Lorenzo Gambara de navigatione Christophori Columbi 4

Testo base di riferimento: Cristina Gagliardi, 1993

Cura dell'edizione digitale: Annachiara Barizza


Ver erat et tepidos ducebant sidera soles,

Frondibus atque novis sese viridique colore

Vestibant nemora, et tellus laetata recentem

Ob partum gremio terrestria sidera alebat;

5

Mira exercebant volucres dulcedine cantus,

Desuetos ob longam hyemem et mala frigora brumae,

Et Zephyri nautas intendere vela vocabant,

Cum liqui Hispanos portus, atque aethera flexo

Poplite prospiciens lachrimis ita fabar obortis:

10

'Ipse tuum ob nomen rege nos, Pater alme, tuoque

Nos tege nunc clypeo et subitis defende periclis,

Et serva has puppes, tibi qui confidimus, in te

Qui spem nostram omnem mentemque locamus, et unum

Te colimus, cum sol collustrat lampade terras

15

Et cum nox piceo terras involvit amictu,

Qui quondam Oceani duce te penetravimus amnes'.

Canarias placido ventorum flamine vectus

Deveni, dehinc accessi qua se insula tollit,

Quae patria est Caribum, deserta, ast gramine laeto

20

Et plena arboribus, per caelum luna prius quam.

Clara revertentes in sese colligat ignes.

Quiqueiae paucosque dies noctesque moratus,

Iamaicamque hinc digressus, Cubamque reliqui

A dextra, et vela extendens, qua Zephyrus flat,

25

Littus ad appulimus Guanassae, quo mare vidi

Indigenas tortis devinctos funibus armos

Gossypio lembos prope littora curva trahentes

Horriferum versus Boream, ceu nauta carinas

Medoaci ad ripas adverso flumine pronus

30

Longo fune trahit. Sed postquam turba trahentum

Hos lintres, nostros iam littora curva tenere

Atque sequi ratibus longe vestigia cernit,

Signa dedere manu, ne quisquam accederet alnos,

Et clamore novo littus flumenque replebant,

35

Et pauci, nudique minis terrere putabant

Se posse armatos pedites, classemque sequentem.

Non ferre hos tantos potuit gens Baetica fastus,

Sed subito audaces hos invasere, nec ullus

Evasit, quisquam potuit non se dare iactu

40

Oceano, non se manibus subducere nostris.

Rector erat rerum variis mercator in oris:

Fictilia hic latis operosaque pocula transtris.

Et pateras, et crateras, lancesque ferebat,

Multaque baccarum serta, et canentia puri

45

Vellera gossypii rebus mutaverat illa

Externis, et foemineas; ante omnia merces.

Cymbia multa aderant fulvo pellucida saxo

Facta, cadique etiam, atque novacla multa, securesque

Atque eodem factos portabant marmore cultros,

50

Quorum erat e ligno capulus nigro atque recurvo.

Stragula gossypii vario discreta colore

Implebant proras obscuraque transtra, forosque.

Rerum autem partem domino tunc reddere iussi,

Et manibus, pedibusque tenacia solvere vincla.

55

Sunt gentes illic solitae connectere pennas

Corporibus volucrum avulsas, atque arte magistra

E molli pluma diversas pingere vestes.

Vltra progredior paulum, Quiriquetana nobis

Sese offert ingens regio, foecundaque campi

60

Vbere: maitium creat haec, agiesque, iuccasque.

Flumina sunt, quae prata rigant, semperque videtur

Illic ver nitidum tepidos effundere soles.

Pascua habent semper nova gramina, prata recentes

Semper alunt flores, interque salubria valles

65

Flumina decurrunt gregibus accommoda nostris,

Armentisque etiam frutices nemora alta ministrant;

Semper et autumnus variis se foetibus auget,

Spirat et assidue Zephyri levis aura per agros.

Arboreis latis foliis hi membra tegebant.

70

Hanc laeti petimus terram et descendimus omnes,

Et viridi facimus diversa umbracula pinu,

Et iuxta ponti tentoria tendimus undam,

Et tabulis structum velamus fronde sacellum,

Ornamusque rates, pictisque tapetibus aram.

75

Sacra sacerdotes nostri faciuntque, canuntque

Ante aram, solvuntque Deo sua debita vota,

Dehinc referunt nautae submisso poplite grates.

