Quinto Emiliano Cimbriaco encomiastica 5

Testo base di riferimento: M. Freher, 1601

Cura dell'edizione digitale: S. Di Brazzano


Cum primum Brugas regem exorasse precando,

Atque illum cunctis ueniam pacemque dedisse

Fama tulit, sensim totam uulgata per urbem;

Continuo laetis implent clamoribus auras,

5

Ingeminant uoces, respondet uocibus aether,

Laetitia incedunt, Regique ex ordine grates

Vicatim soluunt, et gaudia summa fatentur.

Hic uos Castalides precor aspirare sorores,

Vltima fila sequor. faueas mihi Caesar Apollo,

10

Si tibi laeta cano. Votis et thure Sabaeo

Incendunt aras, uelantur templa per urbem

Fronde sacra, promissa suis cadit hostia uotis,

Sacra ferunt nostrae fidei de more per urbem.

Nunc alios hominum uultus, aliosque uideres

15

Nunc habitus, uacuum laetus ferit aera cantus.

Sic cum uesani turbarunt aequora uenti,

Aut pluit imbre diu, fugiant si nubila coelo,

Et cadat unda maris, redeat lux alma, diesque,

Illicet exoritur uolucrum concentus in agris,

20

Tunc alii motus animorum, et nobile terris

Lumen, sic laetos Brugas dare thura per aras

Nunc uideas, penitusque oblitos ante malorum.

Quin etiam seris monimenta nepotibus illum

Sacrauere diem, Brugae quo Rege Quiritum

25

Quondam exorato ueniam meruere precando,

Quem iussi celebrent per saecula cuncta minores,

Mane salutabunt aras, laetamque per urbem

Ordine procedent fidei uexilla sequentes,

Et sanctam laeta pacem clamore uocabunt.

30

Tum uariis memores edent spectacula ludis.

Hic mos semper erit: contra uoluere profanum

Esse diem, infaustumque operi, quo mente sinistra

Alitibusque malis Regem tenuere Quiritum.

Praeterea legere uiros, qui iussa secuti

35

Suppliciter fando placarent Caesaris iras,

Atque pium merito Regem sequerentur honore,

Diluerentque nefas. Titan surgebat Eois

Laetus equis, terrasque nouo iam nocte fugata

Lumine spargebat, Tyrio cum splendidus ostro,

40

Et picturatis indutus uestibus auro,

Cui lateri pendebat ebur, uagina corusci

Ensis et auratis fulgentia baltea bullis

Ornabant latos humeros, et pectus honestum.

Quo positis Patroa sedet Tritonia monstris.

45

Colla flagellabant rutilantes lactea crines,

Quos etiam molli lambebat circulus auro,

Sicque Deo similis faciem Rex inclytus armis

Instratum conscendit equum, phalerisque decorum.

Qualis Bucephalus, qualis memoratur Arion,

50

Qualis Xanthus erat, qualis Baliarchus Achilli,

Aut maris currus, qualis tibi Caesar in armis

Impatiens consortis erat, mansuetus amicis;

Talem insedit equum subiturus castra parentis

Rex generosus auis, comitum stipante caterua,

55

Egreditur portis, feriunt clangoribus auras

Aere tubae incuruo, raucos dant cornua cantus,

Armiger ante suum fert arma micantia Regem.

Qualia Lemniacis aiunt fabrefacta caminis,

Et quibus indutus Pelides Troas agebat.

60

Sub domino praeludit equus, cursumque minatur

Frena ferox mandens, aurasque hinnitibus urgens,

Ac si Mars premeret calcaribus ilia, tanto

Suffectura Deo spacianti ad Strymonis undas,

Ipse tamen duris reflecteret ora lupatis,

65

Insultet sonipes animoso pectore Dimos.

