Epistola Nicolai Michaelis Bonaiuti Florentini missa in figura Romae ad papam Martinum quintum incipit

 

Me precor ardenti, pater o sanctissime, voto

Cui genibus flexis laudandum praebet honorem

Suppliciter sexus Christi qui nomen adorat

In quocumque loco vel conditione moretur

5

Sive trhono procerum vel libertatis in aula

Sive sacerdotum alma religione tenetur

Aut servili vel privata sorte locetur.

Cui Deus immensus tribuit sub cardine Solis

Arbitrium solvendi adeo delicta ligandi

10

Humanae stirpis toto de semine turbae,

Ecclesiae simul et venerando culmine sedem,

Quod mea respicias cum sensu dicta benigno,

Si iuste rogito placato pectore tollas

Praefixum paulo nostro de corde dolorem,

15

Des requiem tristi menti maerore gravatae.

Si mea non essent caris deserta colonis

Moenia non misero tantum languore profarer.

Heu mihi quam rigide nocuit longeva senectus,

Anxia sum, crebro tremulanti pectore sisto

20

Squalida, cani et dependent cervice capilli.

Templa meo gremio constant repleta ruinis,

Atria deficiunt diris concussa tirannis,

Stant summersa palactia pro dicione feroci,

De spoliis vacuos video sub pondere cives

25

Et captos circum rigidis tironibus hostis

Et mea sunt vada continuo latrone coacta.

Sum tamen assidue merito veneranda per orbem

Regibus et ducibus digne matrona patenter

Nec non armigeris, adeo sermone peritis

30

Et simul a cunnctis iusto qui iure gubernant

Libertatis onus fasces pariterque iubendi,

Ac toto sexu Christi qui laudat honorem,

Sed magis in sacra qui religione morantur,

Ecclesiae sanctae ducendo pondus habenae.

35

Heu mihi quam doleo nostrae fastigia virgae

Quando putans mecum vigilanti mente recordor,

Quam rigidam penam turbato corde revolvo.

Et quare mesto totiens in pectore luctor

Quod tuor excidium vastae Babilonis ineptum

40

Quae proceres in mille satis conduxerat annis

Et domuit Caldeorum cum milite turbas.

Ninive non pando sicut tormenta recepit

Quae dedit Assiriae regnando iura catervis

Israel et cives migranti carcere vinxit.

45

Persarum cupio miseras transire ruinas

Imperium quorum dira legione gravavit

Tot reges Asiae bello satrapasque feroces.

Et Macedum proceres narrans dimittere curo

Ceu sibi constituit mordax fortuna dolores

50

In variis pugnis moto discrimine Martis.

Vt ruit ipsa Lacedaemon famosa sub axem

Quae totiens contra Persas certamina fecit.

Qualiter extinctae languent vehementer Athenae

Quae quoque cum studio Graecorum nomina laudant.

55

Vt ruit in caenum solium Cartaginis altum

Quod vastos populos propria cum lege gravavit,

Multotiens adeo pugnans super aequora classem

Conduxit contra Latium cum milite saevo.

Constantinopolim casum praepandere curo,

60

Robustos eius proceres et culmine serptos

Qui totiens bellum staurabant agmine longo,

Denique noverunt rigido sub pondere luctum.

Sic solium regum superans fortuna revolvit,

Sic et lora plagarum caenum pellit ad ymmum.

65

Sed tamen affecto nostrum recitare cacumen

Vt videas quanto venerando pignore sedem

Dat tibi per totum latis regionibus orbem,

Ceu mihi concessit Dominus qui cuncta rependit

Regnandi fasces aularum et frena iubendi.

70

Roma quidem sum quae tenui cum viribus amplas

Vrbes sub pedibus, populos regesque potentes,

Armigeras acies, multarum et lora plagarum.

Partia cognovit quanto mea iura valebant

Quando fuit nostro magno sub principe victa.

75

Persarum reges, Caldeae et pondera gentis

Assiriae proceres strinxi et cum legibus Indos

Et Seres Asiae Sciticos et parte locatos

Et Batranos et diro cum certamine Medos,

Armenos laesi quodam cum iure ligatos

80

Ac Arabes, Siriam, Thanais glacialis et urbes,

Capadoces simul et tota regione minoris

Magnates Asiae, Lydorum et pondera sedis.

Aegiptus nostro valido sub principe lusit,

Cirrenum genus et Libiae de semine sexus,

85

Ethyopes nimis et Garamantes lege gravavi,

Massagetes adeo rigido cum turbine Martis.