Dum vero haec peragunt, ingens concursus ad undam

Indigenum pelagi non una parte fluebat,

80

Nostrasque intenti posita formidine puppes

Spectabant, quos et regio fert illa, ferebant

Diversos terrae fructus, lymphasque recentes,

Servabat tumido quas ventre cucurbita clausas,

Submissique accedebant, dum munera nobis

85

Sponte dabant. Illos nos magno ad littora plausu

Excipimus, vitreisque oneramus pectora sertis,

Et colla illorum: donamus tympana, acusque,

Et cultros, capuli quibus ex ebore argentoque,

Et specula attuleram varias referentia formas,

90

Et veros vultus nitido splendentia vitro,

Atque specilla, quibus procul et prope cuncta videre

Grandaevi possent homines: super omnia grata

Dona fuere magis senibus, qui mentem animumque

Expleri haud poterant, cum res inopina nimisque

95

Mira videretur, quoties nam naribus illa

Ponebant, tunc hi mage lucida cuncta videbant.

Haec gens candenti tantum tegit inguina tela

Gossypii, vittave levi, quae picta colore est.

Haec vario quodam pomorum corpora succo

100

Ornatus causa tingunt, quae hortis

Arbor in irriguis, quam gens hos nutrit in usus.

Ast alii nigro faciem, rubrove colore

Inficiunt florum, pluma aut textere volantum.

Sunt montes illic humiles, semperque repleti

105

Foetibus arboreis. Tellus, quae spectat ad Arctos,

Silvarum plena est, ilex se tollit ad auras,

Arduaque in vacuum extendit sua brachia pinus,

Palmaque; quas silvas tigris saevissima servat,

Et damae, cervique leves, vastique leones,

110

Qui numquam hos virides saltus, lucosque relinquunt;

Haec gens venatu invigilat, terretque virentes

Per silvas cursu cervos, capreasque fugaces.

Quisque suas habitat sedes, agrosque frequentat.

Atque comas inter, frondosaque brachia supra

115

Altorum vitis nemorum quoque serpit agrestis,

Et quamvis nullus ferro vel falce putator

Strinxisset, cum terra suo laetissima partu

Fundit opes, tamen haec rutilis curvata racemis,

Pampineisque ornata comis, et grata virebat:

120

Hi vites ideo non curant ponere campis.

Et palma faciunt hastilia, tela, sagittasque

Ingenti, quae non aliter quam spicula duro

Ferro armata hominum bellantum corpora iactu

Transfigunt, sternutque solo; facit ex quoque palma

125

Vulnificos enses gens haec, contosque trabesque.

Illic gossypium silvis et collibus album

Nascitur et plano. Sunt silvae pruna ferentes,

Innumeri et fructus ibi sunt, gratique palato.

Diversas regio felix fert illa volucres,

130

Quae silvas, et stagna colunt, fluviosque lacusque.

Est turba haec avium non uno picta colore,

Inter quas ales magna est, ceu foemina pavo,

Et membris non inferior: cors est sua cuique,

Quisque domi clausas tenet has, et pascit abunde.

135

Ipse ego tunc cernens vastum mare currere versus

Occasum, haud aliter quam cum nix liquitur altis

Montibus, et Lybiae de parte supervenit imber

Maximus, et superant altas torrentia ripas

Flumina, perque cavas valles, et pascua secum

140

Tecta trahunt impulsa Notis atque imbribus aucta,

Vertere decrevi cursus et flectere vela

Surgentem versus solem, sed linquere numquam

Hoc littus poteram, quo tempore letifer alto

Excedit canis Icarius, pariterque calores

145

Aestivi, et plenis se exercet rusticus arvis,

Atque coloratas ostentat pampinus uvas.

Ducere remigiem conabar ad Ora Draconis,

Ad Pariaeque sinus, rebar quos esse propinquos,

Namque mare undabat passim, classemque ferebant

150

Ventorum varii flatus, nec condere portu

Iactatas poteram commota per aequora puppes.

Hic Quiriquetanae liqui portusque fretumque.

Dum vero longe legerem cava littora in amnem

Perveni, qui se non involvebat in aequor,

155

Qua primum Oceani tellurem caerula tangunt,

Sed nitidus, resonansque, et recto flumine lymphas

In freta lata suas longe pellebat ab ipso

Marmore, nomen adhuc servans, cava littora quamvis

Deserat et rapido fera dividat aequora cursu.