Sic Rex uectus equo patris ad tentoria uenit,

Non expectatus, quamuis praenuncia fama

Hesterno uulgata die, nec credita, magni

Attentas etiam mouisset principis aures,

70

Incolumem natum reddi, cum crastina surget

Terris orta dies, Brugasque uenire precatum.

Quo uiso attonitos subitus stupor occupat omnes:

Mirantur, Regemque uident, Brugasque sequentes,

Vixque suis oculis credunt, ceu somnia eburnas

75

Nunc spectent egressa fores liquentia manes

Tartareos medio sub sydere noctis opacae,

Atque suos falsa ludant sub imagine sensus.

At tibi, cum natum uidisti, maxime Caesar,

Venisse incolumem, maduerunt lumina fletu,

80

Tantaque sollicitum tentarunt gaudia pectus,

Quanta olim mouere senem, cum uenit Vlysses,

Quattuor exactis per bella, per aequora lustris.

Tu natum reducem manibus complexus utrisque

Oscula anhela dabas, longaeuus qualiter Aeson,

85

Raptor ut ad patrias Phryxei uelleris oras

Venit, et Adriacos pulsauit remige fluctus

Seruato, magni superatis fluctibus Istri,

Alpinisque iugis, per quae uel nobilis Argo

Traiecta est humeris ad Iapidis aequora ponti

90

Oscula mille dabat post tanta pericula nato

Aeson, ac superis reddebat uota secundis.

Non aliter Caesar soluebas debita magno

Sacra Deo supplex pro nato sospite ad aras:

Hic merces Arabum incensis altaribus ardent,

95

Quaesitaeque preces fiunt, dum thura cremantur,

Quales conueniat tanto pro munere reddi.

Praeterea auditis breuiter pro tempore Brugis,

Vix tum speratam pacem, ueniamque dedisti.

Ante oculos uersata tuos clementia, sensus

100

Commouit placidos, subiit pietasque fidesque,

Ac toties magnis uirtus spectata periclis,

Et iunctae pariter mentem flexere sorores,

Vt citra inuidiam Brugis ignoscere posses,

Quae tibi perpetuas pariet clementia laudes,

105

Et fama implebit, titulisque sonantibus orbem.

Bella gerant alii; placidae tu pacis amator,

Tu fidei cultor, tu mentem proximus astris

Cuncta uides coeli fatorum arcana mouentis,

Non te perturbant fluctus, saeuaeque procellae

110

Rerum humanarum. quin tu maiora sedendo

Saepe facis, quam qui crudelia bella secuti

Per tristes hominum clades, saeuosque furores

Ac uarias mortes, humana negotia miscent,

In te iustitia est, placitaeque modestia uitae:

115

Raro belligeras, raro descendis in arma.

Quis neget, aut ideo contemnat Caesaris acta?

Si non plus laudant irati praelia Nerei,

Quam cum prostratus toto silet aequore pontus:

Nec magis hybernae saeuissima frigora brumae,

120

Aut tristes pluuias, quam uerni temporis auras,

Quamue serenati mirantur sydera coeli.

Quis nisi sit demens, ergo tua tempora Caesar

Accuset, raro quod te iuuat arma mouere?

Quod tibi non placeant caedes, non tristia Martis

125

Vulnera, non mortes hominum, non bella furoris

Impia terrifici? Verum si forte coactus

Vltrices aquilas ad Martia facta mouere,

Dii quantus saeuos ultor consurgis in hostes,

Siue opus in longum cunctando ducere bellum,

130

Siue erit in dubiam subito concurrere pugnam:

Illic siue moras Fabii siue utile rebus

Consilium Ausoniae superas, hic Caesaris illos

Ad pugnam ardores, ubi posceret alea fati,

Praecipitesque moras, ac festinata periclis

135

Facta per ancipites abrepto tempore casus.

Testes sunt Brugae subito qui Marte coacti

Post Regem Ausoniae deductum in castra parentis,

Caesaris ante pedes ueniam meruere precando.

