Fama volans iam finitimas impleverat urbes

Exceptum insidiis heroa dolisque suorum;

Obscurus tamen atque incerto auctore vagari

Rumor adhuc, necdum matris penetrarat ad aures,

5

Cuncta licet nunquam illa animo secura timeret

Praesago. Nempe audierat vatumque tremenda

Terrebant monita, pro libertate piorum

Natum sponte sua subiturum funus acerbum.

Ast ubi Iosephus senior praesensit (ei olim

10

Alma parens fuerat superum concredita iussis),

Nazaren linquens Solymorum se intulit urbi.

Vix introgressus videt omnia fervere multo

Concursu populi sublustri nocte per umbras,

Moeniaque ingenti misceri tota tumultu.

15

Ecce autem, elapsus manibus telisque cohortis,

Fidus Ioannes pallenti tristior ore

Occurrit. Sed vix amens agnovit amicum,

Dum trepidat, casusque animo ducis haeret acerbus.

Cui senior:" Heus, siste gradum. Quo te rapis?- inquit-

20

Quo res nostra loco? Sine te nunc vester ubi dux,

Patre deo satus? Aut strepitus quis tantus in urbe?

Hei, mihi non fallunt pavidam praesagia matrem!"

Sic air. Illum autem iuvenis complexus et haerens

Tantum fundebat lachrymas gemitusque ciebat.

25

Tandem pauca refert: "Nostra heu spes occidit omnis

Atque absumpta salus Dux foede carcere captus

Dauditur. Invidia primores urbis in illum

Conspirant poenasque graves cum sanguine poscunt.

Fidi omnes petiere fugam terrore subacti.

30

Mater ubi est? Miseraene adeo iam nuntius aures

Perculit? Hic utinam tecum nunc afforet ipsa:

Pontius, aspiciens lachrymas gemitusque parentis,

Forsitan indigni casus miseresceret ultro.

Ire tamen libet ac pacem veniamque precari,

35

Et populi invidiam atque odium crudele profari:.

Sic memorans gressum Syriae rectoris ad aedes

Tendit. Ei senior comitem se iungit et ambo

Incedunt pariter tristes, ceu forte boves cum

Agricola amisit pauper, quos hostis abegit

40

Depopulatus agros, quaesitum protinus illos

Longum iter ingreditur; natorum maximus olli

It comes. Hic illic saepe ambo ignota per arva,

Si quos forte suis similes videre vagari,

Subsistunt flentes atque avia questibus implent.

45

Haud illi secus, et iam ventum ad limina tecti,

Quod regum quondam fuit antiquissima sedes,

Cum res incolumi regno Iudaea maneret,

Sed tum Romulides orae moderator habebat.

Fervere cuncta vident strepitu patresque sub ipso

50

Vestibulo ante fores dissensu tendere magno,

Iamque sacerdotes paulatim cedere ab aula

Romano velut infensos ac dira minantes.

His animum arrecti paulum lenire dolorem

Incipiunt, rebusque aliquam sperare salutem,

55

Atque ita Ioannes: "Mihi se nonnulla aperit spes.

Solve rnetum atque virum pro nato affare deique

Dissimula sobolem et causas innecte precandi."

His dictis, pariter succedunt aedibus ambo,

Atque ducem senior, qui re suspensus eadem

60

His super in medio procerum consulta rogabat,

Alloquitur genua amplexans supplexque precatur:

"Optime Romulidum, quem clari rector Olympi

Iustitia voluit Syriam frenare superbam,

Parce piis saevumque hominum compesce furorem.

65

Hinc ratio penitus sublata est; vi geritur res.

Illi ego sum genitor, quem primi gentis in unum

Coniurant omnes et ficto crimine terrent.

Iamque tibi, ut scelere ante omnes immanior unus,

Traditus, immeritas quo pendat sanguine poenas.

70

Illum autem virtus tantum et benefacta per orbem

His mersere malis sua, dum gens effera laudi

Invidet eximiae, nec fert surgentis honorem."

Talibus orabat; largo simul imbre rigabant

Ora senis lachrymae, placido quem Pontius ore

75

Accipit atque ambos verbis solatur amicis,

Depositumque senem molli locat ipse sedili

Atque haec deinde refert: "Vt vos hic tempore adestis

Optati! Nec enim forsan venisse pigebit.

Tu modo vera mihi scitanti edissere pauca

80

Nunc, pater, haud veritus; fidei te credere fas est

Omne meae. Coelum et coeli vaga sidera testor,

Sollicito mihi cura tui est nunc maxima nati,

Quem tibi mente agito incolumem servare, furoremque

Et rabiem, ut potui, compressi gentis iniquae.

85

Fare age (namque mihi haud nunc primum venit ad aures)

Quae fortuna viro, unde domo, quo sanguine cretus.

Ede tuum matrisque genus; non ille creatus

Stirpe humili, mihi si verum mens augurat. Vt se

Incessu gerit! Vt vultuque et corpore toto est

90

Humana maior species! Vt lumina honorum

Plena! Vt regifici motus! Verba inde notavi,

Nil mortale sonat. Sensi illo in pectore numen.

Aut certe deus ille aut non mortalibus ortus.

Dicite vos; nam me scitantem avertitur ipse

95

Et vix responso tacitus solatur amicum,

Contemptorque illi est animus lucisque meique."

His dictis, senior paulisper substitit anceps,

Sene ultra tegeret quaerenti, an proderet illi

Et divi genus et verum sine fraude parentem.

100

Cum breviter comes admotus sic fatur ad aurem:

"Regia progenies, nymphae dignate superbo

Coniugio, quid adhuc haeres? Absiste vereri.

Omnia sublatis aperi iam nubibus ultro.

Pone metus et rumpe moras; video omnia tuta."

105

Dixerat. Ille igitur missa formidine coepit:

"Dicam equidem nec, dux, tibi magna arcana silebo

Sed quando genus insedit cognoscere nostrum,

Id primum, neque te suspensum ambage tenebo.

Quanvis res inopes opera ad fabrilia versum

110

Exercent, tamen est mihi regum a stirpe propago,

Admotumque genus superis clarique parentes.

Principio innumerae pater Abras gentis et auctor

Maximus ille tuas non, ut reor, effugit aures,

Qui generi legesque tulit moremque sacrorum.

115

Isacon hic dedit; Isacides Iacobus ab illo,

Bis senos qui mox proceres genuit, quibus omnis

Nostra domos in bis senas gens secta tribusque est.

Hos inter pietate olim quam maior Iudas,

Tam sese sobole egregia super extulit omnes,

120

Iudaeamque suo dixit de nomine terram.

Hinc (licet in medio series Iongissima patrum)

Davides ortus, regum pater, unde meorum

Per bis septem exit genus actum ab origine reges.

