1. elegia
Quam nos in dirum, miseri, et lacrymabile tempus
Incidimus, quod iam nulla metalla notant!
Quin potius coeno praesens signabitur aetas
Informi et siquid foedius esse potest.
5
Tanta volubilitas, tanta est conversio rerum
Tentet uti priscum velle redire Chaos.
Dedidicit terris sidus quodcunque benignum
Spargere virtutis semina larga suae;
Ostentant tristes coeli convexa cometas
10
Qui saevas iaciunt crine rubente minas.
Decipit attonitos tellus ingrata colonos
Gaudiaque e vano falsa labore capit:
Munera nec Cereris pinguia culta ferunt,
Dependent rari laeta de vite racemi
15
Palladiae viridis termes mentitur olivae
Denegat et fruges pomus avara suas.
Hinc inopi victu multis affligimur annis,
Tabescunt turpi languida membra situ.
Vix reptare fame videas miserabile vulgus,
20
It stridens querulae vocis ad astra sonus.
Iamque ego quid referam diuturna ac impia bella
Imparibus quae sunt non satis apta modis?
Quae tot durarunt varie deducta per annos
Ipsa bis ut posset Pergamos alta capi:
25
Clangores inter raucos strepitusque tubarum
Horridaque arma inter consenuisse piget.
Imberbes quisquis fulgenti casside vultus
Principio texit castra cruenta sequens
Ad patrios in fine lares ignota reversus
30
Canitie inculta retulit ora suis.
Communem populi Ausoniae sensere ruinam
Nullaque pars aliqua libera clade fuit.
Sed vos, Romulidae, multa graviora tulistis
Qualia victori collibuere fero.
35
Protinus ingenteis nihil est rapuisse putandum
Quas series aevi longa pararat opes.
Ante oculos matrum teneris illata puellis
Vis fuit, ante aras virginibusque sacris.
Frustra confugitur surda ad simulachra deorum
40
Quae donis moerent, heu, spoliata suis.
Vndique saevitum nullo discrimine in omnes,
Respersa undanti templa cruore madent.
Dedecus antiquum cupiens ulciscier hostis
Pulsavit Marii barbarus ossa pede
45
Disiecitque solo veterum monumenta virorum,
Scypiadas magnos sic abolere putans.
At Tyberis dum vult urbi succurrere captae,
Vix capiens pleno corpora caesa sinu
Intumuit quam nunquam alias maioribus undis
50
Tectaque adaequavit gurgite summa pari.
Visa iterum Pyrrhae sunt secula dura reverti
Cum rapido tota est obruta terra freto.
Qui modo Tyrrhena fueras regantor in ora
Coeruleis compta floribus, Arne, coma,
55
Deiecto capite ex alto diademate summum
Cornua per facinus fracta superba gemis.
Hoc utinam magno nunquam licuisset alumno!
Abstinuisse pias debuit ille manus.
Ecce autem captiva Rhodos, cui turbida frons est
60
Et rigat humentes lachryma multa genas,
Se miseranda offert et replens questibus auras
Cum gemitu hos tristi fundit ab ore sonos:
"En ego, quae quondam fueram praeclara potenti
Imperio et lato quae metuenda mari,
65
Quae toties tuleram devicto ex hoste trophaea,
Cuius honoratum nomen ubique fuit,
Terrifici cogor sceptro parere tyranni,
Et (quod turpe nimis) regna prophana pati.
Nec tantum id doleo, quamvis id iure dolendum
70
Sit mihi, quantum illo moesta dolore gravor:
Ferre laboranti auxilium quod nemo sit ausus,
Cum traherem longas obsidione moras.
Ergo incorruptae fidei quiqunque fatentur
Reges tam validi signa verenda sequi
75
Spectarunt mea damna procul funestaque inermes
Proelia et immoti continuere manus".
Sic ait inque alias prorumperet illa querelas
Si sineret nimius dicere plura dolor.
Haec sumus, infoelix aetas, et coetera passi
80
Plurima, quae satius reticere, mala.
Ac ne forte cadant etiam maiora timemus,
Vt fato in peius tendere cuncta solent.
Alme parens orbis, qui coelum numine torques,
In melius fausta verte futura vice:
85
Iam dedimus poenas quas nostra admissa requirunt,
Siquid et antiqui commeruere patres.
Exoriens primum laeto consurgat Eoo
Omine felici totus ut annus eat.