15. C. Pauli Amalthei poetae laureati Epicedium
in obitu Foederici Romanorum Imperatoris
ad Mamillianum Regem Invictissimum Imperatorem Designatum

Vnde mihi, Caesar, lugubri in carmine numen

Sollicitem? neque enim Pimpleam impellere rupem

Fas erit, aut molli Bacchum deducere Nysa

Funestum ad plectrum singultantesque querellas

5

Vatis Apollineo procul hinc a fonte vagantis.

En qui Corycios pleno gustavimus haustu

Facundos latices, qui tollere carmine laudes

Heroum assueti, Phoebi nunc numine merso

Nescio quae nostram convolvunt nubila mentem

10

Et me flere iubent lamentaque fortia tantum

Funesta dictare lyra. iam nosco dolorem

Et cum perpetuo manantia lumina fletu:

Maiestas Romana iacet, quo principe nobis

Tota Theramnaeos spirabant pectora cycnos.

15

Ergo mihi aridulae sordescunt fronte corollae

Et male pro lauro, viridi pro fronde corymbi

Sordida Cyrneae serpunt per tempora taxi.

Nec tibi, cui celsas iam sors concessit habenas

Imperii, quem cura duplex, quem pondera rerum

20

Iam maiora manent, functi solatia patris

Apta satis meditor: sic me miserabile fatum

Confundit similisque movet turbatio casus;

Nec tibi divellam trepido de corde dolorem

Carmine, si plectrum nobis aut Thracius Orpheus

25

Aut Linus ipse daret, quamvis hunc prima dearum,

Illum Pierio generasset Phoebus in antro.

Namque diu Caesar, moesto medicamina vultu

Abnuis odistique lyram: sic orba leaena

Audiat aut catulis saeuissima tigris abactis.

30

Non te flere veto. quis enim temerarius ausit

Aut lacrimas prohibere pias aut carmine vultus

Et rebus gestis et maiestate verendos

Ab luctu revocare suo? te flere solute

Nos sinimus lacrimisque novos sedare dolores.

35

Sed si tantus amor patris venerabile funus

Flere iubet, nos flere tibi, nos pulla movere

Plectra sinas niveique chelyn ne sperne poetae.

Ipse ego pro latice Aonio Bromiique furore

Fronte tua lacrimas, longo suspiria tractu

40

Pectore concipiam, nullius Apollinis aestus

Indigus: his avibus condam miserabile carmen.

Vos aeterni ignes, siquidem mortalia tangunt

Facta deos nec casus inest, sed foedere certo

Astra vices variant atque haec concordia discors

45

Rursus idem proprio deducit sidere tempus:

Vos mecum lugete nefas, obducite mecum

Protinus aeternos nigra ferrugine vultus.

Terra tremat fugiantque ferae missusque repente

Per populos humilis pavor ambulet, omnia plorent

50

Nostraque supremam formident saecula lucem.

Proh dolor! ille senex crudelibus occubat umbris,

Cui genus et virtus sacrum diadema Quirini

Ferre dedit populosque manu rexisse potentes

Germanos Latiosque simul, quo principe mundus

55

Candidus et grata compostus pace quievit

Nostraque belligeri viderunt saecula Iani

Limina clausa iterum. quod si tibi fata dedissent

Longius humanis leges indicere rebus,

Vna foret toto similis concordia mundo.

60

Non hominis, non ira ferae, non dira leonum

Saeviret rabies: impune per antra ferarum

Armentum et pecudes nullis custodibus irent

Et commune latus cum tigride sterneret agnus.

Perdidit ergo suam magno cum Caesare pacem

65

Mundus et aetheream concordia migrat in arcem

Invidiam factura solo. quis lumina fletu

Temperet? en moestos Romana potentia vultus

Induit et nigros Germania sumit amictus.

Nam quamvis tanti pro funere principis omnem

70

Flere decet mundum, tamen haec amisit alumnum

Vtraque ductorem, patriae Germania natum,

Itala terra patrem, quo non praestantior alter

Iusticiam populis aequata lance rependit.