Verum longe aliud iuveni genus. Ille parentes

125

Quamvis mortales mortalibus editus oris

Dignatur, tamen est divo coelestis origo,

Estque deo genitore satus gaudetque parente,

Cui mare velivolum, cui tellus paret et aether.

Illum autem aereas in luminis edidit auras

130

Nunquam mixta viro mulier, foetaeque remansit

Virginitas, olim ut vates cecinere futurum.

Nam pater omnipotens foecunda desuper aura

Afflatam implevit; tumuit divinitus alvus.

Quod vero genitor vulgo sum creditus ipse,

135

Haud ita res, mihique alma parens accredita tantum,

Qui cum animi posset curas durumque laborem

Partiri; mox me famae niveoque pudori

Permetuens, eadem dignata est nomine veri

Coniugis immeritum, nec tali munere dignum.

140

Haec erat (ut revocans rem cunctam ab origine pandam

Iudaeas inter virgo pulcherrima nymphas,

Centum optata procis (Mariam dixere) parentum

Vnica progenies urbe edita Nazaraea.

Ipsa autem aeterno prae virginitatis amore

145

Oderat et thalamos et se sacraverat aris.

Anna tamen grandaeva parens, haud nescia vatum

Plenaque Venturi, e gnata praeviderat olim

Egregiam factis sobolem regemque futurum,

Qui populos magnos magna ditione teneret;

150

Id coelo fixum esse, pios id prodere vates.

Saepe illam in somnis monuit vox missa per auras

Iungere connubio natam generosque vocare;

Iamque erat apta viro, iam nubilis. Hactenus autem

Distulerant superum monitis parere parentes,

155

Cum media, ecce! iterum sublimes luce per auras

Vox audita: "Viro, properate, o iungere natam.

Nec generi longe optandi; de sanguine vestro

Quaerantur de more. Omnis mora segnis abesto."

'Continuo parvam vulgatur fama per urbem.

160

Tum consanguinei pulchrae spe coniugis omnes

Conveniunt iuvenes; complentur virginis aedes.

Ipse etiam patri consanguinitate propinquus

Accessi, quamvis aevi maturus, ut ipsi

Aequaevo natae ob thalamos gratarer amico.

165

Stabant innumeri, forma atque aetatibus aequis

Florentes, coelum cui munera tanta pararet

Incerti, et sortem sibi quisque optabat amicam.

Dum spes ambiguae, dum turba ignara futuri,

In secreta domus omnes evasimus altae

170

Tecta, ubi Ioachides numen placare solebat

Virginis ore pater. Fuit ara veterrima, nostrae

Quam gentis primi posuere metuque sacratam;

Ter centum totos atavi coluere per annos.

Hanc humiles circum et prostrati fundimur omnes,

175

Orantes pacem superos superumque parentem,

Det signum coelo placidus quem poscat ab alto.

In medio astabat lachrymans pulcherrima virgo,

Flaventis effusa comas demissaque large

Rorantes oculos fletu. Pudor ora pererrans

180

Cana, rosis veluti miscebat lilia rubris.

Qualis, virgineos ubi lavit in aequore vultus,

Luna recens stellis late comitantibus orta,

Ingreditur gracili coeli per coerula cornu,

Talis erat virgo, iuvenum stipata corona,

185

Multa deum verbis testata deique ministros

Aligeros non sponte sua haec ad munera flecti.

Hortatur pavidam pater et Iachrymantia tergit

Lumina, iussa docens superurn, simul oscula libat,

Ecce autem, ut praesens aderat quoque pronuba, coetu

190

In medio Anna parens, subito correpta furore,

Plena Deo tota (visu venerabile) in aede

Bacchatur tollitque ingentem coelo ululatum.

Vnum in me conversa oculo, me fertur in unum,

Nil minus hoc ducentem animo, nil tale verentem,

195

Corripiensque manu, "Solus tu posceris," inquit.

Annuit hoc uni superum tibi connubium rex,"

Obstupuere omnes, nec tunc ex agmine tanto

Exortem quisquam seniori invidit honorem,

Ipse, aevi quod eram seris minus integer annis,

200

Multa recusabam, multa huc venisse pigebat.

Aequales aderant fidi, simul et renuentem

Hortari atque animum mihi blandis addere dictis.

Cedo igitur victus tandemque uxorius illam

Accedo et lachrymans Iachrymantem ad limina duco.

205

Et iam nox aderat stellis fulgentibus apta,

Suffundens umbras mundo nigrantibus alis.

Secretis thalamis pariter succedimus ambo.

Flebat sponsa; solum lachrymis iuxta omne madebat,

Ac veluti, cum vere subest huberrimus humor

210

Arboribus, lentae vitis si forte cacumen

Falce putans stirpem feriat male providus unca

Agricola, immeritam et violarit vulnere matrem.

Ipse aderam et dictis solabar mitibus aegram,

Virginis haud cupidus primum decerpere florem.

215

Cum sic longa trahens suspiria pectore ab imo est

Orsa loqui "Non relligio mihi vana suasit

Et thalamos odisse et virginitatis amorem

Aeternum colere. Intus agit vis aetheris intus,

Longaevam responsa licet contraria matrem

220

Sollicitent vatumque minae, sunt et mea contra

Vatum iussa mihi, nulli succumbere labi,

Nullis virgineam taedis summittere mentem.

Ante retro primos properet revolutus ad ortus

Iordanis, sistantque suos vaga sidera cursus!"

225

Haec ait, inque genas stillantes undique honestae

Ex oculis simul incipiunt turgescere gemmae.

Nec mora, deinde mihi insinuans quatit ima repente

Ossa timor, Genua aegra labant; nox plurima oborta

Ante oculos. Ter sum conatus pauca profari,

230

Ter frustrata sono lingua est, nec verba sequuta.

Tum quoque vox audita: "Toro thalamisque paratis

Parce; tamen concessa tibi connubia serva."

Exurgo, atque oculos iam dudum in virgine fixus

Horrenda, tali sum tandem voce Ioquutus:

235

"Quis mihi te virgo invito coniunxit Olympo?

Quis tantis (non hos equidem quaesivi hymenaeos)

Immeritum implicuit monstris? Haud talia quondam

Praedixit puero genitor ludibria vates,

Iam senior vates idem templique sacerdos.

240

Ille quidem aut nullos thalamos, mihi nulla manere

Connubia, aut certe clarum fore me inde canebat.

Verum age, quae menti surgat sententia pandam,

Quandoquidem superi mihi te iunxere, sed idem

Absterrent monstris, licet et mox usque licebit

245

Virgineum serves intacto corpore florem.

Haud tamen ipse ausim iniussus dissolvere sacri

Connubii vincla ista. Domo degemus eadem,

Ipse tibi ut genitor, mihi tu ceu filia semper,

Teque adeo casus iam nunc complector in omnes.

250

Hoc tua relligio velit, hoc mea serior aetas."

