2.2

Liquerat interea candens Aurora cubile

Coniugis et radiis orbem lustrarat Apollo;

Quisque suas artes variis operumque labores

Prosequitur studiis. Turbant nova funera mentes

5

Implicitum sceleri: secreta per avia furto

Tendere quisque fugam tremula nec tutus ab aura

Nititur atque equitem longe execratur et odit

Emissumque atra rursus tellure Tipheum,

Qui superos ruere et caelum rescindere certet,

10

Quisque refert. Gemit ille suos liquisse penates,

Hic patriam et longa confectum aetate parentem,

Plorantesque alius gremio consortis alumnos.

Illum vexat amor, facinus formidat et ardet

Coniugis amplexus: Quis te nova nupta fovebit,

15

Frigida cum lacrimis oculos tumefacta iacebis?

Quin etiam sceleris trepidant meminisse nefandi

Damnatique ausus miseri si posse liceret

Paenituisse volunt lacrimas vocesque profusi

Talibus errantes feriunt conquestibus auras:

20

Quis deus in fraudem, quae nos insania traxit

Attentare nefas? Sanctum lacerare parentem

Et violare sacrum populosque in pace repostos

Vertere in arma simul civesque agitare tumultu

Non puduit miseros. Quid enim crudelius usquam

25

Prospexit tellus monstrumque infame per orbem?

Ora virum vivos nos et post fata loquentur.

Nec minus attonita (quamquam timor absit) in urbe

Flebilis auditur questus: gemit illa maritum

Germanumque soror, profugum dolet altera natum,

30

Quisque suam maeret sortem, dolor undique laxat

Fletibus ora piis. Triplici tum funere maesta

Magna parens equitis (tantum dolor ultimus angit)

Canitiem evellens terraeque illisa furentis

More ruit laceroque super procumbit amictu,

35

Lumina nunc palmis, nunc unguibus ora lacessit,

Nunc resupina solo, nunc prona exasperat iras

Crudelis divos crudelia sidera clamans.

Dira manus ambas nudosque elisa lacertos

Concutit atque animam paulum miseranda resumens

40

Iam conata loqui. Miserae dolor anxius ora

Occupat, exangues arescunt luctibus artus.

Quis poterat lacrimis non indulgere, cadentem

Exanimem quando convexo in limine matrem

Singultu medias intercidente querelas

45

Viderat, ut nati fleret scelus orba senectus

Funeraque et tales absolveret ore dolores:

"Obvius hosne mihi lusus, haec gaudia matri

Nate refers tandem? Fessae post longa senectae

Exilia haecne quies? Quotiens noctesque diesque

50

Errores deflens, ne quis tibi casus obesset,

Vota dedi superis, cumulatos thuris odores

Saepe tuli ante aras exoratura tonantem.

En caeli pietas! Sic te videt anxia mater!

Qui nunc fulgor eras populis, spectacula pendes.

55

Heu quotiens patriae luctus et bella parenti

Nate minabaris populumque involvere praeda!

Nunc ego praeda feror! Miseraene haec munera matri

Haec mihi dona refers, et regna et praemia sunt haec,

Quae mihi pollicitus, cum blandus ad oscula dudum

60

Fovisti algentes lacrimis gaudentibus artus?

Speravi requiem, veterisque iniuria facti

Iam poterat desisse: dedit nova causa malorum

Supplicia afflictae longe graviora senectae.

Heu dolor, heu lacrimas - extremo in funere nullus

65

Inferiasne ausit tenui producere pompa?

Sicne ille exilio quondam miserabilis ad me

Expectatus ades? sic me complexibus ambis

Languentemque tenes? quor fata infausta sequuntur

Exortem culpae et tristem sine crimine vitam?

70

Hei mihi secretis scelus occuluisse latebris

Cura fuit miserae: sic ire ad sidera rebar

Sorte tua partis olim decoranda triumphis.

