3. EIVSDEM EPITHALAMIVM IN NVPTIIS PTOLOMAEI FRATRIS,
ET DOROTHEAE VALENTIS

Exultemus, adest longum expectata voluptas,

Et votis optata dies, laetatur Olympus

Omnis, et expulsa coelum caligine parcit

Imbribus, arrident terreno sydera mundo

5

Omnia, et in terris aliquid laetabile cernunt.

Aemula fraternis radiis argentea luna

Gestit, et acclivis converso leniter orbe

Quo defertur, agit bigas et lora deorsum.

Tangere iam montes, et iam lapsura videtur

10

Endymione aliquid magis exoptabile nacta.

Qui modo trans Indos, et trans Garamantica regna

Sol urgebat equos, verso iam concitus axe

Nos petit, et plures lucem producit in horas,

Ac nova tam nitido praetendit gaudia vultu.

15

Et quanquam modo regnet hyems, quae solvere ab arcto

Acre gelu solet, et nivibus abscondere montes,

Et campos sepelire, tamen clementia quaedam

Verna fovet terras, glacies vix asperat amnes

Sarmaticos: Rhodope vix frigora sentit et Aemus

20

Thracius, in pontum Tanais cursu exit aperto,

Arva virent, elementa silent, atque ocia ducunt.

Aera non vexat Boreas, nihil aequora clamant.

Incubat Halcyone clausis tutissima ventis,

Vxorem duxit Ptolemaeus, et omine tanto

25

Omnia significant felix faustumque futurum.

Exultemus, adest longum expectata coluptas,

Et votis optata dies. Hymenaee coronis

Cinge caput, vireant redolenti tempora myrto.

Et properans ad festa veni. Te laeta iuventus

30

Iam choreas initura vocat, duc organa tecum,

Duc citharas, praeeunte move tibicine gressum.

Saltent ad numerum comites: Thyasosque frequentent.

Exultemus, adest longum expectata voluptas,

Et votis optata dies, altaria flammis

35

Incipiant lucere novis, aulaea ministri

Per delubra ligent, tepeant ardoribus arae

Vndique thuricremis, et cingite limina fronde.

Importate Tymum, croceoque inspargite rore

Sacra pavimenta, et redolens humus halet amomum.

40

Hic nihil est quod sit divis grave, non vetat ista

Gaudia relligio, res consentanea magno

Ista Deo, sine qua rerum natura periret,

Et paucis hominum genus evanescere annis.

Connubium divinum opus est, contemnere certe

45

Grande nefas, quod tam praestans absolverit author.

Vt terrarum orbem stellanti inclusit Olympo,

Atque novum terris hominem praefecit et undis,

Quo series aeterna foret, connubia campis

Fecit in Elysiis, sexumque adscivit utrunque

50

In coitum pater ipse suo solenniter ore.

Ista propagandis fecit medicamina rebus,

Hinc homines, hinc heroes, hinc semideum gens,

Et qui regna tenent magni coelestia divi

Indigetes, tutellares, sanctique penates.

55

Nam neque quod finxit quorundam inscitia, Cecrops

Connubium primus statuit, nec fronte biformi

Est ideo, Deus, ipse Deus connubia fecit.

Exultemus, adest longum expectata voluptas

Et votis optata dies, properate sorores

60

Gratiae ab Orchomeno, tu primum Aglaia decoro

Laetitiam prae te ore ferens, tecumque Thalaea

Cincta sacrum viridi strophio caput: Euphrosyneque

Laeta genas, laeta os roseum vaga lumina laeta.

Dorotheam tu diva refers, sic ista venusto

65

Splendicat aspectu, furata Cupidinis arcum

Atque facem, ferit, incendit, sponsumque triumphat.

O germane igni potis es ne obsistere tanto?

Subtrahe te pugnae, blandae praecordia flammae

Corripient, tanto nec erit modus ullus amori.

70

Tantus amor vitium, ratione potentior aufert

Iudicium, memor Alcidae compesce furorem.

Nec perge insidiis arcem expugnare nec armis

Ante diem, tali tibi nulla licentia furto.

Nil sperare potes, legem patiare necesse est.

75

Sancta parens natae custos acerrima clausit

Omnem aditum Veneri, frustra conabere, mater

Docta pudicitiam natae incubat, atque obit Argum.

Nec tamen est sponsae tua forma innoxia, vultus

Sentit et ipsa tuos, et coeco vulnere languet.

80

At virgo est, animum cohibet pudor, et minus audet.

Simplicibus pavor est custodia magna puellis.

Laeta dies aderit, patientius urere, tempus

Proximat, interea legem patiare necesse est.

Parva futura mora est, hoc expectare mereri est,

85

Et facit, ut nequeat res expectata negari.

Exultemus, adest longum sperata voluptas,

Et votis optata dies. Accurrite Nymphae

Pierides, nimio dum languet amore, clienti,

Qui bene de vobis meritus, succurrite, dignus

90

Vestra ope est, sacri non est novus accola fontis:

Scitis enim quantam teneris impendit ab annis

Vestro operam studio, quantum profecerit inter

Aonios montes et valles Aganipaeas.

