5. ad Laurentium Lentium

Exigui dum tu, Lenti, prope flumina Rheni

      Felsineos celebras, arva beata, lares,

Illaque perplexi volvens enigmata iuris

      Immoreris nimium sedulus in studiis.

5

Nos hic Ethrusci non longe a fluminis unda,

      Qua tuus antiqua lar vetus arte nitet,

Ocia florenti sine te traducere in urbe

      Non laeti, heu curis cogimur usque novis!

Non tamen assiduo iuvat indulgere labori

10

      Et mortem exemplo pene vocare tuo.

Nam modo vulgus iners circum spaciamur ad aras,

      Nunc medio serimus verba iocosa foro.

Hic ubi marmoreus non integer astra colossus

      Vere humero insignis deficiente videt.

15

Stant ubi et Herculei nuper multa arte labores,

      Magnum equidem, sed longe inferioris opus.

Et tamen interea iocundos inter amicos

      Dignum aliquid semper colloquimurque grave;

Hic etiam multum de te sermonis habetur,

20

      Ingenium laudat dum mihi quisque tuum.

Et modo Fesuleas, Lenti, conscedimus arces,

      Qua tibi adhuc nostra stant gemina antra manu,

Et circum arboribus servant tua nomina trunci,

      Lentius hic, illic cortice Laurus habet.

25

Est etiam Lauri procero in stipite carmen,

      Quod sancti aeternum pignus amoris erit;

Varchius hanc nullo nunquam celebrabit honore,

      Sat meritis faciet nec tamen ille suis.

Vive diu, mihi sancta arbor, te, quaeso, nec imber

30

      Verberet, aut ventus, sol ve nocere queat

Vt ventura diu mirentur saecula laudem

      Desuetam, et puram puro in amore fidem.

Hic memini, cum tu defessus, Laure, iaceres,

      Insolitos volucres concinuisse modos,

35

Certatim et zephiri circum strepitantibus auris

      Spirabant dulci frigora amico sono,

Et leni aestivum suadebat murmure somnum,

      Quae liquida e claro fonte cadebat aqua.

Ipse tuis varias immiscens frondibus herbas

40

      Texueram flavis caerula serta comis,

Et procul attonito mirabar pectore qualis

      Maiestas, quantus surgeret ore decor;

Idem graminea fessum venantibus herba

      Arbitror Orthigium decubuisse deum.

45

At nunc assiduo studii nimioque labore

      E facie cessit vividus ille color,

Et quae syderibus fulgebant aemula quondam

      Lumina, sunt lapsa languidiora rosa.

O pereant leges et inania nomina, iura

50

      Quae nos hoc aevi nil, nisi furta docent!

Novi ego qui legum confisus diceret arte

      Omnia se tuto posse patrare mala,

Atque reos legum inversis defendere verbis

      Ipsaque multiplici fallere iura dolo,

55

Quin etiam miseros opibus spoliabat avitis.

      Proh scelus, et cunctis iam timor unus erat!

Tutius in terris fuerant sine legibus olim,

      O cur non illo tempore natus ego?

Scilicet haec tantum spectant mala saecula fraudem,

60

      Omnes, divitias, fasque, piumque putant.

Hinc ipsos inter fratres natumque patremque

      Iurgia et insano lis agitanda foro,

Hinc etiam nata est inter discordia amicos.

      Ah miseri! sed non vera erat illa fides,

65

Verus amor non curat opes, te, Laure, volente

      Dispeream, si non omnia regna darem.

Et potius quam tecum uno contendere verbo

      Praetulerim mille incommoda, nulle neces.

Quisque suos sequimur mores, mihi semper amicos

70

      Cura fuit sancta percoluisse fide,

Et te praecipue, quem primis iunior annis

      Germani coepi fratris habere loco.

Vix bene adhuc puero decimus tibi fluxerat annus,

      Sed tamen ingenio tum quoque magnus eras.

75

Testis Picenae doctissimus Hannibal orae,

      Hannibal aeterno iunctus amore mihi,

Ille tibi, ut nulla non esses parte beatus,

      Formator docilis contigit ingenii.

Foelix ille quidem tanto praeceptor alumno,

80

      Illo, sed foelix non minus ipse tamen!

Si teneram palo teneram adiungere vitem

      Decidet, aut tanto non fluet uva mero,

Ipse etiam valles Musarum atque ardua Phoebi

      Culmina monstrabam non mihi nota docens.

85

Et quamquam magnis currentes passibus, ambo,

      Vos tamen hortabar tam bene coepta sequi.

