Hecatosticha prima
Quod fore iampridem rebar, dum, Munde, regendum
Te placidae totum fortunae caecus habaenis
Tradideras, venisse vides. En, captus in atro
Carcere, faerales cruciatus mortis et ignis
5
Expectas. Vbi ponis opem? Liquere sodales
Et comites, socii nulli tibi, nullus amicus
Est reliquus; te cognati carique propinqui
Deseruere tui, fortunae vela sequentes.
Quod si te potius quam nummos ullus amasset,
10
Non modo non fugeret, sed comminus ipse periclis
Obvius obiiceret sese, neque taela nec hostes
Horreret, legeretque tuam praeferre salutem
Quisque suae, memor officii quodcunque tulisses.
Sed quoniam cunctis fueras malus, omnibus aeque
15
Infestus, nullamque nisi sub foenore velles
Spem statuisse tibi, sentis ut et omnibus una
Sis odio, caedem et populus caedemque Senatus
Aequa lance tuam decreverit. Omnibus unus
Stroza virum Pallas mitissimus obstat, et idem
20
Cui tu saepe malum fecisses crimina damnans,
Auxilium tibi ferre tamen non desinit; at tu
Conscius ipse tibi scelerum quae multa patrasses,
Non cessas tremuisse necem, nusquamque reponis
Spem, miser. Humanis quisquis confidere demens
25
Rebus avet Mundum videat, qui summa superbus
Dum tumet et pedibus leges ac iura protervis
Subiicit, elatus solis quas furta, rapinae,
Quas foenus peperisset opes, desertus ab omni
Auxilio meritas formidat pectore poenas.
30
Quid facis, o Palla? Quo te claementia cursu
Praecipit culpanda trahit? Pater optime, mundo
Ignovisse paras? Nescis portenta latronis
Immani quae mente latent? Secunmne volutet
Quam bene promeritus fueris gratesne referre
35
Forte velit, qui triste nefas aequique bonique
Edidicit pensare loco? Iam desine, Palla,
Decretam prohibere necem, sine legibus uti
Afflictam patriam. Mundum qua mente relegas?
Augescent animi, corrupta plebe redibit
40
Saevior in patria: quid enim mutabile vulgus
Non faciat, positum sceleri modo viderit aurum?
O utinam potius nunquam pressisse furorem
Nobilitas rabiemque tuam coepisset, et ultro
Praecipitem ferri te, Munde, tulisset inulta!
45
Nam nocuisse minus temptasses; excitus ira
Quis miseram facibus rediens, quibus ignibus urbem
Inde premas? Vno cunctos hominesque deosque
Ordine, qui Libycas superas feritate leaenas,
Insecteris, atrox, et foeta saevior ursa.
50
Reddiderat Samnis victori sana petenti
Consilia; haec natus dum negligit, utile ducens
Id magis imprudens quod secum invenerat, ipse
Tandem novit inops mentis sententia falsum
Quam sua se tulerat, cum iam sibi nulla medendi
55
Vis foret, eventu doctus vel vincier hostem
Morte vel officio; nos hoc praeponimus illi.
Munde, relegatus repetes animosior urbem,
Omnibus infestus, tibi qui nocuere, vel olim
Fortassis nocuisse queant, quibus effera tigris
60
Ignosces odii stimulis agitatus amari,
Ante lacessitus qui nulla clade nec ira
Omnibus aequali truculentus Marte nocebas?
O miseri cives, quae vos insania cepit?
Quis furor in patriam bellis et caedibus armat?
65
Fastus et ambitio furiis vos undique versat,
Nec patitur requiem tranquilla mente pacisci;
Quod si iusticiae studium probitasque iuvaret,
Si caperet vestras sollers industria mentes,
Otia si turpe cessarent languida luxu,
70
Ambitio nullis premeret calcaribus, omnis
Fastus in altricis transiret laudis amorem.
Nunc, quoniam vobis virtutis rara facultas,
Saemina loetiferae spargentes dira vicissim
Invidiae, frugem legitis pro munere iactus.
75
Consulite in medium, linquat discordia pectus
Improba, serventur leges, privata quiescant
Commoda, civiles quae conflavere rapinae;
Vos urbem colitis, qua nil despectat Apollo
Pulchrius in terris, nec praecellentius omni
80
Virtutis numero quae tanquam munere divum
Cunctorum speciem Pandorae florida reddat.
Hanc vos immiti per mutua vulnera nunquam
Dilacerare odio cessatis, in omne ruentes
Impietatis opus. Quae tanta iniuria saevos
85
Efficit in patriam? Funestas ponite mentes,
Atque pios induti animos parete parenti,
Et servate modum, ne vos trahat ira; furorem
Comprimite, atque ferat rationis fraena libido.
En, Mundum servat coniectum in vincula carcer,
90
Qui rebus momenta dabit non parva futuris.
