2. triumphus et vita Mathyae regis admiranda,
versu heroico percursa
Magnanimi aeternos regis memorare tryumphos
Gestaque pindaricis numeris scribenda Mathyae
Fert animus; sed nil vestro sine numine tentem,
Pyerides. At tu, princeps, mihi pande recessum,
5
Calliope, ut liceat penetrare Helicona sonorum
Parnasique sacras haurire biverticis undas.
Virtutis iam mater erat praesaga futurae:
Se parere ingentem clipeum per somnia vidit
Ex adamante, trucis quo tela immania turci
10
Pannonia arceret procul et contemneret hostem;
Ac prodire suis validam genitalibus hastam
Cernebat, cuius tremeret Germania motu,
Illiricae Venetumque urbes ac Thracia fortis,
Pontus et Euxinus vertebat terga pavore.
15
Omnia victori redeunti ex hoste marito
Grandia conceptae narrat miracula prolis
Alma parens certumque ducem regemque futurum
Vngariae affirmat, quo non foelicior alter
Sit regum, insignis pariter pietate vel armis.
20
Subrisit coniux uxorisque omine laetus
Expectat tacite maturi tempora partus.
Fraterno postquam novies sua cornua Phoebe
Lumine complevit, materna prodiit alvo
In lucem egregius signis regalibus infans,
25
Cui nomen genitor divina sorte Mathyam
Imponi iussit. Vix prima adoleverat aetas,
Artibus ipse bonis pueriles imbuit annos:
Romanum eloquium didicit clarosque poetas,
Historicosque omnes miro pellegit amore
30
Evolvitque sacrae divina volumina chartae;
Inter et aequaevos nuda luctare palestra,
Sparthano de more, puer, dorsoque volantis
Vectus equi in parvos didicit deflectere giros
Quadrupedem indomitum, iaculoque insignis et arcu
35
Parthorum certas potuit superare sagictas.
Bellorumque omnes artes iuvenilibus annis
Edoctus, meruit pugnae sub patre Ioanne,
Ductore insigni, quo non praestantior armis
Dux fuit et nulli in bello velocior astus,
40
Cum metus urgeret, nullique audacia maior.
Sub tali ac tanto princeps genitore Mathyas
Edoctus, merito regni iam dignus habenis
Visus erat; sed livor edax post funera patris
Egerat extorrem profugumque in carcere regis
45
Externi. Tantum potuit sua cognita virtus
Et caeleste Dei donum et solertia matris,
Pannoniae ut proceres dominum regemque crearent.
Extemplo velox it cuncta per opida rumor
Principis electi, magnus quae perluit Ister.
50
Tunc subito ingenti certatim gaudia plausu
Efundunt laeti populi iuvenesque senesque
Solemnem coluere diem regnique coronam
In patriam nondum regi misere reverso.
Nam, spectata ducis virtus moresque probati
55
Magnifico quales poscas in principe, cunctas
Amovere moras. Primus sua tradere iura
Quisque sibi accelerat, velut esse culpa secundum
In regis iurare manus. Ruit undique vulgus
Visendi studio et dextram contingere certant.
60
Foelices illi qui sunt rectore sub uno
Praestanti! Hunc proceres et plebs ceu numen adorent,
Qui bello fortis surgentes arceat hostes
Quique regat iustus populos in pace quietos.
Talis magnanimi proles generosa Ioannis
65
In regnum Vngariae est populo plaudente reversus.
Nec spes decepit. Subito namque expulit omnes
Infames nullumque suis est passus in oris
Sistere qui veluti saevae contagia pestis
Exemplo posset sanctos corrumpere mores.
70
Praecipue furtis saevisque latronibus instans
Purgavit latos fines saltusque malignos,
Vt nunc per totum regnum secure, viator,
Carpere iter tutum nullo discrimine possis.
Mox etiam edicto lascivas respuit artes;
75
Iussit et indomitam pubem exercere palestram
In pratis magnumque Istrum tranare lacertis,
Quadrupedisque citi pronos decurrere dorso
Telaque torquere et gladios vibrare micantes.
Vngarus hanc unam didicit mavortius artem,
80
Militiam et grave Martis opus tolerare sub armis:
Vel cum bruma, gelu et glacie, compescuit Istrum
Alpigenamque Savum, rapidi vel flumina Drausi,
Seu cum torrentes exurit Sirius agros,
Sub galea divoque manent, exempla secuti
85
Principis invicti. Iam formidabile nomen
Pannonium cunctis populis lateque furentes
Invictosque olim Turcos reiecit ab arvis
Dalmatiae trepidosque metu disiecit ad Hemum.
At Danaum eversor, Scythicis qui erupit ab oris,
90
Turcorum princeps, nulli feritate secundus,
Turpe putans, populis a se iam mille subactis,
Vni terga duci dare, protinus impiger omnes
Imperii collegit opes magnoque furore
Dalmaticos populatus agros Drausique sonantis
95
Iam rapidas multis alis traiecerat undas.
At non conctatus nec segnis, martius heros
Robore collecto ruit obvius Vngarus hosti.
