Est locus Ilione virgultis integer in quo

Exiltat divina cohors. Hic leta Napee

Numina distendunt Driadesque et grata Caristo;

Pullulat hic, apices extollens, mesta cupressus

5

Quam lacrimis Ciparissus alit, quam sorte maligna

Thesiphone inseruit, dicens hec palmite coram:

"Cresce, cupresse: ferox aderit Taumantias estu

Radices animare tuas, que iussa Tonantis

Coniuge, Dardanidum pluviis te sparget ob iram.

10

Tegmine sub tanto Priamus properabit in Argon

Consiliis et Marte dolos et classe potenti

Ducere Tindaridem: tanta est insania regis!

Quo scelere exacto veniet lugubris ad umbras

Has, nati tractare fugam". Fuit, indice fato,

15

Verax eloquium causis enorme duabus.

Hoc sub fronde sedens rex volvit mente profunda

Quo lateat Polidorus agro; non ipse Sienas

Eligit ignota Superis et gente modesta;

Non calidam Libiem laudat, serpentibus aspram.

20

Est austro progressus atrox; Antheia, Tinges

Menia non laudat nec Cirthe rura feracis.

Ruscicadem, Tabracham, vilem fastidit Hiolam

Si fuerit devota Iube Leptimque Phiremque,

Abromatem, Dupeam mediis in sirtibus ortas.

25

Trogoditas miseros spernit quibus esca colubri

Dum silvis sine lege strepunt; spernitque cohortes

Sic Garamanteas, quibus uxor certa negatur.

An velit Augillas, Stigiis si manibus ignes

Fumificos in thure sacrent, si in gente maritas

30

Prima nocte parant stupris cumulantibus aurum?

An cupiat Blemias, que pectore turba gerentes

Os, aciem cervice carent? Nec Gamphasantes

Appetit, ignaros quid pax et bella ministrent.

Preterit hic Satiros quibus est humana virilis

35

Effigies, incompta tamen; pars cetera membris

Monstra parant. Lateat soboles an regia secum?

Vertitur excelsam mens provida regis ad Arcthon

Que glacie nivibusque riget, que montibus aspris,

Planicie insulsa boreales seminat auras.

40

Alpes unde tremor ripheas nudat acerbus

Arboribus, sic saxa patent, sic nudat agellos

Gramine multiplici, sic fructu, semine, bacho.

Non hic Alchinous, Acteon, staret Acestes

Tritolomus, non Flora placens: Erisicthona torquens

45

Seva Fames ageret laqueis sua guttura mestis.

Inspicit inde Scithas, Arimaspas rex, Agatirsos,

Sauromatas quos plaustra vehunt; videt inde Satarcas,

Tauritiam gentem, furibundus viribus amplis.

Non procul Hippachares Corcinen flumina Garthos

50

Constipant, urbs ipsa ferox; hoc orbe parentum

Essedones comedunt festivis funera mensis.

Orbe hoc Assiate, gens furti nescia, segnis

Est propriis, aliena cavens. Incultior intus

Ritibus est regio, cede et prelia gliscens.

55

Hic cruor ebibitur morientum vulnere primo.

Exultat gens strage capax, sua federa servant

Quem simul assorbent exhausto sanguine membris.

Hic Antropofagi cupidas in carne virorum

Delicias, gens cruda, parant; cutibusque Gelones

60

Seque et equos velant hostilibus, omine fausto.

Non agit his latebras populis et gaudia gnato

Rex. Spernit feritate Getas, qui funere gaudent

Festivi sobolis, strepitu natalia flentes

Qui mentes credunt redituras, corpore lapso:

65

Ni redeant gaudere putant, aut umbra sepulcris

Immoritur; magis hoc, animam quam vivere, gustant.

Hic tamen eximium est si placant busta marite

Morte hilari rubicunda virum, sic urna sacellis

Congregat una duos, uniti pignus amoris.

70

Devovet Histropolim, Calathem, non arva Malesis,

Tritonices nec regna cupit; quid Pristis et Alpes?

Quid Caria in pelago, Bithinis? Quid aquosa Perinthos,

Quidve Propontiacis infesta Selembria limphis?

Salsuleis quid Narbo vadis? Qua circius afflat

75

Displicet, Iliade se exaugens fonte Rubressus.

Non probat Emeritam nec agros qua tingit Hiberus,

Gurges Anas florente solo, non insula Gades

Finis in Europa latebris sua pectora mulcet.

Disputat Italiam quantum est illustris et audax

80

Adriaco stipata mari, stipata liquore

Tireno innumeras animat sub cedibus urbes.

Parthenope Cereris et rura Salerna Liei

In Troiam tormenta acuunt, cerealis acerbe

Trinacria insultans negat antra latentia Teucro.

85

Equore Scilla latrat, vomit undas atra Caribdis

Ad quosvis infesta vagos. Hic Ethna Pelorus

Pachinus loca sunt Lilibeus acerba latenti.

Execrat hinc Caunos, Frentana vireta, Picentes

Cum Daunis Calabrumque ducem; Volcasque cohortes

90

Oderat et Brutios, Lucane et spicula plebis.

Cogitat hinc Latium: latuit Saturnus in illo,

Effectu sic nomen habet. Metapontia Greci

Castra regunt, Subarim, Scilaceia Tempe, Faliscam

Ardea quos metuit, Iapige; timet ulta Polide.

95

His esset sat tuta quies. Lavina venustat

Littora, Messapiam frustra cetusque Latinos.

Tollit et Anconam, Gabios uberque Cerinam

Ceretasque stupet fecundos oris et astu.

Obstrepit Ariciam que dire fertur ab ara

100

Iunonis qua mente tremit: sic agna lupinos

Insultus horret visa sub imagine tristis,

Negligit Adriacis qua litus inebriat undas

Illecebris celare Phrigem. Quis postulet hostes

Auxilium? Refugit consortia cerva licisce.

105

Fesuleas rupes plenas inspectat olivis.

Ianuacos Pisasque lares, hac predia Gallis

Cisalpina videt que Varrus segregat undis.

Appenninum apicem frustra Alpes laudat Etruscas,

Sic Ligures, sic regna Padi, sic regna Ravene,

110

Oppida sic duplici que fors in sorte gubernat,

Quos Aquila irradians celat flaventibus alis.