Annuit his aliaque domus in parte puella

Secubuit. Mitto totam quae monstra per illam

Sum passus, quam mira horrens insomnia noctem.

Iamque dies pulsis tenebris invecta rubebat,

255

Et face sol rosea nigras disiecerat umbras.

Corripio e stratis artus sponsamque reviso.

Vix thalami impuleram bipatentis cardine portas,

Cum lux ecce oculis ingens offusa repente.

Collucent summi radiis laquearia tecti,

260

Collucentque trabes, visumque ardere cubile.

Ipsa autem thalami in medio sedet aurea virgo

Attonitae similis, nec enim me multa rogantem

Dignatur. Nihil illa meo sermone movetur.

Tantum fixa oculos coelo palmasque tenebat

265

Aut stellae similis aut puniceae aurorae.

O illa a solita quantum mutata figura!

Quantus honos oculis, quantus decor additus ori!

Haud aliter quam, cum simulacrum excidit acernum

Artificis manus e silvis in sede locandum

270

Sacrata, quod plebs dehinc supplex omnis adoret,

Si, postquam efiigiem poliens trunco extudit arte,

Extremum super imposito decus induat auto.

Immotam penitus circundat lucida nubes

Solis inardescens radiis, stellaeque videntur

275

Lucentes capiti circum aurea tempora pasci,

Sub pedibusque deae lumen dare candida luna.

Pertimui, et mira stupefactus imagine rerum

Talia voce dabam: "Pater, his o me exue monstris,

Omnipotens. Non haec superi sine numine vestro.

280

Vestra haec portenta agnosco manifestaque signa.

Aspirate animo placidi dubiumque monete

Quid sequar aut quaenam vobis sententia constet."

Tantum effatus cram. Tandem pulcherrima virgo

Ad sese redit, abrupto velut excita somno

285

Suspirans, lachrymisque sinus humectat obortis.

Accedo atque rogo nova per connubia supplex

Atque illum aeternae per virginitatis amorem,

Vnum quem niveo colit intemerata pudore,

Admittat socium curarum et magna redudat

290

Rerum arcana, nihil metuens, mihique omnia credat.

Illa solo vultum atque oculos deiecta nitentis,

Rore velut demissa caput rosa matutino,

Cunctatur; demum incipiens sic ora resolvit:

"Dicam equidem pater. Haud patiar te nostra latere

295

Gaudia. Sed quae nunc aut unde exordia sumam?

Nam quis narranti rerum miracula credat

Tantarum? Per ego has lachrymas quas excutit ingens

Laetitia, obtestor, quae fabor, pectore condas,

Ne prius incipiant in vanum serpere vulgus

300

Quam deus ipse aliis vulgaverit omnia signis.

Iam monitrix operum stellas Aurora fugarat,

Et sol pallentes lustrabat lampade terras.

Ipsa revolvebam vatum monimenta priorum,

Dicta animo recolens. Sed prae tunc omnibus unum

305

Forte mihi ante oculos (neque enim sine numine certo

Oblatum reor) immotum fixumve manebat,

Quod cuncti pariter super omnia praedixere

Aifore, concubitu nullo cum regia virgo,

Impatiens exorsque viri (mirabile dictu),

310

Coelicolum regem sub luminis ederet auras,

Cuius in adventu laetentur cuncta per orbem

Protinus et toto surgat gens aurea mundo.

Illam felicem tacite mecum ipse vocabam

Quam pater omnipotens tanto cumularet honore,

315

Iamque dei matrem venerabar mente futuram,

Infantique Deo, si forte his ille diebus,

His si forte oris nascatur, dona parabam.

Talia dum mecum eventus ignara voluto,

Ecce mihi nova lux oculis oblata repente,

320

Suspicio; Iiquidas sine nube remetior auras.

Mira Ioquar: video medium discedere coelum

Pennatasque acies populos felicis Olympi

Exultare polo superumque applaudere regi.

Non obstant clausi postes, non pariete tectum

325

Marmoreo circunseptum. Video ignea coeli

Sidera sidereosque globos superum aurea tecta.

Tum mihi se puer ante oculos allapsus Olympo

Ora deo propior radiantibus obtulit alis,

Et placidus tendens candentia lilia dextra,

330

Me sic affari laetasque expromere voces:

"O una ante alias coelo acceptissima matres,

Magnus adest tibi praesenti regnator Olympi

Numine. Tu nuribus felix magis omnibus una'.

"Hic mihi vix paucis auditis talibus ingens

335

Miranti gelidos subito tremor alligat artus.

Tum sic ille animum divino pignore firmat:

"Parce metu virgo. Placuisti ex omnibus una

Coelituum regi, faciat quam prole parentem.

Er iam concipies puerum gravis; ille erit ingens,

340

Progeniemque patris summi seda omnia dicent,

Et quoniam multis olim feret ipse salute

Servabitque pios, patrio dic nomine IESVM,

Sedibus infernis iam nunc lachrymabile nomen.

Supra homines, supra aspicies se tollere et ipsos

345

Coelicolas fama insignem ac praestantibus ausis.

Nam Pater omnipotens atavorum in sceptra reponet

Pristina regnantem late, regumque sedebit

In solio, neque enim metas neque tempora regni

Accipiet; toto aeternum dominabitur orbe"

350

Dixerat. Ipsa autem paulatim abeunte timore

Subiicio: "Sed qua vero ratione, quod inquis,

Confieri poterit? Nam mens mihi denique fixa

Atque immota manet nunquam violare pudorem

Virgineum semperque virum commercia fugi"

355

'His ego finieram Paucis, his iile sequutus:

'Te superum pater afflabit coelestibus auris

Desuper, afflatu quo solo plena sine ullo

Concubitu, exacto gravis edes tempore partum,

Atque ideo, quem foeta dabis, deus ille feretur

360

Aeterno genitore satus, qui temperat orbem.

Quae, ne vana putes, scis quae tibi sanguine iuncta est

Helisabe sobolis, ut degerit hactenus exors,

Vt sterili sedis iandudum effoeta senectus

Spem cunctam abstulerit partus prolisque creandae,

365

Plena viro pariet tamen ilia, et tempore luna

Perfecto gravidae iam sextum circuit orbem.

Cuncta potest etenim qui me tibi mittit ab alto

Aethere, siderei rex idem atque auctor Oiympi"

Haec ait, et paribus se in coelum proripit alis.

370

Quem supera aspiciens tali sum voce sequuta:

"Quisquis es, o coeli iuvenum pulcherrime, praepes

Obsequor ac votis, quod rex iubet, omnibus opto."

Interea nubes maculoso discolor auro

Demissa ad terram croceis me ampiectitur alis.

375

Diffulgent intus radiique ignique coruscae

Scintillant veluti squamae vario ordine circum,

Squamaeque steliaeque auri fulgore micantes,

Adverso quales imitantur sole colores,

Cum picturato coelum distinxit amictu

380

Nubicolor liquidis effusis imbribus arquus.