Ducite in his tantis clavum ne deserat undis,

95

Vitet Abydeni iuvenis miserabile fatum,

Et veniat spectata viis ad gaudia sanctis,

Improbitas odiosa Deo est, sine lege voluptas

Est scelus, et naturae hominum contraria labes,

Coelestem in nobis deformatura figuram.

100

Coniugis in gremium nunquam petulanter et aestu

Nequitiae fas est descendere, fraena furori

Ponat, honestatem veneri memor ante ferendam.

Prolis amor sexus et non lascivia iungat.

Sic poterit longos soboles evadere in annos.

105

Exultemus adest longum expectata voluptas,

Et votis optata dies, proferte ministrae

Ornamenta domus, pictisque tapetibus aulas

Sternite, et historias veteres appendite circum

Atria per thalamos, confundite cinnima nardo,

110

Assyriis styracem calamis, opobalsama Cypro,

Quicquid odoratum vendit peregrina Damascus

Frangite, titillent omnes sua gaudia sensus.

Sericeae promantur opes, quas Pamphila fertur

Invenisse, fluat circum lactentia membra

115

Instita Sidonium quae bis potaverit imbrem.

Primus ut in varios flores sese induit annus,

Sic ornanda togis melior melioribus aetas.

Annus enim docet ornatus, Ver purpurat agros

Luxuriose, aetas minus est lasciva, decorem

120

Incipit Autumnus deponere, Bruma senilem

Contrahit aspectum, piceoque operitur amictu.

Sic rerum natura parens documenta ministrat

Omnia, vult operum nobis exempla suorum

Esse rudimentum vitae legisque ferendae.

125

Pendeat ergo humeris usque ad vestigia lato

Orbe pedes fugiens, auro aspera et ignea cocco

Laena decus nuribus quod misit Iberia nostris.

Corrigat auricomum caput intra retia mater

Aurea divitiis rubri baccata profundi,

130

Pendeat a iugulo. iugulo quod eburnea vincit

Signa, lapis seu ros, qui Cythereide concha

Vaicus est semper, traxitque vocabula ab uno.

Pendeat, et fulvo demissus ab ubera filo

Quando inter matres incedit ab orgia Virgo,

135

Gaudeat alterno pectus contingere plausu.

Praemia servando sunt haec donanda pudori.

Hac emitur mercede fides, amor artibus istis

Incrementa capit, duo corda feruntur in unum,

Quod pietas aeterna liget, nullo ante sepulchrum

140

Dissolvenda modo Deus haec consortia fecit.

Exultemus, adest longum expectata voluptas,

Et votis optata dies. Pulcherrima certe

Copula, quae claras aeterna in foedera gentes

Contrahit inspirans unam in tot pectora mentem,

145

Vnum animum, sensumque unum. Memorate parentes

Virginis atque viri res congrua, sed labor ingens,

Et maior quam nostrae ausint assumere vires.

Fas tamen est utrinque aliquid decerpere cursim.

Mantua Dorotheam genuit pater illius ortus

150

Classibus e primis generosa a stirpe Valentum

Primatum de sorte fuit. Domus ista superbis

Inclyta maiorum titulis, rerum inclyta grandi

Copia, et immensis opibus, laetissima campis.

Praedia frugiferis nequeunt iuga scindere centum.

155

Semiferas pecudes quae pinguia pascua tondent

Non numerat pastor, Dominis incognita summa est.

Mater ab armigerae demissa pro pagine Parmae

Hinc Bravios habent, inde Lupos, in stemmate fulgent

Ora virorum magnos vultu referentia reges.

160

Viraque bellipotens soboles, et idonea Marti,

Vtraque maiorum superant monumenta per urbes

Ausonias, ubi cum fremerent crudelia quondam

Bella, virum validis virtus inclaruit actis.

Vrbs fuit antiquis Sorae cognomine Volscis

165

Soranis genus unde Lupis, sic regia proles

Quae tenuit Soram dicta est, hos expulit illinc

Barbara gens Libyco quae quondam erupit ab austro

Campanosque gravi pressit ditione penates,

Et Calabros usque ad Siculae confinia terrae.

170

Fata Lupi errando passi inconstantia, tandem

Parmensi sedere solo, fuit hospita Parma

Longo actis errore viris, Sorania testis

Castellum quod adhuc superest de nomine Sorae

Nomen habens, ubi parva tenent, sed ditia regna.

175

Haec super illustri Nymphae recitavimus ortu.

Nunc Ptolemaee tuae gentis fastigia tangam

Atque meae, genus est nobis commune duobus.

Strenuus et rigidis gaudens Antonius armis

(Hinc satis ordiri est, ne longa ambage feramur)

180

Venit ab Hesperia magnis cum heroibus. Ipse

Nanque erat Alphonso regi cum in regna veniret

Parthenopoea, comes, comes indivisus, et inter

Bella latus regis tegere ac munire solebat.

