Niccolò Buonaiuti epistulae 29

Testo base di riferimento: F. Porro, 2023

Cura dell'edizione digitale: F. Porro, 2023


Epistola Nicolai Michaelis Bonaiuti Florentini missa in figura de ymagine sancti Pauli incipit

 

Plura vetor coram praestanti praeside fari

Quae forsan debet sensus recitare fidelis,

Sed nequeo tristis cordis celare dolorem,

Quod rigido nimis eloquio narrare coartor

5

Si loquor indignum quicquam sermone reperto,

Parce precor praesul menti maerore gravatae.

Quis valet effari tantam cum pondere poenam

Quantam sustineo trepidans in pectore fesso,

Quod nullam curam video per corda refixam

10

Multorum qui celsi restaurare tonantis

Templa palam debent cumulatis viribus horum,

Cum gemmis simul et fulgentis mole metalli,

Sed potius gliscunt luxum cum mente prophana,

Bella parant circum tacti fervore superbo.

15

Si quoque reprendo mordaci voce potentes

Reges et cleros furiam vulgique labantis,

Nil mirum quoniam replico verissima verba

Pro caro servo Domini stellantis Olimpi

Qui seriem fidei lato narravit in orbe,

20

Dicta Ihesu docuit coram statione ferocis

Regis et imperio praecinto milite vasto.

Non ego sum fragilis vox sed doctoris ymago

Qui fuit electus geniti sermone perennis,

Quando Damasci cum fremitu pergebat ad urbem

25

Pro causa rigide turbandi nomina Christi

Qui fuit adtractus regni radiantis ad aulam,

Tunc arcana Dei dempto velamine vidit.

Vas fuit electum quod coram regibus orbis

Et ducibus terrae saevis et saepe tirannis

30

Iretovans replicando Ihesu mandata frequenter,

Eius doctrinam pandens et pectore firmo.

Non fuit ipse piger fallaci et corde gravatus,

Sed cito solicite sancto sermone peritus

In Siria docuit proceres vulgusque frequenter

35

Ac Arabes et Capadoces dictamine sacro

Praeceptum superi donum fideique patenter

Saepe minoris adhuc Asiae regionibus inquit

Vota Ihesu coram populo dans regibus illa

Grecia respexit quanto dictamine fandi

40

Fultus erat, quando Christi mandata ferebat

Sicut Athenarum multi statione locata

Phylosophi circum fari spectare valebant,

Saepe suas voces vigilans Macedonia sensit

Quando dabat vulgo normas et civibus eius.

45

Denique Iudaica rabie fremituque rigoris

Percussus fuit et nigranti carcere vinctus

Et ductus coram facie virgaque tribuni

Pro causa sibi patrandi vexamina leti.

Non ipsum valuit quadam cum caede ligari

50

Quod recitans coram praestanti praeside diro

Plura palam penitus Romanas venit ad aedes,

Vt sibi mandavit Christus velamine sonni.

Tunc socius Petri coram statione Neronis

Mansit cum saevam rabiem, deiecit ad urnam

55

Symonis infandi Sathanae dicione gravati,

Qui magicas artes nimio livore patrabat.

Deinde palam sensit gladio sua colla recidi,

Propter amorem almae fidei cum iussa docebat,

Porro die proprio quo Petrus funera novit,

60

Sic eius socius factus cum tempore longo

Plurima gesserunt caro pro nomine Christi.

Post vere magnus Dominus radiantis Olimpi

Misit eos circum rutilo splendore comatos

Ad faciem Constantini sub turbine noctis

65

Pro causa mundandi de purrigine leprae

Ipsum quando pio mansit compunctus amore.

Quod validus princeps Christi mandata recepit,

Christicolam normam sincero corde reclusit,

Ecclesiae sanctae decimas donavit ovantim,

70

Clerorum cathedrae tribuit fastigia laudis.

Sic socius Petri Paulus pro culmine gestus

Papatus Romae caram conservat habenam,

Vivendi seriem pandit sub Sole colonis,

Regibus et ducibus terre qui frena gubernant,

75

Et cleris sacrae mitrae qui pondera ducunt

Iussa docet superi caris sermonibus eius

Et rectum callem penetrandi regis ad aulam

Caelestis dempto vicii velamine monstrat.

Sic manet ecclesiae veneranda sede columpna

80

Splendida quae pugnat contra scelerata virorum

Pectora quae renuunt nato parere tonantis,

Qui rabiem Iudeorum fervore peroptant.

Sed Constantinus quando pia iussa recepit

Aeterni regis praesto cum corde fideli

85

Basilicas statuit fieri statione Quiritum,

Nec non in Latio variis et partibus orbis.

Et sancto Paulo gessit mirabile templum

Tam latum simul et pergendi tramite longum,

Quod superat proprio gremio quot Roma recludit

90

Illud et ornavit fultis candore columpnis

Marmore disculptis miro et fulgore metalli.

Postquam pontifices magni cum mente flagranti

Salvabant ipsum cumulatis viribus horum,

Cum rutilis gazis circum et plerumque lapillis

95

Tunc aras ornabant celsi et culmina tigni,

Disculptas portas latas et cardine valvas.

Nunc manet in caeno dirupto tegmine tecti,

Sunt eius postes fractae pro turbine nymbi,

Vndique cum rigidis petris altaria cingunt

100

Commotae ventorum pro dicione ruinae,

Marmoreas violant vasto clamore columpnas,

Sanctorum pictas facies quandoque procellae

Devastant etiam sculptas terrore figuras.