Hanc simul omnipotens genitor perflavit ab alto,

Continuo ruit ecce voluta liquentibus astris

Aura potens, quaque illa venit, procul undique circum

Scintillae absiliunt radiis vibrantibus aureae,

385

Turbine corripior rapido, visque illa per omnes

Aurai, vis omnipotens mihi diditur artus,

Arthereusque vigor roto se corpore miscet,

Visaque praedulci mihi corda liquescere amore.

Qualis secreto naturae foedere tellus

390

Concipit et vario clam foetu plena gravescit,

Matris ubi in gremium descendit plurimus aether,

Auraque foecundos afflavit verna tepores.

His actis clarum sonuere per aethera coetus

Aligeri cantu vario plausumque dedere.

395

I-Iinc tonitru ingenti tremuerunt ardua Olympi,

Crebraque per coelum hic illic rima ignea fulsit."

Talia narrabat virgo; simul ora rigabat

Laetitia illachrymans. Tum tendo ad sidera Palmas,

Multa orans animi ambiguus. Nec credere quibam

400

(Mens adeo mihi laeva fuit} tam mira ferenti,

Quandoquidem iuvenes plerumque innectere fraudes

Virginibus soliti incautis et fallere furto,

Ah! faciles dictis aurem praebere puellas.

Quin etiam hanc volvi (scelus) olim linquere demens

405

Verum eadem in somnis pueri redeuntis imago

Visa mihi vultusque habitusque simillimus illi,

Ipsa sibi modo quem memorabat sponsa loquutum.

Nudus erat roseos humeros; tantum aureo laevo

Pendebat demissa chlamys quam fibula subter,

410

Ilia tergemino mordebat rasilis auro,

Rubraque compactis pendebant cingula bullis,

Molles a tergo tractim succrescere plumae,

Ac sensim geminas humeris assurgere in alas.

Tum suras gemmis indusit, caetera nudus.

415

Oris multus honos gratique in corpore motus

Haud nostri puerum generis testantur adesse,

Sed coeli sobolematque aulae stellantis alumnum.

Nec minus ipsa etiam mira spectabilis arte

Vestis erat baccis superas illusa per oras.

420

Textile Maeandro duplici infra circuit aurum

Admirabile opus. Tres hic impune per ignes

Laeti ibant pueri intexti pariterque canebant

Coelicolum regi conversi ad sidera laudes.

Cernere erat mediis acres fornacibus ignes

425

Parcere corporibus longeque absistere fiammas.

Mirabar tacitus, cum sic pulcherrimus ore

Affatur trepidum iuvenis: "Sate sanguine regum,

Quod tantum irrepsit menti scelus? Omnia non te

Sigma movent haud haec fieri sine numine certo?

430

Ne dubita, nam vera canit sanctissima virgo.

Iam nunc congressus nunquam perpessa viriles

Concepit, gravis aetherea divinitus aura,

Nam pater omnipotens coelesti afflavit ab arce

Atque uterum implevic dilapsum numen ab astris.

435

Casta fides nobis colitur. Desiste vereri.

Haec vates olim vestri cecinere futura,

Cuncta sed obscura implicuere ambage tegentes.

Namque haec illa quidem coeli in penetralibus altis

Porta ingens, dausa aeternurn, nec pervia gressu

440

Vlli hominum. Tantum omnipotens deus ipse per illam

Itque reditque viam, nec claustra immota resignat.

Hanc tibi commendat summi regnator Qlympi,

Coniugio adiungens stabili, sed coniugis usum

Effuge. Securum tecum sponsa exigat aevum,

445

Quamvis tuta deo iam nunc sit praeside virgo."

Sic fatus, subito in tenues evanuit auras,

Pernici liquida arva fuga per nubila carpens,

Et simul incussit mihi blandum in pectus amorem,

Vtque rigor ferri rutilo lentescit in igne,

450

Sic mihi cor rapido sensi mollescere motu,

Consurgo et veniam conversus ad aethera posco,

Meque ipsum incuso amens et lux reddita menti.

Inque dies magis atque magis coeli alta patescunt

Consilia, antiquis quae vatibus omnia quondam

455

Obscuris vera involvens deus ostendebat.

Haec virgo est rubus ille, procul quem in monte videbat

Ardentem vates igni crepitante cremari

Corniger, attactu cum nullo innoxia flamma

Lamberet et frondes illaesae in stirpe virerent.

460

Haec eadem niveae quondam impenetrabile lanae

Nimbis vellus erat, cum late cuncta maderent

Imbribus effusis circum, tellusque nataret

Humida, ni veterum vana est prudentia vatum.

Haec mecum et toto penitus nox pectore abacta est.

465

Haud mora, prodigiis tantis facit ipsa fidem res.

Iam diffllsa canit Galilaea per oppida fama

Inventam (portentum ingens) in montibus altis

Nuper anum, quae suprema iam affecta senecta

Plena viro attulerit sobolis spem, cum tamen acta

470

Infoecunda illi fuerit sterilisque iuventa.

Tum mihi sponsa: "Puer coeli demissus ab oris

Hoc," inquit, "mihi praedixit, nam cuncta recordor.

Haec anus est, haec Helisabe mihi sanguine iuncta,

Cui sextum luna gravidae iam circuit orbem."

475

Nec plura. Extemplo placet ire et stirpe propinquam

Visere anum, gradimurque ambo super alta Iocorum,

Tectaque Zacchariae petimus procul ardua vatis.

Vix primum attigeram limen (mirabile dictu)

Occurrit tremebunda anus, intrantique puellae

480

Optatos dedit amplexus. Deus amplexantem

Invasit, subitusque sub ossa repente cucurrit

Ima calor, talesque dedit venerata loquelas:

"Longe una ante alias tu fortunata parentes

Tuque uterique tui virgo sanctissima pondus.

485

Vnde repente mihi tanta indulgentia coeli?

Vnde haec affulsit serae tam clara senectae

Tempestas? Fas ecce dei vidisse patentem,

Et coram affari lectam de millibus unam

Dignantem has sedes meaque ultro in tecta profectam.

490

Nam mihi (vix primum attigeras haec limina) pectus

Emicuit, saliensque utero signum edidit infans.

Felix diva parens superum gratissima regi,

Syncera spectata fide, quae credere veris,

Dum tua nondum animo praesagis gaudia, dictis

495

Haud vetita es. Promissa manent pueri alitis ecce

Certa tibi. Iam nunc ades, orbisque aspice casus,

O coeli regina, hominum miserata labores."

