Naldo Naldi elegiae ad Laurentium Medicen 3, 1

Testo base di riferimento: L. Juhász, 1934

Cura dell'edizione digitale: F. Boschetti


1.

Quo nunc vos, elegi, vestri fiducia ducit

      Quove ferunt claudi, turba iocosa, pedes?

An Medicae numeris tantum levioribus ausi

      Dicere tentatis pignora summa domus?

5

Non teneri, ut quondam, vobis referuntur amores

      Nec venit in vestros fabula ficta modos.

Dicendus vobis nunc est Laurentius heros,

      Qui lumen patriae, qui decus omne, suae,

Qui Lydos tanta iam nunc virtute Quirites,

10

      Qui tanta Tuscos temperat arte patres,

Vt, nisi Pierides faveant, nisi Phoebus Apollo,

      Laudes nemo suas enumerare queat.

Huc igitur, Medices, coeptis gravioribus assis,

      Tu mihi Calliope, tu mihi Phoebus eris.

15

Quis sine te possit Medicam pertingere molem,

      Quis sine te meritis digna referre tuis?

Nam bona seu pacis, Medices, teris otia solers

      Sive cupis Musis invigilare piis,

Ingenium studiis adhibes ita, maxime rerum,

20

      Sunt ita Pieridum carmina culta tibi,

Vt, quaecunque vetus Latium dedit, omnia noris,

      Et quicquid Varro Vergiliusque monent,

Quicquid et in causis Cicero memorarit habendis,

      Quicquid in historia lingua Latina refert.

25

Ast, in Apollineas cum se tulit impetus artes,

      Protinus ad sanctos iussit inire modos.

Tunc alacer citharam sumens ea carmina cantas,

      Vt Phoebi possint illa decere lyram.

Sic tu non tantum quercus ratione carentes

30

      Et quacunque ferens fabula prisca docet,

Sed possis homines cantu retinere supremos,

      Sed possis doctis grata referre viris.

Haec tibi sunt, Medices, divinae pabula mentis,

      Haec sunt ingenii munera prima tui.

35

Nam modo quid referam, quas accipis undique, laudes,

      Egregia Tuscos dum regis arte Lares?

Cunctus erit populus testis sanctusque senatus,

      Quam bene, Laurenti, publica cuncta geras,

Quam bene tu summa patriam virtute gubernes

40

      Sive domi, Medices, quam bene sive foris.

Nanque Fluentinas sapiens ita flectis habenas,

      Cum bona tranquillae tempora pacis eunt,

Vt civis quicunque tua manet urbe togatus

      Et duce te patrias temperat arte domos,

45

Se vidisse neget, quae sint magis apta quieti

      Tempora, quae paci sint magis apta bonae.

Sic Tuscus quaecunque gerit populusque paterque,

      Legibus aut quicquid sancit uterque piis,

Haec, Medices, monitis ita tu moderaris avitis,

50

      Vocibus aut ita sunt haec stabilita tuis,

Vt prudens unus, iuvenis licet, auctor honesti

      Quolibet Etrusci frena leonis agas.

Si quis at impulsus, Medices, oriatur iniqui

      Martis, ut in Tuscis bella ciantur agris,

55

Tunc ea tu tanta sapiens virtute repellis,

      Tunc ea consiliis sunt ita pulsa tuis,

Civibus ut prosis non tu minus inde togatus,

      Quam qui bella duces fortia Marte gerunt.

Quod licet Etrusci totiens sint ante Quirites

60

      Experti, totiens sint licet atque patres,

Attamen hoc paulo perspeximus ante vel omnes,

      Quam tua consilio mens foret apta gravi

Quantaque tam tenero surgat de pectore virtus,

      Laudibus aut ea sit quam cumulanda novis,

65

Cum Volaterranas intra furor impius urbes

      Armavit socias in sua damna manus,

Impulit et Tuscum contra capere arma leonem,

      Impulit et sanctam sic temerare fidem.

Ad nostras postquam rumor nam pertulit aures,

70

      Vt vetus a socia ius violatur humo,

Vt Volaterranus non aequo foedere portas

      Claudens in nostrum sumpserat arma caput,

Cogitur Etruscus praeconis voce senatus,

      Coguntur Lydi, turba verenda, patres.

75

Iamque rogabantur, quae sit sententia, cives,

      Quave nefas tantum quisque repellat ope,

Iamque suis proceres reliqui differre volebant

      Vocibus ad certam bella gerenda diem,

Cum tu divino consurgens numine contra

80

      Impugnas gravibus dicta priora modis

Atque refers, hostis patriae quicunque sit ille,

      Debeat ut poenas exhibuisse graves

Nec fore cunctandum, ne quis malus inde tumultus

      Amplius in sociis exoriatur agris;

85

Vt, qui peccarunt nimium, damnentur et ipsi

      Sicque ferant sceleri praemia digna suo

Et reliquos procul a culpis ita terreat acer

      Exitus atque viris poena parata malis,

Nullus ut exemplo posthac male ductus iniquo

90

      Tuscorum discat temnere iussa patrum.

Vix bene desieras, Medices, memorare quod esset

      Vtile, consiliis vix data meta bonis,

Cum te sunt pedibus populus patresque secuti

      Assensi verbis quilibet ante tuis.

95

Nec mora. Tot pedites turmaeque parantur equorum,

      Quot modo, si cupiam, vix numerare queam.

Iam Volaterrani subita obsidione tenentur,

      Cinguntur castris oppida celsa novis,

Iam leo Tyrrhenus mugire per omnia coepit

100

      Tam sontes cupiens perdere Marte viros.

Iamque loco freti defendere posse putabant

      Excelsis hostes moenia ducta iugis,

Ast nihil immeritos fas est sperare nec illos,

      Est quibus in socios eviolata fides,

105

Nam, licet e summis iactarent turribus illi

      Desuper in nostros saxa superna viros,

Vrbis et hinc multo complessent milite portas,

      Vnde graves pugnas sustinuisse queant,

Non tamen haud locus his praeruptus profuit usquam

110

      Neve peregrina spicula iacta manu,

Quo minus in spatium paucorum capta dierum

      Vrbs tibi, Laurenti, summa tropaea daret

Et daret et summum, Medices, tibi ferret honorem,

      Quem posses titulis enumerare tuis,

115

Haec quia tota tua est victoria digna triumpho,

      Gesta quod auspiciis sunt ea bella tuis.

Est decus omne tuum, tanti tua gloria facti,

      Vni pro meritis haec tibi palma venit.

Nam cessit fortuna tibi velut Ansia, ne quid

120

      Tristius eveniat, dum bene cuncta geris.

Es felix igitur longum vocitandus in aevum,

      Est tua sors cunctis anteferenda bonis,

Quod, tu dum, Medices, patriae bene consulis urbi

      Dumque Fluentinos protegis arte Lares,

125

Est tibi fortunae sapientia iuncta volenti

      Cedere virtuti tempus in omne tuae.