Terrarum coelique simul mundique latentis

75

Perscrutator obit, qui mentis acumine certo

Quadrifidi ex coelo partem collegit honesti,

Quae lapsa annectit praesentibus, ista futuris,

Quae callet ratione animi quaeque optima factu

Deligit indagans, procul aspernanda relinquit.

80

Hac penitus Caesar mundum scrutatus et astra

Cernebat ventura procul, rebusque cauere

Callidus imperium summa cum pace regebat.

Ergo mille homines ad magni Caesaris ora

Consilium quaesitum ibant rebusque salutem

85

Vsque suis, qua Phoebus equos irrorat Eois

Fluctibus, oceani qua stridet mersus in unda

Currus et insufflat nimbis gravis auster aquosis,

Vnde furit Boreas flatuque repente sereno

Aethereos aperit moestis mortalibus axes.

90

Vt quondam Ortygiae laurus tripodasque loquentes

Delphorum aut adytum Cumis penetrale Sibyllae

Credula gens adiit consultum oracula Phoebi,

Aut veluti Assyriis redolentes nubibus aras

Centum et purpureo spumantes sanguine tauri,

95

Cornigero quom sacra Iovi Gaetulica pubes

Diuinis operata facit, vel Achaia querna

Fronde Cytheriacas audit suspensa columbas

Consultans, rebus quae sit fortuna caducis:

Sic Caesar responsa dabat, sic conscia fati

100

Mens bona secreti reserabat numina coeli.

Non tamen augurium cantu, non praepete penna

Omina captauit nec apertis credidit extis.

Coelestis rationis opus, coelestia novit

Sidera, coelestis deprehendit mente meatus:

105

Mundus ut occiduos rapido pede vergat in axes,

Aurea cui contra Phoebe breuiore recessu

Nititur, utque eadem radiis obnoxia fratris

Nunc penitus toto, medio nunc luceat orbe,

Abdita nunc lateat, rursus nunc cornua sumat.

110

Nouit item errones, medius quos Phoebus anhelis

Circumspectat equis et amico temperat astro;

Quid bissena velint obliquae animalia zonae,

Qua se Phoebus agit; qua se pulcherrima Luna

Proripit et reliqui bigas duxere Planetae;

115

Quanto intersticii spatio Cyllenius erret

A Phaethonte deus, quanto Titana sequatur,

Hinc quid promittant felicia sidera terris

Et Iouis et Veneris, quantum succensio Martis

Falciferique senis infesto stella recessu

120

Officiant. hinc illa venit prudentia magni

Caesaris. haud aliter sententia dia Thaletis,

Graecia quam Clario venerabilis imputat auro,

Decidit e coelo, quamquam mens conscia recti

Nil mortale sonans coelique infusa metallo,

125

Iapetionides qualem finxisse Prometheus

Dicitur exiguo commiscens aethera limo,

Talis consiliis inter valet esse deorum.

Namque deum perhibent, qui maximus imperat astris,

Arcanum divis commune minoribus, illos

130

Impartire aliis, donec qua lactea candet

Orbita, qua Cancri fervescit nobile sidus,

Vnde Platon animas deduxit, nuncius arce

Missus ab aetherea, per stellas transvolus, orbem

Saturni, Iovis et Martis solisque calores

135

Lucentesque rotas lunae per corpora transit

Et tandem in solidis ponit vestigia terris.

Non tamen ignavas mentes, non obruta terris

Ingenia et caeca rerum caligine mersa

Haec divum momenta adeunt, verum haec tenet heros

140

Munera iusticia insignis, pietate verendus,

Relligione sacer, non lingua aut pectore fictus,

Gratia quem meritis aequat, qui laude decoros

Observare viros didicit, punire nocentes,

Qualis erat Caesar. nam si mihi vera fateri

145

Fas sit et haud fictis hunc addere rebus honorem,

Si te, sancte senex, hac maiestate tulissent

Saecula, Dictaea tum quom peperere sub Ida

Tergeminos fratres, inferni iura senatus,

Non te vel Stygiae leges indicere genti,

150

Vel quassare nigram deductis sortibus urnam,

Cogere non flabris sontes scelera alta fateri,

Fingeret ulla chelys: per te foret anguibus orbis

Liber et assiduo securum vulture pectus.

