29. ad Fanniam

Opposita quamvis procul in regione Canopo

      Vrbs teneat primum Cracoviana decus,

Multaque contineat mentes motura videntur

      Hospitibusque suis apta placere nimis.

5

Non me celicolum certantes montibus edes

      Turribus admotis pene sub astra movent;

Non arx Tarpeie vincens Capitolia rupis,

      Auratisque nitens curia culminibus;

Non privatorum sublimia tecta penatum.

10

      Augusta et populo menia tanta suo.

Egra sed absentem mea mens te respicit usque

      Et de te tacito pectore multa refert,

Nec desiderio nostro succurrere quicquam

      Substinet aut curam detenuare tui.

15

Omnia mi sordent preterquam vivere tecum

      Atque frui facie luminibusque tuis.

Nunc miser experior fuerint que gaudia per te

      Atque voluptatum copia quanta mihi!

Heu sine te quales patior, mea Fannia, noctes,

20

      Heu quales cogor nunc tolerare dies!

Non locus aut tempus non res valet ulla quietum

      Reddere, non minima parte levare mali!

Quicquid prospicio quicquid defertur ad aures

      Dat lachrimis vires materiamque meis!

25

Illa mihi minime tristissima tempora solum

      Illa umbram exigue pacis habere solent,

In quibus ante oculos, veluti modo facta, reponit

      Mens mea que tecum leta fuere mihi!

Sarmaticus Thiras ceu Tusco gratior Elsa

30

      Axiacusque Arno visus amabilior,

Vtque nives glaciesque magis calcare libebat

      Et loca iuncta antris e quibus exit hiems,

Quam prope perpetui veris violaria amenum

      Florentinorum quanta habet imperium!

35

Nam tuus ex animo patrium exturbarat amorem

      Preque tuo invisum fecerat omne solum.

Tu mihi mater eras, tu fratrum turba meorum,

      Tu pater et quicquid terra paterna habuit!

Divitias pre te poteram contempnere Crassi,

40

      Nobile et Attalica quicquid in ede fuit!

Abstulerit fortuna mihi licet omnia secum

      Dicebam: "Miserum te tamen esse nego!"

Plus est quod dederit quam quod male fida recepit,

      Hactenus insultans si mihi seva fuit!

45

Et me cum cara sinit hic agitare puella,

      Oblitum rerum quas rude vulgus amat,

Fecerat illa quidem, sed non sua commoda novit

      Mens casum placide nescia ferre meum!

Sed gravis illius cespes decumbat in ossa

50

      Et non felici pondere terra tegat,

Qui genus humanum, silvis et rure beatum,

      Inclusit septis oppidulisque prius

Edocuitque domos gelide contempnere rupis

      Et "Pudor est nullos - dixit -habere lares"!

55

Inde auri pretium natum, tellusque resecta

      Limitibus certis paruit agricolis,

Et sibi non notas vidit timuitque carinas

      Nereus atque imis condidit ora fretis.

In bellum coiere manus, atque omnibus olim

60

      Publica materiam terra dedit scelerum.

Tunc inopis ditisque prius non nota per orbem

      Nomina ceperunt pondus habere suum.

Distinxitque illos aurum, pars pessima rerum,

      Quos natura simul iusserat esse pares.

65

Cumque suos numeros impleret cana senectus

      Mortis et in terris unica causa foret,

Incubuere vie properandi ad tartara mille

      Quas mare, quas tellus, quas dedit ira nocens.

Nec satis est ferrum, pestis, dolor, ignis, egestas,

70

      Et causam quicquid mortis habere potest;

Quinetiam leges quibus est phas iusque necare

      Per populos passim divitis archa tulit!

Quo properare paras, auri furiosa cupido?

      Vomere sit terram sollicitare satis.

75

Quid furis et Stygia fossas agis altius unda

      Aurata ut populus te colat in tunica?

Tutius Arthoas hyemes villosa repellet

      Pellicula et stimulos detrahet invidie!