Poenorum proceres constrinxi et Punica tela,

Numidiae celeres laesi plerumque falanges

Et Mauros et quod calida statione locatur.

90

Pugnaces moto vici cum milite Dacos,

Et quicquid Scitica sistit regione reclusum

Partibus Europae positum vel frigore denso.

Et Dalmatia Romanorum tegmine mansit,

Pannonicas turbas tenui cum pignore sedis

95

Yliricos populos adeo Tracesque feroces.

Graecia non fuit absque mea dicione relicta,

Istria cognovit quanto mea iura valebant

Et Germania quae nostro sub principe vixit,

Gallia cum simili iacuit fervore ligata.

100

Respexit Scotia ut quondam regnare valebam

Supra robustos Angles Britonesque feroces

Et supra tot Vandalica regione colonos

Et super Hyspanos proceres Sardasque labantes

Et sic Cambros ac ipsorum culmina regni

105

Trinachiam pressi etiam Latii dicione falanges

Et Cyprum simul et Cretam legione gravavi,

Quam vastus princeps potuit qui frena movebat

Imperii nostri valido tirone togatus,

Noverunt, adeo paulo recitare laboro.

110

Et Taurus simul et Caucasus tramite longo

Crevit et hoc quondam praecelsi pondus Olimpi

Et Synais Iudeorum qui limina tangit

Monsque Pireneus agnovit mea tela patrari,

Ethena et Veseus nostro sub iure quiebant

115

Alpes quae Latium sociant Gallosque labantes

Quam potui viderunt vasto milite cincta,

Athlantis culmen tali cum pignore mansit.

Et Renus, Rodanus pariter Thanaisque nivalis,

Danubius, Ganges, calido sub climate Nilus,

120

Hebrus et Eufrates, positus cum frigore Batrus,

Tygris, Araxes in Latiali parte locatus

Et Padus ac Arnus currens Orientis et Indus,

Non sine praestanti nostro Tirone fuerunt.

Carpasium pontum tetigi cum pondere Martis

125

Et rubrum mare, migravi per aequora Cypri.

Sicut Yporborei denso cum frigore montes

Persarum nautas cumulato milite laesi,

Munitas Arabum puppes in gurgite misi,

Ceu Sciticum pontum Bizantis littora pressi,

130

Tirrenum pelagus calcavi classe tenaci,

Adriacum gremium fuso cum sanguine tinxi,

Quassavi liquidas Balearis fortiter undas,

Caspia cum bello migrare per aequora sanxi

Nec non occeanum depressi classibus altis

135

Et mare quod cingit glaciali frigore terram

Quam mea cognovit dominandi frena valebant.

Sic totus globus ingentis telluris aperte

Respexit quanto potui cum pondere Martis,

Quam princeps meus eximio decoratus honore

140

Stauravit latis mandans regionibus orbis

Regibus et populis circum sua iussa ferendo.

Non ego vana loquor laudando lora Quiritum

Quod pandit recto istud cum sermone probando

Sanctum euvangelium, quando dictamine Luca

145

Scripsi cum genitum peperit sanctissima virgo,

Cum meus Augustus tantum describere iussit

Humanum sexum toto sub cardine Lunae.

Pandit Orosius Hispana regione creatus

Quando meo regi dixit parere colonos

150

Indorum simul et Parthorum semine cretos

Et Garamantes et Dacos Maurosque labantes.

Hoc ait et Dantes aliquo dictamine libri

De regnis procerum quando replicare laborat,

Narrat quod terrae globus in regionibus amplis

155

Totus enim mansit solo sub principe nostro

Quando monarcha fuit rutilo sub cardine solus

Octavianus enim Romana sede locatus.

Hoc recitat vates dictu Petrarcha polito

Cum Karolo regi Boemorum culmine serpto

160

Qui fuit imperii latii veneratus honore

Mandavit scriptas digno sermone tabellas.

Hoc adeo Daniel sacra cum voce profatur

Cum celsae statuae pandit signacula magno

Nabucodonosor quam vidit ymagine sonni,

165

Quam quartum regnum ferri cum pondere fixum

Prodidit ac in eo nasci de virgine natum.

Quando feram quartam dixit calcare potentes

Reges et fortes proceres et dentibus eius

Dilacerare nimis regnorum culmina sedis.

170

Ergo diu taceat siquis prohibere fatigat

Quod meus Augustus tenuisset pignora virgae

Per totum orbem terrarum dicione iubendi,

Cum virgo peperit natum de numine Christum.