Sisyphus ingenti per te iam mole sederet

155

Deses inersque sua, nec inani Belides urna;

Tantalus haud poenas sitibundo solveret ore.

Arbitrium coeleste forum divumque tribunal

Iure tuo multa cum maiestate dedisset

Noster Apollo tibi, finxissent mille poetae.

160

Per quos et poteras mores imponere coelo,

Tradere iura deis sedesque locare beatas

Pro meritis cuicumque suis, quo posset eadem

Maiestate frui felix; licet astra minori

Sorte beent alios, amor est tamen omnibus idem.

165

Discant iusticiam cunctae per saecula gentes

Te monstrante viam, tu clara exempla daturus

Posteritate tua es serisque nepotibus olim,

Quae sancto sint digna viro, quae praemia sonti.

Ergo per te iterum terras Astraea revisit,

170

Cui comes alma Fides et terno Gratia vultu

Venit ab Orchomeno et propior Concordia gressu

Atque aliae plures pariter venere sorores.

Ac veluti quondam Saturno principe passim

Agmina virtutum posuere sedilia terris,

175

Non belli, non fraudis erat, non dira cupido

Imperii, nullos divisit terminus agros;

In medio quaerebat opes sibi quisque modestas

Simpliciterque omnes communis mundus alebat:

Talia Foedericus cupiebat saecula Caesar,

180

Ista volutabat divino pectore semper,

His innixus erat. ergo cum Caesare terras

Sancta cohors recti prisco de more colebat.

Quodsi non rabidum sedavit bella per orbem,

Non vitium rectoris erit, sed temporis error:

185

Vt quondam in mediis iactatam fluctibus ornum,

Quam ferus hinc Boreas, hinc turbidus Auster euntem

Vexat agens flatu, non ars non cura magistri

Hanc regit et frustra torquentur robora clavi:

Flatibus adversis colliditur aequore puppis

190

In medio et nullus moderantem Nereus audit.

Ipse nec astriferi quondam regnator Olympi

Invida saevorum vitavit bella Gigantum,

Quom ferus Enceladus immensis viribus Ossam

Pelio imposuit, laeva tunc tectus et armis

195

Tela trisulca Typhon non uno reppulit ictu

Contendens dextra summi fastigia coeli.

Tum pater omnipotens celsa molitus ab arce

Fulmina disiecit molem, quo turbine mersos

Inarimen alios, quosdam detrusit in Aetnam.

200

At cui non notum est, pro relligione tuenda

Te nullas timuisse vices nec vulnera saevi

Martis et ancipitis non ulla pericula vitae?

Tanta tibi pietas et inenarrabilis ardor

Nostratis fidei viguit sub pectore semper,

205

Vt tu per Scythicae glacialia frigora brumae

Ire, per ardentes Libyes sitientis harenas,

Qua non ulla hominis calcant vestigia terras,

Si Maleae credenda ratis, si Syrtibus esset,

Si quaecunque vagum discrimina possidet aequor

210

Sint adeunda tibi, quaecunque pericula tellus,

Vitasses nullos Christi pro iure labores.

Nec tibi fingo lyra: stat sancti pectoris index

Historia, Aoniis centum stant ora poetis,

Caesar, ut edictum venerandaque iussa per orbem

215

Miseris et passim proceres collegeris una,

Qua cadit immodico per saxa sonantia fluctu

Ister Noricii perstringens rura coloni,

Quaque Ratisponae detrectat pondera molis

Tergore tanta suo collectoque agmine magno

220

Et nivis et pluviae stantem detrudere pontem

Sperat et Euxinas secum rapere omnia in undas.

At moles immota manet glaciesque nivales

Ferre potens rapidi contemnit murmura fluctus.

