MAPHAEI VEGII LAVDENSIS EPIGRAMMATVM LIBER SECVNDVS AD LEONARDVM ARETINVM

 

 

1.

Si tibi prima mei placuit pars acta libelli,

      Hactenus exacti si placuere ioci,

Nunc lege, quae sequitur, partem, Leonarde, secundam:

      Est gravior, sed pars ista iocosa tamen.

 

2. IN FEBREM

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Lucidior media nox erit ipsa die.

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Candidior pura nox erit ipsa nive.

5

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Sanctior aetherio nox erit ipsa Iove.

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Floridior verna nox erit ipsa rosa.

 

3. IN FEBREM

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Dulcior Hyblaeis nox erit ipsa favis.

Me sine, Febris iners, sub nocte quiscere saltem:

      Gratior hibernis nox erit ipsa focis.

5

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Lenior aestivis nox erit ipsa Notis.

Me sine, Febris iners, sub nocte quiescere saltem:

      Suavior arguta nox erit ipsa lyra.

 

4. IN FEBREM

Languida febris, abi! Precibus si tangeris ullis,

      Mille fero ecce preces: languida febris, abi!

Languida febris abi! Precibus sin obstruis aurem,

      Bella paranda mihi: languida febris, abi!

5

Languida febris abi! Non sunt mihi tela nec enses:

      Cedo haec militibus: languida febris, abi!

Languida febris abi! Sacro tibi triste duellum

      Instituam versu: languida febris, abi!

 

5. IN FEBREM

Febris iniqua, pios audes torquere poetas.

      Ergo audes; sanctis vatibus ergo noces.

Quaere: quibus par propositum studiumque nocendi est?

      Quid vates, quid enim promeruere pii?

5

Quaere: quid innocui, dic, quid nocuere poetae,

      Omne quibus studium velle iuvare suum est?

«Cede!» iubent divae, dicunt tibi: «Cede» puellae;

      Bacchus et ipse iubet, Phoebus et ipse iubet.

 

6. IN FEBREM

Febris atrox, quo non monstrum deformius ullum est,

      Et tremis, et Stygio non minus igne cales.

Debilis, et primo nulli metuenda videris,

      Robustos verum conteris ipsa viros,

5

Quin domitas etiam posita feritate leones,

      Et, cum sis volucris, pigra videre tamen.

Monstrum triste, ingens, quid nos furiosa fatigas?

      Mentitur qui te numen habere ferat.

 

7. IN FEBREM

Febris cruda, horrens, alto generata Barathro,

      Quoque pari nixu Mors generata fuit!

Compressitque Charon Stygiae te in margine ripae,

      Nataque sunt illo pignora bina patre.

5

Langor is est quem cum tristi Anxietate tulisti,

      Quos semper gremio desidiosa foves.

Digna soror, dignusque pater, sunt ipsa simulque

      Pignora cum digno coniuge digna tibi.

 

8. IN FEBREM

Febris acerba, furens, quae nec mortalibus ullis,

      Quae nec diis caeli, diis Erebive places,

Et te mortales fugiunt horrentque tremuntque

      Et te arcet supero magnus ab axe Tonans.

5

Teque odit cohibetque inferni rector Averni:

      «Dirarum Eumenidum quartaque» dixit, «eris».

Sed te etiam Dirae sociam sprevere sorores:

      Quam norunt, pestem pertimuere tuam.

 

9. IN FEBREM

Febris acerba, furens, quae nec mortalibus ullis,

      Quae nec diis caeli, diis Erebive places,

Et te mortales fugiunt horrentque tremuntque

      Et te arcet supero magnus ab axe Tonans.

5

Teque odit cohibetque inferni rector Averni:

      «Dirarum Eumenidum quartaque» dixit, «eris».

Sed te etiam Dirae sociam sprevere sorores:

      Quam norunt, pestem pertimuere tuam.

 

10. EPITAPHIVM MARTINI PAPAE QVINTI

Magna Columnensis Martini hic nomina Quinti

      Sculpta lege, exiguo nomina magna loco.

Quantus erat qui nunc iacet hoc sub marmore, monstrat

      Quem cernis summus pontificalis apex.

5

Alter is Augustus, quo principe scilicet aetas,

      Ferrea quae fuerat, aurea facta sua est.

