Epaenodia in inclytum atque potentissimum dominium Venetorum
per summum poetam Raphaelem Zovenzonium edita
Vrbs Venetum salve, pelagi regina potensque
Terrarum domitrix atque heroum, inclyta mater,
Celsa mari medio, divinum opus Ennosigaei,
Vnde oritur quod Seres habent, quod Bactra, quod Indi,
5
Et quod in Oceano crescit, quod in aggere nidi:
Si quid et Arctois surgit mirabile campis,
Hic legis: et si quid pulchri Germania, si quid
Gallia Massagetaeque ferant et fortis Iberus.
Adde quod ipse maris rector Neptunus habenas
10
Obtulit imperio Venetis portusque subegit
Quicquid et Adriacis terrarum cingitur undis
Ionioque mari tua signa Leonis adorat;
Teque suis quondam Iovis insula, Marce, triumphis
Creta vocat: patreque simul tibi maxima servit
15
Illyris, totumque tibi se tradidit Ister
Liburnique truces, Aquileiae potentia quondam
Moenia, Carnanesque feri pinguisque Timavus,
Nec minus arx Vtini multis aequanda superbis
Vrbibus Italiae cervicem flexit et ingens
20
Ferre iugum didicit: quod non expavit amoenum
Tarvisium, gaudensque suos Vincentia cives
Obtulit, anguigero dudum vexata tyranno:
Haud secus excelsae Troiani Antenoris arces
Salsiferasque urbes et moenia cana Ravennae.
25
Tu simul alma mei genitrix Verona Guarini
Marci amplexa pedes totis cervicibus haeres,
Brixia Benacique lacus et Bergamus ingens
Oppidaque Insubrum positaeque sub Alpibus arces
Dorida quot salsi veniunt ad littora fluctus
30
Quotque ferae in silvis vivunt, quot in aequore pisces.
Quid loquar urbis opus mirum, cui sparsa per aequor
Stant loca sancta patrum? pro moenibus inde columnae
Herculis occurrunt subeuntibus ostia nautis.
Cernis et augustas hinc divi Principis aedes,
35
Hinc turrim aurato tangentem vertice caelum
Hicque micat Pario structum de marmore templum,
Marce, tibi, foribus fulget cui limen aenis:
Intus ebur vivens, simul aera loquentia credas.
Hinc Scopae dea facta manu simulacraque magni
40
Zeuxis et antiqui Polycleti opera alta renident.
Hic pallam insignem gemmis auroque rigentem,
Hic, monocorne, tuum specimen mitramque ducalem
Praetereo solidoque graves adamante coronas.
Quis fora, quis pontes numeret, quis celsa domorum
45
Atria nobilium niveoque palatia saxo,
Quis decus Italicum, theatris aulaea crebris,
Perfusasque auro vestis, saturosque tapetas
Murice, caelatosque manu crateres Apellis.
Desine Croesi tuos calices nummumque, quadrigas
50
Baccharumque arcam et virides iactare cylindros.
Palladis et varias artes non ipse reponet
Qui laudes Ithaci et magnum cantavit Achillem.
Hic operae pretium lembos per summa volantes
Aequora despicere e speculis celeresque recursus
55
Instar equi alipedis. Quid onustas mercibus alnos
Quidve dicas cetis similes in gurgite naves,
Robora bellorum ratibusque tremenda superbis
Rostratasque simul centum sine mora carinas.
Si das, Iane, tuam musis comitantibus aedem
60
Ingredimur: sit fas Martis spectare catervas.
Sed quid et hic hominum aspicio? Di, quanta securis
Fervet: at haec tortos componit turba rudentes:
Hic nova vela suunt matres, furit ignis in antro,
Vulcani: cudunt fulmen cyclopes et arma
65
Ferratasque manus, et adhuc hic mille supersunt
Vndarum expertes ipsa cum dote triremes.
Claudite iam belli thesauros, claudite Iani
Limina, cuncteturque ferox sua tempora Mavors.
At mihi nunc, Cyrrhaee, fave, vosque alta favete
70
Numina Thespiades: quamquam mea tempora nondum
Cincta virent hederis spirantque in vertice lauri,
Vos sequar: o Venetam liceat depromere gentem
Et priscas memorare domos unde horrida Martis
Fulmina ductoresque ducum patresque togati.
75
Hic Mauroceni divum genus: unde ducales
Tris radiant apices, hic et veneranda Quirini
Nomina: sunt Herici tangentesque astra Pisani.
Adde Lauredanam stirpemque Sanutam
Pisaurosque patres, Priolos celebresque Mianos.
80
Hic Bernarda viris potens prosapia fulget
Cumque Dionaeis praestans Valaressa Rimondis.
Pone Marina subit spectataque turba Gussonum.
Atque Manolessum specimen Bragadinaque surgit
Nobilitas, splendentque procul vexilla Sagredum.
85
Quid Gradonica vetus soboles, quam terna coronant
Astra ducum? quid vos Landi insignesque Capelli
Donatique graves, Orii grandesque Molini?
