Francesco Maria Molza elegiae 2, 8

Testo base di riferimento: M. Scorsone, Rossana Sodano, 1999

Cura dell'edizione digitale: Daniela Marrone


8. Catherina Henrico

Scilicet hoc titulis deerat, Rex maxime, nostris,

      Coniugio pactam non tenuisse fidem?

Et quae nos sancti vinxerunt foedera lecti

      Pellicis indigno posthabuisse toro?

5

Di bene, longuinquis tantum quod saevus in oris

      Aggrederis dira conditione nefas,

Haec semota orbi vasto tibi regna recessu

      Cinctaque dant animos fluctibus arva truces.

Est aliquid, fateor, ventos audire furentes

10

      Et quae perpetuo murmura pontus habet.

Non sic Penelopen Ithaca digressus Vlysses

      Oblito potuit linquere coniugio:

Illum non saevae mutarunt pocula Circes,

      Tristia nec longae tempora militiae.

15

Sed Divum acceptus mensis, et divite lecto,

      Praetulit his vultus, Penelopaea, tuos,

Cumque olim posset coelestia templa tenere,

      Maluit optato coniugis ore frui.

Affixam saxis patriam sic maximus heros,

20

      Parva lapis quamvis nil nisi nudus erat,

Praetulerat coelo, longis erroribus actus

      Vt posset casto membra levare toro.

At mihi nescio quae titulis non aequa maritis

      Subducit lecti dulcia vincla mei,

25

Possidet et stupro dotalia regna nefando,

      Et gerit in gremio commoda nostra suo.

Attamen hanc falso praetexens nomine culpam

      Iam famae narras consuluisse tuae,

Et fratris mihi saepe torum, taedasque priores

30

      Obiicis, et vani nomina coniugii,

Cui quondam primis fueram desponsa hymenaeis,

      Concordi heu nimium nupta futura domo.

Invidere meis contraria numina votis,

      Numina ad humanas semper avara preces:

35

Nam ruit ad taedas properans dum laeta iuventus,

      Araque Corycio fulget odora croco,

Illibata tibi linquens sua gaudia, manes

      Ante diem indigno funere mersus adit.

Crede mihi, vanas frustra te vortis ad artes,

40

      Si speras tantum posse latere scelus.

Arbiter ipse orbis Clemens, quo sospite terris

      Pax viget, et sancto reddita iura foro,

Criminis admonitus tanti, "crudelia, dixit,

      Vota foves nostro terra aliena solo",

45

Priscorum et volvens veneranda volumina patrum

      Subscripsit causae maximus Ille meae.

Perge pater, sanctique pius defende pudoris

      Vincula, non ulli dissoluenda viro.

Ipse deum genitorque et rerum summa potestas,

50

      Cuius finitimum crederis esse caput,

Hoc ipsum ut strueret, taedas celebrasse iugales

      Dicitur, et pictis accubuisse toris,

Pocula cum pingui mutans Acheloia musto

      Cessit ab humana conditione procul.

55

Scilicet has leges, aeternaque foedera sanxit

      Antiquata meo ut coniuge nulla forent?

Et quae compositis laudaverit ipse libellis

      Improbet inconstans, dissimilisque sui?

At non ipsa fori discrimina saeva recuso,

60

      Iudicis innocuus non timet ora pudor:

Non ego sortitus vereor, non ferrea iura,

      Te quaesitorem mi licet urna ferat.

Sed tibi nullus adest aequus, te iudice, iudex,

      Et praeiuditio concidis ipse tuo;

65

Posterior causa sic me iam saepe priorem

      Arguis, atque artes deficiuntque doli.

Ipsae etiam quae te circumstant, perfide, gentes

      Et populi lata quos didone premis,

Libera si detur tantum nunc copia fandi,

70

      Te memorent sacram conscelerasse fidem,

Atque odiis forsan consurgant undique iustis,

      Hisque tuis animis praemia digna ferant,

Diraque devotum poscant ad praelia regem,

      Aut celeres properent in tua fata manus.

75

At mihi quam praefers saevo male saucius arcu,

      Dum censes animo cuncta licere tuo,

Nempe illam, nostros quae ponere sueta capillos

      Saepius abrepta vulnera sensit acu,

Quae nobis totiens liquidis vestigia plantis

80

      Permulsit, dura nec satis apta manu,

Credita cui fuerat lecti custodia nostri,

      Cum te non puduit dicier esse meum.

Forsitan hic referas veteres Briseidos ignes

      Et Telamoniadae corda subacta ducis:

85

Thessalus at formam Briseidos arsit Achilles

      Et Tecmessa toro principe digna fuit,

Sed te quae moveat facies, quae gloria morum,

      Dispeream si tu dicere, saeve, potes.

Saepe tamen cur sim tibi idonea visa requiro,

90

      Quam diris perstes ludificasse modis.

Dumque memor repeto priscorum nomina avorum

      Vix capiunt magnos atria longa duces:

Caesare nil dederunt maius pia numina terris,

      Huic tamen e nostro est sanguine ductus honos.

95

Quid tibi nunc magnis referam me regibus ortam,

      Aut iactem antiquae nomina clara domus?

