1. ad Petrum Medicem

Qui nunc censuram mavult tolerasse legentum

      Terna olim potuit lustra latere liber;

Namque pudens, gnarusque sui sapienter ineptas

      In lucem nugas noluit ire suas.

5

Nunc tua cum videat geminos per limina fratres

      Audere in doctas saepe redire manus,

Ipse etiam Medicis se Maecenatis in aula

      Sperat honoratum posse tenere locum.

Qui faciam si magna tui clementia suadet

10

      Tristia ne docti iudicis ora tremat,

Si nimium petulans, nimium te, Petre, superbus

      Effugit obscurae sordida tecta domus?

Ergo eat: at turbae morsus si quando malignos

      Senserit et turpes in sua terga notas,

15

Heu, cupiet rursum spretas intrare latebras

      Et semel invisos ultro redire lares;

Sed si forte sacro felix se fonte lavabit,

      Qui fluit e Medica, lucida lympha, petra,

Tunc lautus, nigras vertens in candida mendas

20

      Rumores de se negliget ille malos.

 

2. ad librum

Si te Pierides, vatum si tutor Apollo,

      Vivere, parve liber, saecula longa velint,

Hos fuge, quos nullo quondam violaverit arcu

      Neve suis facibus usserit asper Amor;

5

Namque negant veniam tristes qui fronte severa

      Censuraque graves mollia verba notant.

Si quis at hamatis transfixus corda sagittis

      Pertulerit nostri vulnera cruda dei,

Hic veniamque dabit simul et miserebitur ultro

10

      Nec feret in nostris lumina sicca malis;

Nam semel indignas furias expertus amantum

      Asseret in terris durius esse nihil.

Praesertim ignoscet nimium iuvenilibus annis;

      Semper enim haec aetas digna favore venit.

15

Vertere Gorgoneae nam cum me lumina Xandrae

      In silicem primum sic potuere novam,

Ternis addideram lustris vix quattuor annos.

      Nec bene dum noram quid sit amare malum:

Quid mirum, telis facibusque armatus, inermem

20

      Tironem adduxit in sua iura deus.

Vos igitur, nostro quos experientia damno

      Admonet in caecos cautius ire dolos,

Principiis obstate: licet. Nam fixa medullis

      Flamma semel numquam vellier inde potest.

25

Nec lectae prosunt Haemi de montibus herbae,

      Pontica nec magicis gramina cocta focis,

Nec quae Dulichiis mutarunt corpora nautis

      Carmine Circaeo noxia philtra valent.

Carmina Tartareo Manes Acheronte reducunt,

30

      Carminibus segetes arva aliena petunt,

Carmine montanos redeunt in flumina fontes,

      Carmine destituunt sidera noctis iter;

Sed licet ipsa suis redeat Medea venenis

      Atque addat quicquid Thessala cantat anus,

35

Non tamen auratis semel ah, confixa sagittis

      Ad sanum posthac corda redire queant.

 

3. quo tempore amore oppressus sit

Nunc, age, dum tacitae sub nigra silentia noctis

      Fundere iam lacrimas vel sine teste licet,

Huc Erato duros dum nos solamur amores,

      Huc assis, nam tu nomen amoris habes!

5

Hic libet, heu, primae tempus meminisse iuventae,

      Cum vacuum tanti pectus amoris erat,

Cum poteram totas securus stertere noctes

      Et ridere miser si quis amator erat,

Necdum turbabant moestum suspiria pectus,

10

      Ore nec a tristi salsa fluebat aqua.

Heu, quis tunc fueram, quis nunc! An vertere mentes

      Ius tibi, proh, tantum, saeve Cupido, datur?

Tu mea servitio pressisti colla nefando

      Vt primum dominae vidimus ora meae;

15

Nam neque mortalis facies nec lumen in illa

      Quale sub humana fronte micare vides,

Quod si pace licet, Superi, mihi dicere vestra,

      Visa est caelestes voce preire deas.

Quin et tempus erat quo iam sub vere tepenti

20

      Pectora nostra solent igne calere novo -

Aurea Phrixei nam tum per vellera signi

      Maxima lux mundi, sol agitabat equos -

Cum sua nascentes depingunt floribus herbae

      Prata novis foliis cum viret omnis humus,

25

Cum Veneris placidae stimulis excita volucris

      Demulcet querulis frondea rura sonis,

Cum desiderio tauri concussa iuvenca

      Consortem viridis quaerit habere tori,

Cumque ovis irrigua nimium lascivit in herba

30

      Atque gregis sequitur sima capella virum,

Omnia cum rident suavi respersa lepore

      Et tenet in terris aurea cuncta Venus;

Tunc tua me primum certissima, Xandra, sagitta

      Fixit et in pectus duxit amoris iter,

35

Tunc primum insolitos mens nostra experta furores

      Coepit venturis tristior esse malis,

Tunc mea libertas miserum me prima refugit

      Et coepi duro subdere colla iugo,

Tunc primum sensi quae insania verset amantes,

40

      Sub specie mellis quanta venena latent,

Quid sperare queant, quid sit magis usque timendum,

      Quae levitas miseros nocte dieque premat.

Ex illo semper maduerunt lumina nobis

      Tempore nec gratus venit in ora cibus.

45

Fulmine quid rapido figis fera corda Gigantum,

      Iuppiter? Est maior poena paranda malis.