Ter quinum Titan sed cum tibi verteret annum,

      Deseris amisso patria tecta patre.

Illo me tristis tentabat tempore morbus,

90

      Nec socius potui, nec tibi adesse comes,

Felsineosque Lares discenda ad iura profectus,

      Nullum unquam es vacuum passus adire diem.

Donec bis novies redeunt tibi tempora veris,

      Et tria sunt annis abdita lustra tribus

95

Nullane finis erit tantorum, aut pausa laborum.

      Ah miser, et nimium, prodige Laure, tui,

Non quia te nolim studio praecedere cunctos,

      Sed quia noverunt omnia habere modum.

Alterna vivunt mortalia cuncta quiete.

100

      Post tenebras semper fulget amica dies,

Assiduis nunquam vexantur flatibus orni,

      Tu quoque post pluvias, Phoebe, redire soles,

Sed bene quod studiis altus melioribus, artes

      Ingenuas, toto pectore amandus, amas.

105

Non tu fallaces, non res miraris inanes,

      Nec qui scit leges omnia. scire putas.

Scis me aliquem his studiis quondam impendisse laborem,

      Dum puer invitus iussa paterna sequor.

Testes Alpheae mihi sunt ab origine Pisae,

110

      Multaque ad exortum nox vigilata diem.

Et Decius fama toto notissimus orbe,

      Quique suos patruum solus avumque refert,

Qui nunc Meduacus qua pinguia perluit arva

      Civica cum gnato compare iura docet.

115

Quid quod amore tuo nuper, linguaeque nitore,

      Ad studia haec longo tempore post redii?

Et tibi nescio quid scriptis mandavimus omne,

      Quodcumque est, liquida deleat amnis aqua,

Vel pater ardenti Vulcanus torreat igne,

120

      Et cinerem cauri diripiantque noti.

Non quia non iuris cupiam consultus haberi,

      Indigna ingenio sed reor illa tuo.

Nam matura licet nondum tibi venerit aetas,

      Doctrina ante annos iudiciumque venit.

125

Foelices illi, quorum non tempore lites,

      Non fora, non carcer, poena nec ulla fuit!

Non rogo, non scelus est aliena pericula ludum

      Et lucrum alterius damna putare suum.

Quam melius rerum obscuras inquirere causas,

130

      Hoc mundi immensum quo moveatur opus,

Vnde benigna Venus, quae sit violentia Martis!

      Quid tellus ingens, quid velit unda sibi?

Vlla ne sub terris maneat nos cura repostos,

      Cum cito Laetheas transierimus aquas,

135

Altaque Pegasidum, magnorum more virorum,

      Ocia securum docta per antra sequi,

Quos inter primus divino pectore Bembus,

      Adriaci Bembus gloria summa maris.

Solus hic Ethruscos inter Latiosque poetas

140

      Eminet, ut priscos non minor aequet avos;

Vnus is Argolicam Latio sermone Minervam,

      Et Latios Thusco temperat ore sales,

Qui nunc res Venetas Romanis dicere verbis

      Aggressus, primas hac quoque parte feret.

145

Omnibus huic unum votis exposcite, docti:

      Tempora dent superi, quanta dedere bona

Scilicet, ut Graiae tandem pomeria linguae

      Et clarae fines proferat Ausoniae.

Tu quoque, ni fallunt isti praesagia vultus,

150

      Et Phoebus vates falsa docere solet,

Clarus eris triplici Romana per oppida lingua

      Et vivet nomen saecula cuncta tuum.

Tempus adest cum tu, Phoebi, iurisque sacerdos,

      Fulgebis gemino cinctus honore caput.

155

Tunc pater exoriens de rupibus Apennini

      Tybridis aequabit nobilis Arnus aquas;

Tunc tua victuris intexent nomina cartis,

      Quique soluta modis, quique ligata canunt.

Certe ego, si tantis non essem dotibus impar,

160

      Si tali possem par facere ingenio,

Nulla dies, nulla hora tuis sine laudibus iret,

      Vnum te nostrum carmen haberet opus.

Quicquid Apollo tamen nobis, seu carmine Ethrusco,

      Seu dederit Latio serviet omne tibi,

165

Quin etiam Argolicos nuper percurrere campos

      Ignotasque diu coepimus ire vias,

Vt quandoque tuo possimus carmina sensu

      Digna dare, et iuvenis facta referre senes.

Interea frustra expertum, puer optime, vires,

170

      Sufficiat mentis signa dedisse bonae.