Hic Caesar concussa videns labefactaque multum

225

Fundamenta fidei magnaque ex parte teneri

Hostibus Europen et iam ter milia centum

Romani de iure soli, de iure potentis

Ecclesiae cessisse feris sine vulnere Turcis,

Proponis quae damna fides Romana tulisset,

230

Quae spes sit reliqui, quantae victoria laudi,

Praemia quanta forent, nostris si finibus olim

Pellere Turcarum foedissima iura liceret.

Quare se bello accingant, duce Caesare, bello

Crudelem Europes depellant limite gentem.

235

Inde Palaestinam promissaque regna prophetis

Invadant, Asiae qua pars pulcherrima terrae

Solis ab occasu Libyes disiungitur arvis

Et brevior tellus alternis fluctibus obstat,

Ne nostrum invadant Eoa pericula pontum.

240

Caesaris hi monitus; sed vos, qui pectore Christum

Concipitis trinumque Deum censetis et unum,

Dicite mortales, quae tanta insania mentem

Praecipitat conferre manus, concurrere saeve

Alter in alterius temerando viscera ferro?

245

Barbarus hostis habet pueri cunabula Christi

Sanctaque pollutis calcat vestigia plantis

Pressa deo totaque tenet cum mole sepulchrum,

Quo deus impositus post tertia lumina Phoebi

Vivus ab integro visit mortalia Christus.

250

Tu tamen assequeris, tota quod mente petisti

Semper et a superis sexcenta in vota vocasti,

Sancte senex: umbris quod te labente, priusquam

Functe fores omni concessae munere vitae,

Vidisti immensum pacatis gentibus orbem.

255

Nulla quidem diro temeranda licentia ferro

Te moriente fuit, nullo Tritonia monstro

Horrida, gaudebat positis Mars impius armis.

Digna quidem merces tam sanctis moribus atque

Ingenio donata tuo. quis comparat aevum

260

Praeteritum? a Nino longos quis colligit annos

Tempus adusque tuum, quonam sub principe mundo

Tanta quies fuerit? quando tam prodiga vultu,

Tam bona Pax niveis hilaravit saecula pennis?

Clauserit Augustus vesani limina belli

265

Rexerit et laetum patriis virtutibus orbem,

Quom saevus super arma sedens, post terga revinctus

Brachia sanguineo Furor horridus ore fremebat.

Sed Romana quies fuit haec, sed bella per orbem

Altera, sed Tiphys, Minyos sed nobilis Argo

270

Vexit et in Phrygios iterum pugnavit Achilles.

Nunc pax alma tenet coeli cum cardine utroque

Solis utramque domum: testes sunt Caesaris ipsae

Austriacae gentes maioraque gentibus astra,

Hanc sibi pollicitum supremo in funere pacem.

275

Ergo quid ignavos fingis tibi Caesaris annos

Invide? nec placidae commendas dona quietis?

Num pacem non summa tenent? num sidera coeli

Inter se adverso miscet discordia motu?

Principio nondum fundato quattuor ortu

280

Corporibus, nullis gyrantibus aethere celso

Sideribus, quom mole rudi confusaque passim

Materies per inane chaos sine pondere pondus

Iret et incerto traheretur in omnia motu,

Quis mare quis solidam telluris ab aere massam

285

Rursus et aeternum clausisset ab aethere mundum,

Ni prius in rebus Concordia facta fuisset?

Haec dea stelliferum vario discrimine coelum

Distinxit rebusque vices et tempora fecit;

Hinc humus et plantis et versicoloribus herbis

290

Enituit passim floresque et poma quotannis

Praebuit, hinc valles et opacis fontibus undas

Prostratosque lacus longe silvasque comantes

Montibus excelsis, ubi cum sine legibus ullis

Agrestes homines deserta per antra ferarum

295

Errarent vulgo frugi sine munere vitae,

Candida pax illos coetum collegit in unum

Tectaque parietibus iunxit, ne tristior Euri

Impetus aut pluviosae Hyades, ne saevus Orion

Sidere vexaret; demum civilibus illos

300

Moribus instituit, patriae caroque parenti

Quantum elargiri deceat, quo frater amore

Et soror et coniunx et natus amandus et hospes.