Nunc etiam atque etiam vobiscum volvite curas
Et lustrate animo quae sint potiora saluti
Vrbis consilia; his castas accomodet aures
Quisque suas; vobis res coram publica sese
95
Offerat in medium, referens stragesque necesque
Venturas, ubi forte minus pro lege vel aequo
Supplicium sumptum fuerit de sonte nefando,
Aut etiam officium collatum munere civis;
Namque relegatus, si culpae nomine mulctam
100
Pendeat, afficiet magnis vos cladibus omnes.
Hecatosticha secunda
O pueri, molles cultus et vestis amoena
Non decet ingenue ductos, fucumque comamque
Et picturatos Seron de vellere amictus
Vix cessisse licet teneris pro more puellis.
5
Quid calamistratos geritis tanta arte capillos?
Luxuries quae tanta pilos radicitus omnes
Excidit pingitque cutem? Componit ocellos
Alter et ad nutum petulans respondet amantis.
Huic flavas quid cura comas tam multa labore
10
Assiduo fecisse parat? Quibus ille venenis
Sic mollem flexisse cutem, quaecumque rigeret,
Edidicit? Quae dira mares in pellicis usum
Fors mutare queat? Multo se rarior ullus
Offerat Hippolytus vel Parthenopeus eous
15
Quam Phoenix Arabum quicunque renascitur igni.
Namque togam invenias quem servavisse virilem
Flagitii immunem, quae non stola reddita foetet
Foemineum sexum? Tibi qui stat pallor in ore?
Dic puer: insopnesne tibi tinxere colorem
20
Quas trahit libros volvendos lectio noctes?
Num croceam fortasse febris coquit arida bilem?
An violat supero quicquam tibi gutture corpus
Infernove subit, facies quo palleat omnis?
Nonne pudet muliebre pati per dedecus ingens
25
Flagitium? Quae tanta tuum, puer improbe, pectus
Pestis perniciesque tenet? Te, dire, voluptas
Quae nam tanta capit? Si nec meminisse decorum
Nec superos, vaesane, potes, saltemne mariscas
Quae te saepe solent saevo torquere dolore
30
Despicias? Forsanne gulae fomenta voracis
Dulcia delectant? Sus immundissima, podex
Nudatur patiturque nefas pro gutture esca?
Sunt qui Dardanium contendant Troilon isse
Turpis in amplexus Pellidae tristia nactum
35
Fata, gulae quoniam morem gessisset ineptus.
Desieris mox esse puer iam factus ephebus;
Sic etiam invenias aliquos aestatis amantes,
Esto; aetas properet spissa lanugine, quae iam
Autumnum subeat calcato sordida musto;
40
Huius item fortasse aliqui capiantur amore
Praebentes optata gulae. Verum hispida postquam
Mentum barba premet surgentque in corpore setae
Vndique, iam nullus paedico tecta frequentet,
Arebunt fauces, aberunt convivia; nummis
45
Sacculus impuris pretiosaque cingula, cultri,
Atque lacernatae gemmarum pondere vestes,
Donaque Persarum non dedignata tyrannos
Cessabunt tandem. Quid tum, quem tanta superbum
Luxuries mollemque tulit, facturus obibis?
50
Pieridum nec casta cohors, nec bella iuvabunt;
Consiliis nullis ulla nec laude valebis.
Quidnam igitur facies? Cupiet gula perdita vesci
Quis esset consueta cybis, cultusque decoros
Ferre voles, nequeat tibi quos meritoria ferre
55
Illa quidem laevi quae te cauponula Marte
Mollierat. Quaeres aliis fecisse quod ipse
In te passus eras: pathicos paedico requires.
Et deerunt nummi, pereas mala fata, necesse est:
Nam vel furta iuvent, vel tristis pabula sicae,
60
Et quidquid vel fraude paret vel crimine nummos.
Haec satis in pueros. Non inferiora puellae
Probra sibi didicere pati, quae cuncta referre
Ordine si pergam, calamo dextraque laborem.
Praetereo quis quaeque cutem lustrare venenis
65
Atque comam soleat, quanta se fraude tuetur.
Est operae pretium paucis didicisse maritum
Qui fore se statuit, quisquis sub amore iugandus
Colla puellari voluit servilia ferre;
Hinc sibi consilium sumens, nec fallere sese
70
Possit ut imprudens, nec non meliora probare.
Vix annum plaeraeque solent excedere nonum
Ad summum decimum, quid iam Venus improba possit
Intemptant digyto paulatim cautius uno.
Quo postquam struxere viam, iam calle duobus
75
Inde tribus latae patefacto mole ruinae,
Mox totum penitus pergunt immittere pugnum.