Heu heu nate decus dudum et nova gloria matri,

Nunc dolor et lacrimae populoque urbique tuisque

75

Dedecus aeternum! Quae non memoraverit aetas

Tam crudele nefas, simul et damnaverit orbis!

Frondebit tellus, dum sidera fulciet Athlas;

Dumque auras ferient volucres et squamea pontum,

Tantorum scelerum Romam meminisse pudebit.

80

Dicebam infelix: Per te mi nate meamque

Canitiem obtestor, nostros orbare penates

Ne properes, animis iam frena calentibus adde.

Si te verus amor, pietas si vera teneret,

Non patriam insidiis divum nec fraude parentem

85

Captares. Patres abolere in pace repostos

Quid nisi triste malum? Nimis o fera gloria regno

Ventosumque decus tumidum te insistere suasit.

Quam melius teneris animam vagitibus olim

Inclusisse tibi, sceleris dum nescia tanti

90

Mens fuit atque aetas poterat minuisse dolores

Nondum luce graves et pubescentibus annis!

Iam iam parta quies populis et funere vera

Libertas sancita tuo est; scelus omne recessit

Et furor. Huic tantum miserae fortuna superbit.

95

Quid moror? amisi natum! Num tempus acerbis

Iam poterit tantos lacrimis lenire dolores

Plus mihi morte graves? Totosque in luctibus annos

Exiget infelix annis glomerata senectus.

O dii si vestrum est misereri et parcere victis

100

Aut si qua est pietas usquam mortalibus, auras

Aetheris invisas tenuemque includite lucem,

Figite qui valuit tantos peperisse furores

Infelicem uterum iustisque exurite flammis,

Dum dolor exuperat vires et lumina vitae

105

Obruere affectat nigrae spes anxia mortis."

Desinit in lacrimas, iterum furiata seniles

Sanguine perfusos vultus laniabat acutis

Vnguibus et terrae frontem concussa recumbit.

Nec minus horrendo diversa in parte tumultu

110

Miscentur manes; rapiunt genus <omne> furorum

Eumenides rapiuntque virum feriuntque ruuntque,

Viscera collacerant et aduncis unguibus acres

Vulnificos raptim exercent per membra labores.

Vnde duces bello clari, qui proxima servant

115

Arva piis, dubio simul obstupuere tumultu.

Quisque ad tela ruens quae tum dabat impetus arma

Corripiunt, tamquam vivos fera bella fatigent,

Iamque acies strepitus incendia et arma ruinas

Ante oculos volitare putant. Stupet inscia rerum

120

Turba ducum, ante alios qui primus in agmine praestat

Scipio, cui tantos dedit Africa victa triumphos.

Assurgens cubito intrepidus circumtulit hastam,

Cui tum nixus erat: "Nondum vetus excidit ira

Atque iterum insultat nostrae ferus Hannibal urbi

125

Excidium referens populis Latioque ruinam

Aut Pauli ante acies insignem quaeritat umbram.

Ibo animis contra: nunquam mihi gloria maior,

Vincere quam Poenos urbem patriamque tueri."

Prosiliens raptim gressus per opaca nocentum

130

Tartara tendit iter, passim circumspicit umbras

Pallentes Erebi Stygiae noctisque tenebras.

Dirarum furias tantum crudescere sentit

Vnius in poenas stimulisque agitare colubras

Horrescitque tuens: "Patriaene hac sorte rebelles

135

Plectuntur miseri dominisve infanda parantes?

Heu tibi dire deis miles! me me indice saltem

Debueras superum et patriae non temnere curas."

Tum magis insultant furiae, magis urget anhelas

Ira deas. Diro flectebat ab omine vultum

140

Scipio, nam patriae pietatis imagine raptus

Tot scelerum poenas longe indignatus abhorret.

Tartareis postquam sacrum caput extulit umbris,

Luminis et caeli fruitur melioribus auris;

Ad tumulum rursus mortales induit artus.