Tum primum incurvo terram molitus aratro

Fossor et obliquo stringens mucrone racemos

305

Collegit fruges et apricis collibus uvas

Edidicitque sibi duro sudore parare,

Quo posset vicisse famem brumaeque rigorem

A membris cohibere suis. non impetus hostis

Armorumve fuit. tamen illo tempore Clotho

310

Condebat nostram meliori stamine vitam.

Quod si tantus amor belli nec Caesare dignum

Imperium censes, nisi dira potentia ferri

Saeviat et multo maculentur tela cruore,

Non erit obscurus illato vulnere Caesar.

315

Austria erit testis, totiens procul hoste fugato,

Austria barbarico quondam vexata tumultu

Sulphureis qua fumat aquis fons pallidus, unde

Oppidulum dicunt facti de nomine Thermas.

Hic hostes dare terga fugae cum clade coacti

320

Senserunt, Latii quam multa potentia regis

Afforet et quantae magno sub Caesare gentes.

Sed quid ego haec autem? longe maiora relinquo,

Inferiora sequor. dicant de Caesare Belgae

Belgarumque ferox dux Carolus, ille potentis

325

Martis honos, sub quo veluti sub fulmine belli

Intremuit tellus pavidusque expalluit orbis.

Post tamen insignes clades superataque passim

Oppida et Austriaco populatos milite campos

Candida Caesareis cessit victoria signis.

330

Hiccine praeteream lugubri pectine casum,

Maximiane, tuum? si nos in funere patris

Auscultas nostramque tibi sub pectora musam

Ire sinis, fas sit tristes perstringere fraudes

Brugarum populi: si saeva pericula vitae

335

Adiuvat et miseros quondam meminisse labores.

Sic rerum series praeconiaque alta parentis

Concita Castalio stimulant mihi pectora motu.

Te pater insidiis et tristi carcere, Caesar,

Te pater eripuit; non illum terruit aetas

340

In senium vergens et multo debilis aevo,

Non iter oblongum saevaeque ferocia gentis

Pectora, uti cecinit Clario proiectus in antro

Cimbriacus, quo non ad sacra fluenta Meletis

Aonios latices facundius hausit Homerus.

345

I nunc et dubita praeponere Caesaris acta

Scipiadis Paulisque et quos vel Graecia tollit

Africaque immensis Romanaque fama triumphis

Et gens si qua viget rebus per saecula gestis!

Si non terrifico mundum sibi Marte subegit

350

Caesar et humano renuit spumare cruore,

Hoc fuit ingenium, non segnis inertia mentis,

Principis haec pietas, non saevi inscitia belli,

Relligio, non terror erat. nam pectore virtus

Stabat et huic comites gravitas, patientia saevae

355

Sortis et humani contemptio summa negoci

Claraque magnarum solersque electio rerum.

Adde quod in senium pridem volventibus annis

Iure togae melior: bella horrida, bella per orbem

Principe te saevire dedit populique potentis,

360

Maximiane, tuo concussit Marte furores.

Vidimus imperii cultos iuga ferre Batavos

Helveciosque tui et gaudentis crine Sicambros

Et quos Mopsa suis Rhenusque intercipit undis

Additur his Morinus, quo non semotius ullum

365

Caerula Germano populum ferit aequore Tethys.

Non procul hinc Gallus violento Circius aestu

Iccia saxa quatit, statio qua tuta Monoeci

Suscipit Herculeo servatas numine cymbas.

Hic et terrifico te Francia saeva furore.

370

Expavit quotiens vexataque turbine belli,

Rex invicte, tibi, roseis quom Sequana Pontum

Irrumpebat aquis, plenusque cadavere caeso

Gurgite multiplici pluviosum versus ad Austrum

Ipse suas gentis Rhodanus non sponte trahebat!

375

At quis Pannonios violato iure tumultus

Nescit et antiquam titulis regalibus Albam

Maximiane, tibi ferventi Marte subactam?

