Nicholai Michaelis Bonaiuti Florentini epistola missa ad Franciscum domini Alexandri de Bardis incipit

 

Si bene respicio quicquid tua vota requirunt

Quod tua multotiens nobis praecordia pandunt,

Quis status humani generis tu poscis, amice,

Sit magis optandus labenti tempore vitae

5

Quod nos conducat Domini fulgentis ad aulam,

Cum meditor mecum dubio cum pectore sisto,

Nec video sicut valeam discernere pondus

Nec tibi sinceram digne praepandere partem,

Sed tamen effabor varias de germine sortes

10

Humano velut aetatis cum tramite novi,

Quas repetendo pium posses perprendere callem.

Si tibi pontificum templorum pandere vellem

Vitam, longa foret series in carmine nostro,

Ac tantum hii iuste quando sua vota ministrant,

15

Iussa Dei peragunt laudanda mente citati

Doctrinam populo sincero corde ferendo,

Pauperibus tribuunt id quod praebere deceret,

Perfectum callem penetrandi ad sidera captant,

Sed raro faciunt quicquid patrare liceret,

20

Delitias cupiunt quaerendo laudis honores

Et pompas et opes voto scrutantur avaro,

Res sacras vendunt, vendunt libamen asili,

Quod potius mundi rebus gaudere caducis

Optant quam pulchra caeli radiare theatro.

25

Si seriem cleri medio qui tramite vivit

Dicere constituo, recte concedere possem

Quod sanctam vitam proprio conducit in aevo,

Cum puram fidei normam fervore recondit,

Cum precepta Ihesu constanti pectore gestat,

30

Si docet ignavum populum cum corde fideli,

Pauperibus pastum tribuendo frugis alendi,

Sed raro peragit regis mandata perennis,

Delitias optat, pariter lasciva requirit,

Divitias amat et prohibendae nomina laudis,

35

Laetari magis et saeclorum gaudet in annis

Quam coram facie Domini rutilantis Olimpi.

Si scrutabor egenos nostro carmine fari,

Presbiteros puto, quod possem concedere iuste

Quod puram sortem ducunt in tempore saecli,

40

Cum normam Domini voto cum supplice servant,

Si supero laudes stabilito pignore cantant,

Si pacem retinent placato turbine poenae,

Sed nimium fragilem sensum conturbat inepta

Pauperies ac ipsorum praecordia mordet,

45

Multotiens facinus fieri constringit ab ipsis.

Cum monacos tibi vel fratres replicare parabo,

Quod dignum medium recte captare videntur

Ipsi cum superi normam cum pectore mundo

Solicite faciunt, certe firmare valebo,

50

Sed nimis invidiae stimulum livore recondunt

Et simul insidias ac ambitionis amorem,

Fallacis fraudis rabiem ac in corde rigorem,

Inter eos multi, multi se nomine sanctos

Iactant sive putant, polluto pectore turgent.

55

Si varios heremitas cum dictamine pandam,

Quod iustam partem capiunt, recitare fatigo

Cum seriem fidei sincera mente peroptant

Et mandata Ihesu servant cum supplice sensu,

Sed plures horum tacti velamine falso

60

Daemonis impellunt deceptos semet ad Orcum,

Sanctos esse putant se, dempto crimine mentis,

Et simul invidiam fallaci corde recludunt

Ac odium vel onus fraudis vel pondus avarum.

Si proceres fando et reges ostendere curo

65

Qui solio virgam retinent et lora iubendi

Sive magistratu populos vel frena gubernant,

Magnates homines pariter monstrare laboro

Prodam quod medium pergendi regis ad aulam

Caelestis capiunt quando dicione regendi

70

Donum iustitiae salvant et iussa tonantis

Doctrinamque Ihesu laudant ipsamque focillant,

Sed potius quaerunt victi caligine fastus

Delitias orbis dominandi et culmina rerum

Fallaces et opes laudem et virtutis inanem,

75

Quam servire Deo vivo cum pectore miti.

Si loquor armigeras praesenti carmine turbas

Quod iustum medium salvare in tramite vitae

Possunt, concedo quando sua munera recto

Cum stimulo captant nolendo pignora praedae

80

Iniustae, si optant fieri mandata superni

Principis et fidei normam fervore ministrant,

Sed magis exquirunt praedarum pondus habere,

Quam iusso superi puro servire vigore,

Sic nimis infando rimantur vivere raptu.

85

Addo quod servi famuli pariterque virorum

Perfectum callem pergendi ad sidera sumunt,

Quando ducum rigida pressi sub sorte morantur

Suppliciter normamque Ihesu cum pectore gestant,

Sed dolor infestus trepidanti mente locatur

90

Multorum prave quorum praecordia torquet.

Cum tibi privatos homines recitare parabo

Qui tantum fragili deposcunt ocia sensu,

Dicam quod rectam capiunt in tempore portam,

Si pia dicta Ihesu calido cum corde ministrant,

95

Sed potius fulvi thesauri pondera quaerunt

Et varias epulas optant et in aede volucres,

Sincerum Baccum capiunt et vota Dyones,

Insidias patrant, patrant discrimine rixas.

Quando tibi mercatores narrare fatigo,

100

Fabor quod possunt animam salvare fidelem,

Si rectam Domini seriem cum pectore mundo

Respiciunt, faciunt iustum sine crimine lucrum,

Sed magis assidue sociis mendacia narrant,

Saepe dolo laudant merces et fraudibus ipsas

105

Multotiens vendunt, aurum cumulare laborant,

Pondus avaritiae thesauri et munera captant.

