Giovanni Gioviano Pontano Eridanus 1, 36

Testo base di riferimento: B. Soldati, 1902

Cura dell'edizione digitale: M. Montalto


36. de Venere lavante se in Eridano et quiescente

Laverat Eridani liquidis Venus aurea lymphis,

      Et fessam choreis presserat alta quies,

Mulcebant myrti dominam flagrante sub aestu,

      Invitat somnos murmur et aura levis.

5

Aura levis suras furtim nudabat; at illi

      In somnis visus pulcher Adonis erat,

Illius in roseis figebat rapta labellis

      Oscula, et in tenero bella gerit gremio.

Hos inter lusus somno dilapsa figura est:

10

      Ah miseram in lacrimis linquis, Adoni, deam.

Ipsa querebatur; questum sopor aeger acerbat:

      "Quo fugis? Heu quid me, clamat, Adoni, fugis?"

Ad gemitum coeunt nymphae, miserantur amantem,

      Et formam et lacrimas adiuvat ipse sopor.

15

Illius in placido ridebat gratia vultu,

      Fulgebat niveo pectore rarus honos,

Stillatim ex oculis manabat gutta, genasque

      Signabat tepido flumine gemma fugax.

Hic, ut erat Veneri propior, Bundenis ocellis

20

      Admovitque onycem, siccat et ora manu,

Colligit et sparsas candenti in pectore guttas;

      Sed mirata prius pectora subriguit.

Exuviis his laeta abiit. Venus excita somno,

      Inter olorinos conspicienda choros;

25

Plauserunt dominae volucres, plausere salicta,

      Summisit canas alnus opaca comas.

Ipsa vehebatur cygnis, comitantur euntem

      Naides, et nitidos picta Napaea sinus;

Qua volitat dea, funduntur violaeque rosaeque,

30

      Ridet humus, vario vernat odore nemus,

Ambrosiae stillant rivi, chariteia turba

      Fundit opes Hyblae, fundit, Hymete, tuas.

At laetae volucres concentibus aera mulcent,

      Mulcet amor volucres, mulcet amor pecudes,

35

Miscet amor fluviosque simul nymphasque lacustres,

      Flumina amant, et amat rustica turba Dryas,

Arridet coelum Veneri, blanditur et aura,

      Ac resides silvas ipse susurrus agit.

At dolet Eridanus, Martis memor: "Heu pater, inquit,

40

      Armorum, quid te thessalis ora tenet?

Strymona quid Pindumque colis? Ne, bellice, cessa;

      In Veneris teneros, fesse, recurre sinus;

Tota tua est, tibi se compsit dea; te meus amnis

      Exspectat, tibi nunc regia nostra vacat."

45

Illa, sequens Minci ripas, divertit ad antrum,

      Vnde suas versat lubricus amnis aquas.

Hic centum niveae ducebant fila sorores,

      Oceano nentes candida texta patri:

Accepere deam famulae, pater ipse seniles

50

      Praetendit gressus, tectaque in ampla vocat;

Hic citharae cantusque et pocula lenis iacchi,

      In luxum et thiasos tota parata domus.

Nais at interea Bundenis laeta per hortos

      Errat, et in dextra candidus ardet onyx;

55

Hunc videt, hunc spectat gelida lasciva sub umbra,

      Et sibi de lacrimis facta superba placet.

Ecce per adversas anguis se sustulit haerbas,

      Sibilus, atque oculis tetra venena iacit.

Corruit exanimis nymphe, mens deserit artus,

60

      Fusus onyx, lacrimis huda madescit humus.

"Da veniam, Venus alma," rogat; Venus alma rogantem

      Audit, et optatam fert dea mitis opem;

Quaque liquor maduit, frondescit amaracus illic,

      Et grato viridem flore colorat humum,

65

Quaque et onyx, illo candescunt lilia prato,

      Aemula candori lilia, Cypri, tuo.

Sparge suum florem Veneri, formosa puella,

      Nec sua non Veneri lilia funde, puer.