160

Hic ubi stans vitreis vacuas in fluctibus urnas

Implevi dulci hoc fluvio. Moestusque per altum

Errabam, nam pontus erat tunc concitus Austro,

Solis ad occasum tendens, inimicaque nautas

Vnda fatigabat maris occurrentis, et una

165

Incoeptum tardabat iter, et saepe retrorsum

Iam fessam impellens agitabat in aequore navem.

Mox classe aerata tria flumina magna tenemus,

Quorum adeo testudinibus et piscibus amplis

Ostia abundabant, ut vix evolvere in altos

170

Se possent fluctus. Ast horum crassaque et ingens

Florentes ripas fluviorum ornabat arundo:

Plurimus hic crocodilus erat ad lumina solis

Quorundam in ripis fluviorum stratus arena.

Vidi his littoribus tercentum navibus aptum

175

Flumen aquae, ad cuius fauces per caerula terrae

Quattuor, et plenae arboribus, et gramine multo,

Quae poterant servare actas a turbine puppes.

Bisdenas legimus sparsas per marmora terras

Arboribus quarum pendebant aurea ramis

180

Poma, velut nostris dependent citria in hortis,

Atque sequens Pariae hoc littus vidi ipse ibi portum

Circuitu magno ingentem, quem maximus amnis

Intrabat, mitique unda, nitidaque secabat.

Mox ad Quicuri incolumes devenimus oras,

185

Portus ubi, et statio nautis tutissima, et altis

Arboribus circum septus scopulisque patebat,

Ad quem confluxere viri terna arma tenentes

Atque quaterna manu, mites tamen; illicet illi,

Vt pacis signum dedimus, petiere carinas

190

Vnanimes nostras merces mutare parati

Cum nostris: ultro dedimus queis munera multa,

Sed quoniam abnuimus illorum sumere merces

Esse dolos veriti, donis abiere relictis.

Sunt forma insignes cuncti, sed foemina velat

195

Gossypio partes velandas, atque capillum

Detondent, homines radunt sed fronte fluentem

Caesariem, linquuntque comam qua posterior pars

Est capitis, vittisque ligant candentibus, hisque

Antiquo de more caputque et tempora cingunt.

200

Ex quibus ipse duos mecum per caerula vexi.

Est illic gens indomita, et qui vulnera bello

Accipiunt, magno hunc omnes venerantur honore.

Illic non fluit, aut refluit, maris unda relabens,

Aut rediens solitum ad littus, velut aequoris aestus

205

Britanni, Morinumve facit: vix nempe recessus,

Accessusve potest quis vasti noscere ponti.

Arbor in hac regione viret pulcherrima ad undam

Oceani late contingens marmoris oram,

Quae virides semper frondes et brachia servat:

210

Haec ubi se in vacuum ramis et vertice celso

Sustulit, in fluctus deflectit prima flagella,

Deinde maris stagna alta petit, terraeque cohaeret.

Tunc ramus pelago immissus sic pullulat altum

Sub mare, vitis uti propago crescit in arvis:

215

Post ubi radices egit, se tollit ab imo

Gurgite, perpetuis et inumbrat frondibus aequor.

Grata avibus semper et ponti gentibus ora,

Seu cum sol terras urit, seu cum undique caelum

Insonat, et motos volvunt vaga flamina fluctus.

220

Rarum animal colit has silvas par cercopiteco,

Ingenti cauda, et longa, multumque reflexa.

Per silvam hunc venator agit cum callidus altam,

Transilit e ramo in ramum, et de vertice pinus

Verticem in alterius, ut avis, fallitque sequentem,

225

Venatorque sequens non praedae aspirat opimae.

Hunc postquam vidit miles, percussit acuta

Cuspide stridentis teli, qui motus in iras

Desiluit subito e ramis, hostemque petivit,

Et frendens rabie arma ferox iam nota movebat.

230

Aspectu torvo at miles, morsuque ferenti

Exitium rotat ipse manu non territus ensem,

Et ferit. Ille autem haud gemuit percussus acerbo

Vulnere, cum vidit rigido truncum ense lacertum.

