2. ad Bertutium Lambertum primatem Tarvisinum:
homines non eum, quem deberent, finem quaerere

Saepe ego, Bertuti, compresso in pectore risu,

Mortales miro volvi per inania curas;

Interdum, nequis vitio mihi vertere possit

Haud veritus siqua ingenio permittere curem,

5

Illhuc immissis adeo delabor habenis,

Vix ut surgentes valeam cohibere cachinnos.

Nam quotiens animo scrutor quo tendere nostrum est

Peneque diversum video spectantia signum

Omnia quae nobis aptantur spicula cornu,

10

Apparet totiens manifeste qui stupor intus

Humanas habeat mentis, quae tramite recto

Propositum nequeuntque sequi nec cernere finem.

Principio insevit nobis natura perennes

Igniculos, quibus accensi conquirere rerum

15

Semina possemus nec non per lubrica firmos

Ferre pedes verique invento insistere calle.

Hinc varie expulsis artes fulsere tenebris,

Quae regerent certum per iter mortalia corda.

Nanque aliae, quantum possit promittere sola

20

Cognitio, tanto contentae lumine praebent,

Se nobis comites, seu per concreta perenni

Materiae motuque obnoxia, sive per illud

Quod mens ex iis seducit fingitque remotum,

Seu per sensilibus vere semota tenendum

25

Est iter, et pura coelestes mente petendum.

Ast aliae his etiam cognatae quid sumus ipsi

Et quod opus nobis proprium et qui denique finis

Expediunt ducuntque pios verosque per actus

Humanum genus, ut semet virtutibus inde

30

Ingenuisque domos curis et moribus urbes

Expleat, ac iustis mortalia legibus aequet

Vnde scatet plene liquidi fons purus honesti,

Ex quo quid nosse et quantum decet ac quibus uti

Conveniat quaeve elargiri quidque periclis

35

Sive labori est praebendum, qua parte decori

Danda opera, haurimus; nec non ut candida nobis

Relligio et cultus divini numinis insit,

Qua sine nil horum esse potest, nec profore quicquam.

Quae cum sic habeant, quem nam de millibus unum

40

Invenias, qui tanta, ac non contraria curet?

Quem non praecipitem cunctarum inscitia rerum

Sic agit, ut nusquam titubet nulloque feratur

Errore? At contra quis non ad parvula quaeque

Haeret et offendit minimis obstantia rimis?

45

Quis non alterius quae sunt, iis certat abuti,

Seu fas sive nefas? Erga quis honesta benignus

Nunc opera inventus? Quis inerti e pectore tristem

Segnitiem pellit? Quis non vel turpia quaeque

Et facere et fari consuevit? Denique cui non

50

Vana superstitio mentem suspendit inanem?

Quid, quod avarities et honorum insana cupido

Mortales adeo miseros exercet agitque

Per scelera et fraudes, per vim quoque perque ferinos

Et nocuos usus omnes, quo ducta furore

55

Non sibi, non aliis ullo sub tempore parcit?

O diras hominum pestes, et vulnera vitae!

Nec me animus fallit, quam non haec posse probari

In vulgus videantur; ita tamen ipse teneto,

Nullam aeque ingeniis sublimibus esse fugandam

60

Perniciem, quam quae misera sub pectoris ampli

Ambitione latet, sensim nanque illud edendo

Deiicit atque animi cogit mox esse pusilli.

Nec minus his fugiendus amor sceleratus habendi,

Quo nil sordidius, nihil et quod ad ima ruentes

65

Nos adigat magis, ex altoque exturbet honesto.

Felices nimium mortales, cernere si se

Interius possent! Neque enim per devia quoquam

Errarent, sed iter rectum certosque regressus

Instituant illhuc, unde olim accedere terras

70

Posse datum est illis, et eodem posse reverti

Rursus pro meritis, ubi mens conversa superne,

Principio rerum summo proprioque propinquans,

Insinuet prorsus solam sine corpore soli

Felicique illhic vita vacuaque laborum

75

Exemptaque libidinibus curisque fruatur.

Hic erat ille animi risus spernentis aperte

Humana et sese occulte tollentis in altam,

Quam quaerit speratque, viam, qua semper anhelet

Inventa, donec placidae per munera pacis

80

Corporea exutus turbarum labe quiescat.

Haec ego non ut iter, Bertuti, notius extet

Id tibi, cum tu eadem per te sapis omnia; sed quo

Parvula significem vacuae conamina mentis

Vtque, mea si forte aliquid prodesse virili

85

Iam valeo, tentem currenti subdere calcar.