Giulio Cesare Scaligero hymnus

Testo base di riferimento: D. A. Campbell, 1960

Cura dell'edizione digitale: Linda Spinazzè


Tenerae patrem quietis genitore Ioue satum

Iubet alta mens Cybeles tereti pede canere:

Sacra iuncta quos ouantes simul abdita decorant.

Age Thyrsiger, Bicornis, Dionyse, Bigenite,

5

Eleleu, Euoe Bimater, Semelefemorigena,

Animi mei tumentis furiata loca subi.

Laticis deae potentes, uirides hyalicubae,

Vaga Nais amnicultrix, soror et pelagidoma,

Rigidoque tecta quercus pigra cortice Hamadryas:

10

Simul Euas Hippa pictis redimita nebridibus,

Refer has preces alumno: paret ara propitium.

Phrygios relinque campos dea, Tmolus initio

Vbi uagienti opteria tinnula, dederat.

Ioue patre digna proles, Baryctyperibromie,

15

Reparator alme fessi uenerabilis animi,

Quid erit prius canenti, quid erit posterius?

An ut artibus dolosis soror aeria Iouis

Semele necem suasit, rata pignora memorans,

Rata fulgurantis ignitona pignora thalami?

20

Furibunda fiamma plenum cineri dedit uterum:

Nihil illa laesit alto sacra membra Ioue sati.

Famulatur ignis igni, coma fulminea tuae:

Nova flamma iuncta flammae duplicata tibi furit;

Tibi spirat hisce puris tonitrusona numeris.

25

An ut inde semicretum assuerit sibi femori

Pater arbiter sereni pluuiaeque dator aquae:

Quoad integrum deo sera dies daret habitum.

Viden' hinc choros Euantum? uiden' agmina propera,

Sacra tecta fronde, plexis sacra condita caneis?

30

Viget hinc tenellus infans: puerumque uideo mox.

Barymeni, Bassareu, Euie, Gegeneophone,

Age solue uiperini fera cingula catuli:

Et eo recinge flagrum: tace uerbera tumeant.

Date, dura terra, nubes: date uos nemora locum.

35

Mora nulla, nec quieti modus ullus. adorere,

Quate, pelle, caede, Penthei memor et memor Acati,

Sola quo secante ponti latro dux Lydius erat,

Modo salsa aduncirostro uada corpore uarians.

Supere, Infere, omnia unus, Lye, Lysie, Nomie,

40

Nihil est tibi quod obstat: nihil est tibi quod obest:

Coluberue dirus aestu, Lybicaeue iuba leae,

Rigidusue montis aspri, nemorumue ferus apex,

Fluuiusue curuicursor, Thetis aut reciprocipes,

Notus aut periculosus, Boreasue maritimus,

45

Zephyrusue dona ueris genitabilia ciens.

Tua lege sensit acri iuga decolor Oriens:

Tua prima Dithyrambi nota, clamor io, io:

Tua prima sunt triumphi nova stemmata titulis:

Acies tuis ut armis truculenta, gigas obiit:

50

Rabies reflexit in seipsa bipennifera cadens.

Canimus, tot atque tantos domitare sacrilegos:

Male poenitere Mineidas artis et operae:

Temerarios tumultus ubi sancta celebritas

Simul hausit; et simul tum fuit ulta facinora.

55

Peregrine, Semitalis, Myrionyme, Xenie,

Hyperemeroclophypne, Ploinerterobathypne,

Geminusque et unus idem: uarius, similis item:

Nomius, Thyonieus, Nyctilieus, Oreodromus:

Tua lympha pura fontis: tua munera laticis

60

Salientis e rotundis sinubus grauis acini.

Tibi prima mella pingues dederunt liquida faui.

Neque soli aratra iactat sibi sulciseca Ceres:

Neque Vesta mater auctos sibi montipera lares:

Neque iura sancta summo Themis ardua solio :

65

Neque sceptra Iuppiter uindicat aurea sine te.