Quisquis stelliferum contendit scandere coelum

      Tentat et in superos bella movere deos,

Hic facibus duri subito inflammetur amoris

50

      Et dominae teneat sub iuga colla suae:

Tunc sciet Aetnaeos onus hoc anteire labores

      Et cupiet potius Pelia saxa pati.

 

4. ad Bartholomeum Opiscum Scalam

Quaeris cur nostros macies contraxerit artus

      Inque dies crescat pallor in ore mihi,

Cur placidus miseros relevet non somnus ocellos,

      Cur lacrimae a facie fluminis instar eant?

5

Ah nescis quantae vexent mea pectora flammae,

      Nec, mi Scala, vides quid sit amare malum.

Quod si te certa deus hic violare sagitta

      Coeperit, et faculis urere corda novis,

Tunc Tityi duros poteris ridere dolores,

10

      Vulturis et saevi rostra putare iocos,

Tantaleaeque voles potius succumbere sorti

      Oraque Tartarei terna videre canis,

Quam semel insano mentem vitiare veneno

      Et sentire quibus ignibus urat Amor.

15

In me tela, volant, in me sua fulmina taedas

      Concutit, inque dies durius instat Amor.

Tu tamen infando nondum, mea Xandra, furori

      Succurris: moriar, si mihi lenta venis.

Quae tibi, quae laus est, quae gloria tanta misellum

20

      Perdere me? Damno stant mihi fata tuo;

Quis roseam faciem, quis cygnea colla manusque,

      Si peream, vel quis lumina nigra canet?

 

5. ad Xandram

Talia si nobis contingant munera, Xandra,

      Ceperat Ascraeo qualia monte senex,

Non ego, ut ille, soli pinguis mollissima culta,

      Nec referam niveae fertile vellus ovis;

5

Sed nova tam molli modulabor carmina voce,

      Victus amore gravi, tam tibi dulce querar,

Xandra, tuum ut videam gelidum suspiria pectus

      Fundere corque simul igne calere meo.

Tunc tua seu rigido quondam praecordia ferro

10

      Horruerint duro sive adamante licet,

Victa tamen precibus tandem sic fabere nostris:

      Hic meus ingenti iam meret esse fide.

Splendida tum varii mutabunt ora colores

      Et lacrimae in morem fluminis ore fluent.

15

Hoc mihi si detur, regum confusa valeto

      Ambitio et quicquid Persica regna tenent;

Nam quid, Xandra, tuae possum praeponere formae,

      Dummodo, quod cupio, sit tibi cura mei?

Viderunt nitidas per florea prata napaeas

20

      Naiades et vitreos cum subiere lacus,

At quae tam flavos crines collegit in auro

      Spargere vel ventis per sua colla dedit?

Vnicus in Veneris resplendet Lucifer orbe,

      Qui tamen occiduas, Hesperus, intrat aquas;

25

At dominae nitida si quis sub fronte tuetur

      Aspiciet gemini lumina Luciferi.

Nec certet Sidon Sarrani muricis ostro,

      Purpureus superet ut sua labra color;

Nec putet aequales et densos vincere dentes

30

      Egregium quamvis India mittat ebur.

Mollius haec cygnis cantat; sed nec sua cygni

      Colla tamen Xandra candidiora gerunt.

Quod si quis partes poterit vidisse latentes

      Invidiam summo concitet ille Iovi.

35

Haec mea perpetuis exurunt pectora flammis,

      Haec eadem vitae dant alimenta meae!

Quis neget hoc monstrum? Sola est in pectore flamma,

      Quae vitae causa est, quae mihi causa necis.

Sed monstrum in terris nihil est iam. maius amante,

40

      Nullum natura ius in amante tenet:

Solus amans magno misere frigescit in igne,

      Aestuat horrenti frigore solus amans!

Ah quotiens stupui cum, crasso in carcere clausus,

      Vescerer aethereis, iam salamandra, cibis;

45

Obstupui posset propria cum sede revulsus

      Spiritus in dominae vivere corde meus.

Prodigiosa fides, et quod ventura iuventus

      Confictum falsis iam putet esse iocis,

Terrenos artus, quamvis iam spiritus illos

50

      Liquerit, absenti vivere mente diu.

Ergo animo duplici vivis tu Xandra, meumque

      Exanimis vita corpus inane tenet.

 

6. ad Xandram

Xandra mihi tantum quondam crudelis amata

      Quantum dilecta est femina nulla viro:

En erit ulla dies qua tu succurrere nobis

      Et tumidos fastus ponere, Xandra, velis?

5

Anne ferox cursu semper perstabis eodem

      Nec disces animum flectere saeva ferum?

Sed quid me macero, miserum? Sperare quid ultra

      Fas puto? Iam subito, iamque puella vale!

Dum licuit tecum felicia tempora vixi,

10

      Laetitia pleni dumque fuere dies;

Nunc vertis mores: ergo et vertenda voluntas.

      Esto quoque. Iam nobis, iamque puella vale!

Te tamen et coeli sanctissima numina testor

      Me invitum faciem linquere, Xandra, tuam.

15

Sed tua me feritas moliri talia cogit:

      Cedendum nobis. Iamque puella vale!

Ah quotiens flebis misere quotiensque rogabis

      Vt redeam lacrimis, insidiosa, tuis.

Sed nil proficies: neque enim tolerare superbos

20

      Amplius est fastus. Iamque puella vale!

 

7. seni senarii ad imitationem Petrarcae

Iam satis extremo fuerit servisse furori,

Dum vigil insomnes poteram perducere noctes.