Dixerat, at teneri qualis rosa plena pudoris,

Haud animis elata tumentibus aurea virgo

500

Coelicolum tegi laudes laetata canebat,

Quod se tam prope sidereo aspexisset Olympo

Indignam bonus atque humilem, nil tale merentem,

Exultansque suos sibi vaticinatur honores

Promissos atavis priscisque parentibus olim,

505

'Ex illo quanta immensum portenta per orbem

Terruerint hominum mentes praesagaque signa,

Limina dum vitae omnipotens attingeret infans,

Longa renarrare est mora. Iam tunc Caspia regna

Responsis vatum horrebant, iam Nilus et omnis

510

Aegyptus trepidare, omnes orientis et urbes.

Vestri etiam audierant (si vera est fama) per oras

Ausonias iam iam venturum lucis ad auras

Invictum regem, cui passim cederet orbis

Regnandus, qui se patria virtute potentem

515

Seque suumque genus sublimi inferret Olympo.

His tandem certus signis ego numinis instar

Plenam utero supplex sponsam venerabar, et ultro

Parebam. Victum gravidae et divina ferebat

Pocula de coelo Volucer puer. Illum ego saepe

520

Intrantem thalamum manifesto in lumine vidi.

Iamque optanti animo divini tempora partus

Expectabam ardens, sed spem mora iniqua trahebat,

Et saepe haec cupido repetebam pectore mecum:

"Si modo, si mihi coelestis se ostendere coram

525

Non fugiat puer ante obitus, quando omnia de se

Rettulit ipsa mihi virgo pulcherrima vera.

Purpureos Hores metite et candentia plena

Lilia ferte manu, venienti ad limina Iucis

Dona parate deo puerumque invisite regem.

530

Mihi si quoque tam longe suprema senectae

Pars maneat, quantum valeam tua cernere facta,

Sancte puer, cum sublata formidine mundum

Pacabis, patrioque deus regnabis Olympo.

Tum pax alma colet terras pietasque fidesque,

535

Quaeque labat nunc relligio atque resurgere ubique

Iustitiam in melius versus mirabitur orbis.

Tum ferus in falces curvas conflabitur ensis,

Aureaque incipient mundo succedere secla."

Sic ego saepe moras mecum Ienire solebam,

540

Et magis usque animo mihi spes accensa vigebat.

Forte recognoscens populos numerare iubebat

Augustus Caesar, rerum cui summa potestas.

Ipse igitur veteris repetebam moenia Bethles,

Vnde genus duco, quo me quoque civibus urbis

545

Insererem nomenque meum nomenque meorum.

Sponsa sequebatur Nazarae ab sede profecta.

Vix patriae intraram muros et rara domorum

Tecta, soporiferis cum nox coelum abstulit umbris.

Est sedes deserta humilem ingredientibus urbem

550

Horrenti culmoque et carice tecta palustri,

Agricolis olim statio gratissima, si quos

Rure procul patrio nox deprendisset in urbe,

Namque aliis procul a tectis summota recedit.

Huc igitur fessi pariter succedimus ambo

555

Seu casu seu sic rector sortitus Olympi,

Vt potius reor et potius fas credere duco.

Natum etenim non solum extrema per omnia vitam

Ducere et in terris indignos volvere casus,

Verum etiam tecto voluit sub paupere eundem

560

Nasci humilique domo miserabilem et omnium egenum.

Principio in stabulis pandum ad praesepia sisto

Quadrupedem auxiliumque viae onerumque levamen,

Quem iuxta in stipulis sese locat inclyta virgo,

Quippe alia interior domus ulla haud parte vacabat.

565

Bos erat a laeva, tepidum flans ore vaporem,

Quem pauper campis Iuce exercebat arator,

Pauca soli curvo suspendens iugera aratro,

Nec sera nisi nocte domum repetebat ab agro

Conducto, vitam ut posset tolerare labore

570

Ipse suo atque famem parvis avertere natis.

Et iam nox medium spatium confecerat horis,

Cum mihi, qui saxo haerebam iam lumina victus,

Somnus abit, neque enim mersum tunc me altus habebat

Ecce oculos fulgore novo lux occupat ingens.

575

Diffulgent intus late magalia, quaeque

Stramina terra modo horrebant, nunc aurea cernas.

Exurgo. Aspicio iuxta praesepia nudum

Infantem radiis illustrem ac luce coruscum,

Quem virgo tenerum in duris modo pauper avenis

580

Ediderat nullo nixu, nullo aegra dolore.

Astabant taciti bos hinc, hinc tardus asellus,

Pabulaque obliti pariter capita alta tenebant.

Ipsa etiam radiis fulgebat mater utroque

Poplite subsidens, oculos demissa nitentis.

585

Ah, nudum lachrymis parvum spectabat obortis,

Tendebatque manus suffuso lumine iunctas.

Astrorum qualis facies rorantibus umbris

Post imbrem, siccis Boreas ubi frigidus alis

Ingruit ac coelum populans cava nubila differt,

590

Talis virgineo species accesserat ori.

Quid facerem? Partem subieci ambobus amictus

Ipse mei atque olidae substravi terga bidentis

Pro picturatis cunis, pro murice et auro.

Caetera pauperies noxque intempesta vetabant.

595

Necdum clara dies merso diluxerat orbi,

Iam conferto aderant pastores agmine et antri

Floribus ac variis auxerunt limina sertis,

Rustica multifori fundentes sibila canna.

Vt stabula ingressi, ad praesepia lumina vertunt

600

Summissi terramque petunt et numen adorant.

Mirabar mecum tacitus, fama unde per agros

Haec subito exisset deque ipsis quaerere coepi.

Vnus quaerentem sic est affarier orsus:

"Pastores sumus; in vicinis saltibus omnes

605

Pascimus. Insomnem ut nobis mos ducere noctis

Haud partem exiguam atque gregem servare coactum,

Nocte fere media vigilantibus astitit ingens

Lux cunctis supra caput, attonitisque pavore

Ingenti talis vox est audita per auras:

610

"Ne trepidate, viri, vobis nova gaudia porto.

Ille piis toties promissus vatibus olim

Finibus his hodie natus deus. Eximet ille

E tenebris hominum genus atque in pristina reddet.

Illum vicina fas vobis cernere in urbe

615

Effultum stipula atque humile ad praesepe iacentemf

His moniti vicinam oculos torquemus ad urbem.

Ecce autem volucer pictis exercitus alis

Coelestes supra pueri toto aethere visi

Nubibus impositi liquidas equitare per oras

620

Et mirum in morem celeri proludere coetu.

Atque ubi ter coelum ternis toto agmine versi

Lustravere choris, ter lustravere choreis,

Concentu petiere polum. Longe ardua Olympi

Responsant; laetis dissultat plausibus aether."

625

'Talia narrabant, nec sese explere corusci

Infantis facie poterant, fixique manebant

Haerentes oculis, haerentes pectore toto.

Fulgebat puer ore, oculis ac corpore ab omni

Divino longe circum loca lumine complens,

630

Qualis puniceo se pandens ore, rosarum

Cum primum dias flos visit luminis oras,

Aut ubi sole novo roseis orientis in oris

Enituit verni species patefacta diei.