Rex iter adversum passus Genuensibus armis

185

Praeda fuit, captus cum rege Antonius armis

Magnanimos proceres (sic illum fata tulerunt)

Venit ad Insubres, et tanti magna triumphi

Pars fuit. Insubrum Domino fortuna Philippo

Sic blandita, quid est multis opus? Omnia vertit,

190

Quicquid est, cui dant homines cognomina sortis,

Fortunamque vocant, et re dominatur in omni.

In sua regna abiit libertate potitus.

Ad Ducis ascitus magno aere Antonius arma

Floruit extemplo, longe lateque per omnes

195

Insubrum Lygurumque urbes sua nomina mittens.

Aequiparabat enim facunda Nestora lingua,

Hectora vi. Laaertiadem prudentia et astu,

Ipse igitur ducens senas in praelia turmas.

Ibat per Venetos, Cenomana per oppida victor.

200

Bethycus hic fuerat, civis tibi Corduba, vatum

Corduba multorum mater celeberrima, ab ipso

Petrus, et a Petro venit Ptolemaeus, et ampla

Nostra domus pollens numero fratrum atque sororum.

Haec de patre satis, superest materna propago,

205

Clara opibus, clara ingeniis, clara ausibus altis.

Neve per ambages fluat insinuatio longas,

Brixia progeniem longo iam tempore Maiam

Novit, et auspiciis eius foeliciter aucta est

Publica res, fuit ex Maiis qui moenia quondam

210

Restituit tua iam senio labentia longo

Brixia, qui propriis argentea flumina duxit

Sumptibus, et riguos misit per compita fontes.

Iste idem meritis decus exposcentibus illus,

Venit ad imperium patriae, populoque volente

215

Et princeps et pastor erat, nec iustus alter

Ante gubernavit, nec post sua tempora rector.

Nec res teste caret, veteri certissima famae

Magna fidem faciunt illam monumenta per urbem

Visa istis paulo ante oculis, quid tanta moramur?

220

Hic quoque maiorem patriae meditatus ad usum

Grande opus, exhausit vitrei vasa lucida Clesis,

Atque novis fluvii partem decurrere ripis

Fecit, ut invictas saliens ferat alveus ornos,

Et sola currentes potent sitientia rivos.

225

Haec est Maia domus pollens propagine tanta

Tot claris ornata viris. Constantia mater

Hinc Germane tibi nuribus praelata pudicis

Hactenus ista super domum paritate duarum.

Exultemus, adest longum expectata voluptas.

230

Et votis optata dies, cunabula ferte

Picta Nurus facta ex citro niveove Elephanto.

Tempora textrices Nimphae perdite bissum

Pectite, quae parvo faciat preciosa cubili

Stragula, et infanti tepidaria vasa lavando

235

Quaerite. Iampridem iubet haec Lucina parari.

Haec est terra ferax, concepto semine multa

Fruge redundabit, Domino impletura quotannis

Horreat, tam pinguis, tantaque uligine laeta est.

Tam vigil ad tenerae cultum telluris arator.

240

Iam nutrice opus est, cui plurima murmure dulci

Naenia, quae placidum sciat incantare soporem,

Et cui sint mammis lactentia pectora plenis.

Fiat Alexicacon, teneros fascinet artus

Noxia Strix. Date cervicem coralia circum

245

Ter cruce signantes, et baccare cingite cunas.

Exultemus, adest longum expectata voluptas,

Et votis optata dies. Hymenaee venito

Ocyus, ante fores iam pronuba, iam paranymphus,

Atque alacres Nymphae, laetoque Thalassius ore.

250

Iam sua differri sponsus solatia dudum

Atque trahi in longum queritur sua gaudia, iusta est

Ista querela, Padus pleno premit aequore ripas

Vndique nec tantam undarum vim sustinet agger.

Iamdudum positis fumant convivia mensis.

255

Ingredere ad plenos tempus discumbere discos.

Omnia laetitiam resonent, natura iugali

Instauranda thoro nobis nova gaudia mandat.

Ingredere, hic omnes Genio indulgere paramus

Quando optata dies, quando expectata voluptas

260

Venit, et ingressa est victo ratis aequore portum.

Altera laetandi de munere Principis orta

Causa meas subito volat (exultemus) ad aures.

Dicitur (o pietas indulgentissima) princeps

Te magno decorasse suae cognomine gentis.

265

Quid donarat opes (o magnificentia nunquam

Admiranda satis) qui te illustraverat auro,

Coniuge qui tali foelicem fecerat, ipse

Te generis splendore sui radiavit, et isto

Induis heroem quasi transformatum honore.

270

Nil magno satis est animo, cum magna dedisset,

Magna suum quia non aequabant munera amorem,

Adiecit maiora, etiam maiora daturus

Si fortuna sinat. Te clementissimus emit

Tot meritis princeps, teque in sua viscera traxit

275

Coniuge, divitiis, fortuna et honoribus auctum.

Te decet aeterno grates persolvere Patri.