Frustra agitat rex mente choros frustraque Penates

Computat Iliricos quibus Histria dirigit Alpes.

Quid magis hesperias urbes in mente revolvat?

115

Quid valles? Quid saxa? Lacus? Ranusia bifrons

Hec negat; Euganeos tamen hic examinat arces.

Hec regio est felix, uber cerealibus, arvis,

Vinetis, pecorumque capax. Hic frigidus amnis

Hic est unda calens hilares enixa medellas.

120

Pullulat Euganie gestis gens inclita sensus

Palladios Elicone fovens; hic templa deorum

Strenua fumoso redolenti thure triumphant.

Pace viros animat lenita potentia celi,

Hos saxis, hos valle regens; ne plura loquatur

125

Commoda, Musonem sic effert laude futurum:

"Exultes, Muson, qui laurea laurens undis

Arva coles, fatalis honor. Post secla creabit

Te centena palus ornandum margine lauris.

Te super Euganea nascetur origine vates

130

Dicendus Baratella tribu, qui nomina fato

Iam tua lustrabit, totumque Elicona Camenis.

Post canet insignes, Polidorea fata, libellos

Et latebras quas prorsus ago prius ista quiete,

Inscius auspiciis facili contemplor anhelans.

135

In regno Tanaus longinque gentis opimas

Dormitans assumpsit opes; Egiptius heros

Finitimis potitur verax sopitus agellis;

Viderit Astiages fera somno bella nepotis;

Alcione Ceica mori. Persepe futuros

140

Morpheus indiciis aperit per somnia gestus".

Dixerat. Euganie meditans includere natum;

Sic inquit, lamenta secans: "His Dardanus oris

Ante fuit princeps, Troiane conditor urbis.

Troiam urbem statuit, rediens cum coniuge regnis

145

Herminiis, quam gente replet, qua tempore ludos

Constituit, sobolem, leges dedit arma recedens.

Hec mihi Laomedon (memini) pater ipse ferebat,

Euganea sic stirpe satus; gens tanta nepoti

Staret fida suo generi iunctissima Teucrum.

150

Dardanus interiit; sunt regna assumpta Sabine,

Que bellis est neutra; tamen, si Marte Pelasgos

Illa timet, non est ea sedes tuta latebris,

Nec, si tuta foret, puer est servandus ad edem

Femineam, quam livor agit, quam turbat Erinis,

155

Quam regit obscenus fallaci mente satelles.

Sardanapalus olens muliebri sorde priores

Fedavit ditione patres; quid femina, que sit?

Nulla est Semiramis, Tamiris stat nulla triumpho.

Nec fruar hic astu Tetidis, que vertit Achillem

160

In nimpham Licomeda penes, nec forte lateret

Hic dolus; an patiar Polidorum ducere fusos?

Mas est exortus, mas vivat, mas moriatur.

Sit, quodcumque Superi parant". Ad commoda gnati

Quanta est cura patris, sibi dum petit orbe salutem!

165

Discutit hinc Asiam, geminis qua fratribus efflat

Eurus, agris saxisque tumax; si clima sit uber

Gentibus et gazis, timet hic abscondere prolem.

Quid vaga si Chemnis sit cincta undante lacuna?

Non illic est tuta quies. Gens altera limo

170

Oblita defunctos plangit, sua pectora rumpens.

Non cremat aut sepelit: medicatos arte celebri

In seclis durare putat; sic, indice ritu,

Collocat extensis inter penetralia membris.

Dictu est obscenum: creat hec si contio panem

175

Ad luteas immunda manus si femina merces,

Si mas pensa agitet curans in gestibus aulam.

Nature est vicium si, gens infamis, adorant

Quodque animal, qua Fata sinunt. Ecelenque carentem

Imbribus, hinc Arabas, Phenicis spernit et astus.

180

Bubos enim, Sidon Bactrosque Tirosque moventur

Mente potens et Smirna ducis; Marathosque, Carambis

Nil sibi Mossinos cetus ex pectore delet.

Concumbuntque palam sexus per utrosque protervi,

Auxiliis regesque legunt; hos carcere servant

185

Hosque fame afficiunt meritos; stant pena per horas.

Nulla Macrocephalos sibi deligit antra per acres,

Incultos morumque rudes, nec Discera mavult

Arva, nec ad Colchos confinia Busceda turpes.

Qua sinus ad Tanaim deflectit Bosforus equor

190

Hac Xamate Tetraesque sedent cum gente Phicores

Etachia, Tanai pubesque Meotica regnant.

Hic artes hominum muliebris turba frequentat,

Militia nec laude caret: vir Marte pedester,

Hec et equestris inest pugnantes impare sensu.

195

Dimicat hec astu laqueis, mas ense, sagittis.

Par titulus per utrosque viget; non ulla virago

Nuberet ante hostes confusos sanguine palmis.

Si sit tanta animis virtus, femella propago

Femineum tamen optat opus; sic augibus astri

200

Nature insurgens nil effert lite quietum.

Turoes animo, Tisagetas atque Budinos

Coniectat. Sua vita rudis: nemus acre feroces

Turpe colunt, saturant crudis sua viscera predis.

Axemphaciacam plebem cum gente priori

205

Fastidit, portenta timens; tamen ista propago

Si baccis alitur iusta est, ut fabula narrat.

Cum satis in vigili cura secreverit orbem

Nil profugo conforme legit, sed Pergama tellus

Est contra, pontus que predia verberat Elles.

210

Alpibus hic Rhodope gaudet per sacra Liei,

Migdoniis exculta choris. Hic nobilis Orpheus

Caliope et Phebo cecinit pia carmina surgens;

Hic silve, hic amnes, hic sunt et Tempe deorum

Auspiciis gavisa sacris; hic oppida florent

215

Illecebris Superos etiam nascentia cultu.

Hec loca Dardanide iuvenis que viderat hospes

Pace diu tranquilla placent: "Hic" inquit "alumnus

Pace mens lateat: nil hic est fraude timendum.

Imperat huic regno Polinestor mente quietus

220

Dardanidas, affinis, amans, qui nuper amanti

Clam dedit Hismarios cursores omine fausto.