Vna mihi mater titulos Isabella, genusque

      Vna parit, ceras implet et una graves,

Quae quondam calathos telasque exosa Minervae

100

      Martia foeminea sustulit arma manu,

Moxque sua fractos sensit sub cuspide Reges,

      Caesaque captivos terga dedisse duces.

Evectae donec coeli super aethera virtus

      Condidit in victo parta sepulchra solo,

105

Testis Anas, Sicorisque vago qua praenatat alveo

      Terra potens, fulvi testis et unda Tagi.

I nunc, atque tuos nostris componere reges

      Aude, compositis foemina maior erit

Imparibus ne forte ferox te in foedera vinclis

110

      Deceptum quondam nostra venire putes

Ire per aeternos licuit mihi matris honores,

      Sim licet ipsa uno Caesare fulta satis.

Qui tamen es nostri tu quem sic poenitet oris,

      Congressu ut perstes abstinuisse meo?

115

Reginam thalamo qui sic excludis, et ipsa

      Connubii exagitas iura fidemque premis?

Tecum ego florentes potero sic turpiter annos

      Exegisse, doli nec meminisse tui?

Aut ego te in castum polluto corpore florem

120

      Invasisse viri nomine sustineam?

Pellicis ut vano tandem correptus amore

      Exultes spoliis, impie, virgineis?

Ipsaque coeruleis sim fabula nota Britanis

      Et salvo vivens his ferar orba viro?

125

O mihi terra satis quaenam tunc ima dehiscat?

      Quodque petat summa hoc fulmen ab arce caput?

Debueram natae iugulo demissa cruoris

      Flumina luminibus supposuisse meis,

Et patriis artus sparsos apponere mensis,

130

      Obiicere et saevis viscera nostra feris.

Sed tibi quae nulla est pietas crudelibus ausis

      Obstitit, et saevum dextra refugit opus:

Vestra decent tales animorum pectora motus,

      Conveniens nostro est mitior ira solo.

135

Haec potius vivat, plenis et nubilis annis

      Matris ad exemplum nubere cauta neget.

Nata vides: patriis genitor te pellere regnis

      Nititur, unde gravis sit tibi inusta nota,

Et matrem fraudare toro iustisque hymenaeis,

140

      Heu nimium turpi victus amore, parat.

Si tamen hic positis mitescat litibus olim,

      Saevaque det rapidis vota ferenda Notis,

Sola tibi et tantis servatis sedibus haeres

      Suscipias tenera sceptra regenda manu,

145

Tu faciles sine lite toros, sine lite hymenaeos

      Perpetuo summum carmine posce Iovem,

Maternumque animo repetens persaepe dolorem

      In nostro discas cuncta timere malo.

Tisiphone crinem brevibus redimita colubris

150

      Intulit ardentes in mea damna faces,

Obscoenum et carmen diro ingeminans ululatu

      Tristia connubiis omina fudit avis;

Ipsa sacros ignes devovit pronuba Iuno

      Atque infelici est zona soluta manu.

155

Vestra tamen, superi, si numina laesa reposcunt

      Errorum poenas, supplicibusque favent,

Haec loca vi quondam Caesar populatus et igni

      Saeva iugum doceat aequora vestra pati.

Quodque olim potuere Dei tela horrida Iuli,

160

      Dum furit, et medio fulminat ille mari,

Coeruleo doceat frustra vos fidere ponto,

      Lataque nequicquam fluctibus arva tegi.

Caesaris ista horrent etiam nunc littora nomen,

      Quo duce, ni fallor, bis potuere capi:

165

Ille sibi obiectas ausus transcendere moles

      Intentata prius per vada fecit iter,

Et male defensas in praedam fervidus arces

      Vertit, et obstantes milite fregit opes;

Sic ventos sprevit virtus Romana furentes,

170

      Et gressum ignotis intulit aequoribus.

At precibus si quis superest locus, et tua possunt

      Inflecti blanda pectora dura prece,

Deiectas hinc natam oculos, hinc aspice matrem,

      Nec pigeat tantis ingemuisse malis;

175

Aeternum sic laeta viris, sic laeta puellis

      Tellus subiecto floreat ista mari,

Et mala cuncta ferant per terras irrita venti,

      Deprompsit laeso quae mihi corde dolor.

Quod si sola tuo videor non digna cubili

180

      Et tristi perstas vivere dissidio,

Nec te iura movent, precibus nec flecteris ullis,

      Nec furiis obstat filia parva tuis,

Me duce laeta tuae mittantur nuntia genti,

      Henricum titulum mortis habere meae.

185

Sedibus utque tuus genitor gestire sub imis

      Possit, deque tuis surgere nominibus:

Audiat uxoris spoliis et caede superbum

      Pellicis indigno colla dedisse iugo.

Vos vero ultrices mecum properate sorores,

190

      Et miserum diris pellite imaginibus,

Vt neque iam dulci declinet lumina somno,

      Nec sanae valeat mentis habere modum,

Sed flammis cinctae, quoquo vestigia vertat,

      Illuc Tartarea lumina ferte face.