Sit satis heu frustra tantos tolerasse labores

Ni cupiam hanc omnem vitam traducere luctu,

5

Postquam sperata privas me, Xandra, quiete

Atque iubes tota sic, o, lugere iuventa.

Ah quot nostra tulit, norunt dii, Xandra, iuventa,

Quam tu perpetuo vexasti saeva furore!

Ergo quod restat, placidae donare quieti

10

Fas erit, ac reliquas levius producere noctes,

Insanum cum sit tam duro tempora luctu

Perdere et nulla requie donare labores,

Morte olim tantos placuit finire labores,

Atque id fecissem prima, fera Xandra, iuventa;

15

Sed spes semper erat posse hoc tua flectere luctu

Pectora: nam numquam duxi talem esse furorem,

Qui vel nostra dies vel posset pectora noctes

Perdere et aeterna mentem privare quiete.

Sed postquam tecum stultum est sperare quietem,

20

Nec mihi tam duro sunt praemia digna labori,

Has statui curae meliori impendere noctes;

Quodque pudet prima non perfecisse iuventa,

Nunc faciam. Tu, Phoebe, tuo mea corda furore

Incute; nam tristes cupio nunc ludere luctus.

25

Praeteritos referam laeto iam tempore luctus,

Te duce, Phoebe. Tuo vati da, Phoebe quietem,

Da mentem mihi, Phoebe, novam sanctumque furorem

Inspira, ut vanos valeam enarrare labores,

Vt nostris edocta malis ventura iuventa

30

Teque, Cupido, dies fugiat, teque, improbe, noctes.

Cur unam de mille mihi saltem, improba, noctem,

Qua mihi tam tristes licuisset ponere luctus?

Huic ego praeteritae pensarem dura iuventae,

Tempora et hanc solam possem preferre quietem

35

Cunctis, quos olim pro te, mea Xandra, labores

Excepi, duro correptus corda furore?

Sed prius Aeolio crescent sub vellere noctes,

Atque labor Phoebi poterit sibi ferre quietem,

Quam furor aut luctus sinat hanc laetam ire iuventam.

 

8. de Alphonso claudo amatore

Tres amat Alphonsus, quamvis sit claudus, amicas;

      Sed sunt diversis (hoc dolet ille) locis.

Ambrosii prima est - ut ait - post limina divi:

      Pulchra licet, lusco nupta puella seni;

5

In Transarnina spectabis classe secundam,

      Inter Carmelos Spirituamque domum;

Incola Galphundae nunc tertia, Braccia quondam

      Castra sequens, turmis vix satiata decem.

Has ergo octipedis fervent cum sidera Cancri

10

      Vix una cunctas luce videre potest;

Nam mane incipiens dum latum circinat orbem

      Vix valet hinc sera nocte redire domum.

Ergo cum venient angustae tempora brumae

      Et breve per spatium sol agitabit equos

15

Vnam sat fuerit sibi tunc si viset amicam

      Ire vel intorto desinat ille pede.

 

9. de theolohgo contionatore luxurioso

Insanis totam rumpit qui vocibus aedem,

      Pulpita quique manu concutit atque pede,

Qui furit, exclamat, strepit, intonat omnibus unum

      Luxuriae crimen turpius esse ferens;

5

Hunc, moneo, vitate virum : licet ore rotundo

      Chrysippi ritu tristia verba cadant.

Nam modo vittatae deprehensus virginis aula

      Vix valuit missa carpere veste fugam;

Et nisi sublimi quod lapsus fune fenestra est

10

      Cantanda a pueris fabula nota foret.

 

10. ad Lupum

In Transarnina cunctos se vincere classe

      Asserit antiqua nobilitate Lupus:

Hoc alii rident cum nec domus ulla paterna

      Sit sibi, nec patriam dicere possit avi.

5

Nobilis attamen es; nam tota nullus in urbe

      Bardorum quam tu bardior esse potest.

 

11. ad Bernardum

Ne doleas versu quod epistola nostra secundo

      Claudatur, quoniam tu breviora facis!

 

12. ad Aldam

Esse tuum dicis quem dant unguenta colorem,

      Alda. Quod emisti, quis neget esse tuum?

 

13. ad Leonem Baptistam Albertum

Ibis, sed tremulo libelle gressu,

Nam cursus pedibus malis negatur;

Verum ibis tamen et meum Leonem

Baptistam, Aonidum decus sororum,

5

Antiqua Aeneadum videbis urbe.

Quid stas? Quid trepidas, libelle inepte?

Cur non sumis iter? Timesne tanti

Forsan iudicium viri subire?

Nil est quod timeas. Legit poetas

10

Doctos ille libens salesque laudat

Leves et placidos probat lepores;

Sed nec raucidulos malosque vates,

Quamvis molliculi nihil bonique

Candoris teneant, fugit severus:

15

Laudat, si quid inest tamen modeste

Laudandum, reliquum nec usque mordens

Coram carpit opus, bonusque amice

Secreta monet aure nigriora,

Quae tolli deceant simulque verti

20

Albis carmina versibus. Suumque

Non hunc grande sophos decensque lusus,

Quamquam utroque valet nimis diserte,

Non Alberta domus facit superbum:

Cunctis est facilis, gravisque nulli.

25

Hic te, parve liber, sinu benigno

Laetus suscipiet, suisque ponet

Libris hospitulum. Sed, heus, libelle,

Audin, nequitiae tuae memento!