Et modo quom rigidas vertisses signa sub Alpes,

Quas strages, quae damna tulit, quae vulnera Francus

380

Iussus item orata tibi pendere pace tributum.

Non, si mille meo resonent sub pectore voces

Et totidem ora feram Phoebeo mota furore,

Tanta canam numeris, ut non maiora supersint

Facta tibi superetque meum tua gloria plectrum,

385

Quae tibi mille queat vates lassare canendo.

Nec mihi nunc mens est, tua facta retexere chartis;

Tempus erit quondam nobis (modo vita supersit

Ociaque et placidis mens non obscura Camoenis),

Quom tua Pellaeos aequantia facta triumphos

390

Aggrediar graviore lyra. nunc dicere dotes

Caesaris et totum praeconia ferre per orbem

Carmine fert animus, tristi solatia casus

Parte futura tibi, senio qui fessus anhelo

In te Summarum reiecit pondera rerum.

395

Iuppiter ingenti bellorum mole solutus

Sic natis pugnare dedit, sic vicit Iberos

Impiger Alcides nigrosque Lyaeus Eoos,

Sic Atlanta senem saxum exanimavit in atrum

Ales Abantiades praetendens ora Medusae.

400

Ipse pater coelo securus pace sedebat

Prospiciens terras et eodem lumine pontum.

Fas mihi prodigium gelidis quod vidimus oris

In medium proferre chely, qua Caecius ingens

Norica Pannoniis disiungit rura colonis;

405

Quom modo sacrilego fallax Germania ferro,

Qua furit infidus temerata lege Boemus,

Ausa per Austriacos praedatum currere campos

Nostris praeda fuit captiuaque corpora mille

Vidimus aerio replere cadavere ripas

410

Danubii et passim violentas solvere poenas.

Vtque sub extremas undas descendit imago

Tetra virum et fundum pendentum perculit horror:

Ecce pater glauco praecinctus vellere pectus

Ister et agresti redimitus harundine crinem

415

Caeruleum admirans rapido caput extulit amni.

Post ubi crudelem scelerata ob crimina gentem

Supplicium solvisse videt, hoc Caesaris actum:

"O qui Martigenae veteri de gente Quirini

Caesar", ait, "clarae producto stemmate robur

420

Nobilitatis habes, qui vincis luce sequenti

Illustrasque genus proavis primusque priora

Post mille ingentis reuolutis orbibus annos

Sceptra tenes Latii: tune haec labente senecta?

Tune levas nostros diris praedonibus agros,

425

Qui mea mactato spoliabant arva colono

Compositique simul violabant foedera mundi?

Pro quo si liceat veras expromere voces,

Hoc tibi polliceor, nec me mea decipit ales:

Quom bis signiferum renovatis cornibus orbem

430

Cynthia curet equis, membrorum mole soluta

Candidus aeterni repetes pia sidera coeli,

Qua post Erigonem spacium patet: en tibi tota

Brachia collegit contracto Scorpius astro,

Hic ubi iusticiam discat de Caesare magnus

435

Iuppiter et regere astriferos pacatius axes.

Tunc tibi turba deum sanctis pro moribus olim

Praemia certatim referent meliusque videbis,

Quid refert servare modum finemque tenere

Et duce natura moliri rebus agendis

440

Quicquid agis, patriae quantum est impendere vitam,

Nec tibi, sed partim natis partimque propinquis,

Denique te toto generatum credere mundo.

Noveris hic, lautas quid prodest spernere mensas,

Quid fluvio sedare sitim, totamque senectam

445

Omnino nescire merum, quid pellere tecto

Simpliciter pluvias praeduraque frigora brumae;

Quid cultus odisse nurus nudataque membra

Romana vestire toga de more Quiritum,

Quid Veneris cohibere vices, nisi coniuge natos

450

Tollendi sit causa tibi, quid denique prodest,

Quod surrepit iners nulla tibi parte voluptas.