Si quoque cum propriis manibus per tempora vitae

Lucrum agitat, valet electum reperire vigorem

Quando Dei normam cum aliquo fervore peroptat

110

Suppliciter, simul et mordaci sorte labores,

Turba, magis mirae fidei mandata ministrat,

Sed nimis invidiae stimulus sua corda coartat,

Multotiens contra superum sua verba revolvit.

Si tibi duros agrestes recitare fatigo,

115

Prodam, quod sanctam portam spectare valebunt,

Cum iussum celsi Domini fervore reservant

Ac agitant operas, dempto velamine fraudis,

Ac onus accipiunt puro cum munere pacis,

Sed raro servant defesso corde quietem.

120

Hoc tamen aspexi valde mirabile factum

Quando inter fratres in religione manebam,

Cum socio pariter pastum scrutabar alendi,

Tunc ymber subito descendit ab aere celso:

Solicite cupiens vastam vitare procellam

125

Cognovi procul exiguam sub colle capannam,

Cuius de palea paries erat undique gestus

Et socius mihi tunc dixit: «Pergamus ad ipsam,

Ne tanto nobis noceat cum turbine nymbus»,

Quando comes tetigit firmatam in limine portam

130

Et mulier valvas praesto reseravit, et inquit

Supplice cum vultu sensu pariterque benigno:

«Hunc accedite fratres almo in nomine Christi».

Legimus, ingressus quando intra limina sedi,

Lustravi quicquid minima statione manebat,

135

Quandoque palam vidi soboles patremque labantem

Atque mares binos reliquas et pace puellas

Et modicum lectum et positum penetralibus ignem

Telluris, nimis ostupui formidine quando

Pauperie crevi et nudas quasi tegmine nymphas

140

Et tremulum patrem rigido cum vestis amictu.

Mater enim voluit nostram cognoscere causam

Pergendi quando recte perpenderat ipsam,

Continuo cepit frustrum de carnibus uni

Porci sed nobis ipsum donare volebat,

145

Tunc ego pauperiem et natos patremque patenter

Respicens munus nimium captare vetabam,

Pauperibus meditans omnem raptare quietem

Ac horum vitam donum vastique laboris,

Femina devote retro remeare negavit

150

Nos nisi cum pastu sicut praebere parabat.

O miranda Dei pietas, quam fulget in omni

Qui servire sibi sincero quaerit amore

In quocumque loco vel condicione moratur.

Haec mulier nobis perfectam ducere vitam

155

Pandit et exemplar miti cum pectore monstrat,

Haec agrestis erat manibus lucrumque patrabat,

Pauperibus pastum caro fervore gerebat.

Haec elimosina confundit sub culmine reges

Et validos proceres auri qui pondera servant,

160

Pauperibus dignum panem praebere recusant.

Haec elimosina confutat regionibus orbis

Privatos homines gazae qui dona recludunt,

Gastigat simul et lata telluris in ora

Cunctos qui laribus vino constanter abundant,

165

Collectis opibus pariter viridantibus agris,

Derenuunt et egenos paulo augere colonos.

Haec elimosina reprendit praecordia cleri

Qui variis tunicis gaudet laetatur et amplis

Luxuriis, largas et opes et munus asili

170

Vestigat nimis, ymmo quod praebere deceret

Pauperibus vetat et vano cum pectore perdit

In viciis, Domini templorum et dona prophanat

Ac praesertim condamnat sub Sole locatos

Pontifices cleri qui animo rimantur avaro

175

Thesauros, prohibent multis dementer Eginis

Quod donare decet sanctorum et pignora captant.

Haec elimosina deludit cum corde fideli

Reclusos monacos circum fratresque vagantes,

Qui pingues epulas gliscunt et dona Liei

180

Et latas tunicas thesauri et munera sumunt,

Dispergunt adeo fruges quas ferre deceret

Pauperibus Christi et semet laudare fatigant.

Ac aliud recte vidi mirabile munus,

Per quoddam castrum quaerebam pabula vitae,

185

Cum socio quando mulier longeva vocavit

Me semel, in laribus parvis reclusa manebat,

Quando palam cessi, lustravi denique cuncta,

Ni paucum faenum vidi sub quo ipsa iacebat,

Cruribus et curvis erat et sine lumine caeca,

190

Sed partem fracti coram se panis habebat.

«Accipe quem teneo», devote femina dixit,

Ostupui nimis et gemitus mea lumina cepit,

Quando pauperie crevi clementer et ipsam

Et quotiens meditando parum sua vota revolvo

195

Me lacrimae tentant, pariter praecordia mordent

Pauperiem quando reor et langoribus aegram:

Ipsa iacebat enim nullo sociata marito,

Nec quandam sociam nec quoddam semen habebat,

Sola loco misero stando de munere tantum

200

Degebat quod portabant quandoque puellae,

Sed tamen optabat Christi pro nomine sancto

Pauperibus dare devoto cum pectore quicquid

Pro vita propria secum defessa tenebat.

Quid loquor et quare digno sermone catervam

205

Non reprobo quae audet semet iactare superbo

Cum studio, narrat pariter servire tonanti

Sive sibi tribuat variis cum cantibus odas,

Sive monasterii maneat statione reclusa,

Vel det pauperibus cumulatae pondera gazae,

210

Pernoscat quantum recte superatur ab ista

Et paulo secum vigilanti mente requirat

Quod donum simile illi tam donare deceret.

Nunc rogo quod cernas prudenti pectore tecum,

O Francisce, decus patriae de semine pulchro,

215

Bardorum cuius bellans Florentia patrem

Crevit Alexandrum venerando nomine pugnae,

Quod mea verba tibi posito cum carmine fantur,

Si bene lustrabis, turpi velamine dempto,

Sinceram seriem vitae spectare valebis.