Quare si sapies severiores,

30

Quos ille ingenuo pios pudore

Multos composuit, relinque libros,

Et te Passeris illius querelis,

Doctis sive Canis iocis Hiberi,

Argutae lepidaeque sive Muscae

35

Extremum comitem dabis: superque est

Istis si potes ultimus sedere.

 

14. quaerit si qua perturbatione sit affectus

Si non vexat amor, quidnam mea pectora vexat?

      Pergite Pierides, dicite quaeso, deae!

Vel mihi, quid sit amor qualisve, referte Camenae,

      Si mala tot nobis congerit asper Amor,

5

Si dulcis, dulci cur tot permiscet amara,

      Dulcia vel qui dat, si sit amarus Amor,

Aut mihi si flammae consumunt corda volenti,

      Vnde igitur nobis tanta querela venit?

Invito vel si comburunt ossa calores

10

      Quid misero tantum proderit usque queri?

Talibus, heu, fragili in lembo me fluctibus aequor

      Iactat et in scopulos iam ruit ipsa ratis.

 

15. ad Theoplasmam Francisci Castilionensis amicam

Parce, precor, tenero suavique puella poetae,

      Castilionensi iam, Theoplasma, tuo,

Nec perdas per quem post fata novissima vives,

      Quique tuo faciet te superesse rogo.

5

Hic canet errantes per candida colla capillos,

      Sidereos oculos, oscula digna deo,

Atque genas roseas, vultum incessumque decorum

      Pectora brumali candidiora nive.

Ast ita si miserum pateris, Theoplasma, perire

10

      Nulla tuo cineri fama futura venit.

 

16. ad se ipsum

Hactenus o lusi, satis est, lasciva Camenae

      Carmina, plusque satis me malus ussit amor!

Nunc meliore lyra, divae, meliora canamus,

      Nam satis atque super me malus ussit amor.

5

Dicamus coelum, coeli dicamus honores,

      Sitque mihi lacrimas promere posse pias.

Et tandem pigeat tantos sumpsisse labores

      In cassum; pigeat paeniteatque mei.

 

17. ad se ipsum

Quid facis infelix? Quidnam Landine miselle

      Te iuvat ad flammas addere ligna tuas?

Quid laqueum texis quo mox capiaris et amens

      Iam referas dextra vulnera facta tua?

5

Desine iam vanos tibimet nutrire dolores,

      Desine iam gratis tanta subire mala.

Pone modum lacrimis et quae deperdita cernis

      Perdita iam ducas, paeniteatque tui.

 

18. epitaphium in Leonardum Arretinum

Hic cui frondenti nectuntur tempora lauro

      Romanae linguae dos, Leonardus, erat;

Qui Florentini descripsit gesta Leonis,

      Transtulit et Latiis dogmata Graeca viris.

 

19. ad Xandram

Non ita gavisus Phrixeo vellere Iason

      Cum cecidit magico Martia turba sono,

Nec pius Aeneas cum iam defessa carina

      Tangeret optatos, regna Latina, locos;

5

Non ita gavisa est monstris erepta marinis

      Andromade, matris crimine facta rea,

Atque ego sum, posito cum post fera proelia bello

      Firmavit sancto foedere Xandra fidem.

Nam quibus, heu, curis quantoque urgente dolore

10

      Hactenus urebat pectora nostra calor,

Nec mihi, Xandra, iugum collo exturbare licebat,

      Flectere nec lacrimis aspera corda piis.

At nunc iste dies longe felicior omni

      Venit, quem nobis lactea gemma notet;

15

Candidus iste dies quo tu mitescere nobis

      Coepisti et vultu spem meliore dare.

Illa quidem fuerat nox pergratissima Nautae

      Qua potuit dominae concubuisse suae,

Gratior at nobis et toto carior aevo

20

      Iste dies fuerit quo mihi laeta redis;

Nam tandem risum recipis, vultumque serenas,

      Rugaque de tota fronte repulsa fugit,

Nec dedignaris nostros audire labores,

      Nec potes auditis dura manere diu.

25

Discite, contempti, quantum patientia possit:

      Frangitur assidua victa puella prece;

Praecipue nostris lacrimis mea Xandra movetur

      Et lacrimis victas praebet amica manus.

 

20. ad Philippum de amica

Cum matutine peteres pia sacra, Philippe,

      Luciae venit pulchra Ginevra simul,

Nuda pedes, inculta comas, sine lege togata,

      Candelasque decem relligiosa ferens.

5

Quae postquam ingressa est ornati tecta sacelli

      Effuditque preces ad simulacra deae,

Substitit atque vagis oculis, cervice reflexa,

      Inter mille viros te studiosa legit.

Inde abitum simulans, ut se coniungat amanti

10

      Praeteriens tacito te premit illa pede,

Atque tuo lateri, turba ut compulsa, cohaerens,

      Murmure depresso dixit: Amice, vale!

 

21. ad Lucinam pro partu Xandrae

Ecce dies partus: properat Lucina puellae,

      Casta fave, partus; advenit ecce dies!

Ergo laboranti, si vis me vivere, Xandrae

      Des, precor, auxilium subveniasque pie.

 

22. laudes Dianae

Candidae laudes, age, iam canamus

Musa, Dianae! Nemus illa, Manes

Inferos, coelum colit et serenum,

Terna potestas.

