4. ad Isottam. Sigismundus Pandulphus malatesta
Isottae ariminensi

Hanc Sigismundi tibi fert Isotta salutem

      Nomine sollicita littera facta manu.

Scribere difficile est quam me nova cura fatiget,

      Quam mihi mors fuerit patris acerba tui.

5

Eius enim nobis nimium iactura dolenda est

      Qui praestans factis ingenioque fuit.

Et quamcunque illi patriam fortuna dedisset,

      Illam ortu potuit nobilitare suo.

Sed quamvis nostrae summum decus adderet urbi,

10

      Clarus et innumeris esset imaginibus,

Virtutesque viri quamvis ego semper amarim,

      Te propter nobis carior ipse fuit.

Nec minus hunc colui, quam dux troianus Achatem,

      Quam rector graiae Nestora militiae.

15

Sed fortuna diu gressu non pergit eodem,

      Spesque hominum vanas insidiosa facit.

Invidisse mihi crudelia fata videntur,

      Iniecitque feras impia parca manus.

Ille iacet cuius dulci sermone fruebar,

20

      Quo potuit curas saepe levare meas.

Cuius recta fides, ingens prudentia, fidum

      Consilium, gravitas digna Catone fuit.

Ast ego dilecti casu cum vexer amici,

      Me cruciat luctus, cara puella, tuus.

25

Et tristes lacrymae, et saevi sine fine dolores,

      Dilacerant miseris pectora nostra modis.

At mihi, sive libet castris educere turmas,

      Signaque in adversos Martia ferre duces,

Sive per hostileis latum diffundere campos

30

      Agmen et in victo castra locare solo,

Seu placet obsessis invadere moenibus urbeis,

      Oppida seu victor capta subire pacem,

Protinus ante oculos tua se se ostendit imago

      Flebilis et curas excitat illa meas.

35

Nec sic erepta Aeacides Briseide, nec sic

      Orpheus amissa coniuge moestus erat.

Quod si nostra tibi virtus et gloria cordi est,

      Desine nos fletu sollicitare tuo.

Ecce meo afficitur moerore exercitus omnis

40

      Proque suo nimis est anxia turba Duce.

Et pariter fremit, atque aliquid putat esse sinistri;

      Quid tamen, ignorat, veraque causa latet.

Saepe mihi comites: Quid dux fortissime, dicunt,

      Tristis es? ac vultus quid petit iste tibi?

45

Si bene fortunamque tuam, praeclaraque facta

      Novimus, et laudis tot monimenta tuae,

Te potius gaudere decet, quem magna tuentur

      Numina, cui Mavors, Iuno, Minerva favent.

48a

Pallas cui Iuno Marsque favere solent.

Talibus, atque aliis conantur demere curas,

50

      Conveniens morbo nec medicina meo est.

Protinus una potes tantum lenire dolorem,

      Spes mea, si gemitus comprimis ipsa tuos.

Manibus officium pietas immensa paternis

      Praestitit; iste modum debet habere dolor.

55

Aspice post nimbos nitidum quam saepe reducat

      Vectus Lucifero Cynthius axe diem.

Aequora placantur, quae nunc Aquilone tumebant,

      Et cedit fratri roscida luna suo.

At pluvialis hiems Zephyro spirante recedit,

60

      Omniaque alternas constat habere vices.

Hanc natura potens stabili tulit ordine legem,

      Desinat ut quicquid coeperit esse semel.

Metas cuique suas dat inexorabile fatum,

      Et nil morte homini certius esse potest.

65

Illa malis requiem, finemque laboribus affert,

      Quorum si spectes agmina longa, ruunt.

Viderat hoc celeber Samiae telluris alumnus,

      Hoc et magnanimus sensit Anaxagoras.

68a

Ille nec effudit lacrimas in funere nati

68b

Nec movit vultus nuntia fama suos.

Hoc Xenophon sensit, quem non revocavit ab aris

70

      Filius extinctus, nec doluisse ferunt.

Ergo quid incassum prodest tot fundere questus?

      Nil casus nobis attulit ille novi.

71a

Ergo quid incassum miseros effundere questus,

72a

Prodest? nil casus detulit iste novi.

