48. consolatio ad Andream Matthaeum Aquavivium
de morte Iulii patris

Nuntia fama patris ad nos pervenit adempti,

      Protinus et lacrimas visa novare meas:

Nec tua tam, fateor, quam me mala publica tangunt

      Et subit Hesperii flenda ruina soli.

5

Occidit Ausonidum vir nulli laude secundus,

      Sive velis belli seu magis arte togae;

Ille dies primum metuendos reddidit hostes,

      Et cecidit Latiae gloria militiae.

Vidi ego confusas peditumque equitumque catervas

10

      Rorantes oculos vix bene tollere humo,

Et modo militiam, modo deplorare Latinum

      Nomen et erepti iura fidemque ducis,

Et voluisse mori, nec te, fortissime Iuli,

      Amisso vilem continuisse animam.

15

Quid tibi nunc tot pulsi hostes, tot moenia prosunt

      Diruta, quid titulis fulcta superba domus,

Quid Ligurum devictae acies, quid Gallica signa

      Partaque pugnaci gloria rara manu?

Non minus, infestos medius deprensus in hostes,

20

      Dum tibi turpe putas cedere mille viris,

Occidis, heu, titulis saevi accessurus Achumi:

      Me miserum, quantum nex dedit una mali!

At pia pro patria, pro dis arisque tuendis,

      Indueras Latium, dux, caput arma tibi

25

Vltoresque deos iurata in bella trahebas,

      Si modo sunt curae iusque piumque deis:

Sed neque fas neque iura deos mortalia tangunt,

      Et rapit arbitrio sors fera cuncta suo.

Nam quid prisca fides iuvit pietasque Pelasgos?

30

      Nempe iacent nullo damna levante deo.

Aspice Byzanti quondam gratissima divis

      Moenia, Romanae nobile gentis opus:

Haec quoque iam pridem hostili data praeda furori est,

      Solaque de tanta gloria gente manet.

35

Vivit honos, vivunt benefacta virumque labores,

      Et fugit hostiles fama decusque rogos.

Sic tua longinquum late diffusa per aevum

      Nomina per gentes fama loquetur anus,

Certatimque canent docti tua gesta poetae

40

      Factaque erunt populis dictaque nota tua:

Hic verus virtutis honos, haec digna laborum

      Praemia magnanimis iure petenda viris.

Parcite praeclarum funus violare querendo:

      Hostibus eveniant funera lenta meis;

45

Hostibus eveniat molli tabescere lecto,

      Amplexus inter foemineosque mori!

Arma viros caedesque decent; quid tempora vitae

      Natalesque viri connumerare iuvat?

Sat vixit, siquem vitae non poenitet actae:

50

      Laudibus et fama longa petenda dies.

Nil magis est certum summa mortalibus hora:

      Serius aut citius una terenda via est.

Quid fraudare iuvat momento temporis aevum?

      Sera licet, nunquam est sera futura dies.

55

Optima pars vitae supremo ex funere pendet:

      Felix cuicunque est fas bene posse mori.

Quod siquis casusque hominum seriemque laborum

      Cogitet et vitae tot mala damna brevis,

Iam primos mecum ille ortus, non ultima flenda

60

      Tempora mortali sentiet esse viro.

Debita naturae mors est: quid pectora planctu

      Concutis? invidiam parce movere deis.

Parce, precor, Matthaee, modumque impone dolori:

      Ingenium luctus dedecet iste tuum.

65

At non sic Tynichusque senex Spartanaque natum

      Flevit: eris molli mollior ipse nuru?

Si tibi consultum non is, at consule fratri,

      Consule amicitiis coniugioque tuo;

Aspice qui populi, quis te circumspicit ordo,

70

      Imposita est humeris sarcina quanta tuis.

Sume animos, nec te vaesano trade dolori,

      Et populis tandem da sua iura tuis;

Da populis sua iura tuis terrisque beatus

      Vive diu: meruit quae pater astra tenet.