Animantibus repletur tibi terra, tibi mare.

Comes est recens Iuuentas stata, nescia tenebrae,

Bona sempiterna uitae uegetantia cumulans.

Duce te super supremi ferimur spatia poli:

70

Fruimurque caelitum ui, fruimurque dape deum.

Sine te deus fatigat temere pius Helicon:

Temere impedita languet pigra uena, cita prius.

Mihi tauriformis Euan, mihi Merotrophe ueni.

Modo lenta siste uestigia munere ferulae:

75

Modo sustine, profanis fera pectora feriens.

Genitus bis ex eodem, semel ante satus eras.

Pater, obstetrix, et idem fuit ille pia parens.

Toties satus, biformis, modo foemina, modo uir:

Temesa idem, Iacchus idem: dubius neque dubius.

80

Igitur si Eleusin aris Cerealibus agitas,

Erycina siue Cypro Cytherea Venus alit,

Vel amas Osiris undas colocasiopatulas,

Tibi temporum reponunt uariante pede uices:

Saturas hiems quietes, aliaeque uiridia

85

Modo serta flore picto, modo fructibus obita.

Comes uda cymbalisque crotalisque fit Hecate

Hera, mutuata puri tua lumina radii,

Vlulata noctilucis per inania triuiis,

Facies triplex in una, triplici unica facie.

90

Ades o Nysaee, ades Carpine, Botrypyrigenes,

Fremie, Agriota, Leneie, Manice, Hymenie,

Opulentitatis altor, Genius triticiferae:

Tibi spica uentilatis acerosa reliquiis

Opera tua, atque uanni officio liquida nitet.

95

Dator alme Bacche pacis, dator alme remedii:

Iuga siqua seruitutis mala blanditia parat.

Metus ipse tu deorum, neque laetitia minor:

Prout explicata cordis cita seminia sipas:

Tua siqua uis ligarit, tua soluerit eadem.

100

Reliquum, quod est in orbe hoc, nihil est ad ea labor.

Cryphomysta, Die, Licnita, Sabazie, Chthonie,

Abige incubantis immania taedia senii,

Referens retro fugacem ambrosiae latice diem.

Subitus sed unde mi corda furor trepida quatit?

105

Feror, auferor, fatigor: uacua in specua rapit.

Comitatus iste, quisnam? quis ad hoc iter adigit?

Thyas hinc, et hinc Edonis trieterias ululat:

Vbi tibias Mimallon bifores meribibula,

Vbi rapta mugienti sua funera uitulo

110

Tremibomboraucus inflat duo cornua capripes.

Rubicunda bucca turget: rubidus tumet oculus.

Nigra flexicrus corymbi comat orbibus hedera.

Manus inquieta thyrsum colubrigerula rotat,

Latitantium ferarum populans domicilia.

115

Fremit orba solitudo, nemora auia reboant.

Sed ubi leuem relinquo Salium caprifemorem,

Calamicinem Lupercum, subidum choreisequam,

Sibi Pana flantem acutis noua sibila tubulis.

Sonat ille sic nouenis ab arundinibus herum.

120

Thiasota blande pando residens pecore senex,

Tityrisca uis uocat te, teretismata titubans,

Crepericrepante crispans caua tympana digito.

Ita torquemusta spument tibi praela, tibi uehes:

Ita uinolenta Maenas tremulum regat equitem:

125

Neque cantari fidelis sitis attenuet opes,

Sed onustior perennis fluat agmine scatebra:

Adhibe me alumni ad almi sacra mystica socium:

Mala cuius Ata frustra cupit esse familiae,

Stygis Ata facta dirae famula obruta scelere.

130

Hagne, Liber, Orgiastes, Nooorme, Vitulifrons,

Holodesme, Brasmocrator, Pericionie uigor,

Aperi parata solis mihi crypta loca piis,

Procul artibus profani popularis humilibus.