Di, quantum splendoris agis, stirps Barbara, quantum
Iustiniana tuis rutilas virtutibus, atque
90
Tris Badoera duces tibi sunt totidemque Faledro,
Sanguine: sunt uno gaudentes principe Celsi
Estque Polana domus, Steni illustresque Georgii
Zenaque progenies: hic fascibus adde Soranzos
Delphinumque ducem, romanaque nomina Memmos.
95
Nec vos, Venerii, nec te, Moceniga, silebo
Gens dilecta deis, nec te, Cornelia, nec te
Foscara magnanimos caelo latura nepotes.
Ecce alta heroum succurrunt nomina Barbi
Canalesque simul, Diedi Duodique potentes
100
Atque Boni, Miniique graves cum stemmate Cauco.
Et quid Emi Cuppique, et quid Suriana vetustas
Sturlatumque iubar, Circii ingentesque Bolani,
Et qui sanctarum sortitus nomina legum.
Hic Pizamanas acies Garzonaque signa
105
Agnosco Viaramque manum coetusque Ruginos,
Et vos, o Magni, vosque agmina clara Minotum.
Quid Pasqualigos veteres prolemque Leonam,
Valeriumque genus memorem? satis ipsa patescunt
Numina: quis nescit quae Trivisana venustas,
110
Quam Vendramini divites, valeantque Parutae
Victurique patres et Barbadica propago?
At mihi pontificem stirps Condulmeria summum
Addit et ipsa suum Corraria: iunge rubentes
His pileos: sunt hic romano a sanguine Balbi
115
Hicque micant Bembi et patriae nova sidera Mauri.
Sunt Foscarini proceres, Tronique potentes
Hic sedes posuere suas: hic Dandula proles
Quatuor est enixa duces, duos Teupola porro,
Tris Michaela tulit domus ampla, duosque Ziana.
120
Huc Contareni incedunt, quorum aurea gestant
Tris sua sceptra duces: hic Bondomerius ordo.
Hos Caravela cohors sequitur Lipomanaque pubes
Et Grimana. Sed haec quaenam nova pompa propinquant
Quos mea posse negat memorare Polhymnia cunctos?
125
Hic, Romane, tuos cerno, Marcelle, nepotes.
Hic est qui patriam crudeli marte labantem
Sustinuit Venetisque excelsas navibus Alpes
Traiciens, Marcum vocitat dum Brixia, praesto
Affuit, anguigerum suis a moenibus hostem
130
Propulit aeternumque tulit cum laude coronam.
Alter adhuc Marcellus adest, cui cana ducales
Tempora subnectunt vittae tibi prime solutae.
Qui fuit imperio successor at ecce coruscat
His Maripetra deum soboles unde orta ducalis
135
Gloria caesareosque merens Pasqualis honores
Cuius et in bello virtus spectata togaque
Foederibusque fides cumulataque in omnibus ictis
Iustitia atque ingens patriae pietatis imago
Qua te grata ducem creat imposuitque potenter
140
Huic solio, totoque tibi nunc plauditur orbe.
Inque foro orchestrae tolluntur et alter arenae
Campus adest radiantque sacris pendentia tectis
Praemia: conveniunt athletae optantque sub armis
Virtutem ostentare suam: concurritur armis,
145
Clarescunt ictus, clipei franguntur, et aere
Aera sonant, strident litui longusque tubarum
Concentus ferit astra. Neget quis numina ludis
Concertasse tuis, Dux inclyte? vidimus ipsi
Martis equos, currum, et pugnantem gorgone divam.
150
Quis varias belli facies, certamina laudum,
Quis fastus festosque dies similique triumphos
Explicet, huc quamvis contendat Thracius Orpheus?
Nec minus interea diversis partibus adsunt
Oratores tibi qui sua templa domosque
155
Commendent, regesque suos regumque tiaras.
At tu, Turce ferox, totum tibi concutis orbem
Italiaeque tuis audes promittere regnum,
Demens, qui Venetum procul in tua regna leonem
Respicis accensum nec acutos contremis ungues:
160
Sic opus est, felix fatorum hoc exigit ordo,
Quippe dies properat quo te post plaustri triumphos
Marcus agat: date tura focis viridesque corollas
Spargite, pontifices, templis, dominumque vocate
Terrarum cui iam promissa potentia ponti est.
165
Vrbs Venetum felix o terque quaterque, benignis
Structa deum manibus, tali sub principe tantis
Aucta viris, ubi plena suo stat Copia cornu.
O mea fila, deae ne frangite, barbara donec
Signa sub ingenti Marci pendentia templo
170
Suspiciam, veniantque Arabes, victique Sabaei
Dona ferant, Tanaisque suos huc mittat Oretes.
Tunc ego daphnigenas ausim decerpere frondes
Hasque rudes ornare comas plectroque sonanti
Thraiciam pulsare chelym qua, certa deum gens,
175
Vos, Veneti, super astra feram, quibus aurea cedent
Sydera caelicolumque toris residebitis altis
Vestraque Pieriis clarescent nomina templis.