Respuit Argolidas armis et classe furentes

Nos contra sincerus herus, quem voce rogarunt

Multiplici ut Phrigios modo sit violentus in hostes.

225

Meret et exultat nostra sub sorte bifronti,

Sic animos per scripta aperit, sic nuntia testis

Fama est Iliacis sit quantum fedus amici.

Non Troie auxilium Lethe sepelivit atroces

Cum luerent sua sceptra dolos: tunc impiger, audax

230

Perdomui insidias animans in sanguine laudes.

Si fuit ante meus, tamen, hac virtute supremam

Obsequiis dat sponte fidem; manet alter amori

Theseus ad Troes equans Hixione cretum.

Si sit tantus amans, quid tardo aperire latebras?

235

Virtuti mora sepe nocet: sit congruus hospes

Otrisius genito. Mea mens hoc rege quiescit".

Diana indignans apices ingressa cupressi,

Fata videns sic orsa fuit: "Rex inscie fraudis,

Elige quid melius, vel sis sapientior ad rem.

240

Difficile est rebus tranquillis noscere amicos,

Sed facile est in sorte truci, velut igne probatur

Aurum, sic quivis coamans ab amante procellis.

Non amor affinis stat semper fidus ad equum

Affinem, si probra notes: speculare Thiestem,

245

Atrea et Arpapigis scelerata inspice carnes.

Mergida Cambises germanum tradere morti

Trux cupiit se sponte necans; tamen ille Comatis

Mucrone occubuit, Cambisis iussa secundans.

Rara est firma fides quam rumpit avara cupido,

250

Quam rumpit Fortuna bifrons; in tempore fidus

Non cunctis animus, quia merx est cognita nulli.

His agitur latebris de vita et funere gnati.

Esto, pius pater, esto sagax! In pignore caro

Se pater infringit, patitur cum vulnera proles

255

Et magis opprimitur, fuerit si causa dolendi,

Nulla animos in pace fovens. Nil peius anhelis

Quam mente assiduum vulnus nutrire sagaci".

Laomedonte satus surdas hec sumpsit ad aures

Vt puerum fraus atra necet: sic Fata trahebant

260

Aspera progeniem, Troiam Priamunque ruinis.

Euriboli genitus Hipomas fraterque Meduse

Si sapiant ob Fata ruunt, non sensus atroces

Insidias poterit sat rumpere fortia Olimpi.

Clam pater accivit dextraque et voce maritam

265

Lugentem tot bella procul, cui cuncta senili

Mox concepta animo secreta voce profatur.

Surrexere come, mens est presaga malorum,

Illa tamen concepta probat: lugubris et amens

Nescia quid faciat ignavos protulit astus.

270

Qualis erat Niobe, sobolis dum funere languet

Latone post orsa preces in fletibus atris.

Quisque animo torpet; magnum est se vincere curis.

Iam, sibi se reddens, animo meliore subheret,

Archanis speculata virum. "Concepta paremus,

275

Sic visum est" inquit "Superi concepta secundent;

Te tamen ipsa precor, sociem fac equore prolem

Hospitiis mansura suis; alimenta parabo

Sedula, blanditiis fraudes et crimina vitans.

Nam sat erit cautas aures aperire susurris

280

Atque oculos hinc inde Phrigi; sic, indice visu

Aureque, solicitos rumpam, ingeniosa, pavores.

Meus labat in dubio: fac sim secura, procellas

Ne metuam fac ipsa maris. Me somnia terrent!

Vidi ego iactatum Polidori in litore corpus.

285

Hoc si contigerit sine me, me funere perdam.

Quid prosit superesse malis? Si natus in undis

Ebiberet mortem, secum mea vita periret.

Si sine me pereat -despes!- insulsa querelis

Heriones tormenta sequar: sua colla capistris

290

Icaris implicuit pia busta parentis anhelans.

Me sine prole videns, ad somnos anxia tristis

Semper ero quocumque die; mens queque parentum

Integra solicitis soboli sub rebus anhelat".

"Coniunx cara, sinas precibus confringere regem!

295

Ne timeas ostenta, soror: te somnia falsis

Precipitant rebus, quia sis confusa labori,

Tristis, hebes, meditans gnati dispendia semper

Hac illac sua fata timens. Dabit omina Phebus

Leta magis. Speres: nil est in prole timendum!

300

Si secum graderis, si sumpsuris ocia secum,

Non fies secura tamen; sua fata polorum

Arbitriis obstant. An tu sua fata refringes?

Quod petis est magnum (fateor) sed rebus in aspris

Indignum, si rite putes; tu prelia cernis

305

Adversa et Troiam nimio sudore labantem.

Conspice, cara, mares et natas; cerne sororem

Rumpentem stridore polos; sit cura mariti,

Sit tibi cura tribus, nobis operosa per aulam.

Est minus opprobrium prolem modo linquere solam

310

Quam natos tot, sceptra, virum. Si cernere posses

Cor patris, infusum curis et clade videres.

Hinc meus abscedens Polidorus gaudia rumpit

Ridebam quo sepe dolens; in pignore parvo

Quisque parens hilari se insulsum melle saporat.

315

Te places, Hecube, capiemus sepe tabellas

Testantes quid gnatus agat: sic usque sciemus

Si viget incolumis, si fert incommoda proles.

Ergo leti animis Polidoro sponte paremus

Discessum, quem nemo sciat. Sibi demus amicum

320

Puppe ducem, meritos spoliis armemus honores".

Virgultis cedunt. Rogat ut sit fida cupressus

Dardanides in prole vaga; concendere vovit

Thura sue Driadi modo sit taciturna latebris.

Duploides siricas clamidesque in sede tacenti

325

Expediunt, splendore pares: sic murice tinctas

Arte togas, astrum variant illustre figuris.

Stamina disponunt que linea nevit Aragne

Artifici contexta manu; sic arte galeros

Iaspideque insignes ocreas, genus omne tapetum.

330

Non magis irradiat cultus super astra Tonantis

Quam tantum qualisper opus; sex mille talentis

Ditat progeniem rex, fato oblitus et auri.