Hunc tandem graviter spirantem ad littora, nec non

235

Multum reluctantem, miles pertraxit, ibique

Prostratus paulum hic prora requiescere coepit.

Staret atrox animi vinclis dum vinctus ahenis,

Venantes alii magno clamore trahebant

Setosum horribilemque suem per crura, pedesque

240

Ad navem captum insidiis astuque palude

Littorea, transtrisque locant. Tunc tergore setas

Horribiles erexit aper, erexit et hirtas

Monstrum informe suas hirsuto in pectore setas.

Cercopitecus aprum aggreditur et saepe revinctum

245

Circumplexa angit cauda, sternitque lacerto

Incolumi, validaque manu cava guttura pressit,

Atque animae praeclusit iter: gratissima nautis

Militibusque fuit pugna haec. Sed coepta sequamur

Ad finem, quae iam properant, Perenotte, supremum.

250

Servant hi populi siccata cadavera raris

Cratibus imposita heroum, pariterque parentum,

Involvunt foliis, quae sic iam sicca reservant,

Et plebs morte obita, silvis tumulatur in altis.

Hunc portum tandem liqui, velisque rudentes

255

Carbaseis subito immisi: volat incita classis.

Vltra progrediens haec ipsa ad littora vidi

Curva sinum, ad cuius fauces sunt quattuor alto

Insulae in Oceano positae, quas parva profundi

Inter se ingentis paulum discriminat unda.

260

Circuitu hae portum magno lateque patentem

Efficiunt, cinctae arboribus frondentibus omnes,

Quaeque suis arbos oneratur fructibus; omne

Floribus et variis fragrat nemus, alta viretque

Herba solo, ceu vere solet: ipsa insula dextram

265

Cerebarum partem portus, laevumque vocavit

Abumeram. Aspexi hic sparsas per caerula terras

Innumeras, et pingue solum, fontesque lacusque,

Et iuxta mare piscosum, caelumque serenum.

Est locus his celebris fama et memoratus in oris,

270

Illic nam caelum clara sol luce serenat

Et vaga luna tenet noctes in luce nitenti,

Semper et in teneras gelidus ros decidit herbas,

Nec maris hos latices fragor intonat horrifer umquam.

Corpore sunt homines nudi, varioque colore

275

Depicti, quos intextas ex ungue leonum

Tigridis aut saevae, patrio de more, coronas

Ferre iuvat, et serta haud uno facta colore,

Queis adeo pendent diversa monilia collo,

Effinguntque haec in magnas aquilasque, leonesve.

280

Inguina gossypii velabat foemina vitta.

Egressi hinc tandem, iuxta cava littora flumen

Venimus, ad cuius ripas gens nuda sedebat,

Quae procul ut vidit nostras accedere puppes,

Occurrunt cuncti nobis ad littus, et undas

285

Oribus acceptas fluvii gramenque vomebant

Nos contra, et magnis clamantes vocibus omnes:

Telaque, spiculaque nostrorum in castra cadebant,

Exitiumque minabantur, poenasque necemque.

Indigenae ad littus glomerati cominus hostes

290

Nos ad bella vocant, hastasque, ensesque rotantes

E palma factos, quos non educere oportet

Vagina, et tandem ad pugnam se quisque parabat.

Pulsa manu passim reboabant tympana, pontique

Hi conchas ore inflabant, quo bellica cantu

295

Agmina bellantumque animos accendere sueta

Gens erat. Hic iussi tormenta hos aenea contra

Aptare, et tantum tormento immittere vincla

Stupea, non lapides, non duri robora ferri.

Vt vero audivere viri strepitumque sonumque

300

Aera per, flammaeque globos volitare per auras,

Ipsoque involvi fumo, littusque ratesque

Viderunt (nam non cessabat machina coeptus

Ingeminare sonos, ignesque effere sub umbras,

Permixtosque metus flammis, ceu fulmina ab alto

305

Missa polo) sese terra stravere, precesque

Fundebant positis armis, pacemque petebant

Submissi, et nostras sponte accessere carinas,

Atque suas merces nostris commercibus ultro

Mutarunt, alacresque suos petiere recessus.

310

Se varie hi populi pingunt, varioque colore:

Pars faciem tantum, pars et bello inclita corpus,

Pars faciem totam depingit, nudaque membra.