145

Hic simul ossa nova glomerari in carne videres,

Atque ipsum liquida spirare in voce cadaver

Pallentesque animam sensim vegetare per artus

Coeperat et prisca fieri gravitate verendus.

Ille sepulcrali respersus pulvere pectus

150

Discutit, inde humeros pallentiaque ora genasque

Detergit manibus, nigranti aspergine tinctos

Ventilat inde pedes, meliore afflatus in aura

Se videt agnoscitque homines Latiumque locosque

Tarpeiasque procul quondam Capitolia rupes,

155

Hinc Tuscum Tibrim et Carmentis moenia vatis

Fatidicae, quae non cecinit nova casmata Romae.

Vix pedibus superinsistens pavidusque tremiscit

Virgulti in morem, donec vestigia pressit

Fortius et robur gracilis natura recepit.

160

Ocior igne Iovis rapidisque citatior austris

Emicuit macies pallorque recessit ab ore.

Carpit iter validus, tandem super astitit urbi.

Miratur campos raro sterilescere cultu,

Miratur niveas pecudes errare per agros

165

Porcorumque greges patulosque in cornua tauros

Et genus omne simul pecorum, genus omne ferarum.

Disiectas hinc inde domos veterumque labores

Vndique collapsos, turrita palatia quondam,

Nunc aequata solo, celsi radiata Colossi

170

Culmina et ingentes quas ipse instruxerat aedis

Defecisse videt, simul et traxisse ruinas

Templa deum, fractas hinc inde astare columnas.

Iam spirare animas, vivas iam reddere voces

Marmoris hinc formas, passim nisi fracta iacerent

175

Membra, videt veterumque animatas paene figuras,

Ante triumphales titulos virtutis honores,

Frusta minutatim torrenda in calce parata

Ingemit et longe vectos aliunde labores.

Progressus tandem media proficiscitur urbe

180

Collustrans hinc inde oculis; variare figuras

Atque habitus hominum cernit paulumque moratus

Haec secum: "Quaenam gens haec tenus inguine vestes

Quae gerit et pedibus nimium gradiuntur acutis

Villosoque comas umbrantur et ora galero?

185

Horum ego iam memini quondam attrivisse furores,

Barbaricos quando domui. Num forte sinistra

Victores nostris opibus potiuntur et urbe?

Effera gens nimium in luxum te Roma subegit,

Quam totiens tantis protexit ab hostibus ingens

190

Scipiadum virtus, acies ubi Martius ardor

Fulminis in morem totis exciverit oris.

En hinc quis strepitus? cursim adventare togatos

Prospicio verbisque loqui nutuque latinis.

Hi num Romulei proceres? haec Martia nostrae

195

Militia est urbis? sanctusne hic forte senatus?

Frondentes hederae et postes ubi laurus obumbrat,

Hos video nimias agitare in iurgia vires.

Iam satis hoc: rediit virtus, nostraeque peracta est

Spes longinqua viae. Poteram requiescere saltem

200

Tutus apud manes, animum quando irritus hausi

Exuperare Erebum rursusque ad fata reverti."

Indignatur adhuc externa a sede profectos

Aspexisse viros urbis connubia fungi,

Quae totiens reges iam dedignata maritos.

205

Conscius hic solita veterum virtute minores

Degenerasse dolet viresque in sordibus omnes

Effluxas Latii et tantum superesse ruinas.

Laxus humi residens auras captabat aperto

Pectore et afflicto flabat suspiria corde,

210

Nec lacrimas tenuere oculi salsaeque per artus

More nivis guttae fluxere ardore liquatae.