5

O Iovis summi decus omne prolis,

Virgo, quae fratrem modo nata diva

Diligens partu relevas parentis,

Lucida Iuno;

Tu suis septem Niobem superbam,

10

Vlta Latonam celeri sagitta,

Filiis orbas prohibesque matris

Numina temni.

Nec tuos ausus temerare fontes,

Cernere et nudas vetito Napaeas

15

Lumine Actaeon, meritas refugit

Pendere poenas.

Nunc enim, prisca fugiente forma,

Cornibus spargi comites stupebant;

Hic sibi notis canibus revelli

20

Viscera sensit.

Nulla sed maior tibi, Diva, venit

Fama quam per te rudis insolenti

Miles in partu, mea magna cura,

Xandra supersit.

25

Tu meae partus dominae dolentis

Mitigas, felix, nimios dolores;

Tu sinu natum puerum benigno

Laeta receptas.

Digne nunc tali puer o parente,

30

Quem nec alatus superet Cupido,

Sis, precor, matris decus et voluptas

Maxima matris;

Namque tam cunctos roseis labellis,

Candido vultu pueros praeibis,

35

Quam parens cunctas superat nitenti

Fronte puellas.

 

23. ad Bartholomeum Opiscum Scalam

Desine iam leges nostro praescribere amori,

      Desine! Solus amor nescit habere modum.

Quis modus aut Myrrhae cum matris adultera facta est,

      Aut quis Medeae finis, amice, fuit?

5

Quis modus aut Scyllae cum crinem dura puella

      Exsecat infami regna paterna manu?

Solus amor vaccam ligno simulare dolato

      Pasiphen iussit furtaque ferre bovis;

Phyllida solus amor laqueo subnectit amaro,

10

      Dum tu Demophon fallis inique fidem.

Sed quid foemineos nunc est numerare furores?

      Adiicit hic superos in sua regna deos.

Nec puduit cygnum, paret cui regia coeli,

      Induere et plumis spargere membra novis;

15

Et crinitus oves ad flumina pavit Apollo,

      Vt posset dominae se refovere sinu,

Inque iubas abiit magnus Saturnus equinas

      Vallibus Idaeis gramina pastus amans.

Nec matri deus iste suae, deus iste, pepercit:

20

      Illius imperium sensit et alma Venus.

Ah quotiens Paphon, quotiens sua regna Cythera

      Deseruit flammis iam calefacta novis!

Et modo Panchaeis demens errabat in agris,

      Cerneret ut vultus, pulcher Adoni tuos;

25

Et modo Myrrhea requiescens fessa sub umbra,

      Pectore fusa tuo basia mille dabat.

Nec visum indignum, niveos onerare lacertos

      Retibus et duro ducere monte canes,

Nec suus a puero poterat divellere coniux,

30

      Non Mavors, quondam maxima cura sibi.

Quin etiam montes ac turpia lustra ferarum

      Praetulerat coelo praetuleratque Iovi.

Omnia formosum propter faciebat Adona:

      Tantum nostra valet vertere corda furor!

35

Ergo, Scala, meo leges imponere amori

      Desine; solus amor nescit habere modum.

 

24. ad Bartholomeum Opiscum Scalam de suis maioribus

Inquiris veteres ubi quondam, Scala, penates

      Maiores norim composuisse meos.

Non ego Cecropia refero de stirpe parentes,

      Nec domus antiquos Iulia praebet avos.

5

Nullus et egregios titulus mihi signat honores,

      Quos inhiat laudis ambitiosa sitis.

Tecta nec e Faesulis spectantur fulta columnis,

      Nec regum nobis arca recondit opes.

Tu tamen alma meis priscas, Florentia, sedes

10

      Spirituae classis non procul aede locas.

Est vicus Tusci Putei cognomine clarus,

      Vrbis qui in laevo moenia colle videt:

Hic tu Scala meae cernes primordia gentis;

      Quamvis parva, tamen hic monumenta patent.

15

Nam licet ex humili populo mea surgat origo,

      Casta tamen semper et sine labe fuit;

Nec Musis odiosa piis nec inutilis armis,

      Nec venit haec patriae dissimulanda suae.

Hoc Campaldinae testantur funera pugnae,

20

      Tempore quo rubris fluxerat Arnus aquis:

Namque huc Landinus, comitatus signa tribulum

      Quae velis niveis nigra flagella notant,

Sumpserat a proprio non aspernanda tribuno

      Munera, dum caeso victor ab hoste redit.

25

Hic avus, o Francisce, tibi cui Musa canora

      Arte dedit priscos aequiperare viros,

Nec magis Aoniae gaudent Amphione Thebae,

      Cum stupeant dulci saxa coisse lyra,

Quam tua Tyrrheni soliti per templa, per aedes,

30

      Organa tam facili cernere pulsa manu.

Lesbous celeres cantu delphinas Arion

      Permulsit, vitreas dum rate findit aquas;

At Rhodopes gelidis ducebat montibus ursos

      Orpheus et fulvos per iuga summa lupos.

35

Sed neque per silvas, neque per freta dulcius illo

      Hactenus audisse iurat Apollo melos;

Quin et adoptiva Musam de stirpe parentem

      Retulit et Musis dignus alumnus erat.

Sed simul, heu, nulli superi Dii cuncta dedere,

40

      Nullus et ex omni parte beatus erit.

Nam qui Sirenas superabat voce canoras

      Damnata aeterna lumina nocte tulit.

Non quia sic meritus fuerit: sed noscite quanta

      Invidia livor infera regna premat.