Excurrunt hoc in pelagus satis alta fluenta

Magnaque, quae semper auri fulgore coruscant,

315

Atque acies pascunt oculorum, animosque videndo.

Non desunt varii per flumina lucida pisces.

Beragua est fluvius maiorque et ditior auro,

In mare qui secum permixtas volvit arenas.

Hunc inter fluvium Hiebram Cerobora gens est,

320

Quae novit lateat patriis ubi montibus aurum,

Ob nitidi cursum fluvii terraeque colorem;

Haec certis aurum veteri de more diebus

Cum rimatur humum, saxis atque eruit ipsum,

Abstinet intera sese choreisque iocisque,

325

Et dapibus non indulget, thalamumque relinquunt

Coniugis intactum, et solis lustrantur ab oris

Surgentis cum se ostentat, lucemque reducit.

Haec nihil indigenae nisi lumina solis adorant.

Hic gentes nudae incedunt, contraque tegunt se

330

Arboreis pluviam foliis, solisque calores,

Quae tellus illic iuxta parit aequora passim.

Praeterii Zaboram et Cubigar, duo flumina multum

Piscosa et liquidis semper labentia lymphis,

Quae permixtum aurum volvunt fluvialibus undis.

335

Hic vidi terram Vibbae, male fida carinis

Quae semper regio est, numquam et viduata procellis,

Dumque ego sulcarem iam lasso remige fluctus,

Ioniis similes fluctus, Adriaeque tumenti,

Non ego furabar mea lumina fessa labori,

340

Ipsa sed assidue ventis immota tenebam,

Conversusque oculos ad sidera lucida dixi:

'Exorabilis alme Pater, mitisque, regensque

Regna et Olympicas sedes, terramque patentem,

Et maris immensos tractus, precor, aspice vultu,

345

Quo ventos saevamque hyemem, et freta pulsa serenas,

Et tu, per quem tu peperisti hominemque, Deumque

Vnigenam partu insolito, dum haec marmora lustro

Non prius intentata, prius non cognita nautis,

Da nobis solitum auxilium Galilaeia Virgo.

350

Remos puppis et haec tibi vela dicamus aquosas

Saepe hyemes perpessa, tuo servata benigno

Auxilio superante Noto, superante procella'.

Dumque loquor sternunt placidissima flamina fluctus,

Proceduntque rates aequatis per mare rostris.

355

Tandem deveni tranquilla per aequora classe

Xaguaram in terram, magnus dicione regit quam

Rex populi ingentis, nec non et fertilis agri.

Indigenae hic rutilo tingunt sua membra colore,

Rex nigro tantum sese imbuit; hic quoque regi

360

Naribus et regni septem primoribus auro

Selecto tenuis pendebat lamina, summis

Lamina pendebat labrisque genisque: putantque

Hoc homini magnum esse decus. Quin fertilis ora

Semper habet virides silvas, et mollia semper

365

Gramina, et halantes diversis floribus hortos,

Quos numquam cinere immundo, cum bruma recessit,

Sed rivis passim saturant, undaque recenti.

Nascitur his etiam silvis mira arbor Hibura,

Non culmos laedit rubigo, aut carduus horret

370

In campis, loliumve infelix nascitur inter

Maitii laetum gramen, iuccasque virentes.

Cernimus hoc etiam tractu turpes crocodilos,

Qui cum diffugiunt rostrum vel in aequore mergunt:

Continuo suavem iactant de corpore odorem.

375

Vt vero nostrae contraria caerula classi,

Et quassata simul rapido navalia cursu

Aspexi, occasum versus tunc humida carbasa

Direxi: mora nulla rates declivis agebat

Vnda maris, pariterque Notus, ceu missa sagitta

380

Aera per Parthi dextra, sic classis amarum

Oceani scindebat iter, fluctusque sonoros,

Et longo cursu, et fremitu quassata marino.

Quae fluvium sera sub nocte intravit Hiebrae

In morem stagni placidum: tunc iecimus altam

385

Ad ripam intortos funes, puppesque ligamus

Saxosum ad littus. Dehinc misi ad flumina magni

Beraguae vectum lembis prope littora fratrem

Armatum multo cum milite, cum vaga pallent

Sidera, et infusa rebus iam luce rubescit

390

Oceanus, qui dum factos ex robore lintres

Adverso subigunt fluvio, rex obvius illis

Fit, quem non variis trabibus contextus, at una

Abiete formatus portabat in aequora lembus:

Illic etenim solida faciunt ex arbore puppem,

395

Quae per lata decem novies fert caerula nautas.