Nec mora fit pugnae: instructis exercitus armis,
Vt belli sonuere tubae, prorupit uterque
100
Et primum iactis obscurant aethera telis
Innixique hastis transfigunt pectora longis.
Exoritur clamor, crebris sonat ictibus aether;
Vt coiere manus, destringunt cominus enses
Fulmineos nudisque petunt mucronibus hostem.
105
Vngarus instat atrox, sed nec cessere latrones
(Sic scythico immanis fertur cognomine Turcus).
Hic quoniam Europae populos ditione subegit
Victor et egregiam Bisanti diruit urbem,
Secum indignatur quod pugnet viribus aequis
110
Accola Dannubii tentetque lacessere bella.
Vngarus at contra miles mavortius ensem
Fulmineum rotat et densas prorumpit in alas,
Turcorum assuetus rabiem frenare furentem;
Vertere terga hosti victosque excedere campis
115
Histricolae duxere nefas vix morte piandum;
Praeterea impellit chari praesentia regis.
Qui, qua tela videt densissima, primus in hostem
Vrget equum, scindit cuneos densosque maniplos
Disrumpit secumque viam mucrone patentem
120
Efficit. Vt fulmen nubes, ut chillo columbos,
Vt tigris pecudes, ut praeceps vertice saxum,
Vt sata prosternit plenus rupto obice torrens;
Sic Christi invictus ductor secat agmina ferro,
Nec iam Turcorum possunt durare cohortes.
125
Ceduntur pedites, versis labuntur habenis,
Castra petunt equites fusi valloque relicto
Per nota in patrias fugiunt compendia sedes.
Instat victor ovans noctesque diesque Mathyas
Multaque tardantum in latis dat funera campis.
130
Intumuit rapidus spumanti sanguine Drausus
Vorticibusque atris prostrata cadavera volvens
Alpigenam sanie maculavit decolor Histrum.
Nec iam contentus patrios defendere fines,
Dux alacer celsis munitas montibus arces
135
Teucrorum expugnat; caesis pulsisve colonis,
Opida christicolis et fido milite replet.
At scythici non dum feritas mollita tyranni
Excursare audet rursusque invadere fines
Dalmaticos tentatque Savum penetrare sonorum.
140
Horret adire tamen nec credere longius audet,
Pannonium totiens experta; binominis Istri
Robur et alba suis inhumatis ossibus arva
Formidat, nec, victa, potest absistere bello.
Verum, ubi nequicquam regem superare Mathyam
145
Regnator Troiae potuit, se vertit ad oram
Ausoniae socerique urbem expugnavit Idruntum
Placavitque italo Turcorum sanguine manes.
Tunc metus Hesperiae trepidas invaserat urbes,
Barbara gens tanto fuerat bacchata furore.
150
Dux Calabrum, suus affinis, fortissimus heros,
Collecto Ausoniae victrices robore turmas
Invasit retroque hostem detorsit in urbem,
Sed frustra inclusos munita obsedit Idrunto.
At rex pannonius socero miserisque Latinis
155
Mille viros misit, fortissima pectora bello,
Herbariumque ducem, quo non solertior alter
Nec magis assuetus Turcorum occurrere telis
Extitit. Adventu cuius conterritus hostis
Non ausus fuit in campos prodire, sed intus
160
Servabat tutos trepida formidine muros.
Tandem, ubi nulla fugae nec spes erat ulla salutis,
Tradidit Alphonso quas bello coeperat arces.
Servata est igitur per te, venerande Mathya,
Italia, horrendi extinguens incendia belli
165
Ac formidandae solvens primordia cladis.
Te quoque terribilem sensit Germania regem,
Ipse licet Caesar sumptis invaserit armis
Pannonios Federigus agros; Venetusque superbus,
Nequa tuas merces deferri possit in urbes,
170
Illiricos statione sinus observet et undas
Adriacas faveatque tuo contrarius hosti!
Tu tamen invictus partes discurris in omnes
Ac diversa simul pertentas proelia victor.
Nunc scythicos urges Belgradi ex arce colonos
175
Et simul ipsa tua pulsatur porta Viennae
Cuspide et immanes Dacos a finibus arces.
Te quisquis ledet, sciat irritare cabrones;
Nec iam sarmaticus gaudet bella impia Caesar
Te contra movisse: dolet pacemque reposcet,
180
Vt reor, et longo firmabit foedere pactum.
Salve, magnanimi proles invicta Ioannis!
Salve, bellipotens praesentis gloria saecli!
Tu, nazareni dux invictissime Christi,
Maumettis potes insanos frenare furores;
185
Tu sacrosanctae es fidei fortissimus umbo
Hastaque, nostra salus, at Turcis pestis et horror.
Quo nunc divinas percurram carmine laudes?
Quae quibus anteferam? Rerum me copia vincit.
Perstrinxisse sat est; forsan tua fortia facta,
190
Rex invicte, canam magni post proelia Carli,
Quae cecini multum insudans ter quinque per annos.
Ocia si nobis dederit Florentia mater
Qualia Mecenas, longo memorabilis aevo,
Virgilio tribuit, si non urgebit egestas,
195
Magna sophocleo referam tua gesta coturno.