Tantus ubique dolor membrorum robora laxat,

Suspiransque graves erumpit ab ore querelas:

"O patria, o tellus divum, domus alta Quirini

215

Imperiosa viris, mundi regina subacti

Terrarum genitrix omnis simul aetheris altrix,

Quae genuisse deos potuisti et lumine caelum

Illustrare tuo superisque extendere laudes,

Iam deserta iaces: cecidit vigor ille Quiritum,

220

Virtutum princeps. Nil heu nisi nomen et umbra

Restat et antiquae tantum levis urbis imago.

Hei ubi siderei proceres, en indita virtus

Illa virum! Cecidit divini seminis ardor,

Magnanimum heroum iam degeneravit origo,

225

Aetheris antiqui clementior aura recessit.

Haec urbis facies, qualis cum frigore primo

Arcadiae saltus, ubi Iupiter horret ab astris,

Laxat hiems frondes boreasque excerpit honorem

Arboribus, si quando gelu pulsantur et imbri.

230

Vastities horret, foliis nemora alta caducis

Strata iacent, feriunt ramorum excelsa procellae,

Vndique procumbunt ruptis radicibus orni.

Si rapidus flammas volvat Vulcanus ad auras,

Tunc nemus omne flagrat, dilecta cubilia nimphae

235

Diffugiunt celeres nullaque in fronde virescit

Lucus, et exusti restant sine cortice trunci.

Heu nimium praeceps, nimium furiosa vetustas

Acceleras nimiumque ruis matura sub aevo,

Insignes rerum vires et singula vertis

240

Ardua paulatim mundumque exosa resolvis!

Iam iam carpit iter surgit qua parte superbum

Ilium et admirans pontem fluctusque ruentes

Turritamque arcem summumque ad sidera culmen:

Conspicuis - inquit - tantum haec aequanda vetustis

245

Moenia. Si Priamus tanto iam robore Troiam

Munisset, nullis violassent viribus olim

Vertissentque solo fumantia Pergama Grai."

Tum festinat iter multos celerare gerones

Prospicit et manibus ingentia volvere saxa

250

Semiferis similes satiris; pars agminis illuc

Convectat silices alta de rupe recisas,

Pars terit advectas, operi pars miscet arenas;

Beltramum ante alios, qui calcibus ilia nudis

Tundit equi frustra, manibus quem nixus et armo

255

Vix tractim impellit, nutuque et voce lacessit

Saxiferum vulgus segnesque in calce clientes.

"Ferte citi ferte! - exclamat - properate labores

Turris et ambitus murorum, haec moenia quando

Cingere constituit summus pater omnia tractu

260

Vrbis opus longo! Tantos Beltrame paratus

Aggredere intrepidus: durus labor ardua vincit,

Omne quidem facile est animis audentibus altum.

Tum mage fervet opus: totos cyclopas ab Ethna

Prospiceres ruere; magnum cum robore caelum

265

Debellare parant ac montibus insuper altis

Coniiciunt montes et in aethera surgit Olimpus."

Ingressus templum teretes hinc inde columnas

Miratur tractusque loci et testudinis altae

Fundamenta iaci, paulatim assurgere muros

270

Gaudet et hanc longe molem superare vetustas.

Pyramidum sileat celebris fastigia Memphis

Mauseolique labor, cedat Babylonia moles

Et quae marmoreis late suffulta columnis

Tot simul ingentes Asiae struxere labores

275

Templa solo Triviae penitus fundata palustri.

Dirigit inde pedes, ubi nunc domus alta monarcae

Tollitur antiquis non concessura triumphis.

In foribus timor in superos sanctumque pudorque

Iustitia et pietas, opere associata frequenti

280

Pone fides sequitur, nullo violabilis aere

Gratia stat simplex, quam raro in praesulis aedes

Isse reor: multos solet id iugulare potentes.

Felix qui nullo nimium speraverit auro!

Aulai in medio summoque in culmine regnat

285

Maiestas gravis imperio vultuque verendo

Iudicium sequitur fecundo in pectore verum

Consilium gestans viridique adoperta colore

Spes et amor, grati longe immortalibus ambo.

