Battista Mantovano exhortatio ad reges christianos, 3

Reference basis text: L. Cupaerus, 1576

Editing of the digital edition: N. Ruzzenenti


3. AD REGEM ROMANVM

Et tu bellipotens Romani Caesaris haeres

Quae sequitur magnis dominans Alemannia capis.

Ah miseris fer opem rebus tibi supplicat orbis

Totus, et oppressae gentes, reminiscere quanto

5

Maiores splendore tui tenuere Latinum

Imperium, quanta cum Maiestate sedebant

Illo in sublimi solio, cui purpura Regum

Subdita. Contemplare quibus successeris, orbem

Terrarum ditione tui tenuere parentes

10

Tu super arma sedes, Mars et Bellona ministri

Sunt tibi. Tu debes gentes frenare superbas

Exi in bella igitur, neu cede laboribus ullis.

Est merito tuus hic sudor. Tu luna sub alto

Sole means, Solem acceptum per nubila noctis

15

Telluri rursum infundens, regnare tenebras

Obscurumque chaos prohibens. Duo maxima mundi

Lumina terreni duo vos. Sunt sydera Reges

Atque potentatus, quantum vigilantia rerum

Influit in partes, Votis cura omnia circum.

20

Te Caesar meminisse decet quae mystica dudum

Te regnante Deus tua per Germanica regna

Signa dedit. Videre urbes descendere coelo,

Ac membris haerere hominum formata repente

Instrumenta, quibus mortem superum atque hominum Rex

25

Pertulit, ut flagrantem animis spoliaret avernum.

Nec tibi res audita, tuae haec miracula crebro

Conspexere acies, totis Germaniae campis

Horrifico concussa metu suspiria et altos

Cum lachrymis traxit gemitus. Cum cerneret artus

30

Sponte notis inscribi istis, ac monstra videri

Talia membratim coelo delapsa sereno

(Sic etiam primus Caesar Germanicus olim

Vidit Otho pluere ex astris horrenda cruentas

Signa eruces) gelidique immensum marmoris orbem

35

Nimbosis agitatum Austris et grandinis atro

Turbine, fulgetris crebros iaculantibus ignes.

Haec tam mira tuis coelum portenta diebus

Non frustra ostendisse reor, neque vana putare.

Possumus haec ostenta, Deus quae effingere solus

40

Non natura potest. Alii praesagit Vates

Dent meliora mihi, mea quid mens augurat hoc est.

In solitae rerum effigies quas non color unus

Finxerat, ad mentem revocant, nec te sinit esse

Immemorem Caesar Christi clementia, quantum

45

Ipse tibi et cunctis studuit mortalibus olim

Supplicio affectus tam iniusto, et turpi et acerbo.

Et quantum conari opus est contra impiat regna.

Quae Christo parere negant, Thracumque Arabumque

Certa igitur magni pro maiestate Tonantis.

50

Quod si belligeras metuis tibi defore gentes,

Aspice quam validis Mavors tibi militet armis.

Gens fera contemptrix animae, consueta per Alpes

Figere capros, certare ursis, nive candida semper

Per iuga veloces cursu praevertere cervos,

55

Helvetii dura acuunt venabula, et enses.

Iam Burgunduae equum dorso cataphractus in alto

Splendicat, ingentemque super femur erigit hastam

Aspice ut Istevones rapido gens proxima Rheno

Strenue in arma volent, tardat mora nulla Bathanos

60

Qui cinguntur aquis, retinet mora nulla Sicambros.

Quid memorem Carthos? Quid Retia castra? Quid arma

Norica? Vindelicae quid fortia pectora gentis?

Quid Fricas Caucasque domos, et inertia arantes

Littora Chaeruscos? Nec vos gens ultima Cymbri

65

Segnities damnat, latum vos fama per orbem

Praedicat altanimos, vos explantare Latinum

Rem memorant ausos, belloque incessere Romam.

Huc geminas attolle acies. Amplissima cerne

Regna Svevorum, quae Vistula claudit, et ingens

70

Oceanus, Vada Danubii, confinia gentes

Tot complexa, sinu immenso excurrentia longe.

Hinc tua populi veniunt ad signa, tot urbes

Quot censere labor, quot connumerare molestum

Hinc Emunduri quos praeterlabitur Albis.

75

Hinc venit excrescens in grandia corpora Guto,

Adde sub Arcturo positos, gelidaque sub ursa

Elmeones, Quados torvoque et Saxonas ore.

Sennones his adiunge, quibus pro legibus arma.

Ecce quot ardentes tibi Marcomana iuventus

80

Expedit ad Solem ferro radiante maniplos

Ad tua Basternae properant vexilla secures

Aspice sublatas virides splendere per agros

Omnibus his durati auris Borealibus artus.

Atque pares animi, membris crudi atque feroces.

85

Festinant Daci atque Dahae gens aspera cultu,

Asperior victu, pugnacia asperrima dextra

Ecce sagittiferos Anarinnas, ecce Caritnos

Quis furor armavit? Iamdudum in bella coacti

In te coniiciunt oculos, si lumina nutu

90

Moveris exiguo, Venient in bella Croati,

Corvinique genus, si vera est fama, Valachi

Et quicquid longus populorum interfluit Ister .