Mutuus hinc geminas iungit complexus, et acri
Exagitant clunes quantum potuere labore,
Post vitrei penes et longa cucurbita vulvam
80
Callosam frictu nimio fecere repostam.
Iam robur omnis abit, nervosi cura Priapi
Incessit: pueros primum nil tale peritos
Alliciunt monstrantque nefas solvuntque pudorem,
Nec curant seu sint famuii, seu sanguine iuncti;
85
Mox maiora volunt: quotquot domus ipsa paterna
Servat tota viros certant didicisse procaces,
Aethiopasque Seythasque vehunt discrimine nullo.
Quod si forte viris aedes caruere, nec extra
Accersisse licet, modo copia detur aselli
90
Aut muli, Veneris flagrantes quolibet ignes
Suppressisse libet submissis clunibus imbri.
Ite igitur, talis iuvenes ardete puellas,
Aut agite uxores. Nemo, me iudice, nubat
Per noctem: media primos sub luce pacisci
95
Concubitus et sole para, pygostolos ulla
Obveniat ne forte tibi, qua mentula tritam
Amittat laniata cutem, ne fraude vocatus
Menstruus intactam monstret cruor. Omnia cautus
Exquirens talem tibi denique rere futuram
100
Illi te qualem poteris praestare pudicum.
Hecatosticha tertia
Dum flavos nimia contenditis arte capillos
Reddere, dum faciem lustratis mille venenis,
Nescitis, miserae, quanta vos clade, puellae,
Afficitis. Taceo mores, quos labe modestos
5
Esse minus sinitis; sileo quo deinde pudorem
Calle, quibus vitam mox prostravisse pudicam
Insidiis solitae: nullum quod fraude paretur
Flagitium vestris ignotum linquitis ausis.
Damna modo formae, tanta quam fraude parati,
10
(Sit meminisse satis) paulum memorate, puellae.
Vnde furor mentis, quae vos insania cepit?
Mordaci rutilos quae defaecaverat aurum
Dum temptatis aqua vobis fecisse capillos,
Aut cui faex Tyrii cinerem conversa per atrum
15
Cretensisve dedit fulvum quencunque colorem
Aut Rhodii veteris, Thasii Naxive Lyaei,
Paulatim crines vos defecere cadentes.
Hanc oris traxisse cutem delectat in altum
Vsque caput, tali quo se tortore politam
20
Ostendat facies, quam rugae vertice calvo
Innumerae totam foedavere trisulcae.
Inde nigri marcent tetra rubigine dentes,
Inde rubent oculi tristi manante liquore,
Assiduusque cadit mucus de naribus udis,
25
Flatus et ingratus sentinam fundit ab ore,
Livescensque cutis visu deforme cadaver
Tota repraesentat. Quas nondum fecerat aetas
Foeda coloratis vetulas fecere venenis
Vnguenta et latices, vi quos expresserit ignis.
30
Haec sibi dum mammas quae surrexere tumentis
Stringit veste premens, in longum tendit ut ingens
Baelua Gangaridum quas malis miserit aures.
Haec bombice nates ingenti grandius imas
Tollit, cui gracili vix ossa cuticula texit;
35
At cui iam laxo pendent palearia cunno,
Mille trahit sursum vinclis et funibus amplas
Atque ligat nodis et multo robore rugas.
Nam quae stupa premat, quanto munimine pannus
Obstruat immensum pudor est meminisse baratrum,
40
Et, ne quaeque loquar quae vanae plura puellae
Invenere dolis, urinam mathula servat
Qua faciem, stolidae, lotam renitescere curent.
Nec vos, o fatui iuvenes, sentitis oletum
Basia dum teneris iuvat infixisse labellis?
45
Si sapitis, nostros monitus audite, puellae.
Nam si consilio nostro parere velitis,
Perpetuum ipsa sibi servabit grata colorem
Forma, nec ingenuo fiet iactura pudori.
Sat fuerit faciem lynfa lavisse nitenti,
50
Quae sit pura quidem nulloque sub ore tepescat;
Hanc cinis inficiat, quencunque resolverit ignis
Communis, quoquo olla calet ferventque lebetes;
Hac purgate caput mundosque parate capillos.
Vtque sua facies servet bonitate colorem,
55
Sit cybus et potus capiundus lege modoque,
Vt tanta liceat mensura cuilibet uti,
Concoxisse queat quantam sine mole quietus
Et tepidus stomachus. Varii potusque cybique
Gignere multiplices flatus morbosque suerunt;
60
Quinetiam Bacchi latices Achelous abundans
Opprimat, in venas ne fervidus irruat aestus,
Quo sanguis periens pallorem inducit in ora.
Sit stola munda quidem, qualem decet esse puellis;
Ferre lacernatas vestes cultusque virilis
65
Spernite, ne dicant eadem vos sponte petentes
Quae pueri sexum mutantes saepe tulerunt.