 

11. EPITAPHIVM ALFONSI, CARDINALIS HISPANI

Oro ego vos, superis vivens Alfonsus in oris:

      Ne mea, mortales, pergite fata queri!

Vivo equidem, et sacri, quod nunc Basilea coegit,

      Concilii curas deseruisse iuvat.

5

Vestra magis vel mors, vel vita simillima morti est,

      Quae rapitur tantis exagitata malis.

Quod Carrillorum fuerim de sanguine natus,

      Quod mente atque animo magnus et eloquio,

Quod mihi contigerit rutilo splendere galero,

10

      Quicquid id est, quod non perstitit, umbra fuit.

Sola hic cum superis et vera et vita quieta est,

      Quam nulla humani vis capit ingenii.

Cara, meum, quae me genuisti, Hispania, corpus,

      Viscera, quae extinxti me, Basilea, cape.

 

12. EPITAPHIVM BARTHOLOMEI CAPRAE, ARCHIEPISCOPI MEDIOLANENSIS

Quem legis, Insubris praesul clarissimus urbis

      Capra sub hac situs est Bartholomeus humo.

Vir rarus, praeerat populis et iura ferebat:

      Diva huic mens, divum iudiciumque fuit;

5

Oratorque suo vatesque insignis in aevo,

      Insigni doctos auxit honore viros.

Extinctum hunc magni reges flevere ducesque,

      Testata est fletus patria tota suos

Quaeve virum rapuit lacrimas Basilea profudit,

10

      Et quod concilium cogeret ipsa sacrum.

Debuerant durae tantisper ferre sorores,

      Tardius et vitae solvere pensa suae!

Tunc, ubi pax terris, quam miro ardebat amore,

      Reddita, tunc caelo restituendus erat.

15

Sed deus actutum sedes ornare supernas

      Consultumque suis maluit ire bonis.

 

13. EPITAPHIVM PETRI GEORGII, ARCHIEPISCOPI GENVENSIS

Petrus eram, quem stirps generosa Georgia magnum,

      Maiorem virtus sed mea reddiderat.

Genua pontifice, felix me cive Papia;

      Nunc corpus tumulum, spiritus astra colit.

 

14. EPITAPHIVM PAVLI CRAPANICENSIS, ARCHIEPISCOPI BENEVENTANI

Qui Spoletanae praefectus maximus arcis,

      Qui Beneventanae praesul et urbis eram,

Quique Columnensi sacro sub principe magnus,

      Magnus qui fueram consilio atque fide,

5

Tantillo, heu, tantus tegor hoc sub marmore Paulus:

      Patria Roma, genus Crapranicense mihi.

Spoletum rapuit; mea me sibi patria iussit

      Restitui; nunc mens purior astra colit.

 

15. EPITAPHIVM IOSEPH, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANI

Ecclesiae antistes fueram qui magnus Eoae,

      Hic iaceo, magnus religione, Ioseph.

Hoc unum optabam, miro inflammatus amore:

      Vnus ut Europae cultus, ut una fides.

5

Italiam petii; foedus percussimus unum,

      Iunctaque Romanae est, me duce, Graia fides.

Me Constantini dedit urbs; Florentia servat,

      Qua tunc concilium floruit urbe sacrum.

Felix qui tanto donarer munere vivens,

10

      Qui morerer voti compos et ipse mei!

 

16. EPITAPHIVM ZANINI RITII

Vester ego, Insubres, iaceo hoc sub marmore, vester

      Zaninus: Ritiae gloria gentis eram,

Heroi vestro carus velut alter Achates

      Consilio utque alter Laelius eloquio.

5

Quid mihi honos, quid opes? Virtus me sola beavit,

      Qua mortalibus et caelitibus placui.

Quae fuit in terris vestrae mihi cura salutis,

      In superis eadem nunc quoque cura mihi est.

 

17. EPITAPHIVM CAMBII ZAMBECCARII

Cambius hic pariter sua Zambeccarius ossa,

      Hic cum Zanino iussit humanda suo,

Vt quos viventes animus coniunxerat idem,

      Defunctos eadem iungeret urna duos.

5

Magnus iustitia, magnus pietate fideque,

      Inter erat priscos connumerandus avos.

Flete virum, quicumque illo superestis adempto;

      Gaudete ob civem, diique deaeque, novum!

 

18. EPITAPHIVM EIVSDEM

Cambius ille, sui qui Zambeccarius aevi

      Lux fuit, hic cineres iusserat esse suos.