Mox Alconta vocat secreta voce fidelem

Ostendens quecumque parat. "Sis strenuus" inquit

335

"Ornamenta cape. Polidorum sume benignus.

Fac intres puppim cautus. Polinestora gnatum

Ad regem clam transfer aquis. Die tollat alumnum

Vt propriam sobolem". Monuit per cetera carum.

Mox sibi testantes cordis secreta tabellas

340

Attribuit, titubante manu; natura repugnat

Turpibus insidiis, quam possit amica, futuris.

Non minus his Alcon stupuit quam Marte severo

Si inspiceret pietatis opus; clam iussa tiranni

Fletibus efficiens magnum patefecit amorem.

345

Stringit uterque parens amplexu pignus obortis

Qui lacrimis tinxere satum, qui labra labellis

Dulcia certatim gustant et basia figunt.

Quos puer ut sensit flentes utriusque pusilla

Abstersit pius ora manu. "Ne flete, parentes"

350

Inquit "adhuc Stigias non tendo vivus ad umbras.

Si sit flere pium misero sub sidere prolis

Diffugium, ne flete tamen! Precordia tristi

Omine fracta tremunt, quo mente exterritus angor.

Vt modo narrastis, opus est Polinestoris aulam

355

Ingrediar sub Marte latens; sic advena regi

Obsequar ut vobis, utinam sit fidus alumno".

Se magis affligunt gestus et verba stupentes

Non pueri sed quippe senis; tunc ore trementi

Vix dixere: "Vale!", singultus cetera fregit.

360

Iam Phebi radios sensit Titonia coniunx

Eoum renovare diem. Mox impiger Alcon

Nobile depositum tacita sub puppe locavit;

Littore discedunt; iam concava vela per undas

Eolides tranquillus agit. Prece Iuno tirannum

365

Equoris infrendens, Polidori in morte frequentat.

Non valuere preces, precibus si Fata repugnent

Infaustis nisi sorte data; coniurat in illum

Tempore si possit dea ducere funere diras.

Diva tamen siluit limphis vestigia Teucri,

370

Imperio taciturna Iovis: non ausa Minervam

Solicitare dolis, meret confusa dolori.

Iam prope Bistonias Alcon respexit ad oras,

Mente agitans arcana ducis, Venus orta per axem

Hesperium fuerat Phebo penetrante liquores.

375

Littora tunc subeunt hilares, spoliantque carinam

Divitiis quas urbe ferunt; mox itur ad aulam

Principis Hismarii prima sub nocte duobus.

Rex prius insinctu Veneris vestigia Troum

Scivit, inest qua porta domo; sic solus ad illos

380

Evolat ut nullo capiat presente quid orent.

Cum datur alterne dicendi copia destram

Rex pueri tenet usque manu: "Dic vota tiranni,

Quisquis es, Iliaci; cupidas tibi tradimus aures.

Tecum magna geris: que sint (sint optima glisco)

385

Litterulis fac voce sciam". Mox nuncius illi,

Porrecta series sermonis, cautior inquit:

"Non ego Phrix Alcon hanc ab re impellor ad urbem

Hunc pelago tibi solus agens: res maxima cogit,

Scilicet et Phebus belloque tremendus Atrides.

390

Vt scis, bella tument Phrigiis obscena catervis,

Infelix sic Troia labat, sic crimine sortis

Crimine vel scelerum victrix est Grecia vindex.

Delphicus edixit tanta sub cede latebras

Huic puero qua Fata darent; si cetera proles

395

Regia deficiat, reparet minor agmina vivens.

Territus ostentis et bello territus, heros

Elegit te sorte patrem; tibi misit alendum

Carum Priamidem, stabili Polinestore fidens.

Dardanide incendit tua virtus integra flammas,

400

Sic animos in amore fovet: sic estis amori

Vnanimes. Cecinit sic Calcas, Trous aruspex.

Dixerat hec Calcans librans in utroque favores

Allicitos affine diu. Tunc nostra colebat

Menia concivis, Danaos nunc arte tuetur.

405

Ergo hilarem letus Polidorum suscipe regno

Felici, quod pace viget. Fac nesciat ullus

Si sit stirps Priami vel quevis Troica proles:

Grecia si scierit, versuto pectore fallax

Tentaret scelus acre necis; sex mille futuros

410

Carpe talenta, pater, Priamee stirpis ad usus.

Si Troia exciderit Priamus Priamique propago

Hic Troes in regna paret. Te vindice regnum

Tollat et Otrisiis Graios exterminet armis".

Bistonius princeps avidis suscepit in ulnis

415

Priamidem gavisus amans, pia basia figens

Sepe genis, animat velit ad que gaudia parvum.

Iamque legit Phrigias lugubri voce tabellas

Que proli pia tecta petunt; compassus amico

Non tenuit lacrimas, Troie fata aspera cernens.

420

Nec mora, litterule et Teucris confessus amorem

Alconti sic ore refert: "Quid maius adoptem

Quam, si contigerit, puero mihi ducere vitam?

Sum Tros effectu, sum Trax ab origine, servans

Iliadas in amore pari; cognoscitur ardor

425

Integer adversis, quem premia nulla venustant.

Non est verus amor quem mulcet inepta voluntas,

Esca mali, sua vota petens hac impare forma,

Vt pisces hamis capiuntur pectore segnes.

Hunc ego Dardanidem (foret ac si stirpe creatus

430

Ex nostra) tractabo parens; sic arte nepotem

Hunc fingam Scithicis progressum nuper ab oris.

Treiicios discet mores, idioma loquendi

Treiicium placidasque artes: sic ipse sophiis

Alter erit Solon, erit Orpheus alter avenis.

435

Gaudia dant moduli quibus est in Pallade virtus

Illustris documenta animans; secreta libellis

Alma patent, animos titulis acuentia fortes.

Excellit specie sapientia quodque creatum

Celesti splendore micans: si lumine cerni

440

Posset, amore suo traheret quoscumque videntes.

Nam probus ingenuo fit sensu cautior heros,

Vtilius se et sceptra regens: excedat et alto

Pectore qui reliquos precellit rebus opimis.

Vtque alios taceam, Salomon rex inclitus omni

445

Ornatus virtute fuit; pater eius amenis

Cantibus oppressit Saulis persepe furores.