Sit pudor in facie, gressuque et voce decorum
Servetur; sermo rarus, visusque modestus.
Nulla sit in foribus primoque in limine sola,
70
Ne Venus incautam subiens prosternat inermem;
Furta locus tempusque docet: quam viderit ullam
Incustoditam sibi praedam sperat adulter.
Arcados in matrem se talem Iupiter egit;
His natam insidiis amiserat Inachus Io;
75
Si nuptam, Menelae, tuam custode fideli
Servasses, nunquam populos armasset inulta
Grecia, Medeam quae fraudibus abstulit iisdem;
Te, dum littus amas armentaque vana frequentas,
Delusam tergo rapuit Cretensis adulter;
80
Hic etiam Semelen, solam dum viderat, iisdem
Egit in amplexus; quibus hanc, quibus artibus illam.
Et vos, prata quidem multo redolentia flore
Et nemus et fontis nullo custode vagantes
Dum petitis, castae reditum facietis ad aedes?
85
Ruri nullus erat quem cunnus iuverit? Omnes
Silvani et Panes caruerunt penibus? Horto
Qui praeerat, victus tanto fuit ille sopore,
Vt fuerit nulla prorsus tentigine tactus?
Quin audent moechi nuptam servante marito
90
In mediis temptare thoris et furta pacisci!
Alciden Faunus dum palpat captus amictu
Senserat: Alcidae quid dextera posset inermis?
Quae placuisse mihi cupit et formosa videri,
Fraude velim careat. Nam quid tam lata dedisse
95
Pectora profuerit? Thorax delectet an hasta?
Nam bombix natibus quae commoda deferat amplis?
Scilicet, ut cunnus iuncto magis aestuet igni,
Istum autem detis cupio mihi calle patenti,
Haud me angusta iuvant! Probitas vos sola, puellae
100
Non mensura, color, non ars, facit esse decoras.
Hecatosticha quarta
Praedixisse aliis ventura pericula nosti
Quae nescis cavisse tibi. Risisse Thaleten
Fertur anus, quod, vim qui caeli nosset et astra,
Ante pedes quod erat positum nesciret ineptus.
5
Ast Atlantiades, insignis et arte paterna
Ingenioque suo, nunquam praesenserat olim
Qui foret horrisonis praeceps agitandus ab Euris;
Inclytus Alcides, cui cessit maximus Atlas
Atque Atlante satus, caelumque et sydera summis
10
Sustinuisse humeris memoratur, at artibus idem
Foemineis captus poenam dissolverat hosti.
Omnibus hisce minor, quo tandem lumine fraetus
Perspicis astriferos orbes summique recessus
Quem pater omnipotens sedem sibi fixit Olympi?
15
Nunquid aves aliquae forsan cecinere futura,
Quis aliis caveas tibi quod contemnis, Haruspex?
Num fortassis aquae te divinatio reddit
Aut terrae aut ignis quae sint ventura peritum?
Namque oculus dexter siquid tibi sive sinister
20
Nunciat ante diem, qualis Polyphemus amanti
Te, Galathea, sinu complexus, pulchra, fovebat,
Talis eris vates. Nunquid tibi visa per umbras
Noctis vera putes praenarratura latenti
Sive animi introrsum vi, quae videatque sciatque
25
Seu quaeque adveniens moneat quod nosse volenti
Expediat? Novi te nullo Elpenore duci
Nec busto, quoniam pietas vetat omne cadaver.
Nunquid, stulte, putes quae sint ventura patere
Posse tibi? Nescis soli constare superno
30
Illa deo? Vana quid ludis imagine mentes?
Desine iantandem caelestis quaerere curas
Atque datis laetare bonis. Lenire prementem
Spe sortem meliore para; quae caeca futuri
Spes iacet in tenebris, mentis splendore serenam
35
Redde bonae; quantum prudentia roboris in se
Continet, hoc uti tantum te posse putaris,
Nec sapias plus quam voluit natura deusque.
Vtere consilio: quae sunt humana vel usu
Quaere vel ingenio; noli caelestia menti
40
Subiecisse tuae sic, ut non saecius esse
Posse putes. Arcana nefas promittere caeli.
Nam nobis meminisse licet quodcunque priore
Praeteriit saeclo, praesentia sensibus ipsis
Atque animo pernosse licet; sed scire futura
45
Vis ea sola queat cui sunt praesentia quaeque.
Haec autem vobis, alios qui fallitis, esse
Non ignota reor; sed quaestus gratia cogit
Mentiri per mille dolos. Namque omnia monstra
Et portenta simul cum signis, saevaque vanis
50
Prodigia auguriis, et coniectatio fallax,
Hostia, et afflatus, et fictum carmen, et astra,
Ingenium quaecumque sagax invenerit astu,
Denique vaniloquas possit praedicere nugas.
