Niccolò Buonaiuti epistulae 18

Testo base di riferimento: F. Porro, 2023

Cura dell'edizione digitale: F. Porro, 2023


Epistola Nicolai Michaelis Bonaiuti Florentini missa ad Franciscum de Adimaris incipit

 

Si procul a patria non essem tramite longo

Quod tibi cum terso calamo recitare fatigo,

Cum propriis verbis citius narrare pararem,

O Francisce pio qui polles munere comptus

5

Cui patrem genuit de Adimaris inclita proles,

Quod precor ut parcas fido clementer amico.

Si mea non sunt cum lepido sermone relata

Verba tibi, quicquid dignum satis esse videtur

Praefatum tecum vigilanti pectore carpe.

10

Tu replicas mihi quod dubitanti mente requiris

Cur multi potius crebro laudare laborant

Indutos cives pulchro velamine vestis

Quam doctos homines recto sermone sophyae,

Quam proles semel egregio de semine natas.

15

Si fortuna facit propriis cum viribus istud,

Vel fragilis sensus fallaci mente refixus

Nescis, sed quicquid nobis ranusia praestat

Cum medio felici vel labentibus annis

Saepe duces laudant praesto populique labantes

20

Et, quicquid tribuit rigidis cum casibus illa,

Multotiens cum fastu blasfemare laborant.

Quod paulo tecum cupio cum carmine fari

Quicquid ego teneo vigilanti corde reclusum,

Quod potius noscas fragilis praecordia plebis

25

Sive ducum tectum turgenti pectore sensum.

Nam genus humanum citius cum mente labanti

Delitias et opes mundi penetralibus optat,

Quam rectos mores adeo probitatis habenam,

Ni quidam cara superi virtute repleti.

30

Quod multi spectant pulchro velamine cives

Ornatos famulos etiam vestesque virorum,

Quod sibi pro tali causa ferventer honorem

Dant, simul et laudant variis sermonibus ipsos.

Et multi quaerunt auri sine more favorem,

35

Vel quoddam precium forsan mercedibus horum,

Sive dapes gliscunt capiendo dona Lyei

Vel tunicas a divitibus captare colonis,

Quod sibi cum viciis tantum servire laborant

Coram praelato populo et dicione tumultus.

40

Non mores isti digno cum pectore salvant,

Non rectam seriem vigilanti corde requirunt,

Nec probitatis amorem conservare secundant,

Nec sanctis iussis Domini caelestis adherent,

Quod magis affectant mundi lasciva caduci,

45

Quam mores hominum, quam nobilitatis honestas

Proles et doctos cives sermone sophyae,

Quam vivo parere Deo cum pectore puro.

Sunt adeo multi fragili qui corde vacillant,

Ignavi constant quicquid doctrina peractat

50

Nec mores cognoscunt nec probitatis habenam.

Sunt odio multi potius quandoque coacti,

Quod prohibent laudes caris donare colonis,

Fallaces turbas laudant cum vocibus horum,

Credendo semet venerari nomine famae.

55

Nec non et multi pulchro de semine creti

Cum plausu renuunt viles placare catervas,

Cum verbis adeo prohibent laudare clientes,

Multotiens moti nimio fervore superbo

Reprendunt homines animum vulgique labantis,

60

Vilificant socios reprobando pectora plebis,

Quod sistunt odio respecti et mente dolosa.

Sed cives qui sunt caro sermone repleti

Doctrinae simul et sinceris moribus ardent,

Delitias vanas praesto reprobare fatigant

65

Blanditias adeo coetus mendacis et odas

Luxuriasque ducum rabiem pariterque tiranni,

Scandala derenuunt etiam lasciva Dyones

Et pictas vestes et latae munera mensae,

Flagitium simul et turgentis pondera regis,

70

Quod sine praestanti procerum fervore morantur

Nec non neglecti popularis laudis honore.

Crede mihi siquis simulato tegmine praebet

Blanditias vano cordi laudatur ab ipso,

Sive palam tribuit donum ferventer et odas,

75

Si foret ignavus vili de germine natus

Et si flagitiis vellet gaudere prophanis,

Si nimis ecclesiae pacem violare citaret,

Si normam superi turgenti corde vetaret.

Et siquis culpas hominum damnare laborat

80

Cum recto studio, potius sermonibus almis

Constat cum variis odiis respectus ab ipsis,

Si fultus foret omnis nobilitatis habena,

Si foret assidue doctus ratione sophyae,

Si satis electis repletus moribus esset,

85

Si vivum Dominum laudaret corde fideli

Continuo sua servando praecepta libenter.