Ceu Deus instituit, quoniam sub principe Romae

175

Pandere praeposuit mundi cum pace quieta

Dilectum genitum pulchra Iordanis in ora.

Et mihi papatus donare cacumen habenae,

Cum Petrum sanxit nostro constare theatro,

Pro socio tribuit sacro sermone repletum

180

Doctorum Paulum caelesti voce vocatum.

Deinde mea voluit veneranda sede morari

Pontificem solum caro pro nomine Christi,

Ecclesiae sanctae iusto pro sanguine fuso

Pastorum fidei qui cum fervore flagranti

185

Dicta Ihesu fieri populo plerumque iubebant.

Hoc statuit quando turpis purrigine leprae

Mundari fecit Silvestro a praeside magno

Constantinum qui dominandi lora tenebat.

Quod pius imperii venerando culmine serptus

190

Rex meditans papae laudandae pignora virgae

Noluit in celso gremio constare Quiritum,

Quod neque pontificem summum turbare valeret,

Ipse nimis cinctus rigidis legionibus eius,

Ne fidei pastorem vi temerare superbi

195

Armigeri cives crebro proceresque prophani

Commoti nimium fastus rubigine possent.

Et vastas acies Tracum conduxit ad oram,

Tunc ibi firmavit regnandi pondera sedis,

Quam mihi digne sponsus religione remansit

200

Pastor papatus sacram qui servat habenam,

Christicolis adeo staurat praecepta tonantis.

Sed cupio tecum calamo recitare parumper

Pontifices quorum tinxit cum sanguine terram

Martirium causa Latiali parte locandi,

205

Nam caput ecclesiae quod ducit frena per orbem,

Quod noscant populi digno quam iure minister

Magnus habet primam Romae penetralibus aedem.

Discipulum Christi Petrum sub sorte Neronis

Prosterni valuit rabies vesana tiranni.

210

Post Saturnini superans damnabilis ira

Cum fremitus lini discindi colla patravit.

Et fuit excelsi sacro pro numine caeli

Cletus martirio datus a fervore prophano.

Suppliciter Clemens cecidit vexamine leti

215

Caelestis geniti servans laudabile nomen.

Et ruit Euvaristus atroci pondere cladis

Defunctus laudando Ihesu cum cantibus odas.

Mitis Alexander victusque rigore feroci

Funera cognovit mordaci pondere poenae.

220

Sistus in exilio saevo cum turbine mansit

Pro causa venerandi aeternum virgine natum.

Thelophorus laeso cecidit tandemque cruore

Iussa Ihesu recte quaerens salvare patenter.

Iginius cupiens fidei servare vigorem

225

Nam fuit a rigido leti vexamine punctus.

Et Pius accepit mortalis pondera noxae

Caelestis Domini cupiens praecepta referre.

Cognovit Soter et miserandae vulnera caedis,

Optando vivi superi mandata tueri.

230

Ac Eleuterius cladis vestigia pressit

Pro zelo fidei ferventi pectore motus.

Nunc taceo sicut Christi pro lumine sancto

Iam victor cecidit propriam constanter ad urnam.

Ceu fuit Vrbanus rabida cum morte coactus

235

Qui satis ecclesiae sanctae pia iussa tenebat.

Ciriacus martir cecidit defunctus ovanter,

Papatus quando ducebat pondus honoris.

Auterius crevit staurari spicula mortis

Cum stabat sacro venerandae culmine sedis.

240

Et tinxit fuso Fabianus sanguine caenum,

Cum populum Christi digne rudimenta docebat.

Et Cornelius interitus velamina cepit

Cum fragili turbae superi mandata ferebat.

Lucius ascindi siluit sua colla patenter,

245

Cum genitum Domini puro laudabat amore.

Et caput aspexit Stephanus ab ense recidi,

Quando Dei caram seriem pandebat in urbe.

Non loquor ut Sistus findi sua membra videbat

Pro causa retinendi excelsi vota tonantis.

250

Ipse Dyonisius accepit certamina leti

Pro zelo geniti Domini stellantis Olimpi.

Nec non Euterius violenti morte recessit

Pro stimulo fidei constanti corde locato.

Narro ceu Gaius cognovit nubila caedis

255

Quando piae turbae Christi mandata parabat.

Et ceu Marcellinus amando dicta superni

Regis consumptus crudeli principe mansit.

Vt quoque Marcellus constrictus funere saevo

Eruit optando superi praecepta docere.

260

Nunc patet a Domino sinodus patrata sub urbe

Pontificum laeso pro sanguine ab ense feroci

Ac aliorum qui fidei pro lumine sancto

Multotiens victi rigida cum morte fuerunt.

