29. ad Mazonum, laudans Venetias ac admonens ne fallaci arti
quam dicunt Alchimiam incumbat amplius

Dum vagus Adriacis, Mazone, paludibus erras,

      Clarum ubi tyrrhenae floruit urbis opus,

Cura tibi est veteres sub aqua spectare ruinas,

      Cernere et annoso fracta sepulchra situ.

5

Nunc libet undivagos demissis fallere pisceis

      Retibus, et parvae nunc dare vela rati,

Et nunc indigenis prisci referentibus acta

      Temporis, a senibus quaerere multa iuvat.

7a

Et modo praeteriti referentes temporis acta

8a

Te iuvat indigenas quaerere multa senes.

Diluvii quae causa fuit, num casus, an illud

10

      Excidium genti bella tulere suae.

Quo sub rege gravis moles oppressit aquarum

      Hinc nostro nomen quae dedit ora mari.

Hinc te fama refert Venetam contendere ad urbem

      Scrutantem ingenio plurima digna tuo.

15

Per geminas licet ire vias, patet una per altum

      At per stagnanteis altera ducit aquas.

Si citius tranare cupis, fornacibus exi,

      Fac modo, tranquillo pax sit ut alta mari.

Longum iter, at tutum per inerteis ire lacunas,

20

      Cum trucibus ventis horrida saevit hiems;

Hac sinuosa leges piscosi claustra Loreti;

      Ante tuos oculos mox nova turris erit.

Clodia te excipiet, Bebiis post terga relictis,

      Dives inexhausti Clodia longa salis:

25

Portus ad auroram vergens sinuatur in arcum,

      Turris ubi augustis imminet alta fretis.

Hic perhibent magnis certatum classibus olim

      Nullaque iam Veneti spes erat imperii;

At Ligur adriaca sperans de gente triumphum

30

      Coeruleas proprio sanguine tinxit aquas.

Inde Palaestinae tua radet littora puppis

      Et spirante noto continuabis iter,

Perveniens ubi se tumidum Mathemaucus in aequor

31a

Inde Palestrinam rades humilemque Poviam,

32a

Nobile deprehensis puppibus hospitium.

33a

Perveniens ubi se tumidum Malamoccus in aequor

Porrigit et vasta mole repellit aquas;

35

Haud procul hinc humilem praeterlabere Poviam

      Defessis olim navibus hospicium.

Tum magnae a leva sese offeret aemula Romae

      Vrbs, legem quae tot gentibus una dedit.

Quicquid alit tellus, quicquid mare, cernitur illic;

40

      Imperium dices hic locus orbis habet;

Illic fundatas mediis mirabere in undis

      Altaque marmoreas surgere ad astra domos.

Templa Deum gemmis, varioque nitentia cultu,

      Egregia decorat plurimus arte labor.

45

Palla sed in primis Marci pretiosa beati

      Italiae cunctas unica vincit opes.

Quattuor auratos in templi vertice summo

      Artis opus mirae stare videbis equos.

Spiritus et veri species, Mazone, coloris

50

      Deficiunt; nemo caetera viva neget.

Tot proceres, tantum populi spectabis, ut illuc

      Humanum credas omne coisse genus.

Regibus e multis illum constare senatum

      Qui negat, hic sensu iudicioque caret.

55

Per freta mille simul cymbas volitare videbis,

      Remigio celeri quas scytha fortis agit.

Montibus aequandas naveis, longasque triremeis

      Immensum latis vix capit aequor aquis.

Torcellum aspicies, nec non Murania tempe

60

      Atque suburbanis sparsa vireta locis.

Singula praetereo, quae si nunc dicere pergam,

      Diffusum mundi fingere coner opus.

Sed tamen haec summa est: virtutem, animosque virorum

      Fortunae dotes exuperare suae.

65

Hactenus ista probo; sed non ita caetera, nam te

      Illyricas genteis visere velle ferunt.

An tibi sunt tanti scopulosae littora Polae?

      Semper et arctoa Signia cincta nive?

Num formidandum ratibus vidisse Ceraunum

70

      Sic iuvat et rigida saxa revulsa Paro,

Vt mare contemnas, ut nos fugiamur amici

      Et cum longaevo tota parente domus?

Ludorum ut pompa careas, festoque paratu,

      Aurea cum celeri praemia dantur equo?

75

Vt Ducis aspectu nusquam revocere sereno,

      Quem Scytha, quem Libycus Maurus et Indus amant?

Follibus illa tuis loca Mercurioque necando

      Quam latebras catulae num magis apta putas?

Falleris, ad Meroen satius properare fuisset,

80

      Namque opera assidui vestra coloris egent.

Quod si iudicium, Mazone, requiris amici,

      Nec tibi nec cuiquam, quod petis, eveniet.

Sed cinis et fumus, pulvis, suspiria, verba

      Sunt aerumnosi lucra magisterii.

85

Esse potest, ut forte tuus labor utile quicquam

      Post varios casus eruat inde tibi;

Sed nec tantus honor, nec tanta est copia lucri

      Talibus in curis tempus ut omne teras.

88a

Si sapis, in patriam conversa puppi redibis

88b

Nil ubi formides nil ubi triste tibi est.

Diversum interea procul a regionibus istis

90

      Me Quartisanae dulcia rura tenent.

Dulcia rura, quibus favet indulgentia Divum

      Et quae nullius commoditatis egent.

Namque ferax regio coelum sortita salubre

      Haud procul a nostrae moenibus urbis abest.

95

Seu pede, sive levi cymba iuvat ire per undas,

      Dant iter hospitibus terra Padusque meis.

Adde vias certo directas limite passim

      Mollis ubi aestivum negligit umbra canem.

Haec loca Phoebus amat, nec sunt ingrata Lyaeo

100

      Et comes huc Cereri non negat ire Pales.

Hic bene respondet domini vindemia votis:

      Horrea deposcit fertile magna solum.

Hic pecori sua prata vides, hinc caseus exit,

      Quem premit artifici docta colona manu;

105

Hinc ovium foetus, hinc magnam portat in urbem

      Haedorum teneros rustica turba greges.

Hinc etiam alituum quas cura domestica nutrit,

      Mittitur arguto copia magna foro.

Sunt hominum varios horti quos cernis ad usus

110

      Qui speciem prae se, divitiasque ferunt.

Inde viro gratas epulas parat arva colenti,

      Deposita coniux officiosa colo;

Inde legunt flores, nitidaque in veste puellae,

      Festa coronata compita fronte petunt.

115

Hic quibus invideant cultores fertilis Hyblae

      Grata ferunt liquidi munera mellis apes.

Nulla est aucupiis, nulla est venatibus ora

      Aptior, hanc mediam proxima rura tenent.

At mea, quae sumptu non parvo condita villa est,

120

      Haud ulli merito displicuisse potest.

Hac quoque largus opum, cum multa et magna dedisset,

      Donavit fratrem Borsius ipse meum.

Plurimus hic liber est; nec equi, nec magna canum vis,

      Nec desunt comites, accipitresve mihi;

125

Simplicibus quod si iuvat allusisse puellis,

      Centum formosas lux tibi festa dabit.

Hic neque sacrilegos Vulcani Iuppiter igneis

      Nec cum sole Venus, Mercuriusve timent.

Toxica nec flammis coquimus, nec prodigus iste

130

      Nos male tentata decipit arte labor.

At secura quies agitur; nec fraude, nec armis

      Proxima vicinus dives in arva ruit:

Ergo pari studio mecum si vivere curas,

      Huc ades et nostris utere amice bonis.

133a

Vtque regant semper nostros feliciter actus

133b

Ad pia sollicitas numina funde preces.