Alessandro Paolini carmina, 106

Testo base di riferimento: Lucia Bedon, tesi di laurea Università degli studi di Trieste, 1977-78

Cura dell'edizione digitale: Barbara Zlobec


106. in adventu Mariae, Maximiliani
Imperatoris uxoris et Rodulphi matris

Ecce sub Arctois, quae dudum rexerat oris

Austriadum populos regum, gentesque superbas

Dis genita, atque enixa Deos Astrea relicto

Imperio gnati Romano sanguine parto

5

Caesaris invicti, qualis Berecinthia coetu,

Virgineoque choro, et longa comitante caterva

Occiduas petit oras fortunataque regna

Hesperiae ut populos sceptro et moderamine legum

Extremos longa componat pace per aevum;

10

Mirum, ingens, non auditum per saecula factum,

Hoc fuit alma suos quod tellus florida vultus

Induit omnigenoque onerata est prodiga fetu,

Hinc inanifesta Polo fulgentes signa cometae

Perpetuo hinc coelum rutilans splendore serenam

15

Explicuit frontem, hinc laetus mox frugifer annus,

Scilicet ut tantis non desit copia coeptis,

Omniaque eventu felici prospera cedant.

Ipse prius Pater Omnipotens prospexit ab alto:

O Dea, lapsa polo plusquam regina, verendo

20

Quae stipata choro multis ex millibus orbem

Illustras, Venetum fines ingressa beatos.

Salve, salvete Heroes, comitesque secuti

Coeleste hoc numen certis latura beatum

Gentibus Imperium, quascumque accesserit oras:

25

Cernitis adventu laetentur ut omnia vestro?

Iam montes, collesque procul vallibus imis,

Et Nimphae et Satyri et silvestria numina Panes

Acciti sonitu longa cinxere corona;

Omnes Ausoniae gentes populique benigne

30

Vndique conveniunt, studiis, animisque parati

Plausibus atque opibus tanta haec incepta fovere.

Quid dicam Veneti super his decreta Senatus?

Vt quacunque viae sit vobis transitus, illac

Sint licet amfractus exurgant strata viarum

35

Innumera fabrefacta manu, quin flumina Pontes

Non assueta ferant, sint pervia denique cuncta,

Invia quae fuerant, ut vobis tanta supersit,

Quanta satis multis existat millibus, uno

Non epulo tantum, sed multis copia victus

40

Omnia quae nulla tribuantur stipe benigna

Larga manu; immensum Venetum ut testentur amorem,

Sed cur haec memorans dictis maiora relinquo?

Ecce manus Procerum Veneto delecta senatu

Quo nunquam Regum quisquam quisquamve senatu

45

Excipit, misitve (aut fallor) regibus ullis:

Legati veniunt exceptum pacis honore

Reginae adventum vestrae, quae sola sub orbe

Femineam excedit sortem pietate fideque

Consilio atque animo, nec non gravitate paterna

50

His regum similes habitus, moresque, animique,

Verbaque, nec gravitas, non par, sapientia maior,

Quanta sit illorum Maiestas, vultibus ipsis

Cernitis, atque instar sit quantum cernitis ore.

Parte alia ingenti venientes agmine cerno,

55

Matronas Venetum Matres Sponsasque, Nurusque

Auro inter textis oneratas vestibus, auro

Effulgent crines et gemmis, aurea collo

Ornamenta micant, quin mandunt frena iugales

Aurea, praecipitem quales Phaetonta tulere.

60

Non Ephesus tales quondam, non pulera Corinthus,

Non Spartae tales doctaeve tulistis Athenae,

Nec tales rapuit Sabinas Romulus olim:

Has Erycina comes natis comitata duabus

Ducit Amazonias credas in praelia turmas,

65

Vel mage divino delapsas numine coelo:

Has tibi ut occurant multis e millibus ipsi

Delegere Patres Veneti, sanctusque Senatus:

Te Dea, te praesens numen mortalibus unam

Alloquio excipiant blando, venerentur, adorent.

70

Ex quibus, et quantum valeant, quantumque parati

Sint facere officiis Veneti dinoscere vobis,

In promptu est proceres imprimis alma virago.

Hi columen verae fidei pietatis, et omnis

Iustitiae exemplum, quorum sapientia cunctis

75

Regibus et populis terrae mirabilis una

Visa fuit semper: nam doctae quicquid Athenae

Atque aliae gentes scrutatae mille per annos,

Quicquid et innumeris Romani ponere libris

Conati, Veneti condiscunt Matris ab alvo,

80

Hi regum sapientum sunt dicuntque senatus,

Non hominum certet, nam quis non stare paratus

Iudiciis horum? Quisnam praeferre Solones

Audeat, aut Cretae Regem Eacon aut Rhadamanthum?

Vnde illis merito diuturnus solvitur in se,

85

Se rerum status per secula cuncta futurus.

Ergo quis Venetis non omnia prospera vobis

Omnibus exposcat, foveat, veneretur, ametque?

Protegat et socios pacis sibi foedere iungat?

Quos Deus in mediis urbem sine moenibus undis

90

Ponere et Ausoniae voluit dare iura potenti:

Quod foret extremis ut mirum gentibus orbis,

Sic tutum fidei sanctae, Christumque colentum

Profugium Regum, Turcisque furentibus obese;

Caesaris alma Parens Rodulphi, sancta, benigna,

95

Romani decus Imperii, complexa per omnem

Christicolum Terrarum Orbem, Regesque ducesque

Supplice voce rogo per caros pignora natos

Foedera coniugii, per vulnera denique saeva

Illius, immensum qui numine concutit Orbem,

100

Sit tibi pacis amor, Venetum tibi gratia curae

Cura sit, et Populos Romano et foedere Reges

Conciliare Patri, ne perfida regnet Erinnys.

Sic tua ad optatos veniant pia vota precamur

Fines, sic superes Cumeae tempora vatis,

105

Natorum ut videas per secula plurima natos.