Nos vero interea, quamquam indubitabile numen

635

Novimus atque deum, nec opis nec lactis egentem,

Parvum alimus tamen, ut mortali semine cretum;

Hubera siccantem matris tenerumque fovemus

Invalidumque artus. Mortalem quippe creatus

Mortali matris traxit de corpore partem,

640

Atque icieo, ut veterum mos est antiquus avorum,

Imprimimus generis signum, Samiaque putamus

Exiguam testa pellem genitalia circum;

Addimus et nomen, memoresque vocamus IESVM,

Vt quondam admonuit puer actus ab aethere praepes

645

Idem etiam, quod sit regum de stirpe sacerdos,

Gentibus est Graio dictus de nomine Christus,

Quin etiam, quamvis nullo intemerata remansit

Concubitu mater, tamen intra tecta morata est,

Vsque quater denos dum solis cerneret ortus.

650

Tum demum sacram Solymorum advenimus urbem

Cum puero, quo se lustraret regia virgo,

Torquatasque arae attulimus de more columbas.

Stabat sacra ferens altaria ad ipsa sacerdos

Succinctus lino albenti capitisque bicorni

655

Tegmine, pervigilem adservans penetralibus ignem.

Hunc circum ante aram natorum intonsa corona

Fundebant pateris vituli, ut tunc forte, cruorem,

Quem pater, ut sontis populi commissa piaret,

Mactarat superum regi veniamque precatus

660

Suppliciter solitos aris adolebat honores.

Circumfusi aderant primores gentis et omnes

Tempora tangebant dextris vittata iuvenci.

Iamque levi fusum delibans ille cruorem

Terque quaterque sacram digito irroraverat aram,

665

Araeque impositam flammam, et septem ordine lychnos,

Linteaque ampla, quibus sacrorum arcana teguntur.

Et iam finis erat sacris, fessusque sacerdos

Cum gnatis dapibus sese accingebat opimis.

Tunc humili gressu virgo procedit ad aram,

670

Infantem laeva gestans dextraque volucres.

Quid memorem quae signa polo patet edidit alto

Testatus veram sobolem? Quantum ipse sacerdos

Horruerit pueri aspectu? Quam mira repente

Ignibus insolitis lux circumfulserit aram?

675

Ter thura accensos venerans coniecit in ignes;

Ter subiecta tholo subito ingens flamma reluxit.

Ille tamen collo patrio de more volucres

Immolat intorto atque effundens rite cruorem;

Porricit et plumas et aperti gutturis exta,

680

Solis ab occasu nitidos conversus ad ortus,

Diffringitque alas; tum sacros suggerit ignes

Visceribus. Grato vapor it super aethera fumo,

Araque panchaeos flagrans exhalat odores.

Ecce hominum subito turbantur pectora casu.

685

Nomen avi Simeon referens erat obsitus annis,

Quo nemo tota urbe fuit servantior aequi.

Huic, ut erat longe venturi praescius, olim

Aethereae vis omnipotens promiserat aurae

Visurum sese ante deum auctoremque salutis

690

Expectatum orbi, quam lucis linqueret auras.

Iamque erat hunc vitae pertaesum aegerque senectae

Optabat duros leto finite Iabores,

Sed spes illa animo cupido usque infixa manebat.

Ergo ubi adesse deum praesensit numine plenus,

695

Qualis ubi gressum per agros comitatus herilem

Forte Canis leporem vi longe sensit odora,

Continuo intenditque aures atque aera captat

Naribus, et coeptum rumpens iter avius errat

Atque oculis incerta ferae vestigia lustrans,

700

Nunc hos, nunc illos cursus fert atque recursus

Incertus; longe latratibus arva resultant.

Talis erat senis in templo exultantis imago.

Tum puerum tremulis correptum amplectitur ulnis

Atque arcte premit. I-Iinc lachrymis ita fatur obortis:

705

"Macte infans virtute, dei indubitata propago,

Mundi opifer, qui nostra venis veterumque parentum

Sponte admissa tui largo lavere amne cruoris

Et liquidas aperire vias ad sidera coeli.

Exoptatus ades, nec me tua maxima fallunt,

710

Summe pater, promissa. Mori me denique fas est.

Nunc o me nunc ad requiem finemque laborum

Corporis exutum vinclis dimittis, ut olim

Pollicitus; iam viderunt mea Iumina quem tu

Auxilium mundo misisti, ut gentibus esset

715

In tenebris lux, Isacidos nova gloria prolis."

His dictis, matrem versus mox fatur ad ipsam:

"O cui te forma assimulem? Cui laudibus aequem?

Quasve tibi referam grates, quae sola salutem

Felici peperisti utero mortalibus aegris?

720

Quamquam etiam exitio multis hunc affore partum,

Et tempus fore praedico, illaetabile tempus,

Cum tibi cor gelidum gladius penetrabit acutus

Ah miserae! et magno virgo dotabere luctu,

Mutataque fluet Iordanis decolor unda.

725

Tum serus segnisque dies nascetur, et aegre

Lutea vix terris ostendet pallidus ora,

Atque gravi tellus optabit mole relinqui

Ipsa sua et rupto per inania foedere labi."

Haec ubi, confestim veluti cedentia somno

730

Iumina demisit, placidaque ibi morte quievit.

Obstupuere alii, sed nos, quis caetera nota,

Terremur magis, inque vicem disquirimus ambo

Solliciti quosnam matri denuntiet enses,

Aut quibus exitio tantum puer ipse futurus.

735

Haud longum fuit in medio dehinc tempus; utrumque

Exitus edocuit dubiosque ambage resolvit,

Ni nobis maiora etiam nunc vulnera restant,

Atque alia ex aliis semper graviora parantur.

Illis extremo quippe ex oriente diebus

740

Tres adeo magni reges ditione profecti,

Huc sese intulerant puero dona ampla ferentes,

Aurumque et thuris glebas stactaeque liquorem.

His vis astrorum ac ratio volventis Olympi

Monstrarat regem nostris in finibus ortum,

745

Quoi coeli terraeque paterent debita sceptra,

Sancti igitur partus studio huc venere videndi.

Stella facem ducens venientibus usque coruscam

Dux erat atque viam signabat lumine largo,

Ceu quondam patribus deserta per avia nostris

750

In patriam tandem Pharia redeuntibus ora

Praecurrens monstrabat iter nocte ignea lampas

Desuper et mirum spargebat Iucida lumen.

Iamque urbem ingressi sedes adiere tyranni

Herodis causamque viae docuere, rati olli

755

Hanc sobolem, quod erat rex his in finibus, ortam.

Obstupuit simul atque animo perterritus ille est.

Nec mora, permetuens sibine succederet haeres

Quaesitus puer in regnis externus avitis,

Indigenas vates iubet intra moenia cogi

760

Regia scitarique omnes tempusque locumque

Nascentis pueri, patriamque domumque requirit.

