Naldo Naldi eglogae 9

Testo base di riferimento: W. L. Grant, 1974

Cura dell'edizione digitale: F. Boschetti


Silvanus

Ecloga IX in Cosmum Medicen

 

Silva virens, prisci nemorosa in valle Mucelli,

Tollitur horrenti ramorum densior umbra:

Numen inesse putes, medio nam prominet antrum,

Cuius in ingressu tollit se pulchra cupressus;

5

Formosae circum pinus laurique virescunt

Semper, ut Etrusco praestent umbracula Pani.

Incola praecipue silvarum et parvus Amyntas

Atque Micon natu maior, silvana propago,

Protinus exstiterant. hirtas huc saepe capellas

10

Duxerunt pastum, cantandis versibus ambo

Edocti, nitidis intonsi crinibus ambo,

Virginea inter se facie, roseoque nitore

Persimiles; uno sed vincens munere fratrem,

Tale Micon iungit suavi testudine carmen,

15

Annosae quali vel flectere robora quercus,

Et ramosa queat vel sistere flumina cursu.

Hic igitur citharae tangit dum fila canorae,

Adiungitque simul cantum formosus Amyntas,

Ire vident multos scitatum oracula Panis.

20

Mirantur primo quid vult concursus ad antrum;

Post, ubi resciscunt, concordes protinus ambo

Visere Silvanum statuunt, ut nosse futura

Ex illo possint, ausus quod neuter eorum

Ante per aetatem teneram temptaverat usquam.

25

Iamque propinquabant antro, iam vincla parabant,

Cum Pan, divino praenoscens numine qualis

Causa foret caros quae cogeret ire nepotes,

Alloquitur geminos divino carmine fratres:

Quo, pueri, vobis nostri fiducia cessit?

30

Creditis oblitum generis? non vincla parare

Est opus, ut maneam, non vim: nam, cuncta libenter

Dicturus vobis, patiar non ulla rogari.

Iure quidem: nam vos e nostro semine natos

Hoc sacrum coluisse nemus, vos denique silvis

35

Permisi propriis vestras pavisse capellas.

Tum pueri, timido ingressi pede limina, Faunos

Dextra conspiciunt Satyrosque venire sinistra.

Hinc et Amadryades, praeduris quercubus ortae,

Protinus et, niveis incinctae vestibus, ire

40

Spectantur Dryades sicco pede, Naiades udo.

Sic, poscente deo, necnon quae floribus ipsis

Nascuntur roseae subierunt antra Napaeae;

Alma Pales post haec tenues dilapsa per auras

Huc spicea venit frontem redimita corona.

45

Quas ubi consessum Silvanus cepit in unum,

Non ipsae tantum Nymphae Satyrive quierunt,

Argutis etiam sed facta silentia silvis

Edicente deo; nam: Sum res prisca - canebat -

Ante orbem natum. lati primordia mundi

50

Edita sunt per me, densis admixta tenebris.

Quae fuit, enituit per me lux candida primum.

Aera praeterea iussi gravitate carentem

Secerni terris, et quae simul ante fuerunt

Ignis et aequoreae permixtim protinus undae,

55

Per me nimirum variis distincta figuris

Diversos petiere locos, ut tempus in omne

Litibus inter se certent contraria magnis,

Cuncta quibus gignat demum discordia concors.

Sic, quia naturae praesum cunctisque creandis,

60

Me proprio Graii dixerunt nomine "Pana."

At, quia materies nullis obnoxia formis,

Massa rudis, priscis edicta est "silva" Latinis,

"Silvanus" vocor; hinc silvis delector opacis,

Hinc pecus est curae nobis pecorisque magister.

65

Quin etiam medicas trado - quis crederet? - artes:

Nam, simul ac scabies agnos invasit acerba,

Flumine quam primum iubeo mersare salubri.

Quid referam quantum prosim pastoribus ipsis?

Aut animis quantos demam bonus ipse labores?

70

Nullus enim nostrae subit haec oracula mentis

Qui non ediscat dirum sedare furorem.

Atque odiis posuisse modum: discordia longe

Tristis abest; nullis fertur violentia saeptis;

Tutus ab insultu pastor sua quisque tuetur

75

Pascua, militibus non diripienda malignis.

Me duce Gradivus durissima vincula sensit,

Ne queat Etruscos Furiis vexare colonos.

Otia sic dempto peraguntur grata labore,

Omnibus et pleno colitur pax candida cornu.

80

Securae interea tondent virgulta capellae,

Vlla nec insidias metuunt armenta luporum,

Vt nihil haec aetas intersit et aurea quondam,

Haec nisi quod fluvios non vidit nectare plenos

Currere, nec quercus emittere roscida mella.

85

Haec igitur medica quae nos bene gessimus arte

Polliceor vobis eadem mansura per aevum,

Dummodo vos nostro non discedatis ab antro

Talia dum memoro vos ut meminisse queatis;

Nam veniet tempus quo nos imitatus uterque

90

Haec eadem post me populis ventura canetis.

Finierat monitus, cum candida turba dearum

Consurgit, venerata patrem; tunc: pulcher Amyntas

Concinit interea quo captus amore puellae

Admeti fuerat quondam formosus Apollo:

95

Liquerit ut caelum, lucis dator optimus ille,

Passus oves viridi totiens pavisse sub ulmo,

Legibus ut tandem duri pareret amoris.

Inde lyram plectro doctus bene pulsat eburno

Ipse Micon, tali demulcens pectine silvas,

100

Vt, dum pulsaret citharam, cantaret Amyntas,

Lux iam subnigrae nollet concedere nocti.