Et nemo retinet praestanti paectore curam

105

Restaurandi cum quodam fervore tenaci

Cum rutilis Baccis ipsum vel pondere gazae.

Quid mirum si nunc doleo maerore coacta,

Si rigide loquor et reprendo pectora vana

Multorum ecclesiae qui ducunt frena sub axem.

110

Aeterno regi quondam fundare solebant

Magni pontifices commoti pignore puro

Templa simul precium variis praebere colonis

Pro causa restaurandi cum tegmine muros,

Et siquid trepidat latis penetralibus horum

115

Sive super culmen firmando limina postis.

Tertius Eugenius sanctae fundare Mariae

Basilicam statuit tactus fervore fideli,

Cum nix Augusti calido cum tempore venit,

Descendendo palam monstravit ab aethere signum,

120

Tunc ornavit eam mota dicione lapillis.

Cuius adhuc festum populus de prole Quiritum

Celebrat captis faculis thalamisque superbis,

Saltando circum lascivo pectore motus,

Tunc epulas quaerit, pateras et dona Lyei,

125

Assatas carnes vinum et cum nectare mixtum.

Non almae matri sincero pignore dignas

Laudes exclamat, potius libamina Bacco

Nec non et Venerem male sano corde ministrat,

Quod melius foret in templo praebere Mariae

130

Pro causa servandi circum oracula sacra

Multum thesaurum stolide quem perdit in illis

Luxuriis etiam ludis livore patratus.

Pontificis magni sincero pectore motus

Sensus ab imperio Phocae pro munere cepit

135

Phanum narratum solito sermone rotundum

Cui nomen tribuit genitricis regis Olimpi,

Quod fuit ornatum pulchro splendore metalli,

Pridem quod nimium vesano corde gravatus

Constantinus ab erroris fervore citatus

140

De variis spoliis illud vacuasset et auro,

Sed tamen in toto mundo est mirabile templum,

Marmore consertum et fixis dicione columpnis.

Quid recito quicquid peragebant corde benigno

Pontifices quando Romana parte manebant,

145

Sic illos merito quoniam patrare decebat,

Ymmo debebant digna ratione ligati,

Sic agere assidue sancto pro nomine Christi.

Sed cum Gallorum praesul statione vigebat

Solicite Benedictus enim fervore fideli

150

Cum multis trabibus tribuendo pondera gazae

Basilicae Petri reparari tegmina gessit,

Sicut adhuc sistunt adeo constare videmus.

Gregorius postquam tali regione creatus,

Qui fuit eiusdem partis statione locatus

155

Restaurando molarem sanctae virginis egit

Praefultum mira specie formaque decora,

Quod superat cunctos Romae penetralibus actos.

Pastor eadem stauratus regione patravit

Salvatoris ovans templi velamina tecti

160

Tam pulcherrima, quod tota dicione Quiritum

Altera non constant, depulso corde labanti.

Quintus et Vrbanus Gallorum semine cretus

Cum sociis praesto Romanam venit ad urbem,

Qui vere fieri miranda oracula gessit

165

Basilicae salvatoris de marmore pulchro

Quae secum retinent digne sub tegmine celso

Ossa pii Petri partem Paulique sodalis,

Cum rutilis gemmis circum et fulgore metalli

Tunc ornavit ea et miro velamine cinxit

170

Argenti sculpti pariter cum floribus auri.

Sic multi quando Gallorum sorte manebant

Magni pontifices animo gessere fideli,

Sed tamen ecclesiae Pauli confracta morantur

Atria quod sibi nil dignum tribuere favorem.

175

Sed doleo postquam cum mansit sede Quiritum

Ytaliae propria pastor de stirpe creatus,

Nemo templa Dei vivi salvare paravit

Restaurando palam cumulato pondere fisci,

Siquid eorum devastant livore ruinae.

180

Ni Bonifatius ardenti cum pectore fecit

Tecta mei Pauli fieri velamine denso

Nec tandem valuit curam replere benignam,

Quod sibi sors tribuit nigrae vexamina mortis,

Quod manet eximium dirupto tegmine templum,

185

Multotiens ipsum vasto cum turbine nymbi,

Devastant adeo motae dicione procellae,

Mors mea pro leto ipsius praecordia torquet,

Dat mihi mordacem crudeli pondere luctum.

Sola mihi spes in defesso corde ministrat

190

Quod facias reparare palam cum viribus illud,

O Martine pio praesul de germine Romae,

Qui simul ecclesiae venerando culmine virgam

Conservas eius pariter conducis habenas,

Qui satus egregia sistis de prole columpnae.

195

Carus amor patriae quoniam tua pectora cogit

Tecta simul fieri cumulato pondere census

Basilicae Iacobi sancti et cum voce Phylippi,

Ne dirupta nimis coram sint lumine plebis.

Sic merito debes motus fervore fideli

200

Solicite sedem Pauli salvare libenter,

Restaurans quicquid latis penetralibus eius

Deficit et vastant veniendo furore procellae.

Respice cui sancto devote munera gestas,

Quam fuit acceptus coram splendore tonantis

205

Dum vivens stabat rutili sub cardine Phebi.

Respice quanto doctori servire laboras

Cum puro studio mentis censuque metalli

Quando suum templum digne reparare fatigas.

Respice quod socius Petri pro culmine sacro

210

Stat, simul assidue stabilito more gubernat

Ecclesiae cleros et eorum iura ministrat,

Dat populis normas magnis et regibus horum

Stat coram facie regis caelestis Olimpi

Pastorum facinus, dempto velamine noscit,

215

Pontificum simul et carae probitatis amorem.