Haec propter totum virtus quae temperat orbem,

290

Candida religio sacrata in sede coruscans

Ad superos ostendit iter, monstratque colendo

Simplicitas hominum qua vi superevolet astris.

Gloria post longos et fama aeterna labores

Insequitur biiugoque super concordia curru

295

Eminet et rerum seriem regit Athica Pallas.

Plurima per muros hinc inde effulget imago.

Haec post longa quies residens secura sub alta

Otia pace terit meritisque rependit honores.

Hinc studia ingenuis antiquae laudis et artes

300

Athica demonstrat quae sit natura quibusve

Cursibus errantes stellas represserit Athlas,

Qua trepidet tellus, qua vi maria alta tumescant,

Vnde animae inspirent homines volucresque ferasque,

Quae regio in terris Cereri sit quaeque Lyaeo

305

Gratior aut saltus maiora armenta coronent.

Post aulas vergens penetrali in sede receptus

Lustrat Aretinum crocea sub veste Iohannem,

Qui tum forte legens leni sub voce labores

Scipiadum magnis animos pensabat ab actis

310

Romanosque duces meritis super aethera vectos.

Ille autem ad nomen tacitas erexerat aures

Scipiadum; dum se se armis confringere Poenos

Audit et hostiles iam debellare catervas,

In medium tales prorumpit ad aethera voces:

315

"Ille ego qui totiens almis victricibus olim

Spem patriae ante annos mediis in caedibus ardens

Paene auxi extinctam, cum saevus inhorruit armis

Hannibal et nostris undarent stragibus amnes.

Inter tot furias bellorum primus ad oras

320

Produxi hostiles ausus contemnere vires

Fortunae. Fuit ingenti pro numine virtus

Et patrum studiis animus mihi maior et ensis.

Edomui Lybiae populos, tot regna tot urbes

Sub iuga Romanae posui dicionis et orbem

325

Occiduum statui. Cura est mihi credita fratris

Imperiumque urbis, strueret cum bella Philippus

Antiochique furor. Totiens domuisse rebelles

Glorior atque Asiae fratri peperisse triumphos.

Vnde tot invidiae: studium sine laude virorum est

330

Polluere illustres et rerum carpere famam.

Quin etiam cinerum ne quid sibi Roma meorum

Iactaret manesque meos tenuisse sepultos,

Sponte tuli exilium. Meritis haec gratia, postquam

Restitui decus omne meis ac paene ruentem

335

Italiam tantis tutatus ab hostibus armis.

Laudibus his cesset quaecunque est gloria gentis

Externae Graiumque simul, licet aemula virtus

Herculis ingentes olim simulaverit actus.

Mille licet dederit Iuno implacata labores

340

Atque humeris caelum tulerit spoliumque leonis

Lerneamque datis facibus tremefecerit idram

Ileumque Pholumque Erimantiadumque furorem

Stimphalidasque arcu, vel si cumulentur in unum

Idra et Scilla et aper triplicis Gerionis et umbrae.

345

Antheo vires tellus infundat et ater

Cerberus horrendis feriat latratibus auras:

Omnia vix nostros poterunt aequare labores.

Haud dextrae colus apta meae nec Lidia coniunx

Horrentes humeros molli derisit amictu,

350

Non ego Amazonidum traxi ferus arma puellae.

Vis mihi maior erat; nam me sublimis agebat

Gloria, cum totiens Romanis arcibus hostes

Averti atque omnis per me tulit orbis habenas.

Nondum bellorum studiis, sed viribus impar

355

Quisque fuit ductor. Vitiis a stirpe recisis

Aetatis florem duro exposuisse labori

Cura fuit, Nobis victa Cartagine virgo

Illustris delata. Oculos licet illa nitentes

Gesserit aut quales nimium laudata Pelasgis

360

Tyndaris ardenti donis cumulata marito

Iussa dari, belli quamquam mihi iure liceret,

Non tamen usque meum tetigit captiva cubile.