Natus enim mortalis erat, cui tempore parvo,

      Et si nunc maneat, mors obeunda fuit.

75

Defuit haud quicquam dum vivere fata dederunt

      Quo felix dici debeat ille minus.

Caetera si desint, fortunatissimus esset,

      Cum tu illi talis filia contigeris.

Adde quod ad superos aditum mens aequa, fidesque

80

      Et virtus praestans, religioque dedit.

Non igitur grati nec amantis signa videntur,

      Illius tantis ingemuisse bonis.

Et si quis remanet post fata novissima sensus,

      Aegre fert lacrymas umbra paterna tuas.

85

Quod te per cineres animamque parentis, et illum,

      Qui nos iunxit Amor, per Veneremque rogo,

Per quaecumque tibi parvae dedit oscula mater,

      Per spem paternam, per faciemque tuam,

Per Sigismondi, (si qua est tibi gratia) nomen,

90

      Te praeter cui non ulla placere potest.

Nil profuturas, oro, compesce querelas,

      Queis tua concutitur flore iuventa suo.

Desine sidereos lacrymis corrumpere ocellos,

      Et rigido roseas ungue notare genas.

95

Parce precor formae qualem praelata duabus

      Valle sub Idea, mater Amoris habet.

Si tua cara minus, nostrae succurre saluti,

      Quae nisi desieris, nulla futura brevi est.

Si pater occubuit leto moestamque reliquit,

100

      Affines adsunt, frater, opesque tibi.

His quoque me, cui non obscurum nomen in orbe

      Clara dedit virtus, connumerare velis.

Quem crines flavi rapiunt, oculique loquaces,

      Quique caret dura rusticitate pudor.

105

Qui tibi frater ero, genitorque et fidus amator,

      Dum mea torquebit fila secunda Soror.

106a

Stamine dum Lachesis currere nostra sinet.

Ipse loqui coram potius, quam scribere vellem,

      Ocia si qua mihi Martia bella darent.

Est aliquid veras voces audire precantis,

110

      Exorant lacrymae quod fera corda negent.

Auxilium tulit Aesonidae Medea roganti,

      Ante aras flentem viderat illa virum.

Supplicibus praesens Theseus Minoida verbis

      Flexit, ut implicitam solveret arte viam.

115

Spem tamen hanc, et amor tuus in me, Isotta, fidesque

      Dant, ut adesse putes, cum mea verba legis.

Et simulac nimio pectus moerore levaris,

      Augebit vireis firmior illa suas.

Quod, si vera monent, nec amantem insomnia fallunt

120

      Quae sopor obscura candida nocte tulit,

Te fore quamprimum laetam, facieque serena

      Fatidico cecinit Delphicus ore Deus.

Phoebe fave et votis bonus annue, nuntia lucis

      Ante tuos currus, sic Dea semper eat.

123a

Phoebe fave precor et propius mea visa secundes

124a

Sic Aurora tuos sedula iungat equos.

125

Aeteriumque tibi sternens iter, increpet atrae

      Humenteis umbras noctis, et astra fuget.

Sic formosa tibi Eunomie, coetusque sororum

      Pareat, et vigili serviat officio.

Sic cum permenso laberis ab aethere cursu

130

      Doris Atlanteis laeta receptet aquis.

130a

Mollibus excipiat cerula Thetis aquis.

Sic leviter Phaethonta tegat lapis, et tua Delos

      Perpetuo maneat non agitata notis.

Semper et intonsos cingat tibi laurea crineis,

      Et semper tibi sint carmina, sintque lyrae.

135

Longa sed afflictam ne lasset epistola mentem,

      Cogimus invitam sistere Diva manum.

Illa quidem nollet, mihique adversata repugnat

      Sponte operam tribuens officiosa suam.

Et veluti tecum praesens nunc ipsa loquatur,

140

      Gaudet, et haec scriptis addere pauca monet.

Vt memor usque mei nullis exercita curis

      Vivas, hoc poterit gratius esse nihil.

Sic ego securus vivam, sic me tibi custos

      Insignem multa laude remittet Amor.