Hic sanguis fuit aspersus pro nomine Christi

265

Qui digne staurat iusto de iure tonantis

Pontificum culmen laribus constare Quiritum,

Quod sponsus foret instituit per saecula cuncta

Rex pius aeternus vitae qui munera praebet,

Nam mihi pastor in eximio solamine solus

270

Qui manet ecclesiae miranda parte iubendi.

Hanc seriem princeps alti firmavit Olimpi

Dum Constantinus fuit e purrigine leprae

Mundatus magno fidei fervore ministro.

Cum felix novit Christi repletus amore

275

Pro iusso ducis erroris sua colla feriri.

Quando Theodoricus atrox violare Iohannem

Pastorem caluit migranti carcere vinctum.

Cum quoque Silverius prohibendae pondera caedis

Crevit in exilio quod restaurare negavit

280

Fallacem clerum vitiato pectore captum.

Et cum Vigilius renuit fervore fideli

Saepe putans haeresis servum constare tropheis

Constantinopolim quod saeve vincula mortis

Sensit in exilio Theodorae missus ab ira.

285

Quando prostratus rigido Martinus ab ense

Pro iusso regis rutilo de Sole recessit.

Postquam quod tanto fuso pro sanguine iusto

Caelestis Dominus statuit statione Quiritum

Quod pius ecclesiae pastor de iure moretur

290

Et mihi retribuat digno fervore favorem,

Tu debes tali ratione favere parenti

Longeve quoniam papatus culmine sistis.

Tu pater et sponsus nostro de semine cretus

Es mihi famosa natus de stirpe Columpnae,

295

O Martine, meum decus exaltare secunda.

Inclita progenies tibi dat velamina carnis

Quae tua continuo claro praecordia sensu

Concitat ad patrandum rerum magna sub axem,

Ad restaurandum diruptae viscera matris.

300

Respice quod plus quam centum migravit in annis

Phebus, qui rutilans astris sua lumina reddit,

Quod non in cathedra Petri de iure locatus

Pastor enim fuit a Romana prole creatus,

Ni tu concilio quid iam constantia pavit

305

Electus causa tollendi scisma protervum,

Defessam patriam pridem salvare patenter

Debes ac eius rigidos mulcere dolores,

Vt quoque Genserici furiam cum pectore miti

Sponsus enim noster valuit placare profecto.

310

Actila discessit miro sermone replensus

Pontificis summi clerorum culmine serpti,

Qui nimis Hesperiae cinctus legionibus urbes

Vexabat, pavidos adeo torquebat agrestes.

Et rex Pipinus Francorum milite fultus

315

Lombardam rabiem rutilis calcavit in armis

A pastore meo puro cum corde vocatus.

Et Karolus Desiderium eius carcere vinxit

Qui cives Romae nimium violare putabat,

Electus fuit a praestanti praeside nostro

320

Qui veneranda papatus in sede vigebat.

Ergo potes nobis placidum praebere favorem,

Ad patriam veniens clerorum cum ordine cinctus

Praesidium dabis indefessa mente vigori.

Te vocat egregio procerum de semine coetus,

325

Cum precibus rogitat commotus supplice sensu.

Te vocat et fessus populus cum pectore miti,

Suppliciter tua rimatur mandata tueri.

Te vocat et clerus sacro praecinctus honore,

Ferventi studio tibi quod parere fatigat.

330

Templa Dei vivi pariter tua iussa requirunt,

Quod restaurari facias fastigia tigni.

Tu potes et debes prudenti et pectore noscis

Auxilium praesto veteri donare parenti.

Nam debes quoniam patriam salvare deceret

335

Et caros semper fratres augere libenter

Nec non assidue simul augmentare nepotes.

Scis quia tu sacro legum sermone repletus

Es, pariter studio constanti corde refultus.

Et potes in celso quoniam tu culmine sistis

340

Ecclesiae sanctae sancto de iure locatus.

Tolle moram tibi cum felix fortuna favorem

Praebet, multotiens nocuit tardare potenti

Sceptro cum pigro temeratur pectore sensus.

Ergo tuae matri firma donare quietem

345

Quae defessa diu maneo cum corde labanti.

Spes mihi sola valet caram praebere salutem,

Quod venias subito tardando tempore nullo,

Sic nobis requiem paulo concedere cures,

Pauperibus simul et populo sub pondere vincto

350

Et cathedrae Petri summo pastore relictae,

Fratribus et decus et siquis descendet ab illis.