Et regi, et cunctis pingebant membra colore.

Nudaque erat, nec onusta manus iaculisve, sagittisve,

Aut gladio ex palma facto: signisque petebant,

Tot nitidis incincta armis, quo tenderet haec gens.

400

Dum vero inter se signis nutuque loquuntur,

Maximus ex regis comitatu accessit ad amnem

Et lavit manibus lapidem, propriisque nitentem

Imposuit celerans humeris, regemque petivit,

Quo sedit rex ipse: putant namque esse nefandum

405

Indignumque loqui, solita nisi sede sederet,

Aut alia, regem. Tunc rex concessit ut omnes

Lustrarent fluvii ripas et viserent oras

Littoreas, qui venerunt ad flumen amenum,

Vndantemque auri multo splendore: durabam.

410

Flumen erat cinctum arboribus, ripisque recurvis,

Inter radices quarum et cava saxa latebat

Aurum ingens, nec erat saxum, radixve sub undis,

Quae non immixtas auro servaret arenas.

His volui classem quassatam sistere terris

415

Et nova navigiis intexere robora laxis.

Protinus e prora deiecta est anchora in altum

Flumen aquae, qua praedulces sinus accipit undas.

Littus in ignotum pubes Hispana repente

Emicat, exploratque locos, beneolentiaque arva.

420

Bisdeni excurrunt equites nova rura, domosque

Inventas referunt, et prata virentia silvis.

Dum vero optabam laetis his condere tecta

Littoribus, parvaque domos incingere fossa,

Atque arcem aggeribus vallare, et vimine multo,

425

Bellantum ad littus ruit ingens turba, ferensque

Tela manu, patriosque enses, et grandia saxa,

Atque implens circum magnis clamoribus aequor,

Arcem confestim, et tecta imperfecta petivit.

Mox inimicum ignem tabulis immisit et omnes

430

Funditus evertit sedes, fossasque recentes

Aequavit, cum nox caelum tenebrosa teneret.

Parte alia bello non aspernanda iuventus

Corpora nuda tamen, nostras accedere puppes

Illorum ad littus vario clamore vetabat.

435

Iamque sudes et saxa cadunt per inania nostris

Puppibus, atque aurae strident, et littus utrumque

Barbarico clamore sonat, fluviique marisque.

Ipse et eram populo et regi gratissimus hospes,

Incola sed tamquam regni aut moderator habebar

440

Hosti, et eversor rerum, regnique, suum nam

Pellere credebat me limine velle tirannum.

Iam sol exoriens multo cum lumine sese

Monstrabat caelo et terris, cum cernimus altis

Infusum silvis populum, totoque vagantem

445

Littore, qui postquam nostras consistere puppes

Marmore conspexit, iacula intorquebat ad aequor,

Vociferansque nemus densum, littusque replebat:

Perque diem et noctem gens haec ad nota cucurrit

Littora, tela gerens dextra, laevaque sagittas.

450

Hic regem mora nulla tenet, cursuque phalangas

Collectas in nos totas trahit, et quatit hastam

Arboream ante alios, et sese sistit ad undam,

Temnens Baetica tela, sagittiferamque cohortem.

Tota erat haud aliter tellus obducta virorum

455

Agminibus, quam cum gravis aestas praeterit, et iam

Arboribus ducunt croceum folia ipsa colorem,

Labunturque, solumque tegunt herbasque virentes.

Fossa munivi et vallo qua littora puppes

Tangebant, nec non tabulis, saeptumque tenerem

460

Quamvis exiguum contra tot millia, parvas

Hic tamen edidimus pugnas, paucique fuere

Illorum ferro occisi, nam ferrea tantum

Fundebant tormenta ignes, fumumque sonumque,

Et quamvis essent primo in certamine victi

465

Hi populi, subito tamen imperterrita turba

Acrior ad pugnas iterumque iterumque redibat,

Et potius pro rege suo patriaque volebant

Oppetere ad littus, quam sese cernere victos,

Aut procul a patria pulsos iam rege perempto,

470

Et nostras poscunt in proelia saeva cohortes.