Exuperare animum flammasque libidinis acres

Laudis erat. Divum cantet licet altus Achillem

365

Graiorum vates et felix Mantua Troem,

Hic nisi nemo fuit, nostras qui carmine laudes

Altius extulerit, patrem qui tollere sacrum

Nititur, in viles usus ni mergat egestas."

Talibus obstupuit dictis Aretinus et actis

370

Collustrans oculis, dubiusne illuserit arte

Aut ope Peonia fuerit revocatus ab orcho,

Quae fortuna virum circumferat inscius haeret.

Obtutu spectans humeris haerere lacertos,

Membra simul vivo penitus spirantia pulsu

375

Miratur: "Quis te traxit casusne deusne

Sedibus a stigiis nigroque erumpere Averno

Ad superos, cum tot Furiae iuxta atria Ditis,

Gorgon et horrendi custos sit Cerberus antri?

An superum iussu venias, ut luseris arte

380

Mentibus humanis fictoque in corpore vultus

Ostentes, quales tenuit dum vixerit ille

Scipio, quem nuper vana mentiris in umbra?

Saga phynecea tumulo mala carmina fraude

Forte dedit; pelago ruis an telluris hiatu?

385

I procul ad manes stygios atque aethera lustra

Spirantesque viros, dum nos hic vita reservat."

Tum Romanus ad haec: "Quamquam volitare figuras

Morte obita fama est umbrasque illudere vivis,

Ne turbere animo neve exhorresce precantem

390

Ad papam ingressus; neque enim te laedere manes

Velle putes nostros, suetus cum saepe labores

Scipiadum legere et memoranda rependere facta.

Imperio magni venio Iovis: ille tenebras

Rupit et e Stigiis supera ad convexa levavit

395

Meque iterum dedit humanis et luce potiri.

Quod te per lacrimas, dudum quibus ora caducis

Fluxa vides superasque poli quibus uteris auras

Fortunamque urbis, nostri quae sola reductus

Causa fuit tantosque ausim tolerare labores,

400

Ante pedes sacri quaeso genitoris et ora

Duc Aretine. Deos sic tu maioribus oro

Muneribus potiare patris, nam fata polique

Et tua te virtus merita ad maiora reservant.

Duc - iterum rogat - et sacrum me admitte parentem

405

Immeritumque licet. Patrios non ille refellet

Affatus, pia vota solet lacrimasque precantum

Mollius accipere et fessis succurrere rebus,

Cui caput ante alios ornet licet alta potestas.

Iam memini quondam imperio sublimis et armis

410

Supplicibus sua iura dedi facilisque rogatu

Ante acies quamquam victor. Fortuna modestos

Esse animos vires regni tumidosque ruinas

Edocuit summisque diu non fidere rebus."

Ille tamen victus precibus lacrimisque rogantem

415

Romanum implicuit dextra monuitque vereri

Pontificem. "Gratum est patriae spectare parentem,

Cui meriti virtus ausa est includere tantum."

Ergo ut erat gemitu laceroque inhonorus amictu,

Mente gerens casus tristisque exordia facti

420

Militis, illacrimans urbis miserabile fato

Ante patrem manibus supplex et poplite flexo

Haud rudis eloquii sic ora trementia solvit,

Quae magis indigni commendat gratia luctus:

"Dive virum Nicolae, inopem qui numine Romam

425

Quinte tuo extollis, tantos miserate labores

Solus et antiquas qui nondum despicis artes

Romanumque decus, Stigiis de sedibus unus

Ausus ego ad superos vastae telluris hiatu

Rumpere. Scipiades eadem nos cura repostos

430

Vrbis habet, quondam tenuit quae in tempora vitae.