Ista Phrigi referas. Dic gnati pondera linquat,

Sit mecum labor iste pius. Dic prelia curet;

Vitabo cautus fraudes in pignore Graias,

450

Vsibus aurum ingens pueri servabitur a me,

Augendum si Troia cadet. Sed spero potenti

Reddere Dardanio, mittens sua pignora regi.

Quando voles abeas; tunc fausta puppe saluber

Extendas tua vela mari, tamen arce benigna

455

Nostra stare velis puer hic dum tedia placet".

Nuncius assensit, nec erat discedere pulcrum

Ante aliquos a Troe dies. Polinestoris Alcon

Ede stat ut quina puerum sub luce magistret.

Discurrit vicos ignoto et menia passu

460

Pulcre urbis: tot visa probat. Civesque modestos

Cernit et in rebus circumspicit omnia letis.

Non hic Thesiphonen, non hic Erisicthona vidit;

Hinc exul stat dira Fames; hic sacra Caristo

Est Bacho et Cereri connexo federe dulcis.

465

Hic aperit vires Genius, terraque marique

Dat Stilbons sua iura lucris; dat pascua pingui

Pinguia crassa Pales pecori, sic omnia pinguent.

Dum tot apes Alcon vidisset, et intus et extra:

"Felices hos" dixit "agros! Hic mente quieta

470

Plus quam crediderim Polidorus ludit ephebis".

Hinc iter ad Troiam rate iam disponit adunca,

Quam fulcit cum pane mero, quam carnibus implet

Assatis, armat iam remis transtra recedens.

Dixerat ante: "Vale, Teucris spes una futurus

475

Priamides, pax nostra, vale! Polinestor, alumno

Spes integra, vale! Superi vos usque secundent".

Iam prudens Alcon undis aplustre regebat

Tensa auris iam vela ligans, iam littora Troie

Applicat, Iliadas qua nullus sanguinat hostis.

480

Ad Phrigium regem properat, Polinestoris affert

Facta manu pia scripta sagax puerique salutem

Rettulit optatam maturans gaudia vultu,

Rettulit arcanas voces Polinestoris, actum

Dardanide sublime decus, presignia regni

485

Gesta inquit, populos hilares regemque benignum.

His plausit genitor; tacita mox voce tabellas

Regales perlegit ovans, quas legit amice

Vxori latebris fuerat quia conscia gnati.

Rex, genito metuens, simulat sua funera bustis

490

Que credunt plorata Phriges; sic inscius acris

Portenti inferias venture mortis inumbrat.

Exequiis gaudent si sit puer ille Pelasgi

Optantes peiora senis quo felle dolosas

In puerum fraudes Priamus cecidisse putavit.

495

At pater Otrisius Polidoro sumptibus aulam

Assignat, pia vota fovens; sua vota clientes

Exornant apibus quem tollunt laude faceta.

Rex dedit arma et equos, puerum famulosque decentes;

Scripta dedit factura virum qua dote magister

500

Impleam et celebrem maturet sponte sophiis.

Dum stat tanta fides, claro manifesta paratu,

Alterna plebs voce stupet, sic quisque susurrat:

"Quis puer iste novus specie presignis et audax?

At quisquis maneat: nempe est ex sanguine regis.

505

Sic vestes, sic vita probat; virtute modestus

Est placidus, liber, conspectu gratus ad omnes.

Non ab re illustris iuvenem rex sumpsit in aula

Exaugens sua gesta gazis; aut indice fato

Huc venit, meritis regi est aut iunctus et astu.

510

Nulla occulta diu latitant; ut flammiger ignis

Se extendit, sic fama ducum; florebit in auras

Si rosa sit, tandem quis sit puer iste sciemus".

At Tracum varia populi dux murmura sensit.

Murmur idem sedare studet: mox fingere quis sit

515

Disponit ne vox Troem nocitura fatiget.

Preparat assatis mensas redolentibus heros

Alitibus qua prata virent, qua populus umbras

Maxima parturiens, Phebeos temperat estus.

Tanta Ceres, Liber convivia numine dulci

520

Exornant et letus Himen; sic grandibus equant

Inclita deliciis epulas Hixione nati.

Exciti proceres regalia Tempe salutant

Laudantes quecumque vident. Vbicumque Napeis

Gratior exit odos variis florentibus herbis,

525

Discumbunt hilares, saturant se dulcibus escis

Quas possent optare dei: capit ille saporas

Perdices, alius quaqualas, multique capones.

Illustrant epulas varie tres vocis ephebi

Cantantes adversa virum: tam voce canentes

530

Claros precellunt quam psitacus ore volucres.

Eupolis ut periit non recte sacra ministrans

In templo cecinere Iovis; cecinere duellum

Vtque Larisseo Euridamas ad Tartara transit;

Vt cadit Ambrasia Mageres a matre Phereus;

535

Vt vecors uxore truci nec pelle iuvenci

Insutum Arcanidem predam tacuere suorum;

Vt Coridon cerve nutritus ad uber agones

Passus obit languore famis; famis inter amaram

Leneus cladem steriles migravit in auras.

540

Vt modo Phenicem genitum creavit Aminthor

Improperans sibi stupra dolis; ut Marsia Phebo

Pelle sit exutus; perit ut Linguesius undis;

Theodes ut iacuit Phebi rimatus ad aras;

Vt cecidit Tiberinus aquis; ut membra Minermi

545

Sint lacera; ut Glaucus comedens fera mella perivit;

Vt Iovis Acritam percussit fulmen, alumne

Desithoes scelus acre procum. Nec carmine tanto

Abfuit Archemon moriens serpente Ligurgi,

Vtque canes lacerent Trasum dum thura Diane

550

Ad Delon libare cupit, quo Delia Phebe

Ne canis in Delon vetuit protenderet ullus;

Marte ut Terrodomas cetu sociatus inermi

Interiit mucrone carens, ut livor Averno

Miserit Anticum documenta serena parantem;

555

Vt Phaphagens obit furibundo dente leene

Dum catulum stravisset atrox; Dirceus ut igni

Pulvereus mansit qui Mirram condidit urbem;

Vt pius Amphion genitis se falce peremit

Illorum sic morte dolet; Lichaone cretus

560

Labilis ut cecidit Caspices ignibus ardens.

