Francesco Petrarca versus ex epistolis, fam. 24, 10

Testo base di riferimento: dispersae: A. Pancheri, 1994; familiares: V. Rossi, 1968; variae: A. Pancheri, 1994

Cura dell'edizione digitale: Cristina Zanatta


Fam. 24, 10.
Ad Horatium Flaccum lyricum poetam

Regem te lyrici carminis italus

Orbis quem memorat, plectraque lesbia

Nervis cui tribuit Musa sonantibus,

Thirrenum adriaco, tuscus et apulo,

5

Quem sumpsit proprium Tybris ab Aufido

Nec fuscam atque humilem sprevit originem,

Te nunc dulce sequi saltibus abditis,

Vmbras et scatebras cernere vallium,

Colles purpureos, prata virentia

10

Algentesque lacus antraque roscida;

Seu faunum gregibus concilias vagis,

Seu pergis Bromium visere fervidum,

Fulvam pampineo sive deam deo

Affinem tacitis concelebras sacris,

15

Ambrorum Venerem seu canis indigam,

Seu nimphas querulas et satyros leves

Et nudas roseo corpore Gratias,

Seu famam et titulos Herculis improbi,

Incestique aliam progeniem Iovis,

20

Martem sub galea, Pallidis egida

Late Gorgoneis crinibus horridam,

Ledeos iuvenes, mitia sidera

Tutelam ratium, fluctibus obrutos,

Argutum cithare Mercurium patrem;

25

Verbis auricomum pectis Apollinem,

Et Xantho nitidam cesariem lavis,

Germanam pharetra conspicuam et feris

Infestam, aut choreas Pyeridum sacras:

Sculpunt que rigido marmore durius

30

Heroas veteres sique forent, novos,

Eternam meritis et memorem notam

Affixam calamo, nequa premat dies.

Sic vatum studiis sola faventibus

Virtus perpetuas linquit imagines,

35

Quarum presidio semideos duces

Drusum et Scipiadam vivere cernimus,

Nec non et reliquos inclita gentibus

Per quos edomitis Roma iugum dedit,

In quis preradians lumine vivido

40

Vt sol eminuit Cesareum genus.

Hec dum tu modulans me cupidum preis,

Duc aut remivolo si libet equore,

Aut vis aerio vertice montium;

Duc et per liquidi Tyberis alveos,

45

Qua ripis Anio rura secans ruit,

Olim grata tibi dum superos colis,

Vnde hec te meditans nunc tibi texui,

Nostrum, Flacce, decus; duc per inhospitas

Silvarum latebras et gelidum Algidum

50

Baianique sinus stagna tepentia

Sabinumque latus ruraque florea

Soractisque iugum dum nivibus riget;

Duc me Brundusium tramite devio;

Lassabor minime et vatibus obviis

55

Congressus placidos aspiciam libens.

Non me proposito temporis aut loci

Deflectet facies; ibo pari impetu

Vel dum feta uterum magna parens tumet,

Vel dum ros nimiis solibus aruit,

60

Vel dum pomifero fasce gemunt trabes,

Vel dum terra gelu segnis inhorruit;

Visurus veniam litora Cycladum,

Visurum Trachii murmura Bosphori,

Visurus Lybies avia torride,

65

Nimbosique procul frigora Caucasi.

Quo te cunque moves, quidquid agis, iuvat:

Seu fidos comites sedulus excitas

Virtutem meritis laudibus efferens;

Seu dignis vitium morsibus impetis,

70

Ridens stultitiam dente vafer levi;

Seu tu blandiloquens carmen amoribus

Dum comples teneris; sive acie stili

Obiectas vetule luxuriem gravi;

Sive urbem et populum dum scelerum reos

75

Culpas et gladios et, rabiem trucem;

Mecenasque tibi dum canitur tuus,

Per partes operum primus et ultimus;

Dum calcas veteres et studium recens

Vatum magnanimi Cesaris auribus

80

Infers, dumque Floro carminis hispidi

Limam seu tumidi carmine conficis;

Fuscum ruris opes et mala turbide

Vrbis, cur ve homini servit equus ferox,

Crispum divitiis quis color edoces;

85

Longis Virgilium luctibus abstrahis

Atque ad letitiam, ver ubi panditur,

Hortaris placide et stultitiam brevem;

Hirpinum profugi temporis admones,

Torquatum et parili carmine Postumum;

90

Dum noctes celeres et volucres dies,

Obrepens tacito dum senium gradu,

Aut vite brevitas ad calamum redit,

Aut mors precipiti que celerat pede.

Quis non preterea dulciter audiat

95

Dum tu siderea sede superstitem

Augustum statuis; dum tunicam suis

Marti, nec satis est texere ferream

Acceditque adamas; dum cuneos ducum

Vinclis implicitos curribus aureis

100

Per clivum atque Sacram victor agis Viam,

Quam pompam mulier dum cavet insolens,

Haudquaquam rigidas horruit aspidas;

Ius fractum hospitii dum memoras dolis

Pastoris frigii, nil Nerei minis

105

Pacatum Paridi vaticinantibus,

Dum Dane pluvia fallitur aurea;

Dum virgo egregiis regia fletibus

Tergo cornigeri fertur adulteri?

Letus solicitus denique mestior

110

Iratusque places dum dubium premis

Rivalem variis suspitionibus;

Aut dum vipereas iure venificas

Execraris anus, vulgus et inscium;

Dum cantas Lalagen, nudus et asperum

115

Et solus tacita fronte fugas lupum;

Infaustamque humeris effugia arborem,

Fluctusque Eolio turbine concitos.

Pronum te viridi cespite, fontium

Captantem strepitus et volucrum modos,

120

Carpentem riguo gramine flosculos,

Nectentem facili vimine palmites,

Tendentem tenui pollice barbiton,

Miscentem numeros pectine candido,

Mulcentem vario carmine sidera

125

Vt vidi, invidiam mens vaga nobilem

Concepit subito, nec peperit prius

Quam te per pelagi stagna reciproci,

Perque omnes scopulos monstraque fluctuum

Terrarumque sequens limite ab indico

130

Vidi Solis equos surgere nitidos,

Et serum Occeano mergier ultimo.

Tecum trans Boream transque Notum vagus,

Iam seu fortuitas ducis ad insulas,

Seu me fluctisonum retrahis Antium,

135

Seu me Romuleis arcibus invehis,

Totis ingenii gressibus insequor.

Sic me grata lyre fila trahunt tue,

Sic mulcet calami dulcis acerbitas.