45

Est inter Stygias Phthone deterrima nymphas

      Tempora cui multus oraque pallor obit.

Hanc pater et Stygiae Phthonem dixere sorores

      Invida quod tristi fronte secunda videt.

Haec patrias primis tenebras iam liquit ab annis,

50

      Ausa per excelsas aetheris ire plagas;

Namque potest hominum res si turbare secundas

      Tunc fruitur proprio nympha maligna bono.

Ergo forte trium perscrutans fata sororum

      Audierat Lachesis talia voce dari:

55

Nascetur Faesula Franciscus origine tali

      Dircaeum quali vidimus arte Linum.

Protinus tumuit dea saeva suisque

      Supplicibus Clothon vocibus alloquitur:

O dea, nam nulli vitae sub lumen ituro

60

      Te sine mortali ianua prima datur;

Castalii quae sacra colunt Heliconides antri

      Iam mira cupiunt arte parare virum.

Et cupiunt et tanta illas fiducia cepit

      Vt sibi, vel sine te, cuncta licere putent.

65

At tu ne quisquam quondam tua numina temnat,

      Ne lateat possit quid tuus orbe furor,

Illius alterna damnabis lumina nocte:

      Sit Linus, ut iactant, dummodo caecus eat.

Hac olim Thamyrim poena afflixere Camenae,

70

      Certaret cantu cum superare deas.

Hac nunc illarum poena afficiatur alumnus,

      Sic tua qui spernat numina nullus erit.

Dixerat et partus maturi venerat hora

      Atque tuam, mater, Parca petebat opem.

75

Ergo ades et puero reseras dum limen, adempta

      Aetheris in lucem luce venire iubes.

Non tamen Aoniae caecum sprevere puellae,

      Nec puduit molli saepe fovere sinu.

Musarum silvis, Musarum montibus olim

80

      Lusit, Musarum captus amore puer.

Quin et Pierias, Phoebo ducente, per umbras

      Audivit sacros ex Helicone choros;

Audivit varia modulantes voce sorores:

      Haec ore, haec tibiis, concinit illa fide.

85

Atque hic disparibus nato distincta cicutis

      Organa porrexit Calliopea suo,

Atque ait: Ausonias, sume haec, i nate per urbes,

      I nostras laudes, nostraque facta cane.

Tanta hic carminibus tibi gloria surget Etruscis,

90

      Thraicii quanta carmine vatis erat.

Nam mire Tusco vivens celebraberis Arno,

      Lydia qua fulvus temperat arva leo.

Nulla dies sacrum poterit subducere nomen,

      Sed tua post maior funera crescet honos.

95

Nec mater de te quicquam mentita: suisque

      Egregiam verbis facta tulere fidem.

Namque Fluentini solus dum cantibus aedem

      Pontificis celebras, Tuscia tota ruit;

Teque rudes doctique simul, iuvenumque senumque

100

      Pectora divinis obstupuere sonis.

Sed nec tu fueras una contentus in arte

      Cum posses veterum dogmata nosse patrum.

Nam solers rerum causas penitusque repostae

      Naturae occultas tendis inire vias;

105

Et quod terrenis oculis vidisse negatum est

      Cernere mente parens Calliopea dedit.

Iamque tuum nomen duras transcenderat Alpes

      Oraque complerat trans freta longa virum.

Quin et marmoreo moriens donare sepulcro,

110

      Quod nunc Laurenti templa vetusta tegunt;

Templa tegunt quae mox Cosmus suffulta columnis,

      Fornice sublimi conspicienda dabit.

Tunc licet aurato niteant laquearia tecto,

      Et Faesulus multa splendeat arte lapis,

115

Non tamen e media quoquam removeberis aede,

      Nec volet hoc, doctis qui favet ingeniis;

Nam favet ingeniis Cosmus quin luce carentum

      Inviolata loco busta manere iubet.

Aeternum, Francisce, igitur per saecula vives,

120

      Et tuus Elysium spiritus arva colet.

Sed nec degeneres referet tibi fama minores,

      Nullaque de turpi posteritate nota est.

Nam tibi germanus fuerat, cui cara nepotem

      Progenies magna non sine laude dedit;

125

Nam Gabriel quem sorte sua Camaldula legit

      Relligio, niveis conspicienda togis,

Ambrosio primos nutritus lacte per annos,

      Roscida Gorgoneis antra subivit aquis.

Hinc fidibus proceres coeli laudavit et illos,

130

      Militiam summi qui meruere Dei,

Qui nobis patriam, pro Christo vulnera passi,

      Sanguine divinam iam peperere suo;

Mox dum Parrhasiae, Pisano in litore, gentis

      Victa Fluentino moenia Marte canit,

135

Ante expectatum, iuvenilibus obrutus annis,

      Deserit heu quanto proelia coepta pede.

Sic nobis, Gabriel, prima fraudate iuventa,

      Complesti luctu saucia corda gravi;

Nam tibi me Musae, tibi me patruelis origo

140

      Iunxit et ex uno sanguine ducta domus.

Tu me Musarum magno inflammatus amore,

      Cirrhaei impuleras scandere celsa iugi.

Te duce Permessi liquidas ad fluminis undas

      Venimus et sacro tinximus ora lacu.

145

At nunc si Phoebus velit aspirare canenti,

      Magnorum ut possim dicere facta virum,

Si qui rauca canit gracili nunc carmina plectro,

      Intonet altiloquo maior in ore sonus:

Cosmus et egregii cernent me pignora Cosmi

150

      A patribus nusquam degenerasse meis.

