam servet tamen. Oro sed unum:

Ne moriar, miserum mitis miseretur amantem.

Sat fuerit si me vel servi munere carum

Iusserit esse sibi. Nihil est quod poscere maius

25

Temptem". Verba cadens hinc imperfecta relinquit

Semianimisque iacens lachrymas effundit abortas.

Flaet, gemit ac manibus pulsat pectusque caputque;

Hunc fovet illachrymans coniunx, dat basia, dulci

Corrigit alloquio: "Turpem, mea vita, Dionen

30

Effuge. Nonne tuum fundum colis? Effuge moechi

Nomen! Adulterii quae te premit atra libido? ".

"Impia, quid nostra gaudes nece? Nulla mariti

Proh miseri te Cura tenet! Laetare, thorumque

Delige mox alium". Quae cum dixisset, ad ensem

35

Festinat surgens, medium quem invertere pectus

Districtum parat ipse sibi. "miserere, marite,

Antiphilae, miserere, tuae! Mitissimus audi!

Parce, precor, mi vir, noli me perdere! Titan

Cum primum gelidis dederit nova lumina terris,

40

Templa petam, quaecumque iubes, per numina iuro,

Exequar! Ense manum saevo tantum exue tristem! ".

Lenitur miserandus amans et nutrit inani

Spe vulnus, curamque animi Venerisque furorem.

Postera lux aderat, consurgit Pamphilus una

45

Cum consorte thori; celeri nova templa meatu

Artemidos petit illa, citus quo Pamphilus ante

Venerat, illa modo, mox haec catus ostia servans,

Ecce, videt celebri venientem forte caterva

Opoclopen, quam Barda phalanx pulcherrima centum

50

Vndique formosis glomerat comitata puellis,

Barda phalanx Phrygio dignissima iudice, taelis

Digna cupidineis, thalamis dignissima divum.

Obstupuit iuvenis visaque expalluit illa.

Non secus Opoclope Bardas fulgebat in omnis

55

Quam solet in rutilis splendescere Lucifer astris

Aureus, aut radians late inter sydera Phoebus.

"En en uxor, adi, propera! Quid, saxea, tardas?

Accelera, coniunx! En haec mea diva! Quid haeres?

Festinans age, curre, vola! ". Maturat et urget

60

Illa gradum. Cupidis nihil est quod tempore possit

Esse suo. "Celera, coniunx! Quid, perfida, gressu

Cunctaris trepido? Meme nunc, saeva, cadentem

Videris". Illa volat, cuncti mirantur et una

Concurrunt spectantque novi properatio quidnam

65

Tanta paret. Venit haec tandem pulchramque salutat

Comiter Opoclopen: "Meus, en" hinc subdidit "ardet

Vir miser, orat opem: miserae servare maritum

Sola potes. Miserere mei, precor, ecce, mariti! "

(Namque aderat miserandus amans) "Nil turpe rogamus

70

Hic sat habet si se vel servi munere carum

Iusseris esse tibi. Nihil est quod flagitet ultra".

Dixerat. Illa, deae similis, subriserat addens:

"Haec eadem Antiphilae de se, meus, unica cura,

Narrarem vir iussit!". "Age" inquit Pamphilus "ergo

75

Fiat utrunque refer!". Magnus per cuncta cachinnus

Tollitur ora virum: rident puerique senesque

Virgineusque pudor, cunctae risere puellae;

Artemin ore ferunt placido risisse pudentem;

Riserat Vrsa sales laudans factumque venusta,

80

Atque cupidineas extollit ad astra sagiptas

Felicesque vocat solos quibus aurea cuspis

Flagranti placidum fixisset arundine pectus.

Quam iuvenis dum forte aliquis, virtute bonoque

Praeditus ingenio, spectat tam mite loquentem,

85

Subridet; primum, mox laudat et intima sentit

Nescio quis facibus praecordia fervere. Sensim

Ardor habet: vires venasque exurit, habaenas

Vrget caecus amor fraenosque immittit et acris

Adiicit horrenti stimulos, pungitque premitque

90

Corda repugnanti. Falsae sub nomine cenae

Praemittit socium, leviter qui colla puellae

Audax libaret digyto cadentia, quippe

Qui temptare prius voluisset mente puella

Quam facili in sese exciperet, quod mitius aequo

95

Laudat in Opoclopen. Furit, oh, furit effera, clamans

Infandum facinus, foeta truculentior ursa

Fertur et in diras iuvenem raptare procellas

Molitur, medioque audet speciosa Senatu

Suave per eloquium, lachrymasque haud sponte cadentis

100

Ad capitis saeva iuvenem deposcere poenas.