Forsitan aerii, docuit quos longior aetas
55
Ingeniumque vafrum, venturi temporis ullam
Tradiderint, qua multa valent, tibi daemones artem?
Invidiae nescis quibus eae flagrantibus ardent
Bestiolae flamis? Quotiens cum mente volutant
Ignibus accensae fore quas liquere cadentes
60
Ipsi aliquando pias divino munere sedes
Coetibus ascripti caelestibus ascendamus?
At sua versutos se fallit opinio saepe,
Et siquid veri docuit callentior usus,
Illa cohors infida tamen livore profano
65
Mille per ambages qui consuluere fefellit.
Hoc tu, Croese, probas, quicunque oracula nosti;
Et qui Thessalicis cavit semotus ab armis
Appius, Euboica visurus fata sub ora.
Praeterea quis nam - si dicere vera licebit -
70
Hostibus invisis iratus profuit unquam?
Tu mihi fatiloquos, nebulo, mentire prophetas,
Qui quod longa dies et multus debuit usus
Tradere, nec ventos noris, nec fulgur, et imbrem
Praedixisse satis, segetis nec saemina laetae.
75
Si sapis, ergo, sile. Nobis accendere bilem
Desine: namque tumens stomacho mihi nausea surgit.
Nam, quem tam multo iactas, tibi nomine fastum
Debuerant humilem totiens mendacia cunctis
Cognita, dum lusi nummos tribuisse dolerent,
80
Reddere iantandem vique affecisse pudoris.
Non mihi pacatos populos omnemque futuram
Italiam, fallax, instanti sole canebas?
Ecce, vides: Mavors furit undique concutit urbes
Egregias, immane Tonans sua fulmina torquet.
85
Hinc fore dicebas ut musas omnis et artes
Pacis et ingenii, pauper cum divitis arca
Concordi studio coleret sub legibus iisdem.
Incrementa suis locuples quam maxima rebus
Attulit in foenus penitus coniectus avarum;
90
Pauper castra petit, victu tristique coactus
Sorte, miser, trucibus forsan moriturus in armis.
Non musis locus est, non artibus ullus honestis
Fertur honos; turpis late dominatur adulter
Flagitio quisquis valet improbus; omnibus ille
95
Est maior praestatque piis sceleratus et audax.
Nil igitur veri tua nobis dixit Erichtho.
Ergo sile, atque bibens, gaude vinosus Haruspex!
Nam vim melliflui, quam tu fore posse negabas
Forte tibi metuens bibulo, mea dolia musti
100
Ingentem servant, madidus cum stertis in astra.
5. 5hecatosticha quinta
Assentare, Colax, et blande cuncta locutus
Semper adularis. Nam siquid fabor inepte
Forsitan, ut dubius temptem penetralia mentis,
Stulte, tuae, tanquam dictum sit protinus apte,
5
Arrides. Siquid laudavero, laudibus effers.
Rursus idem siquid turpi sub crimine ponam,
Id dignum censore refers. Contraria verbis
Quae sentis, infide, modo non dicere nostris
Non audes, potius sed, fallax, ore maligno
10
Affirmas. Gestum totius corporis, audax,
Componis, fingisque sonos, nec cernis ut omne
Detegit, infelix, pectus tibi vultus, in ore
Qui quodcunque latet, signis expromat apertis.
Magna quidem vis est naturae: moribus illam
15
Depravare malis nulli data tanta potestas,
Quin sese tandem laqueis vinclisque soluta
Efferat in faciem, ac ficti mendacia cordis
Quaeque latent penitus simulataque cuncta revelet.
Ridiculo ducis me, perfide, visus amicus,
20
Nec cessas simulata loqui; mihi raetia semper
Tendis ut in fraudem lapsus tibi dona protervi
Ingenii pendens, grandi fusoque cachinno
Delusus per te, toti sim fabula vulgo.
Non me, crede, latent quae multo structa labore
25
Occulis ingenio; sunt nobis lyncea quae nil
Lumina trans Alpes patiantur et Aemum.
Quinetiam siquando putes simulata loquentis,
Quo simulans nobis certo capiaris elencho,
Tunc mutas sermone vices contraria nostris
30
Dictis dicta ferens; quod si nos bile moveri
Credideris rursum vertens sermonis habaenas,
Obsequeris, fallax, etiam simulata profatus.
Me laudas coram; quod si te forsitan ullus
Vir roget absentem, mihi quem dubitaris amicum,
35
Omnia das vitio, nequam me dicis et unum
Quo de verba quidem non sint faciunda probatis.
Siquis me rursum verbis lacerarit iniquus,
Invadis coram petulanter et invehis, audax;
Mox sequeris properans abeuntem, pluribus orans
40
Mitis ut ignoscat, qui sis obnoxius aere
Migrandi auxilium tuleras quodcunque coactus,
Sin mihi quod debes velit is dissolvere, flamas
Illicet educes, quis meque meosque perurat,
Adiurasque palam nequid prorumpat in auras.