Horum animi fervor, virtusque coibat in unum

Pellendi vectas longinqua per aequora puppes.

A tergo tutos mare nos reddebat ab hoste,

Non aliter, quam pastores cum nocte sub ipsa

475

Conveniunt, suaque arma ferunt, si turba luporum

Terruit imbelles pecudes, et septa reclusit

Vi valida huc illuc agitans armenta pecusque,

Diripiensque gregem vacua dominatur in aula.

Has etiam fessus decrevi linquere terras,

480

Quaque brevis cursus et non contrarius esset,

Vertere Quiqueiae secura ad littora classem.

Iamaicaeque viam deflexi per freta, ibique

Mansi bissenos turbata ob caerula menses:

Ipse ego tum Fliscum Ligurem cum milite misi

485

Et Didacum Mendez praeclaro a sanguine, et armis

Insignes ambo, dilectae ad littora Hayti,

Vt magnae cuncti scirent me regna tenere

Iamaicae ratibus lassis, sociisque labore.

Hoc etiam praeter spem nobis accidit, et me

490

Supra alios casus passum terraque marique

Turbavit, nam Franciscus cum milite Porras

Et frater secuere viam cava littora versus

Quiqueiae toto cum remige, luce sub ipsa,

Et me cum paucis sociis liquere, morabarque

495

Effrenes inter populos, inimicaque regna,

Indigenae ut videre duces abiisse, nec ullas

In numerum ut nuper praetexere littora puppes,

Amissi et memores regni, rerumque suarum,

Decrevere necem nobis inferre, ratesque

500

Vrere, et in primis passim subducere victum.

Iamque ratus mortis metam advenisse supremam,

Et duci immerito ad vitae sine funere finem,

Absumique fame, tanta in discrimina postquam

Adductum vidi me me, mea lumina versus

505

Converti Patrem aeternum, supplexque rogavi,

Vt me ipsum comitesque, malis, tantoque periclo

Eriperet: subito iuvit me caelicolum Rex.

Defectusque memor lunae fore post breve tempus,

Primorum partem iussi plebisque vocari

510

(Nam praesens interpres erat de gente Quiqueiae);

Convenere omnes, primi plebisque patrumque,

Dicebatque unum esse Deum, qui temperat orbem

Terrarum, et punire homines pietate carentes:

'Vos istis victum unanimes, uno ore negastis,

515

Quos nostri cecinere Cemes in regna Quiqueiae

Venturos et victuros regna omnia circum

Oceani, quo se occiduas sol vertit ad oras,

Vos ideo clarum signum aspicietis ab alto,

Portendet quod iam vobis pestemque famemque'.

520

Vt venere omnes subito et videre sequenti

Nocte laborantem lunam, sparsamque cruore

Subrutilo, nec non consueto lumine cassam,

Flebant tunc illi attoniti, moestique petebant

Commissi sceleris veniam, fructusque recentes,

525

Maiciumque, iucasque simul, volucresque ferebant.

Interea Mendez rediit, secumque reduxit

Remigio instructam puppim, qua per mare vectus

(Vndosum licet) appulimus cava littora Hayti:

Hic ubi iactatas toties a turbine naves

530

Aptavi curans sociorum corpora victu.

Et tandem Hesperias fessis iam navibus oras

Deveni, regemque adii, et nova regna, novosque

Terrarum tractus memoravimus, et freta magni

Aequoris: hoc iter est nostrorum haec meta laborum".

535

Sic Ligur inventos intentis omnibus a se

Oceanique sinus, nostrisque incognita nautis

Sidera narrabat, positas et per mare terras,

Cum tandem tacuit, mediaque in nocte quievit.

Sim licet (ur perhibent) vates non ultimus inter,

540

Tybridis et Mellae cantu iam ad flumina notus,

Et primus, qui non nostro sub sole iacentes

Ante alios cecini Romana per oppida gentes,

Christophorus quas exigua cum classe retexit,

Serta tamen myrto aut edera sperare canendo

545

Non ausim: sat erit tantum (nam maximus inter

Es mihi mortales, et eris mihi maximus olim,

Dum reget hos artus caeli spirabilis aura)

Si haec, Perrenotte, leges, tibi cum dabit otia magnus

Hesperiae Rex extremae, quo principe terras

550

Iustitia, et pietas, virtusque antiqua revisit.