Vir summi ingenii, legum doctissimus idem,

      Ductor militiae, iunxerat arma togae.

5

Is coluit sanctos mira pietate poetas,

      Is coluit mira religione deos.

Tristantur divae nigra sub veste sorores,

      Ipse etiam posita tristis Apollo lyra.

 

19. EPITAPHIVM THOMAE ARRETINI

Dum feror eloquii Graii succensus amore,

      Dum linquo Italica Graiaque tecta colo,

Occubui, Thomas viridi Arretinus in aevo,

      Spes quondam patriae, nunc dolor ipse meae.

5

Externa in patria quid me cecidisse doletis?

      Omnibus externa vivitur in patria.

Vos, tamquam peregre, mortales, vivitis istic;

      Hic patria, hic longae meta suprema viae est.

 

20. EPITAPHIVM CATHERINAE GADAE FLORENTINAE

Heu, quae, Gada, tuos, Caterina, extinxit ocellos,

      Heu, quae te hac nigra mors fera clausit humo!

Quid tibi vel virtus, quid vel tibi forma, quid aetas,

      Gratia quid generis profuit ulla tui?

5

Flent thiasi et cantus, lugent risusque iocique,

      Et plectra et querulae flentque gemuntque lyrae.

Te pharetratus Amor queritur, te blanda Dione,

      Nec sua iucunda est te sine vita sibi.

Et, qua percelebri tangebas nomine caelos,

10

      Ipsa etiam sine te maesta Pudicitia est.

 

21. EPITAPHIVM CHRISTOPHORI LAMPVGNANI

Hic Lampugnanus, viridi praereptus in aevo,

      Christophorus, patriae spes iacet alta suae.

 

22. EPITAPHIVM CHRISTOPHORI LAMPVGNANI

Haec, Lampugnani sunt haec, quae cernitis, ossa

      Christophori: quis se temperet a lacrimis?

Ille decus iuvenum, patriae spes maxima quondam;

      Nunc iacet, heu, iuvenum nunc patriaeque dolor!

 

23. EPITAPHIVM CHRISTOPHORI LAMPVGNANI

Christophore, heu, tegeris hac, Lampugnane, sub urna,

      Heu, multum patriae collacrimate tuae!

Nemo fuit tota te fortunatior urbe,

      Nemo sub Insubri lectior urbe fuit.

5

Arrisere tibi nascenti numina quondam;

      Lanifica invidit te rapuitque dea.

 

24. EPITAPHIVM CHRISTOPHORI LAMPVGNANI

Qui genere et forma praestans viridique iuventa,

      Qui fuerasque potens lingua, animoque potens,

Quique clientelis, qui coniugioque beatus,

      Carus qui populis principibusque viris,

5

Christophore, heu, saxo nunc, Lampugnane, sub isto

      Conderis, heu, fati sors lacrimanda tui!

Nemo sed est felix fata ante extrema putandus.

      Quam vanis agimur mors docet una bonis.

 

25. EPITAPHIVM CHRISTOPHORI LAMPVGNANI

Christophorus situs hic, quem Lampugnana propago

      Protulit: exemplum sit mea vita tuum.

Disce ex me, qui cum periere iuventa decorque:

      Quale iuventa bonum, quale decorque bonum?

5

Disce ex me, qui cum periere genusque decusque:

      Quale genusque bonum, quale decusque bonum?

Disce ex me: quid tot fasces titulique tumentes,

      Quid tot opes, quid tot gaudia fluxa iuvant?

Vna iuvat tantum quae me mortalibus olim,

10

      Nunc carum probitas reddidit una deo.

 

26. EPITAPHIVM CHRISTOPHORI LAMPVGNANI

Christophorus tegor hoc stirps Lampugnana sepulcro:

      Quid nunc tot saecli dulcia dona mihi?

Quid mihi forma decens? Florens quid profuit aetas?

      Quid mihi deliciae divitiaeque meae?

5

Quid culti mores? Cultae quid gratia linguae?

      Quid quod eram magnis progeneratus avis?

Quid quod principibus carus, quod longa clientum?

      Quid quod amicorum longaque turba mihi?

Quid quod eram casta formosa et coniuge felix?

10

      Quid mihi, quid patrui gloria magna mei?

Haec rapuit mors atra mihi; tantum una sequuta est

      Me mea, quae virtus non queat una rapi.