Illum igitur fortes antiquo more phalanges,

140

Illum Ductores, illumque exercitus omnis,

Aeneadum Regem laeto clamore salutant,

Ac certum imperii columen, fideique futurum

Auctorem Christi, qualem non uiderit orbis

Ab coepto imperio. Tum Caesaris arma secuti,

145

Iuratosque Deos socii gratantur utrisque;

Regi priuatim, quod in ista luce manere

Maluerit, duro quam uitam abrumpere ferro,

Quamuis extollant rigidi pia facta Catonis,

Horruit ille minas, ac longam Caesaris iram,

150

Non oppressorem patriae, non caede madentem

Sustinuit Magni, uenturaque facta uidere.

Plus tamen est saeuos durando uincere casus,

Ac rerum expectare Vices, quam fata subire;

Et fugere indignos ascita morte labores,

155

Vel miscere domos luctu, uel funere magnum.

Hoc animo uixit post tristia praelia Magnus,

Aemathiosque ducum spumantes sanguine campos,

Prostratasque acies, direptaque castra suorum

Vidit, et ultorem sese promisit iniquae

160

Fortunae, quamuis longinqua per aequora uectum,

Post uisam celeri et laudatam remige Lesbon,

(Pro scelus) ad Pharios illum ferus hauserit ensis

Sic etiam Varro Cannarum in strage superstes

Maluit esse, iterum qui turmas caede madentes

165

Colligere, aut posset magnas audire ruinas

Hannibalis, quondam si quid fortuna moueret,

Aduersi. Tyrios etiam mersura furores,

Horum facta ducum maiori laude secutus

Rex nouus Ausoniae, Brugarum fortiter iras

170

Pertulit insanas communi fraude retentus.

Verum non ideo turbauit fata decusque,

Aut binis acies pugnataque praelia lustris,

Quorum sunt testes Morini, fortesque Sycambri,

Celtarumque genus durum, Batauique furentes,

175

Ac plures alli, gentes quas fortiter armis

Contudit, ac uictas frenis parere coegit.

Quas tibi nunc ferrem numeris, faustissime Caesar,

Sed mea fessa chelys requiem, sertumque reposcit,

Si tibi, si regi cecinit per carmina laudes,

180

Et tua maiores auertunt pectora curae,

Quas propter longis superasti tractibus alpes,

Italiam uisens iterum, tua regna, decusque

Nobile terrarum, cuius te splendida honorat

Gens Venetum, nullis per bellica facta secunda

185

Regnis, ac praesens meritos largitur honores.

Tu mihi testis ades Veneta legatus ab urbe,

Antoni Boldae clarissima gloria gentis,

Et lux et Veneti non ultima fama Senatus.

Verum tempus erit, cum me tua bella sonantem,

190

Germanasque acies iterum mirabitur orbis,

Quo se cunque dabit maiores tempore uires,

Et sperata meos hilarabunt otia uultus:

Quae solus praestare potes, qui sponte dedisti

Nunc iterum crines circum mihi serpere lauros.

195

Quare uiue precor, totos et Nestoris annos

Transcendas uenerande senex, omnesque Sibyllae

Titonique dies, quamuis te regia coeli

Optet, et inuideat terris tua numina Caesar.

Et tu qui Comitis sacrum largiris honorem,

200

Caesareaeque domus titulos, nomenque per aeuum,

Maxmiliane, tui decus et uerissima secli

Gloria, belligerum cui nuper tradidit ensem

Caesar, et Ausoniae concessit iura coronae,

Victricesque aquilas, etiam maiora daturus:

205

Viue diu faelix, ac tantis suffice regnis,

Vt te fama uetus longum diffundat in aeuum,

Et pater in diuos tandem uel in astra receptus

Gaudeat imperii titulis succedere magnis,

Ac Pellenaeos factis aequare triumphos,

210

Donec regnanti uictus tibi pareat orbis.