 

25. de Xandra

Nunc virent silvae, nemus omne frondet,

Ridet et tellus variisque frontem

Floribus pingit, fugiuntque nubes

Montibus altis.

5

Naiades laetas agitant choreas

Gratiis passim Satyrisque mixtae

Et comas flavas religant corona

Versicolore.

Concidunt venti, levis afflat aura;

10

Parcit atque haedis lupus et capellis,

Nostra dum celsas Faesulas frequentat

Candida Xandra.

Nunc suos tristis Philomena luctus,

Immemor stupri simul et nepotis,

15

Ponit et versus modulans sonoros

Cantat amores.

Gaudet et fructu segetis colonus

Horreum quaerens ubi farra condat,

Gaudet et Baccho nimium feraci

20

Vinitor uvae.

Hos tamen montes mea si relinquat

Xandra, si Tuscae revocetur urbi,

Arbores siccas videas et ipsa

Flumina sicca.

 

26. ad Ginevram

Flavis crinibus aureisque pulchra

Et nigris oculis, gena nitenti,

Et tota facie nimis superba,

Incedis tetrico, Ginevra, vultu.

5

Et nostras tibi cura nulla flammas

Est restinguere, nec meo dolori

Succurris, nimis ah nimisque saeva!

Sed fastus inimica saepe duros

Opponis mihi saevior leaena,

10

Quam caris catulis modo repertis

Venator Libyca ferox harena

Orbavit, paterisque me iacere

Vna pervigilem alterave nocte,

Duro in limine, dum tuos recludi

15

Postes auguror et tuum, Ginevra,

Adventum nimio moror periclo.

At tu, si libuit venire tandem,

Postquam septima iam hora praeterivit

Accedis, neque postibus reclusis;

20

Sed mecum bene tuta per fenestram

Aeratam loqueris mihi, satisque

Factum si semel auream papillam

Et pectus niveum simul gulamque

Pulchram tangere vel manu sinistra

25

Magno contigerit labore credis,

Aut si levibus osculum labellis

Impressi tibi, tu cito reclamas.

Ah quanti sibi Gabriel beatas

Istas nunc emat osculationes,

30

Cui numquam digitum mihi minorem

Attrectare semel fuit potestas!

Verum si tibi flavuli capilli,

Auro qui similes modo refulgent,

In canos abeant, Ginevra, crines;

35

Dentes si niveos eburneosque

Liventes maculae nigraeque fuscent;

Vel nunc qui roseis genis nitentes

Vernant multiplici decore flores

Perdat stridula conteratque bruma;

40

Si testudineo peraequa collo

Cervix cygnea, fiat atque suci

Plenas turgidulasve si papillas

Nutricis similes geras papillis,

Sulceturque frequentibus misellus

45

Venter partubus utribusque fiat

Rugosis similis malumque plenis;

Totum denique si tibi maligna

Quod nunc luxuriat suo nitore

Corpus conficiat situ senectus,

50

Heu quantis lacrimis quibusve, demens,

Flebis spreta modis, amante nullo

Iam te respiciente. Tunc equarum

Te vexabit, anum, furens libido,

Et circa iecur, usque saeviendo

55

Flagrans crescet amor, tibique nullus

Turpem subveniet timens senectam.

Demum tunc, posita ferocitate,

Vltro nos, nimis ah nimisque supplex,

Accedes placidaque voce quondam

60

Noctes reddere mi voles negatas.

 

27. de reditu Xandrae

Corve quid dextrum crepitante rostro

Mi latus stringis celerique penna

Cur feris nostros humeros sinistrum

Garrula cornix?

5

Cernimus? Vel qui misere premuntur

Semper a duro nimioque amore,

Dum suis curis cupiunt mederi,

Somnia fingunt?

Cernimus certe: redit ecce nobis

10

Rure materno, mea magna cura,

Xandra. Nunc omnis timor atque tristis

Luctus abito!

 

28. ad Xandram

Maxima pars nostri, pulcherrima Xandra, doloris,

      Qua sine nec Croesi regia tecta velim,

Quando tuam faciem nullo prohibente licebit

      Aspicere et coram mitia verba loqui?

5

Namque tuo postquam invitus sum, Xandra, revulsus

      Aspectu, semper vita molesta fuit.

Nec mihi cura cibi, placidae nec cura quietis

      Sed lacrimae tantum pocula nostra parant;

Nec blandi comites durum lenire dolorem,

10

      Altera nec, quamvis pulchra, puella potest.

Ah quotiens totas insomnes ducere noctes

      Cogimur et curis invigilare tuis!

Et nunc qui vultus, quae sit tibi gratia formae

      Nunc memini, qualis rideat ore nitor,

15

Sideribusque oculos similes et cygnea colla

      Et niveum pectus, pectora nostra domans.

Et memini cantum quo se pulcherrima victam

      Non, modo sit verax, Calliopea neget;

Et memini in numerum soleant ut mollia crura

20

      Ludere et in girum molliter ire pedes.

Omnia quae memori monitus dum mente retracto

      Materiam, infelix, ignibus addo meis.

Sic infelices nostros nutrimus amores,

      Gaudia praeteriti dum meminisse iuvat,

25

Inque dies crescunt flammae penitusque medullas

      Exurunt: roseus deserit ora color

Pallentemque utinam faciem nunc cernere possis,

      Quantaque mi macies squalida membra notet!