 

27. EPITAPHIVM NICOLAI FABII

Hic, Nicolae, iaces, Fabiae nova gloria gentis,

      Principe quo evexit Philosophia caput.

Compar Aristoteli fueras, comparque Platoni:

      Doctrina ast illi, tu gravitate prior.

5

Heu, qualis cecidit tibi, docta Bononia, gnatus!

      Ausonia, heu, cecidit gloria quanta tibi!

 

28. EPITAPHIVM AMBROSII, GENERALIS CAMALDVLENSIS

Ambrosius iacet hic, monachorum gloria quondam,

      Flaminei quondam gloria magna soli.

Clarus is eloquio Graio clarusque Latino,

      Quae poliit studiis clarus et ipse sacris.

5

Si scripta attendas, fuit haud velocius ulli,

      Si vitam, haud ulli mitius ingenium.

Funde tuo lacrimas rapto, Camaldula, patri,

      Parvaque tu gnato, Portice, terra tuo.

Heu! tali haec gnato, tali illa orbata parente,

10

      Qualem restituent tempora nulla sibi.

 

29. EPITAPHIVM LVTII

Qui fueras linguae, Lutii, spes certa Latinae,

      Quique adulescentum gloria certa, iaces.

Heu scelus! Heu! Cur tam consumptus morte cruenta,

      Heu, cur tam foeda qua Cicero ante nece?

5

An tu, ut quem studio, sequereris morte parique?

      At sua, qua cecidit, non tua lingua nocens.

 

30. EPITAPHIVM PARROCHINI STVRNI

Sturnus ego humanas qui quondam effingere voces,

      Qui potui blandis quemque movere modis,

Hic iaceo: aspicite hic, et parvo dicite busto:

      «Parrochine, avium gloria magna, vale.

5

Parrochine, avium placidissime, staque cubaque

      Molliter». Hoc olim nam mihi nomen erat.

Ecquae nam fari gnorat me doctior, ecquae

      Suavior argutum fundere carmen avis?

Psittace, te Naso cecinit; te, parve, Catullus,

10

      Passer: et a domino concinor ipse meo.

Ille memor, cui tot vivens nova carmina fudi,

      Debita defuncto carmina fudit herus.

Haud perii omnino, tam grati munere dignus,

      Tam memoris domini dignus honore mei.

15

Conveniens nostrae res et dignissima morti,

      Quos semper colui, versibus ut colerer.

Vos decorate, pii, sacris mea funera, vates,

      Carminibus, tumulo carmina digna meo.

Flete meam, si quos plaususque canorque melosque,

20

      Si quos delectant carmina, flete necem.

 

31. EPITAPHIVM EOI EQVI

Hic tegor, ecce, meo domino tam carus, Eous,

      Carus Bucephalas quam fuit ipse suo.

Qua saltem cupidi contristabuntur amantes,

      Et dira et certe mors miseranda mea est.

5

Vidi olim, visam optavi, optatamque secutus

      Sum frustra, miseri more furentis, equam.

Forte fuit puteus multis celatus ab annis,

      Flumineis tantum tectus harundinibus.

Hic ego, dum mea me fert impetuosa libido,

10

      Ex alto praeceps margine ad ima rui

(Non aliter vasto terrae est absorptus hiatu

      Cum curru et iunctis Amphiaraus equis).

Idem qui rapuit, me conservavit, et idem

      Hic locus exitium praebuit, hic tumulum.

15

Nunc vos, amentes caecique, videtis, amantes,

      Quam vestra est magnis subdita vita malis!

 

32. EPITAPHIVM CYLLARI EQVI

Inter cornipedes qui praestantissimus olim

      Extabas, dira, Cyllare, morte iaces,

Qui poteras validos prae viribus ire leones,

      Qui prae veloces cursibus ire Notos,

5

Quem poterat forma coniunx Minoia amare,

      Cuius erat Phoebi digna quadriga iugo.

Flevit herum quondam, positis insignibus, Aethon;

      Te tuus at contra, Cyllare, flevit herus.

Heu, tua fleta gravi passim sunt funera questu;

10

      Heu, tua sunt luctu funera fleta gravi!

Sed te praecipue tenerorum flevit amantum

      Turba: fuit lacrimis mors tua digna suis,

Quippe quia in cupido te vivere semper amore,

      Inque etiam cupido iuvit amore mori:

15

Et te semper amor viventem dirus adussit,

      Decedentem etiam dirus adussit amor.