Iamdudum infremuit tumidos de plebe rebelles

Rumor apud manes patriae insaevisse parenti

Et violasse sacrum. Poenorum qualis ab armis

Tempestas mihi visa iterum. Sic infera pugnas

435

Extimuit Romana acies: nos bella gigantum

Credidimus trepidi vel hiulci fulminis iras

Ob scelerum poenas irataque numina genti.

Hei ubi prisca fides! tanto cur turbine miscent

Otia mortales finesque egressa modesti

440

Libertas nimium rerumque exaucta superbit?

Quid faciunt miseri, tibi cum caelestia parent

Infernique sinus? Vbi nunc vetus ille priorum

Virtutum fulgor? Vetus illic Roma quiescit,

Robur et arma virum: nequeunt mansuescere tantum

445

Relliquiae sordesque hominum, quos undique fluxum

Confecit populos extrema in tempora vulgus.

Hosne iuvat saevire, iterum quod moenia rursus

Extruis et Romam, si qua est, insignibus ornas

Extollisque opibus pacemque impendis et annum

450

Laetitiae exortem bellis, unde aurea fulget

Roma et congestis opibus cumulata triumphat,

Reddere praereptos iterum dignatus honores

Et civile decus, census augere paternos

Omnibus et maior rerum data copia templis?

455

His quamquam aspirent felicibus omnia fatis,

Tu tamen excelsa moderantius utere sorte

Imperiique manu. Meritis excellere malis

Et pietate alios, quae sola in principe virtus

Eminet, exemplum cum sis pietatis et auctor

460

Ante omnes decet esse pium monitusque supernos

Fortius accipere atque ipsi non parcere vitae,

Si iubeat pietas. Populorum vita salusque

In te omnis, cuiusque humeris incumberet orbis

Milibus e tantis cum factus ab aethere dignus.

465

Nec tibi, sed totis genitum pia cura superni

Instituit populis: ergo reminiscere, quando ...

Gentibus esse caput mundoque impendere leges,

Siderei meritis recludere limina caeli,

Indignata viris exposcere numina pacem.

470

Tunc deus aspexit mundum, cum dulce ferenti

Pondus eras matri, tunc arrisere corusci

Numina cuncta poli et patriae spes aucta Latinae,

Cum tu maiores adolebas dignus in annos

Atque ingens virtus meritos spectaret honores.

475

Surgere iam poterat neglecta et squalida Roma

Et veteres haurire animos maiorque videri,

Tum quoque communi felix adolescere sorte,

Cum melior per te longe sibi redditur orbis.

Ante tuos ortus miserandum et flebile numen

480

Roma fuit. Tandem triplices laetata per omnes

Te surgente gradus, tribuit quos ipsa, meretur

Ante alias veniam populos spectata per omnes

Sacra diu nomenque tuum templumque dicabit

Gentibus: hic totus Romae laetabitur orbis.

485

Sis pater ergo memor patriae telluris amatae

Numinibus, cineres ubi tot tumulantur et ossa

Pontificum sacroque hominum perfusa cruore

Vndique terra rubet. Fidei manet alta supernae

Hic pia relligio verum caput urbis et omne

490

Imperii decus et Petri, cui sanguine primus

Partus honos templi caeloque infusa potestas.

Ergo iterum altricem mundi pater aspice terram.

Imperat ille deis fortunae et rebus et astris,

Qui sibi nec patitur mentis sordescere lumen

495

Vimque animi, imponit qui frena libidini et irae.

Ille quidem felix princeps et celsior omni

Imperio et populis opibus quoque maior et armis."

Haec postquam effatus, subito velut umbra recessit

Spiritus ad manes corpusque reliquit in urna.

500

Ac veluti ignitas si quando per aethera sursum

Intenti aspicimus noctu volitare favillas,

Igne micant tenui, mox nulla in corpora lapsae

Deficiunt, subito aspectu solvuntur in auras,

Aut ubi quam sidus vulgus putat ignea currit

505

Rima polo, celeri raptu se condit in astris.