Sed quamvis multae vexent mea pectora curae,

30

      Vnum est quod doleam, candida Xandra, magis;

Vidi ego saepe: novis veteres tolluntur amantes,

      Et longinqua minus flamma caloris habet.

Non tamen hoc timeo tibi vel quia mobile pectus

      Vel precibus vinci muneribusve putem;

35

Namque hoc magna Venus novit, Venerisque Cupido,

      Te nihil in casta sanctius esse fide.

Nullus nec donis turpi te subdet amori,

      Quin sis perpetua nota pudicitia.

Auratis non te vincet Pactolus harenis,

40

      Divite non quicquid devehit amne Tagus.

Sed tamen, heu fateor, timeo: licet ipsa timoris

      Vana sit, est tanti causa timoris amor.

Quod te per sanctum carae genitricis amorem

      Et per germanam, quae tibi dulce caput,

45

Perque meas lacrimas, lacrimis oculosque madentes,

      Et tua per geminas lumina clara faces,

Xandra precor, nostri veniat non immemor hora,

      Vlla tibi maneat non temerata fides,

Landinumque tuum memori sic mente reponas,

50

      Ne subeat pectus cura secunda tuum.

 

29. ad Bernardum

Dum tu grandiloqui divina volumina Tulli

      Pellegis et quicquid Quintilianus habet,

Dumque genus causae dubium variosque colores

      Et discis quae sint arma ferenda reis,

5

Vel si quando iuvat mentis seponere curas -

      Nam permixta licet seria ferre iocis -

Ad Lisam properas: Lisa est tibi sola voluptas,

      Dimidium vitae, candida Lisa, tuae.

Illa quidem nitidis placide te aspectat ocellis,

10

      Felicem risu te facit illa suo;

Saepeque per rimam furtim tibi verbula dictat,

      Tangendam furtim porrigit illa manum;

Nos procul a nostra, dulcis Bernarde, puella

      Cogimur insani discere iura fori.

15

At si quando vacat, cum turba molesta quievit,

      Litibus et scissis omnia clausa silent,

Protinus ad nostras avidus me confero Musas,

      Quarum immortali pulsus amore feror.

Tum me Parnasi stupidum per devia montis

20

      Raptat honorati turba canora lacus,

Et levibus contexta modis mihi carmina dictat,

      Atque iubet sumpta ponere moesta lyra.

His nos Xandrinum studiis solamur amorem,

      His desiderium, Xandra, rependo tuum.

25

Tristibus atque elegis insanos ludimus ignes,

      Et resonat Xandram pagina tota mihi.

Illam me Phoebus prima sub luce canentem

      Invenit et seras cum subit udus aquas.

Nec tantum Eurydices discessu fleverat Orpheus

30

      Cum peteret Stygios icta dracone lacus,

Quantum ego nunc a te spatio diductus iniquo,

      Xandra; sed hic magno grandius ore sonat.

Quippe ferunt vires Musae spiratque furorem

      Divinum nato Calliopea suo;

35

Et dat carminibus saevos mollire leones,

      Pangaeoque feros ducere monte lupos.

At me Castalio dignata est nulla sororum

      Fonte, nec Aonium tangere passa nemus.

Ergo sic rauco dicemus pectore laudes,

40

      Xandra, tuas, doctum quae meruere Linum.

Dicemus tamen: et quod nobis invida non dat

      Natura, ingenium, tu mea Xandra dabis.

 

30. ad Iohannem Antonium

Prime nostrorum comitum, Iohannes,

Sive tu collem fluvio imminentem

Puppii, dulcem patriam, frequentas

Laetaque rura,

5

Deque vinetis volucres propinquis

Retibus pingues recipis dolosis,

Et cani suades leporum fugacem

Vincere cursum,

Sive te magnus remoratur urbis

10

Ardor Etruscae, comitumque laetus

Detinet sermo, faciesque pulchra

Dulcis Horectae;

Oro, si nostri manet ulla cura,

Si tuus non me fugit omnis ardor,

15

Redde me certum, valeasne nostri

Numquid amici.

 

31. ad Leandram

Misisti mentam, credo, hac ratione Leandra,

      Vt caperes nostra tu quoque dona manu.

Ast ego muneribus vincam te, namque virenti

      Nunc tibi pro menta mentula nostra venit.

5

Nam mage ruta licet quam rutula cara puellae est,

      Mentula quam menta carior esse solet.

 

32. ad Anastasium

Dicis, Anastasi, nostros te optare libellos,

      Et mea vis posita carmina adesse mora.

Dispeream versus cupiam ni mittere: at illi

      Iam nequeunt claudi taedia ferre viae;

5

Tristia praeterea tam sancti iudicis ora

      Cum sint lascivi se tolerare negant.

 

33. ad librum

Si nec Pierides, nec te defendit Apollo,

      Et vestire piper, claude libelle, times,

Certa salus restat: cautus sic ampla subintres

      Atria, nec Medicos egrediare Lares.

5

Namque illic tutus, tanta et securus in arce

      Ridebis vulgi scommata dura levis.

Sic te de sacro nullus deducet asylo,

      Nec feret audaces in tua terga manus.

Quod si Maecenas te noverit atque severus,

10

      Heu, dignum tanto non putet hospitio,

Tunc demum claudo Veneris sua sacra marito

      Confice: Vulcano vindice tutus eris.