Nox erat et sotias, ut deflagrare solebas,

      Tondentes campi gramina poscis equas.

Ecce inimica ruit rapidorum turba luporum,

20

      Dentibus hinc, duro pugna fit inde pede.

Post mille at demum morsus, post vulnera mille,

      Seminecis quamvis, effugis ipse tamen.

Exesa nervi tales in clune patebant,

      Distenti quales in resonante lyra.

25

Et tibi certa tamen fuerat spesque optima curae;

      At rursum sotias, improbe, poscis equas.

Torque homines, torque et superos; animalia mitte

      Caetera, mitte ipsos, dire Cupido, greges!

Dire Cupido, tua est quam longa et lata potestas!

30

      Iam sunt imperio subdita cuncta tuo.

Tu facis ut, paene extinctus, petat agmen equarum

      Cyllarus, ut vitae nil sibi cura suae.

Inter equas igitur fudisti e corpore vitam,

      Cyllare: sic fera te, teque peremit amor.

 

33. HERVS AD FLAVELLVM ASELLVM SVVM

«Heus, ubi tu, Flavelle, meae substantia vitae?

      Vtilitas vitae sola ubi, aselle, meae?

Praedonumne manu, raptusne errore viarum?

      Suspectus damni casus uterque mei est».

5

Asellus: «Parce, here care, tuo tantum indulgere dolori!

      Parce: erit hoc saltem sors mea laeta bono!

Praedonum nec turba, viae nec me abstulit error,

      Abstulit at mortis me violenta manus».

Herus: «Dextera saeva nimis, o, quae te cumque peremit!

10

      O, quae te extinxit dextera saeva nimis!

Defuncto at saltem tumulum, tumuloque rependam

      Exequias. Quo te fas mihi scire loco?».

Asellus: «Nequicquam nostri fuerit tibi cura sepulchri:

      Idem qui iugulum praestitit et tumulum.

15

Me ferus invasit non longe ab limine tecti,

      Et miserum rapido glutiit ore lupus».

Herus: «Cur non auxilium valido clamore petebas?

      Longa erat auxilio turba futura tuo!

Hanc ego, quam soleo furcam gestare tridentem,

20

      In se torsissem, viscera transadigens».

Asellus: «Tempus erat vesci quo carnibus interdictum est,

      Quod iubet anteacti poenituisse mali.

Temporibus certe his sanctisque deoque dicatis,

      Iussa sacra haud rebar praetereunda sibi».

25

Herus: «Qui longo assuetus sceleri est impendere vitam,

      Nec timor est magni cura nec ulla dei.

At tu, segne animal, stolidum crassumque rudensque,

      Haud nosti vitae dulcia dona tuae!».

Asellus: «O, si me nondum mors consumpsisset acerba,

30

      Quam nunc lux animi clarior ipsa mei,

Iamque vale, et nostrum serves, here dulcis, amorem:

      Si valeas, et me proinde valere puta».

 

34. EPITAPHIVM LIAE CAPRAE

Hic Lia capra iacet, quam rusticus abstulit Alcon,

      Dum fetus horti carperet illa sui.

Impius, heu, nimium, qui te, Lia capra, peremit,

      Quae fueras magno lac dare digna Iovi!

 

35. EPITAPHIVM HECTORIS EBRII

Hoc Hector tumulo iacet, alter ut inclitus Hector:

      Hic fidens Baccho, Marte sed ille deo,

Qui magnumque bibens etiam vicisset Achillem,

      Qui mille Aiaces sustinuisset item.

 

36. EPITAPHIVM ANTONIAE BICIPITIS

Florentina mihi tellus, Antonia nomen;

      Bina mihi facies, lux fuit una mihi.

Ne me dic Ianum: fuerim nam foemina; ne me

      Fortunam: fuerint nam mala fata mihi.

 

37. EPITAPHIVM PETRI ET PAVLI MONSTRI

Hac Petrus Paulusque, uno sub corpore bini,

      Fabrica naturae mira, iacemus humo.

Cuique suum fuit et manuum, fuit oris opusque

      Vesicae, ast unum ventris opusque fuit.

5

Iunxere extremae partes nos corporis ambos,

      Quas neuter simul et dicat uterque suas.

Neutra ex parte pedes, capita ex utraque fuerunt,

      Bina sed e medio corpore planta fuit.