45
Assentator ait tibi si discrimine vitae
Certandum fuerit, se nullum morte periclum
Detrectarurum; quod si excandescere quemquam
Viderit, iratus metuens ne tendat ad arma,
Proripiens clam se, medios te linquat in enses
50
Et lateat saevum donec cessisse tumultum
Audierit, gladio qui post armatus et hasta
Ac multo sudore fluens, rubicundus anhaelans
Fit praesens tanquam spoliis honeratus Achilli.
Quo praesente tibi iurgia moverit uxor,
55
Is monet iratam munus non esse modestae
Coniugis egregium sic appellare maritum.
Quem postquam sensit templum petiisse forumve
Solam solus adit. Se primum purgat et ultro
Furta viri permulta refert, quae finxerit ipse,
60
Paulatimque animum mulieris temptat et illum
Damnat ut ingratum. Post iniicit esse puellam
Quae sibi rivali modo dixerit: "Omnia vobis
Dispare fortuna video cessisse: decoram
Ille habet uxorem, deformis contigit ipsi
65
Atque insulsa tibi; decies ubi fixeris hastam
Surgis adhuc longo repetens data vulnera ferro,
Ille autem postquam binos vix intulit ictus
Mox hastile cadit, quod vix in vulnere noram".
Haec et multa dolo memorans, advertere vultum
70
Intentis oculis non cessat, callidus, unquam;
Quique suis postquam sentit iam consona votis
Omnia, per Veneris componit foedera dextram,
Assiduisque hominem probris illudit amicum.
Idem si flores opibus, si fercula septem
75
Viderit in mensa quae multo fulgeat auro,
Quottidie celebrare fores et limina certat:
Mane salutatum vix dum fugientibus astris
Advenit, expectans primae ad frigentia portae
Vestibula ut, primum pateat cum ianua, servi
80
Illic se stantem videant referantque cubanti
Orati domino. Sed postquam serius exis,
Quam belle valeas iterumque iterumque rogando
Ingeminat, rugas quo vestis pendeat apte
Arte locat leviterque pilum (si forsitan ullus
85
Insideat) tollit, laudans cultumque togamque,
Egressumque domo comitatur, et omnia praestat
Obsequia ad nutum. Redeuntem passibus aequis
Deducit mensamque iubet cupasque parari;
Nullo opus hortatu est, discumbit protinus, ursas
90
Ieiunasque fame superans et more Lyciscas.
Sin infida tibi faciem fortuna serenam
Mutavit liquitque ratem nutare per aestum
Saeva procellosum, volucri fugit otior aura
Iste Colax, nulli scelerum feritate secundus,
95
Teque vel in primis ingrati criminis effrons
Accusat, dicitque malum, te multa benigno
Insimulat debere sibi, quae solvere postquam
Negligis, iniustus, veterem se pluris amorem
Ducere quam censum: nam ne se tristis egestas
100
Opprimat incautum, te nolle diutius uti.
Hecatosticha sexta
"Non mihi sufficiunt nummi: nam vestis et esus
Ac potus loculis non est contentus avaris.
Est uxor natique mihi famulaeque decorae
Ac famuli, qui multa petunt et semper anahelant;
5
Sunt et equi et mulae; dein venatoria latrat
Turba canum, quibus est cultusque parandus et esca".
At numeres etiam mures pulicesque pedesque,
Et quascunque animas paries complectitur intus,
Adducasque licet cepos vulpesque luposque,
10
Et quem tam longum Ptolemaeus paverat anguem.
Non tibi sufficiunt nummi? Sit sobria primum
Tota domus, famulos pro censu pasce, iugales
Mitte, canes habeat sine qui mole noverat esu
Actaeon; Tyrias nequeas si ferre lacernas,
15
Fer Minthurnensi textas de vellere; potu
Vtere quo pedibus quo mentis acumine constes
Ipse tibi, Creten vitans Cyprumque Rhodumque.
Tot tibi quid poscas famulos? Meminisse Catonis
Si libeat, servos non pluris quinque potenti
20
Duxit in imperio, quorum dum ditior unus
Mancipia emisset, clam sese protinus illum
Strangulat. Evertit quisquis Carthaginis arces,
Scipio magnanimus, vitam nihil emit in omnem,
Et qui militibus tribuisset pondera fulvi
25
Auri tot dono, sibi nil nisi nominis auram
Servavit. Fundos sibi quot possederat olim
Regulus aut Paulus, qui tanta laude triumphos
Gesserunt? Qui rapa gravis dux praetulit auro,
Samnitis monuit minimis quam vita proborum
30
Sit contenta bonis. Nam si te stragula Croesi
Persarumque epulae, si balteus ille superbus
Quo periit Turnus, variis si purpura gemmis
Delectat, nullis unquam contentus abundes
Divitiis. Aedes dum vis educere caelo
35
Marmore de Pario, te decoxisse necesse est.