Illi autem Bethlen veterum monimenta minari

Cuncta docent, dux unde ortus se tolleret olim

Fama ingens, claris ingens super aethera factis,

765

Tum magis atque magis curarum fluctuat aestu

Sollicitamque gerit cassa formidine mentem.

Tandem his affatus reges dimittit Eoos

"Quae vos causa, viri, nostris nunc applicat oris,

Haec eadem longe spe nos suspendit, aventes

770

Cernere promissos pueri tot vatibus ortus.

Haud procul hinc saxo Bethle fundata vetusto

Vrbs colitur nostris. Natum illuc quaerite regem.

Mox iubeo, inventum nobis qui nuntiet, inde

Mittite, nostro etiam puer accumuletur honore."

775

Sic ait, et falso simulat nova gaudia vultu.

Verum longe aliud male amico pectore agebat

Demens, qui coeli regem, cui sidera parent,

Crederet in terris mortalia regna morari.

Ergo iter instaurant conspecto sidere laeti.

780

Iamque propinquabant magna stipante caterva,

Cum subito supra rectum ingens substitit astrum

Irradians largoque mapalia lumine complens,

Quales cum belli motus aut funera regum

Portendunt, crinem irato sparsere minacem

785

Aethere, ni diri rubeant lugubre cometae.

Tris adeo angusti subter fastigia tecti

Pauper ego excepi reges in rebus egenis.

Vidi illos auro illustres ostroque decoros

Ante pedes pueri sese demittere pronos

790

Suppliciter, genibusque piae procumbere matris,

Dum sua quisque facit sortiti ex ordine dona.

Barbarici ante fores expectabant comitatus

Interea, tyrioque instratus murice terga

Stans sonipes teres exercebat dentibus aurum.

795

His dehinc perfectis abeunt laetique sequuntur

Quod Iongo irradians aperitur tramite sidus.

Sed non inde via moniti referuntur eadem

Regia linquentes a laeva moenia longe,

Rursus Idumaei sedemne regis adirent.

800

Ille autem, ut sese delusum denique sensit,

Accensus furiis suspectam misit ad urbem

Mille viros ferro instructos, qui moenia furto

Per noctem ingressi teneros, quicumque reperti

Infantes matrum iugularent hubere raptos,

805

Quo numero in tanto caderet quoque regius haeres.

Ipse sed in somnis visus sum voce moneri

Praecipitem celerare fugam, Ioca linquere nota.

"Surge, age, rumpe moras, puerum tecum arripe matremque

Et septengemini cursu pete flumina Nili;

810

Hinc terram cole quae procul his haud dissidet oris,

Nec refer inde pedem, nisi te prius ipse vocaro:

Rex etenim letum infanti molitur acerbum."

Consurgo, et plenus monitis matri omnia pando.

Vidisses visu exanguem exanimemque puellam

815

Huc illuc trepidare fuga et vix fidere nocti.

Iam tum illi pectus gladius traiecit acutus,

Ah miserae! ingenti labefactaque corda dolore.

Cedimus, et taciti malefwlam Iinquimus urbem

Per noctem ac propero petimus nemora avia gressu.

820

Et iam palmosae saltus atque ardua Idumes

Praetervectus eram, veteris iam moenia Elusae,

Quaque Asiam Libycis disiungit finibus omnem

Mapsa, ferax oleae. Ingredior pluviae inscia regna,

Regna Phari, quibus est coeli vis cognita primum

825

Astraque lunaique globus solisque meatus.

Ignotos passim montis, ignota saluto

Flumina turrigerasque Iegens praetervehor urbes.

Iamque papyriferi ripis Anthedonis ibam.

Aurae omnes terrent pavidos, capitique timentes

830

Tam caro. At puero blandiri murmure silvae

Lauricomae et ramis capita accurvare reflexis,

Aurarumque leves animae indulgere susurro.

Ipsae etiam nobis cautes, ipsique videntur

Verticibus leviter motis alludere montes,

835

Signaque laetitiae dare stagna loquacia circum.

Audires blandum fessas erroribus undas

Perstrepere et molli lapsu per saxa sonare

Humida saxa super nitido viridantia musco.

Praecipue ripis volucres et fluminis alveo

840

Assuetae liquidis mulcebant vocibus auras,

Et iactu alarum resonabant corpora plausa.

Sese etiam omnifero gremio venientibus offert

Laeta dei aspectu tellus. Plant gramina odorem

Cuncta suum et mollern praetexit amaracus umbram

845

Nec vero incerta latebrosus origine Nilus

Non manifesta dedit salienti flumine signa

Adventante deo; laetis se sustulit undis

Stagna arcana ciens fundoque apparuit imo.

Ad bivias nobis fauces flexusque viarum

850

Increpitans clypeo fulgentique ense per auras

Ocius usque aderat coelo pulcherrimus ales,

Et monstrabat iter sibi per divortia nota,

Ne recta regione viae deprenderet hostis.

Coeruleis huic terga notis suffusa rubebant,

855

Multum illi assimilis qui me connubia quondam

Solventem increpuit tenebrasque a mente fugavit.

Supra nos alii pendentes aere pennis

Ibant et noctis resupini infantis ab ore

Humorem arcebant lentum plumaque tegebant.

860

Iamque ego perplexum per iter prope fida tenebam

Arva legens sistris bacchata sonantibus, et iam

Tutus erat Ionge nostris a finibus infans,

Attamen Aegypti penetro interiora, nec ulla

Fida satis tellus mihi visa aut regis iniqui

865

Sat sceptris divisa. Animo timeo omnia tuta.

Nec placet Hermopolis, nec centum pervia portis

Visa satis Thebe tanto procul esse periclo.

Nos igitur regum turritis clara sepulcris

Accepit Memphis; hac demum sede quievi

870

Paupere sub tecto veteris securus amici.

Iam vero Pelusiacas vulgata per oras

Fama Palaestinum subito serit undique regem

Florentem teneris orbasse nepotibus urbem,

Quos frustra insontes passim ferro impius hausit,

875

Dulcia linquentes vagitu lumina vitae.

Palluit applicuitque sinu perterrita mater

Infantem atque animum sceleris perstrinxit imago.

Quos ibi tum gentis fletus qualive per urbem

Funestam credis matres errasse ululatu!

880

Sanguine diluta est tellus; cava tecta natarunt.

Non si forte olim incautis pastoribus orta

Ingruerit subito tempestas omnibus arvis,

Omnibus et silvis, tot fusi grandine dira

Spectentur per humum afflictis cum matribus agni,

885

Corpora quot passim puerorum abiecta iacebant

Per fora perque vias urbis. Sic denique multis

Exitio fuit, ut vates praedixerat, infans;

Nunc etiam Iugent orbae sua pignora matres.