Bina fuit medio quae corpore planta deorsum

10

      Pendebat, sursum quinta erat una manus.

Nec vero nobis unus somnusque, cibusque,

      Nec risus nobis fletus et unus erat.

Somno membra dabat unus, ridebat et alter,

      Sugebatque unus, flens quoque et alter erat.

15

In Florentina natos nos fluminis Arni

      Valle, dedit patriae nos pia cura patris.

Inde alti et sacro pariter de fonte levati,

      Viximus ambo decem bis totidemque dies.

Quid nunc Vertumnum, quid nunc Ianumque bifrontem

20

      Miraris? Stygii terna quid ora canis?

Et quid Geryonis tria corpora? Scilicet unum

      Nos corpus, binas nos animasque lege.

 

38. IN CALLIMACHVM

Qui tibi viventi titulum carmenque sepulcri

      Vis scribam, quod vis accipe, Callimache:

«Callimachus iacet hic». Sed, te vivente, caveto,

      Ne veteris bustum vatis id esse putent.

5

Nunc moriare licet, quotiens tibi cumque libebit:

      Nunc morere, ut tituli laude fruare tui.

 

39. IN ATTICVM

Credideram divas hac in regione sorores

      Tantum ferre suis laurea serta comis.

Attice, ab externis revocas - quis crederet? - oris

      Carmen apollineum Castalidumque choros.

5

Seu tibi Musarum petitur, seu gloria legum,

      Musarum et legum gloria bina tibi est.

Perge, ut ais: veterum, nunc perlege scripta virorum,

      Nunc mea, si forsan te mea scripta iuvant.

 

40. IN CROTVM

Crote, meo si te delectant forte Camenae,

      Cantatus clarum carmine nomen habe.

Scilicet excellis pietate et providus idem

      Consilio et mira cognitione vales.

5

Ipsa etiam sanctis pietas innata poetis

      Dicitur et magnis ingenita est superis.

Dignus es et nostros interscribere libellos.

      Interea hoc primum pignus amoris erit.

 

41. IN FLACCVM

Flacce, velis nostro Gaius sit dignus amore:

      Ipse suo fiam dignus amore velim.

Qui tibi carus erit, carus mihi fiat oportet.

      Non hoc postremum munus amicitiae;

5

At, quid amicitiae constantis munere maius,

      Quid melius, vel quid sanctius esse potest?

Vera ubi amicitia est, sint ius iustumque necesse est:

      Iustitia hinc maius nomen amicitiae est.

 

42. IN FLACCVM

Dulcis amor patriae est, dulcis dignusque parentum

      Et quicumque pio est sanguine iunctus amor.

Dulcior at vero quae duris gloria rebus

      Quaeritur, et magno parta labore venit.

5

Non in delitiis praestantia nomina vivunt,

      Otia non inter mollia vivit honos.

Cede igitur - placet hoc sanctum, mi Flacce, iuvatque

      Propositum: patriae desere tecta tuae!

 

43. IN FLACCVM

Flacce, nimis nostro veteri debemus amori,

      Quo pariter nacti prima elementa sumus,

Quo pariter noti teneris et dulcibus annis

      Viximus aetatem contulimusque rudem.

5

Magna quidem vis est ineuntis, mira profecto,

      Aetatis, primi sedula sic habitus.

Quos etenim mores puerilis suscipit aetas,

      Perpetuos etiam grandior, aucta, tenet.

Te puer et, dicam paene, infans semper amavi,

10

      Hinc, quod te tantum vir modo factus amo.

Qui quondam primis noster praelusit ab annis,

      Idem Pieridum munere crescat amor.

 

44. IN IN MINVTIVM

Quid mirer? Quamvis laus sit tibi nulla, Minuti,

      Laude tamen credas dulcius esse nihil.

Nemo adeo est tenuis, quem non sua gloria tangat,

      Quem laudis, quem non tangat honoris amor.

5

Quisque sua, et quamvis indignus, laude movetur,

      Et trahitur famae quisquis amore suae.

Ipsi etiam propriis nomen posuere libellis

      Quorum temnendi nominis extat opus.

 

45. IN CORNELIVM

Cur tua, Corneli, semper praegustat Iopas

      Sive ubi fercula edis, sive ubi vina bibis?

Est tener inque nocens et non suspectus Iopas,

      Quem quoque plus anima diligis ipse tua.