Qui tot pascis equos, Diomedis, stulte, cruorem
Oblitus, meminisse tui, meminisse tuorum
Non potes? Hispanis nam mulas cedere praestat
Qui caudis illas didicerunt reddere mitis.
40
Si pergas servare modum, quem deseris omnem
Nil tibi defuerit. Quod si te forte dolosi
Destituant nummi, fugitivos temne, nec aegris
Insectare animis; irarum turbine ferri
In nequam famulum dominum sic dedecet aequum
45
Vt decet in frugi se monstravisse benignum.
Non tibi sufficiunt nummi, qui forte sequaris
Quod Crassum dixisse ferunt, si fructibus omne
Agmen alas quos ferre queat vix Lydius amnis.
Prodigus insipiens nunquam ditetur in omnes
50
Effusus ratione carens. Cur eroget ullus
Ipsum etiam vivum? Quid non seseque suumque
Norit equum, quem sessor agit, quo poplite longum
Carpat iter? Calcem qui non metitur, anhaelans
Deficit in stadii non nunquam pulvere primo.
55
Hinc fera seditio, fallax hinc factio surgit,
Hinc miles Syllanus avet nova bella, Cethaegus
Hinc furit, hinc fabricat tristes Catilina tumultus.
Foenore difficili fuerit qui obnoxius ulli,
Quo dissolvat, inops, hominesque deosque fefellit.
60
Hic furtis inhiat, rapit is, sed decoquit ille;
Hic patriam prodit, leno fit coniugis alter
Prostituitque probri nullo discrimine natas;
Omne audet subiisse nefas nullumque recusat
Flagitium, quisquis nummos, ratione relicta,
65
Effundens alios petulans aliosque cupivit.
Hoc autem caveas, si vita et moribus ipsum
Sic te compones, ut nil te posse putaris
Quod non posse scias. Vires dum temptat inanes
Languescens aetate Milo, subit ora luporum.
70
Omnibus in rebus quidquid mediocriter audes,
Nunquam errare queas. Ne te ferat ipsa cupido
Praecipitem, fraenare para: quae dedita ventis
Corda procellosis fuerint, facibus protervi
Corporis horrendis, semper sub fluctibus errant
75
Flagrantique salo, nec amoena pace potiri
Vsquam tuta queant, glacieque premuntur et igni.
Quod si fraena reges animi transversa petentis,
Ordine si recto vitae moderabere cultum,
Haud tibi deficiant nummi, sed semper abundes
80
Sufficiasque illis tibi quos satis esse negabas.
Interea, monitis aures paulisper amicis
Si praebere velis, cura semotus ab omni,
Cognoscas opibus quibus ipse et qualibus unus
Affluis. An nescis te, qui nihil ante fuisses
85
Aut nihili similem, divino munere factum
Esse hominem membris septum mentisque capacem?
Vtque decem primo menses genitricis in alvo
Dormieras animique carens et corporis usu?
Mox autem postquam peregrinis redderis auris,
90
Vteris et sensu rationeque fraetus et illa
Vi mentis, regem qua contemplamur Olympi,
Paulatim cunctis reliquis animantibus unum
Te praestare vides, non solum corporis apta
Compage et forma, sed vi qua membra reguntur
95
Atque vigent. Nec enim species est membra secuta,
Sed speciem corpus, supero quae lumine fulgens
Valle sub umbrifera peregre dum fessa quiescit,
Debet opes secum patrias caelique repostos
Volvere thesaurus, quos solum dives habebit
100
Quisquis opes huius sapiens contempserit orbis.
Hecatosticha septima
Si te quis lacerat praesens ignobilis ore
Immundo, modice patiens convitia reddes
E stulto plane fatuum, quin ipse procacem
Se postquam norit deliravisse, resumat
5
Mentem forte bonam, seseque suosque protervus
Accuset mores, et te miretur ametque.
Sin superare modum pergant maledicta, memento
Qualis in oscoenum Thersiten fertur Vlysses:
Non verbis servile pecus, sed verbere multo
10
Discit iter plaerumque suum. Sin artibus uti
Non impune licet regalibus, ille Pericles
Occurrat, quicunque diem dum pertulit omnem
Qui se mille probris lacerarat, vespera postquam
Adventasset, eum duci sub lumine iussit,
15
Quippe suae cotem validam quem laudis haberet.
In venias etiam quibus obiurgantibus addas
Quo gravis ira cadat leni sermone pudorem;
Saevus in Eucliden Megarensem fata minatus
Iuratusque aliquis fertur, cui protinus ille
20
Iuravit contra: "Mihi tu placabere cura
Ingenioque meo, fiesque probatus amicus".