Hic tibi mercedis precium, quod factio per te

Pontificis gemini sedata est: ut foret unus

Claviger antiqui referens fastigia Petri;

455

Quod Solymos dubiae per mille pericula vitae

Viseris et Christi sacratam manibus urnam,

Limina per centum quod relligiosa vagaris,

Nostratis fidei exemplum. sic viribus illum

Egregium corpus et maiestate decorum

460

Duxisti ad summam, Caesar, sine labe senectam.

Ergo conspicui venerabilis area coeli

Vndique contendit meritas tibi solvere grates:

Hic pro sublatis ad concava sidera templis,

Ille quod argento gemmisque et nobilis auro

465

Ossa tegit solido gaudetque minora videri

Astra sibi, quam quae corpus collegerit urna.

Nam tu divitias tales exponis in usus,

Caesar, ut imperium Romanaque iura tueri

Primum rite queas; posthac vel munere divos

470

Afficis, horridula vel paupertate gravatos.

Sed tibi coelicolum qui primum assurgat honori,

Austriacae Leopoldus erit dux inclytus aulae:

Ille tibi acceptum referet, nunquamve negabit

Promeritum quod se patrum veneranda potestas

475

Sanxerit in divos arasque et sacra dicarit,

Vnde pius colitur praesensque in vota vocatur.

Post ubi siderea te sede locaverit, ambo

Parcarumque colos sortisque volubilis orbem

Dispensate manu nato caroque nepoti,

480

Alter ut imperii longum volventibus annis

Sceptra regat Latii felix, orbisque subacti

Iam senio fessus concedat lora Philippo,

Hic sibi iure datas mundi moderetur habenas

Cum seniore senex; numerosaque dona Sibyllae

485

Et pater et natus, precor, aggrediantur harenas".

Sic fatus placidam sese demisit in undam

Amnis: at illa vago circumstetit orbe rotata

In gyrum et facili iam libera vortice fluxit.

Caesaris hic finis. quin tu iam pectora moesta

490

Maiestate domas? non haec sine numine coeli

Eveniunt, finemque sibi quae viderit ortus

Res quaecunque timet: pereunt noctesque diesque

Astraque ad occasum nullo discrimine tendunt,

Non mare, non tellus, non est immobilis aether

495

Atque ubi nunc terra est, forsan mare saeviet olim

Danubiusque celer violento gurgite curret

Huc ubi nunc magnus iuga porrigit Apenninus.

An non mortales communi prodimur ore?

Mortalesque sumus? semel omnes una manet mors.

500

Non hic, quem gemimus, violenter deserit annos:

Natura labente cadit plenamque senectam

Absumsit matura dies; ceu poma suapte

Sponte sub arboribus passim collapsa leguntur;

Nec secus aere cavo, madidum quom defit olivum,

505

Lumina paulatim languent tamque ipsa coruscat

Flamma diu, quam bacca viget pariterque videmus

Deficere exhausta dubiam cum Pallade lucem.

Sic Caesar fessus dudum languentibus annis

(Namque bis octonos Pisae perfecerat orbes)

510

Parcarum non fregit opus, sed stamine functo

Ad vacuum vitam supremis reddidit astris.

Adde quod immensum tranquilla pace per orbem

Lapsus, ad aeternam remeavit pace quietem,

Non erat ulterius vitae cur quaereret ergo,

515

Praecipue cum iam fugiat quodcunque malorum

Longa dies afferre potest sortisque protervae

Impetus. at miseri dubio nos vivimus astro,

Incerti quo fata trahant: an fulminis ictus

Pendeat, an bello mors intempesta minetur.

520

Sunt quibus exitio furor est, hunc aequora sorbent,

Hunc rapit ardenti funesta canicula morsu,

Illum bruma rigens boreoque autumnus hiatu.

Exitus incertus populi, quae vita sequatur,

Quid coelum fatale dabit. num pectora mulces?

525

An nil proficimus, nostra nec flecteris arte?

Huc ades aetherea, Caesar, delapsus ab arce:

Tu carum exora natum, tu lumina fletu

(Pareat ille tibi) prohibe, noctesque per omnes

Maiestate gravi laetisque affatibus asta,

530

Ne periisse putet, venturaque fata benigne

Prome palam nato dubiisque oracula rebus.