5

At praegustantis scio quae sit causa ministri:

      Sola est ambitio, solaque pompa tua est.

Id, quoniam faciunt magni regesque ducesque,

      Id quoque tu, ut magnus rex videare, facis.

Sed nescis quare id faciant regesque ducesque:

10

      Vt caveant vitae prospiciantque suae.

Haud praegustari sinerent sibi fercula reges,

      Si sua tuta salus tutaque vita foret.

Quod faciunt igitur reges terrore metuque,

      Tu vana, heu, demens ambitione facis.

15

Quod turpe est igitur, tibi tamquam inducis honestum;

      Quod turpe est, pompam, stulte vir, esse putas.

 

46. IN PONTICVM

Conductus tibicen pretio est tibi, Pontice, magno,

      Nuntiat aerata qui tua bella tuba,

Nuntiat et qui te lituo resonatque canoro,

      Nuntiat et cenae fercula lauta tuae,

5

Cuius vix sonitum capiunt tota agmina, cuius

      Vix etiam sonitum quam colis aula capit.

At cur non sacrum conducis, Pontice, vatem,

      Nuntiet aeterna qui tua bella tuba,

Nuntiet et qui te Musa resonetque canora,

10

      Nuntiet et vitae splendida facta tuae,

Cuius gens omnis sonitum, plagaque audiat omnis,

      Cuius et in toto personet orbe canor?

Quo caperis tantum, tibicen tuus iste peribit,

      Cumque sua quicquid concinit ipse tuba;

15

At sacer aeterno vivet sub tempore vates,

      Cumque sua quicquid concinit ipse tuba.

 

47. IN PONTICVM

Pontice, dux belli es: sanctos ne sperne poetas!

      Nam vatum compar est ratio atque ducum.

Ante omnes magno sub prisca aetate fuerunt

      In pretio vates, in pretioque duces:

5

Quae fuerat bellis, eadem quoque gloria Musis;

      Gloria par vatum, gloria parque ducum.

Ornabat solos insignis laurea vates,

      Ornabat solos laurus honora duces.

Inter praelustres vatumque ducumque triumphos

10

      Frons sacra quae palmae signa referret erat.

Sed quae digna magis lauro quam bellica facta

      Quae gerat hic dextra, quae canat ille lyra?

In fera bella duces semper duxere poetas,

      Et gestum sacro nil sine vate fuit:

15

Scipiadae claris interfuit Ennius armis,

      Tuncque sacro gestum nil sine vate fuit.

 

48. IN QVINTIVM

Forte, domum repetens, per noctem Quintius ibat

      Quaestor, dum medio iam redit ille foro.

Longa sequebatur turba illum flensque gemensque,

      Et si non flebat, flentis imago fuit.

5

Anteferebantur tremulis funalia flammis:

      Dirigui, miserum funus id esse putans.

Inde unum e turba compello: «Scilicet, heu, quis

      Mortuus?», at: «Nemo mortuus!» ille refert.

«Nos praeter, nullum hic funus, nos tristia certe

10

      Funera, quos avido Quintius ore vorat.

Nos vivens vivos sepelit, nostrum ille sepulcrum,

      Qui praeit, hunc sua nos funera subsequimur».

Finierat; cui tum respondens: «Falleris:» inquam,

      «Qui sepelit sese vivat an ille putas?

15

Vivat an ille putas foedumque et vile cadaver,

      Qui tanta scelerum faece sepultus olet,

Quem stimulat mens laesa, mali mens conscia facti,

      Horrida quem sontem crimina mille premunt,

Qui se quique alios torquet, qui dulcia nescit

20

      Otia? Iudicio mortuus ille meo est.

Vos autem, quibus est mens pura et libera, ne iam

      Dicite vos, sola re pereunte, mori!».

 

49. IN CANDIDVM

Causidicus quidam vulgo famosus adulter,

      Candide, me arripuit pridie utraque manu,

Atque is: «Muneribus obstrictos esse poetas

      Caesarea quadam lege cavetur» ait,

5

«Cum tamen immunis medicus iurisque peritus,

      Cum sit grammaticus, cum sit et astrologus».

Post haec, diffuso longum dedit ore cachinnum.

      Confiteor, risum movit et ille mihi.

Tunc ego: «Nos etiam sat leges novimus» inquam,

10

      «Quamvis non legum novimus officium.