Quod satis est ultro pariet fecundus agellus;

80

      Quid tibi quod voluit terra latere cupis?

O, ego quam vellem natum me moribus illis

      Cum pudor in parva non fuit esse casa;

Cum dare castaneas licuit nuculasque puellis

      Et corna et lactis pocula plena novi;

85

Cum, siquis potuit cum nido afferre palumbos,

      Mercedem doni basia mille tulit;

Et fuerat dives tenerum qui mitteret edum

      Limina qui domine luderet ante sue.

Tempore si tali natus, mea vita, fuissem

90

      Non sine te tristis sollicitusque forem.

Sed quocumque orbis latitares margine tecum

      Implerem vite tradita fata mee!

Nunc ego luxuriam secli damnare maligni

      Cogor et alterius non bene facta queri,

95

Devoveoque patrem qui me, cui vivere in agro

      Vtile erat, sterili perdidit in studio!

Ingenuasque artes puerum didicisse coegit

      Et dixit: "Veniet nomen in ora tuum.

Hinc tibi divitie vivo, mihi crede, dabuntur;

100

      Hinc tibi, post funus, fama perhennis erit".

Pace tua, genitor, liceat dixisse: "Quid auram

      Nominis eterni, quid mihi dicis opes?

Est modicis contenta satis natura minusque

      Affectat cuius possidet archa minus.

105

Nec mihi venture tanta est post fata cupido

      Laudis, dum vivo, quod miser esse velim.

Quid mihi si referent de me placitura nepotes,

      Cum possit vite penituisse mee?

Quam satius fuerat Cererem coluisse magistram

110

      Et thauros pando supposuisse iugo!

Nil nisi Castalias undas laurumque poetis

      Pyeridum quevis quod dare possit habet.

Ista iuvent alios ventosaque murmura fame,

      At mihi pro lauro det sua farra Ceres.

115

Depositisque sator vitis mihi vina cothurnis

      Exprimat et prelis instet utraque manu.

Audiat adversa faunus de rupe canentem

      Cum redigam pastos, nocte iubente, boves!

Parcite, vos capti vite civilis amore,

120

      Rusticula oblector simplicitate magis.

Nec si forte velim possum contempnere villas

      Cum mea iampridem rura puella colat".

Hec ego sive dies instet seu tempora noctis

      Non intermissa, Fannia, voce queror.

125

Et citius quondam visus decurrere mensis

      Quam nuper spatium quod capit una dies.

Et puto, si quando facient me fata beatum

      Et tua forte iterum visere tecta dabunt,

Non me cura mee patrie, non cura parentum,

130

      Non quicquid totus nobile mundus habet,

Abstrahet, aut tantos adiget me nosse dolores

      Te sine nunc quantos, Fannia, substineo.

Sed quam iocundo peragam tua iussa labore

      Te que meam dominam dicere letus ero;

135

Tunc servire mihi nulla mercede placebit,

      Tunc cupiam famuli nomen onusque tui:

Sive velis pecudes pastum producere mane,

      Arripiet primo sole sinistra pedum,

Dextraque vimineas crates a limine septi

140

      Tollet, ut accipiant roscida prata greges;

Vomere fecundas seu me proscindere glebas

      Iusseris et sulcos spargere seminibus,

Triptholemo melius studium me noscere aratri

      Et Cereris dices semina iacta manu;

145

Vtilibus ramos nocuos mihi falce secandos

      Dixeris, ac umbra poma levanda gravi,

Vertumno arboreos cultus didicisse magistro

      Cogeris docte dicere ab arte manus;

Te mandante libens truncas a fulmine quercus

150

      In collo referam nocte vocante domum.

Denique quicquid erit per quod mea cura probari

      Possit et optatis utilis esse tuis,

Solus erit iussisse labor tibi, Fannia, meque

      Vteris voto perficiente tuo.

155

Sed mea dum tristi rapiuntur vela procella

      Et solitis versor fluctibus in populo,

Sis memor absentis meque intra pectora serva,

      Sim procul a facie luminibusque licet.