Sit mora paulisper; tedas Polinestoris ore

Et fato meliore canunt: ut concitus estu

Coniugis ardentes alit alto in pectore flammas;

Vt fovet amplexu pergunt dum sepe viretis

565

Formosam, sermone hilarem. Risere cohortes,

Rex simul arrisit memori letatus amore.

Iam dapibus sumptis et vino -quisque disertus-

Certatim diversa refert: stupet unus alacri

Auleis acie radiantia signa piropis.

570

Tunc rex Sithonius solio sic orsus: "Amice,

Signa stupes miranda quidem: tot signa figurant

Sacra mee talamos arcthoa in gente sororis.

Lesius iste nepos (aderat Tros nomine versus)

Est noster, genitrice placens; formosa nitore

575

Credita virgo fuit divas equare superbo.

Magnopere optavi puer hic ut viseret oras

Treicias patruumque ducem; rate consilit hospes

Quam sibi tradideram Tanai qua iungitur equor.

Littum init nostrum, canibus dum vecta fuisset

580

Nox fuscis, orizonta secans, intravit et urbem

Atque fores nostras vestigia tanta scientes.

At quia sit pulcer genus et regale neposque

Hinc animis peramate piis; sibi dicite dulces

Blanditias, avidis nostram modo credite prolem!".

585

Surrexere patres audita voce tiranni.

Certatim pia vota replent puerumque salutant,

Poplitibus flexis ut stirpem regis adorant.

His puer exultans animum disponit amenos

Ad mores, ad dogma sacrum; iam voce peritus

590

Treicia loquitur Troiani ut nescius oris.

Cepit et ingenuus puerili discere ludos

In stadiis ac arma manu; qua lege duellum

Intret et impavidus gladio distemperet ensem.

Iam vagus illecebras hac illac intrat alacres,

595

Plebe hilari stipatus, amans nunc cantibus herens,

Nunc choreis animat sua iam precordia plausu.

Iamque etas animos et vires auxerat; altum

Est audax tractare nemus, prosterne damas

Silvestresque capros leporesque agitare molossis

600

Iamque ad silvivagos fama est presignis honores

Tam Phebe sua gesta fovet, sic gloria prede

Est similis Cephalo, memorandus ut alter Adonis.

Sit quia laude capax, quia sit sublimis amori,

Exemptum se fraude putat. Cupit ire per urbes

605

Sithonias, Troie numquam rediturus ad oras.

Non bene principiis respondent ultima sepe,

Est finis censenda bifrons: perit equore navis

Sepe aquilone labans si a littore firma recessit;

Clarum sepe diem nothus undis suffocat, alvo

610

Offuscans pregnante polum. Nam queque voluntas

Gestibus alternis cedit, vaga vota ministrans.

Interea Mavors utroque sub agmine plagas

Exacuit stridore furens; iam sanguine campi

Exundant, coniunx spoliatur coniuge lugens.

615

Prothesilaus agens turmas ex classe furori

Hectoreo ruit ense diu; fuit inclita virtus

Marte animoque ducis, cecidit si viribus impar.

Cetus magnanimes Danaum cecidere sub armis

Iliacis in strage truci. Post Hectoris iram

620

Actorides sensit poscens tumulatus Avernum.

Mnestea cede ferum fugat audax Alcamus ob quem

Troioleus reparatur honor. Perit ense Thoantis

Cassibila et Carcham Stelenus domat acer in hostes.

Mutua Sarpedon Thelamon per vulnera lapsi

625

Sanguineum tetigere solum. Menelaon obarcet

Clade Paris regem quem post percussit Omedon.

Margaton Iliades ruit atque Euforbius armis

Eacide quem turba timet; ferit agmina Menon

Aurore soboles, dea cuius funere languet.

630

Pollidamante cadunt hostes; cecidisset Achivis

Eneas in cede ferox, sed reppulit ensem

Obvia nube Venus, Diomedis saucia telo.

Troiolus Hectorei vindex furibundus in hostes.

Interitus sub Achille perit, Deiphebus et atrox

635

Strage per Argolidas cecidit Palamede cruento,

Dardanides Cinabor Danais est victima dextris

Arma furens in Greca diu; Thelamonius Aiax

Viribus immodicis Paridem demisit ad umbras

Qui prius Eacidem leto, metuendus ob arcum,

640

Phebea statione dedit. Versutus Vlixes

Rhesum cum socio straverunt nocte, Dolonem.

Gnatorum impatiens Priamus nece, torvus ob iram,

Strage acuit frendente animos. Anthenora gestis

Vltor habens compos hostili sanguine replet.

645

Nec minor Atrides armis secessit inultus;

Castra tumens inimica domans, in sanguine vultus

Sepe suos, palmas vesanus coniuge lavit.

Idomeneus atrox vibrans hastile Ripheum

Sparsit humi, sine morte tamen, quem vindice telo

650

Hiphanis aggreditur letans in vulnere frontis.

Pantasilea ferox Titidem Marte subegit;

Qua Thelamon sua fata dolet, qua Pirhus anhelans

Pene tulit mortem, periit tamen ipsa sub illo.

Quid tot bella canam? Frendens ruit hostis in hostem.

655

Clade, dolis se quisque animat; sic Iuno, Dione

Singultanti anima gaudent, tamen impare voto.

Gesta tot et laudes Troi Polinestor alumno

Dum fierent tot facta tulit; tamen aspera fratrum

Funera conticuit, ne busto insaniat acri.

660

Dixit ut Andromache natum duxisset in arcem

Vt cernat foris arma, duces. Ait inclita mostrans

Bella: "Vide Astianas, spectes pugnare parentem.

Ille est quem pulcrum videas in casside et armis

Magnanimem Phrigiumque decus. Speculare, tenelle,

665

Viribus in quantis vires pessundet Achivas.

Non aliter sevit quam si lea pignus in antro

Inspiciat temerare virum, tunc anxia morsu,

Anxia tunc avidis stridens vorans unguibus hostem.