Sed mihi dic: legem princeps quis condidit istam?

      Condita ab Augusto forsan an ista fuit?».

Ille sub haec: «Quis hic est Augustus, nescio, ni sit

      Mensis is ubertim poma nucesque ferens».

15

Mox ego: «Nil comedis, credo, nisi poma nucesque:

      Mirabar natum tale tibi ingenium.

Is fuit Augustus qui saecula condidit aurea,

      Qui tantusque domi militiaeque fuit.

Ille suo vates, si nescis, optimus aevo,

20

      Atque idem vatum spesque salusque fuit.

Ille sibi legem duxisset scilicet istam

      Pro turpi et summo ferre veneficio.

Nunc etiam, sodes, qui legem condidit illam

      Dic mihi, quae foedum punit adulterium».

25

Erubuit, sceleris sibi conscius ille, nihilque

      Reddidit. «Hoc» inquam «te tua iura docent,

Hoc te sancta docet lex Iulia: conditor idem

      Augustus, quem nunc diximus, ipse fuit.

Nil contra sacros sanxit sacer ille poetas,

30

      At contra infandum sanxit adulterium».

 

50. IN MVRES

Quid tantum rapido, mures, mihi dente nocetis?

      Qua merui culpa laedier ipse mea?

Cur mihi, turba, noces, furaxque rapaxque voraxque,

      Quae nigra et nigro turba Charonte sata es?

5

Cur mihi nec vestis, cur nec mihi tuta suppellex,

      Cur nihil illesum, turba proterva, sinis?

Cur audes sacros etiam laniare libellos,

      Sacra etiam quae sunt numina picta mihi?

Non satis haec? Quid adhuc audes contingere noctu

10

      Et loculos tristi rodere dente meos?

Stulta (feram iam te) non furax turba rapaxque,

      Stultitia quicquam stultius estne tua?

Vt rapias nummos, loculorum vincula rodis:

      Ditari nostro scilicet aere putas.

15

Scilicet aere putas nostro ditarier ergo:

      Si sic cuncta sapis, quam male cuncta sapis!

An mea quam vacua est nescis, quam copia inanis,

      Quam plenum est vacuum, plenum et inane meum?

Quaere alios, si te dirus trahit ardor habendi,

20

      Si te nummorum dira cupido trahit.

Quaere alios, quibus est aeris praelarga facultas,

      Quis cumulatarum grandis acervus opum est.

Nil mihi enim praeter securae dulcia vitae

      Dona, nihil praeter otia grata mihi est.

25

Me sine, ni forsan securae dulcia vitae

      Dona, nisi invideas otia grata mihi.

Sed non eripies, neque dente haec dulcia rodes

      Dona, opibus quae sunt dulcia dona magis.

Non mihi conservant loculi, non haec mihi condunt:

30

      Quem nescis, alio haec sunt mihi salva loco.

Laetus ego medios ibo tutusque per hostes:

      Tutus ego terra, tutus egoque mari;

Nec mihi qui rapiant fures hostesque timescam,

      Qui populent gazas divitiasque meas,

35

Atque ego, si libeat, medios saltabo per hostes;

      Si libeat, laeta carmina voce feram.

Dives ego tantis opibusque bonisque potitus,

      Quas quoque prae Croesi crassi opibusque feram.

At tu, turba rapax, loculos ne iam mihi rode

40

      Ammodo: quod rodas, nil nisi ventus ibi est.

Rode, age, si vento, vacua si pasceris aura:

      Est seges, est horum copia longa mihi!

Quin potius - si te dirus trahit ardor habendi,

      Si te nummorum dira cupido trahit -

45

Quaere alios, quibus est aeris praelarga facultas,

      Quis cumulatarum grandis acervus opum est!

 

51. AD LEONARDVM ARRETINVM

Pergebam tenues ludens elegosque canebam,

      Cum Phoebus tristi constitit ore mihi,

Atque inquit: «Nostris non te suscepimus antris,

      Vt caneres viles res humilesque iocos!

5

Te maiora vocant; gravibus te accinge coturnis:

      Magna refer magnis facta sonanda modis!

Quae referas dictabo tibi, numquamque vocatus

      Ipse abero; nugas tu modo mitte leves!».

Ille haec; accipio, iam iam sua iussa sequorque;

10

      Iam mitto et nugas; iam, Leonarde, vale.