Sunt adeo multi stolide qui dona sequntur

Fortunae semper variando pectora circum

Qualiter ipsa facit dando sua iura colonis

90

Et velut esse Deum variis cum cantibus illam

Collaudant et eos quorum manare vigorem

Sors felix agitat caris successibus aevi,

Multotiens ipsos adeo ferventer honorant

Et sibi praesidium dant et sermonibus odas.

95

Et quibus auxilium mordax fortuna recusat

Detractant nimis et rigida cum voce reprendunt

Nec mores hominum aut laudem virtutis in ipsis

Respiciunt nec pulchrae nobilitatis honorem,

Nec seriem celsi superi nec iura sophyae,

100

Quicquid agunt semper vesano corde ministrant,

Quicquid habent fieri narrant sub pondere sortis,

Quicquid amant rogitant mitti dementer ab illa.

Cur mihi tu rigidum pondus fortuna dedisti?

Cur mihi cum nitido solio constare negasti?

105

Cur mihi non servos et opes sub Sole parasti

Vel nitidas pallas et dulci dona Lyei

Vel validas vires etiam cum frugibus arva?

Dic tibi quam noxam saeclorum tramite feci,

Quod misero me vivendi livore ligasti,

110

Sic plerumque putant illam mutare sub astra

Lora ducum simul et procerum dyadema regendi

Vel donare viris doctrinae iura peritis

Et doctum sensum pariter moresque verendos.

Quod fuit Assiriae culmen virtutibus eius

115

Ablatum, postquam lata regione locatum

Persarum semel et Graecorum mansit in ora,

Post vere Latium tenuit sub sedibus illud.

Quod Cyrus laesit regem Babilonis in aula

Pro simili causa, penitus defunctus ad urnam

120

Descendit sociorum multo sanguine fuso.

Quod Nero regnandi veneranda sede receptus

Pro tali serie fulxit Romamque gravavit

Et multos homines pressit cum pondere caedis,

Et tandem semet pepulit de munere vitae

125

Cum damnari se cognovit ab ore senatus.

Quod fuit Augustus dominandi parte Quiritum,

Pro donis eius caro fervore locatus,

Imperium terrae cepit regionibus amplis.

Quod cecidit laudanda de statione Phylippus

130

Pro simili stimulo capto vexamine leti,

Qui solium tenuit Latiali parte iubendi,

Romanam seriem iusto cum pectore duxit,

Christicolam normam studio servavit ameno,

Insidiis ruit infeste depulsus ab umbras,

135

Cum Decius sumpsit cumulato milite forti

Fasces imperii contra mandata senatus,

Qui postquam fuit a simili dicione coactus,

Cum semet Claudi coeni sub tegmine sensit.

Quod miles Petrus Pisarum iura movendo

140

Nam fuit extinctus talis pro pondere sortis,

Quod praebere fidem renuit cum pignore vano

Florentinis, qui prudenti corde tabellas

Miserunt sibi narrantes scelerata clientis

Vota, velut ficto staurabat tegmine fraudis

145

Ipsius cladem rigidos glomerando colonos

Et simul armigeros contra solamina sedis.

Et sibi dant vires varias ferventer et odas,

Quas dare debemus tantum cum corde fideli

Praecelso Domino digito qui cuncta creavit

150

Et donat metas cunctis viventibus orbe,

Cum laqueis fraudis stolide praecordia nectunt,

Decipiunt adeo semet velamine falso,

Deludunt homines cinctos virtutibus almis,

Derident cives fultos ardore sophyae,

155

Contennunt mores pulchro et de semine proles

Et solum laudant vanis cum cantibus illos

Quos fragili dono felix fortuna gubernat.

Sunt adeo multi plausu qui semper abundant

Divitiis auri, pariter cum frugibus agris,

160

Delitiis etiam tacti fervore superbo

Esse putant semet dignos super astra locari,

Nec non ante pios homines in sedibus altis,

Et supra cives pulchro de germine cretos,

Sic tamquam turpis species vesana ferarum

165

Divitiis fultam turbam dementer honorant,

Pro causa semet circum laudare patenter,

Coram collecto populo, vel lumine plebis,

Et stulte caros mores prohibere fatigant,

Nobilitatis adhuc seriem cum turbine mentis,

170

Doctrinae simul et normas et dona sophyae,

Quod semet nudatos de probitatis honore

Cognoscunt nimis et fallaci pondere fultos.