Cerne quot in turmis pater est aggressus Achillem,

670

Mirmidones hinc inde necans quem sparsit equumque

Pulvere sanguineum videas resilire pedestrem;

Principis insignes palmas ligat Hector, at illum

Mirmidones traxere manu; ligat inde Thoantem

Regem, perspicias, Troiam venit ipse coactus.

675

Regem, perspicias, Troiam venit ipse coactus.

Orthonomo invasus regem transfixit in armis

Atque duos hac sorte duces et vulnere tristi

Fudit equo magnum Titidem lesus ab illo.

Hectore tolle animum, fac sis illustris et audax!

680

Sis armis etate ferox, a stirpe potenti

Numquam degeneret proles generosa triumphis.

Pollidamanta pater captivum liberat: ecce

Ducentes vexilla necat; modo cerne parentem

Si sternat Dorium fortemque Alphenora turmis.

685

Audacem nimium ferit ense Prothenora cuius

Sparsit humi fedantem animam; sine nomine gentes

Tot necat egregias ut sit labor omnia fari".

"Non semel Astianas hec vidit, virus in hostes

Est Phrigiis Tros ampla salus, quo sospite, sospes

690

Troia fit et celebres poterit sperare triumphos.

Ne dubites! Aliis ne credas omnia; semper

Diversi diversa ferunt, mendacia regnant

Vocibus in variis; fratres, Polidore, supersunt".

His puer exultat, genitus confessus anhelos

695

Audivit fera busta Phrigum, quo vulnere fratres

Interiere, Ecubam lugentem funera sensit;

Corde tamen crepitat, cupidas extendit et aures

Hac illac ut vera sciat. Sic debilis, amens,

Quid faciat nescit, miseros nisi flere labores;

700

At templa ingrediens aperit sic vota Diane

Extendens utramque manum: "Si Numina curant

Insontes animos, insontis cerne dolores.

Gusto pudiciciam, vestales pronus ad aras

Interdum si voce iocer, si ductus amicis

705

Aspiciam Nimphas maribus gaudere choreis.

Sum tuus in silvis, adolens tibi thura sacello

Germanas quo pande neces!". Polinestor alumnum

Placat, at interitus per vicos turba loquuntur.

Mox Phebe intonuit, qualis si scinderet astra

710

Rupta aquilo sub nube furens, quo lumen in aris

Accensum strepitu tenues migravit in auras.

Territus ostento puer est, sic territus ut sit

Seminecis, sua fata gemit; sub aruspice fidens

Dicere disposuit portenta incognita Phebes:

715

"Iam iam Troia suis spoliata est viribus. Hinc pax

Expetitur, pax falsa datur: secedere fingunt

Argivi ut fraudes maiori in crimine texant.

Machina grandis equi, robusto armata paratu,

Extra urbem deserta fuit, quam cernere Troes

720

Exibant miseri, vario sermone loquentes.

'Hoc opus' unus ait 'rumpatur; querite quid sit

Intus, inest fortasse dolus!'. Succendere molem

Alter agit; suadet pars cetera ducere in urbem.

Lacoon verbis insultans acribus hasta

725

Concussit fatale sacrum: quo pignora serpens

Illius occidit et se sua vota tuentem

Hec dum mirantur constrictum fune Sinonem

Pastores cum fuste premunt; carecta latentem

Aspra per asportant, latebras ut pangat et astus.

730

Huic pater Iliades: 'Quo tendis? Et unde crearis?

Quisquis ades, qua gente refer! Dic ordine molem,

Incipe, ne timeas, avidi tibi tradimus aures'.

'Sum Danaus, nec me Danaum patrem esse negabo

Si infelix sim sorte Sinon. Voluere Pelasgi

735

Placare ob reditus humano sanguine ventos.

Vnius exitium miseri cupiere. Videbam

Interitum, prope litor erat; mox prepete gressu,

Aufugiens, latui, ratibus dum vella dedissent.

Sic latitans, natos cum cara coniuge dulces

740

Auxilio lacrimabar inops, quos cura videndi

Anxia me stimulat, quos numquam forte videbo.

Me miserum si sim patriis a sedibus exul,

Hac illac mercede vagans! Agamenona numquam

Flectere quesiero, nimis est mihi lesus ob iram.

745

Machina tanta quidem vigiles Calcantis ob astus

Bellone sacrata fuit, quam maior Atrides

Ducere concupiit felici sorte Micenas.

Non potuit tantam pelago traducere molem

Armigere nec fregit opus; quo sospite pacem

750

Quelibet urbs traheret (sic aiunt) urbe recepto'.

'Quisquis es ut civis nobiscum menia Troie

Vsque colas, nos fidus ames. Iam solvite nostrum,

Solvite iam civem!'. Fuit hic mox fune solutus.

Iussu regis equum ducunt in menia, muros

755

Rumpentes in parte Phriges. Sub nocte quiescunt

Sopita invigiles: miseros sic Fata trahebant.

Clave Sinon costas aperit: mox lignea moles

Eduxit trux mille viros. Mora nulla Pelasgi

Menia consiliunt, urbem discurrit Vlixes,

760

Portarum vigiles turba sociatus atroci

Occidit mucrone furens. Anthenora somnis

Hector adit dicens: 'Fuge, Troas in equora transfer!'

Cetera gens subeunt, aderant prope menia, gazis

Expoliant quascumque domos, in sanguine rumpunt

765

Troianos. Priamum necat acri cuspide Pirhus.

Inclitus Anthenor frendens leo qualis in hostes

Insurgit plerosque necans; percussit Atridas

Migdonium eripiens vicina morte Corebum.

Vrbem mille focis urunt in secula flendam.

770

Flamma polos excelsa petit; metuere secundo

Igne dei facibus memores Phetontis anheli.

Astra ferit clamor, leo qualem personat atrox

Dum febrit vel morte labat; vox atra gementum

Flecteret ad lacrimas Superos, ingressa Dionem,

775

Que, confusa dolis regine, exasperat iras

Ante Iovem sic orsa palam: 'Nunc Iuno triumphat

Igne et clade Phrigum, luo casus territa crudos.

Astianas superest astu querendus Vlixis,

Iam pueri miserere, pater: sua busta Pelasgi

780

Seva parant, morti properes absolvere parvum'.