Non tamen ille diu scelere est laetatus ab illo,

890

Nam membra immundo correptus tabida morbo,

Illaudatam animam parvo post tempore fudit.

Ipse iterum in somnis divina voce coactus

Linquere monstriferi septenflua flumina Nili,

In patriam redeo, atque memor vestigia retro

895

Observata legens pignus cum matre reduco.

Forsitan et puero fuerit quae cura requiris,

Quae mens, an virtus illi maturior aevo,

Ecquid non puerile annis puerilibus ausus.

Si tibi nunc, quaecumque olim admiranda notavi,

900

Primaeaevo dum flore virens adolesceret aetas,

Enumerate vacet, me vox prius ipsa relinquat

Defessum atque diem clauso nox condat Olympo.

Nam quoties dictis tener haud mortalibus ambos

Terruit! Aut quoties sanctos expavimus ignes

905

Flammarumque globos et terrificos fulgores,

Saepe quibus visus puer est ardere nitentem

Caesariem, coeli dum splendet luce corusca!

Nec referarn quoties genitorem audivimus illum

Affari solum arcanasque expromere voces.

910

Alma parens, tenues arguto pectine telas

Percurrens, saepe humana sub imagine coetus

Coelituum tectum intrantes exterrita vidit

Blandiri puero et pictis colludere plumis,

Aut violis tegere et nimbo vestire rosarum.

915

Nos tamen interea custodes iile vereri

Summissus, carae et mandata facessere matris

Nostraque, et implebat veri genitoris amorem,

Dum membris habilis vigor et vis firma veniret.

Et iam bis senos crescens exegerat annos,

920

Necdum se populis signo detexerat ullo.

Tum primum coepit Iudaea per oppida vulgo

Illius apparere palamque est prodita virtus.

Forte dies aderat genti solennis, et urbi

Huic magnae sacer ante alias, quo regia mecum

925

Venerat et virgo, atque sequens sese aureus illi

Implicuit dextrae puer. Et iam rite litatis

Ipse domum sacris magna cum matre redibam.

Iamque labore viae fessis lux prima peracta,

Et piceam clauso nox coelo involverat umbram.

930

Defilit hic puer et genitricem meque fefellit.

Tum consanguineos frustra et scitatus amicos,

Terque quaterque viam repetens clamore replevi.

Flebat se incusans unam pulcherrima mater,

Flaventem fusa crinem per eburnea colla.

935

Ora decent lachrymae, disiecti colla capilli,

Qualis virginea cum mollis amaracus urna

Et pluviam et ventos pariter perpessa procaces

Demisit turbata comas, iterumque resurgens

Extulit os coelo ac priscum meditatur honorem.

940

Dumque viam relego, invitum comes aegra sequuta est

Tris adeo incerti soles erravimus urbe

Nequicquam; quarta est vix demum luce repertus.

Nanque mihi et miserae cum spes sublata parenti

Cuncta foret penitus, in mentem venit utrique

945

Templa iterum petere atque preces effuundere ad aram.

Vix ingressus eram limen, cum protinus ambo

Ecce sacerdotum in medio conspeximus illum

(Prima rudimenta et virtutis signa futurae),

Alta recensentem vatum monimenta patrumque

950

Primores ultro scitantem obscura docentemque.

Illum omnes admirari haud vulgata canentem

Supra aciem captumque hominis mentemque vigentem,

Humana non vi edoctum, non arte magistra,

Maturumque animi nimium puerilibus annis.

955

Nec minus insigni cunctis spectantibus ore

Gratus erat. Neque enim poterant se explere tuendo

Flagrantesque dei vultus blandosque serena

Luce oculos magis aut propexum verticis aurum

Et florem grati, qui vix inceperat, aevi.

960

Nam quocumque caput circum torsisset honestum,

Iuce recens orta vel sidere pulchrior aureo,

Laeta serenato ridebant omnia mundo,

Et toto dulcem iactabat corpore amorem.

Inculti qualis nitet inter gramina campi,

965

Purpureus secum primum foliis narcissus

Exeruit ruptoque caput detexit amictu,

Aut qualis nitidi species micat alma smaragdi,

Cum tenui argento tenuive includitur auro.

Prima mali fuit hinc nobis scintilla, puerque

970

Ex illo formidata primoribus urbis

Virtute invisus fuit, et corda aspera movit,

Atque hoc deinde ingens succensa est fomite flamma,

Inque dies gliscens furor atque insania crevit.

Omnia quae porro ipse videns metuensque futuri

975

Orabam impavidum, ne vitae prodigus hosti

Obiceret, ne se perdendum proderet ultro.

Verum luce prius lateant in montibus arces,

Aut nocte in summis celetur turribus ignis,

Obruta quam longum iaceat sine nomine virtus.

980

Non tamen ille odiis magis ussit pectora acerbis

Quam cum terdenis iam vir volventibus annis

Fontis aquam latices Bacchi convertit in atros.

Forte Canam mecum Galilaeae advenerat urbem

Mater et ipsa aderat, veteri dum accitus amico

985

Obsequor; intactam genero qui iungere natam

Conventu procerum magno de more parabat.

Iamque omnes circum positis discumbere mensis

Atque alacres epulari et vina reposcere laeti,

Necdum finis erat dapibus, cum murmur ubique

990

Exoritur totasque auditur triste per aedes,

Laetitiae causam exhaustis liquentia vina

Defecisse cadis turbarique omnia visa.

Tum res alma parens tenues miserata puellae

Innuit, et gnatum summissa voce precata est,

995

Ferret opem. Vidi hic iuvenem primum ore moveri

Turbatum, carae precibus tamen inde parentis

Annuit et fesso rerum succurrit amico.

Sex, ut erant ibi tot numero, carchesia lymphis

Impleri iubet actutum, mensisque reponi,

1000

Quae simul aspexit propius deus, omnibus ecce!

Mutatus subito nigrescere cernitur humor,

Vinaque pro pura mirantes hausimus unda.

Audisti, dux, et genus et cunabula nati

Primitiasque dei. Ne caetera deinde requiras,

1005

Hanc omnem erexit factis forentibus oram.

Quae si audire tamen tibi nunc fert corde voluptas,

Is Ionge memoret melior- (simul ore sedentem

Signat Ioannem); 'vidit namque omnia praesens,

Errabunda ducis semper vestigia servans,

1010

Dum mihi cura domi servandae virginis haeret."

Dixit, et hic facto defessus fine quievit.

"Immo- ait- istius causas ab origine partus

Exequere, aut quae relligio, si vera per oram

Percepi, Iudaea deum non amplius unum

1015

Aeternum colit, haud mortali semine cretum,

Indigetesque suis divos altaribus arcet.

Inde tibi noti recolens ex ordine divi

Caetera mira refer. Namque hunc in corpore vires

Deficiunt, teque auxilio iubet ipse subire."

1020

Pontius haec; cuncti intenti simul ora tenebant.