Inquit: 'Fata obstant: ex Hectore gnatus ab alta

Turre ruit, modo cerne necem speculare querellas

Andromaches lacrimis que tritum funus inundat.

Pace obitum toleres; Eneas splendidus armis

785

Vivet agens post fata polo, de sanguine cuius

Prosiliet Cesar qui sceptro temperet orbem.

Reliquie Troum fiunt in parte clientes,

Arripiunt pars mesta fugam, pars multa sequuntur

Eneam pelago magnumque Anthenora gestis.

790

Vrbem Romuleam robusto sidere Martis

Eneades post secla struit; Stilbonte benigno

Anthenor Patavis secundam condidit arcem' ".

Iuno Thesiphonen pavonibus acta gemellis

Sic Stigiis affatur aquis: "Polinestora Tracem

795

Diva, petas; animes Polidori in cede tirannum.

Si modo robur habes aliquali numine mecum

Expedias mea vota frequens, se quisque deorum

Commodet alterius proprio cum numine votis".

Dixit et allapsa est vultu meliore per auras

800

Insiliens sacra regna poli. Mox pessima labes

Thesiphone egrediens Herebum Polinestora poscit.

Mox ducis effundit sopito in pectore virus

Expediens mandata dee. Sic inficit illum

Vt letata malis redeat modo pinguis ad umbras.

805

Tanta in labe furens Polinestor concipit in se:

"Quid faciam? Cecidere Phriges cum principe gnati

Et Troie imperium, flammis et strage ruerunt.

Placandum est agmen Polidori in morte Pelasgum

Ne bello mea regna domet; mihi fervet ob iram

810

Cum renui Danaos Troianis commoda tradens.

Si mihi bella gerent deest Tros affinis, in hostes

Iam expertus sua gesta mihi; pereunte tiranno

Notus amor periit, nihil est in morte probandum.

Commoda pax fiet; auri sex mille talentis

815

Dives ero, puer illa tulit. Quis funera noscet?

Quid si turba sciat? Res fractas integrat aurum.

Pulcra est effigies auri, sua maxima virtus

Rurales si insignit heros, si turpe serenat,

Si sensum ignavo, si laudes prebet inani.

820

Eloquar in populo patriis ut Lesius oris

Ob causam rediisset ovans. Quid cede moramur?

Phrix pereat: iugulum statui proscindere cultro".

Consulto interea Polidorus aruspice scivit

Erumnas mortesque Phrigum scivitque latentes

825

Insidias, celerem fallace sub hospite Parcam.

Iam fama excidium per Trois murmurat aures,

Fama urbem iam voce replet: stupor occupat omnem

Lugentem populum. Pueri tremor inquinat artus:

"Me miserum! Troes" inquit "cecidere; propago

830

Omnis obit miseranda patris. Pater incolit oras

Elisias; matrem meditor periisse, sorores.

Esacus est felix si vivit in equore mergus,

Troiugenum nil triste sciens. Pincerna Tonantis,

Ebbe postposita, Ganimedes plaudit Olimpo.

835

Felices stratos! Vtinam licuisset in urbe

Iliaca sparsisse animam: mea busta sepulcris

Clausissent proceres lacrimis humentia matrum.

Heu, modo non lacrimas tristes nec habebo sepulcrum

In lacrimis moriturus inops, inhumatus adhibo

840

Haud (quota pena anime!) Stigias, mora prava, paludes".

Dum miser Iliades hec secum volveret, inquit:

"Est hospes fugiendus atrox". Penes hospite viso

Territus aufugiens cecidit puer, ora cruentans.

Acriter ora dolens potuit vix surgere tabo.

845

Heu lacrimas, fedatus, agit! Stetit edis in antro,

Clausum limen erat, miserum sic Fata trahebant,

Quem capit Otrisius frendens rubicundus ocellis

Vtque lupus dum sevit equo, puer ethere palmas,

Succiduis genibus, supplex extendit adorsus:

850

"Estne hec sponsa fides? Estne hec et regia virtus?

Hospitium temerare dolis, et fundere parvi

Singultantem animam? Quis te furor, hospes, acerbat?

Desine vel furiis, vel mortem protinus affer!

Seminecem do sponte gulam: nam vita misellis

855

Pena, brevis mors est. Quid lapsi vivere curent?

Partes si titubent domus omnis quassa ruinam

Festinat, scelus acre parans, sic cuncta dehiscunt

Fortuna imperiis rimam faciente superbis.

Effice quid Fatis visum est". Non ista tirannum

860

Verba movent, sed virus alunt: crudelis, aperto

Ense ferit iugulum; vacuat sic sanguine corpus.

Quod magis obscenum est, exponit in equore nudum

Vt pisces sua membra vorent. Mox ere sub alto

Aggregat ingluviem viciis effrenis avarus.

865

Vella dabant Greci reduces. Iam littora Tracum

Intrarunt agitata nothis; tenet anchora classem

Dum tumidis ventus consurgat amicior undis,

Dum tumulum inspicerent Pelide gesta canentes,

Sublimis vox questa fuit: "Quid abitis, amici?

870

Iam date Achilliacis optata piacula bustis.

Placet Achilleos formosa Polissena manes

Qua interii fervore procax". Tunc virgo sub ulnis

Insistens Ecubes voce hac exultat Olimpo.

Frangere sic gaudet festina morte dolores

875

Ad Manes mansura Phrigum, concernere campis

Elisiis Priamum, germanos totque cohortes.

Iamque Neoptolomus iugulum distemperat ense

Virginem per busta patris: sic inficit aram

Sanguine votivo, patrias sic temperat umbras.

880

Iamque effrena parens infausta morte, cadaver

Disponit sepelire pium; iam questibus Echon

Ethere parturiens, latices querebat anhelans.

Expetiit limphas ut gnatam sanguine tergat

Neu Manes hac tabe luant; dum sumeret undas

885

Littore conspexit Polidorum cede iacentem:

Insanit genitrix ut bos, si sanguine fetum

Effuso trepidare videt. "Date Troades" inquit

"Arma, ducem Tracum furiis poscamus ad urbem.

Non hic exequiis puer est placandus atroci

890

Sed pena quam cauta dabo: scelus usque piandum

Est scelere; insidias pariles in rege paremus".