Sunt et nonnulli quis respondere necesse est,
Quo doleant aeque, dum seque suosque nefandis
Flagitiis mores agnorunt, dumque malignis
25
Laeticiam capere probris, quae tristia castis
Obiecere viris: Crispo sic Tullius acri
Respondit, magni sic os Demosthenis audax
Horruit Aeschines. Sed si me consulis, aude
Omne quidem placido maledictum pectore ferre,
30
Verbaque ne cura nullam portantia litem
Iacturamve tibi. Quaenam obiurgatio Christum,
Immortale bonum lumenque decusque deorum,
Liquerat intactum? Nonne hunc dixere voracem
Et seductorem? Quibus abstinere profani
35
Nequiciis? Quibus ille nihil responderat, ultro
Secum stulticiam gentis miseratus Hebraeae.
Contenmens igitur vanae convitia linguae,
Ne pulsere cave; quamquam vir maximus olim
In faciem caesus misere, nil rettulit unum
40
Praeter id in frontem quodcunque inscribere suevit
In statuis opifex: "hoc nobis fecerat ille".
Et nos musca levi tetigit si sordida morsu,
Arma iuvat sumpsisse truces, vindicta nocendi
Nulla satis: tanta est animi indignatio parvi.
45
Nunquam ego magnanimum fatear quem sola iuvabit
Vltio; contemnit praestans obprobria virtus
Ignoscitque libens fraudes oblita malignas.
Pelliden legimus magnumque Agamemnona, vates
QuosSmyrnaeus agit saevae per mutua linguae
50
Iurgia: turbati stomacho damnamus utrunque.
Praeterea siquis nos dilacerarit ineptum
Hostis apud vulgus, quae sit victoria tanti?
Nam si forte graves cognorint oris iniqui
Verba per insidias in nos diffusa, venenum
55
Livoris fluxisse putent, linguamque nocentem
Auribus offensi mox detestentur, et ultro
Diffugiant potiusve fugent moderamine certo.
Ast ego, dum mecum pravae convitia linguae
Dumque suis maledicta probris in pectore verso,
60
Nulla magis diro quae nos tutentur ab hoste
Arma dari video, quam quae paret aedita virtus
Moribus innocuis. Quid enim mendacia possint
Conspicuo nocuisse viro, quem tollit in altum
Vita per officium non illaudabile ducta?
65
Poggius immundo si forsitan ore momordit,
Tu laudes ostende tuas, hominemque loquacem
Temne, sinens quantum sus ore Boetia gestit:
Grunniat, ac doctae tradat praecepta Minervae.
Laida Penelope nunquam, nec Phocio curet
70
Timarchum pathicum; sapiens, seseque suoque
Iudicio, probitas animi quod reddidit ingens,
Contentus, vulgi nusquam pendebit ab aura.
Norit enim quae sunt virtutis praemia celsae,
Quae non vana suo dare possit opinio fuco,
75
Expressis sed vera notis sententia rectae
Mentis agat. Non hac sunt nobis praemia vita
Certa satis: nullus felix, nullusque beatum
Tempus agit. Caeleste bonum, quod summa potestas
Aeterno regit imperio, fert cuique laboris
80
Emeritam palmam, quam nullius oris iniqui
Virus atrox mutare queat, nec morsus edacis
Invidiae superare premens, vis laedere nulla.
Id tibi sat fuerit: quod te tua laudibus aedant
Dignum facta virum, quamvis tibi quisque nefandus
85
Det vitio, sana quae gesseris omnia mente.
Quo fit, consilium cordi si admittis amici,
Vt terrena sua spernens ludibria fraude
Ad superas oculos tollas sublimior arces,
Contemplans quam pulchra piis praemia factis
90
In certum congesta locum, quae calce suprema
Curriculi vitalis iter post rite peractum
Te maneant. Nec enim quisquam caeleste tribunal
Ore vel ingenio sollers fraudaverit unquam:
Illic sola valet nitidi narratio veri,
95
Simplicitas non ficta placet, dolus exulat omnis,
Insidiaeque vacant. Quin te reticente nec ipsam
Defendente tuam legum tutamine causam,
Ipse deumque hominumque parens ubi lancibus aequis
Solus quaeque videns expenderit omnia, rectum
100
Iudicium faciens reddit sua praemia cuique.
Hecatosticha octava
Consilio motus animi qui temperat acres
Surgentem reprimens fraenis moderantibus ignem,
Non minus is laudis quam qui nil tangitur ira
Promeruit. Quis enim segnem laudaverit unquam?
5
Ira malum horrendum, quo vix immanius ullum
Prodigium invenias. Quid enim non audeat ira?
Ira novercalis, animos dum saeva lacessit,
In scelus omne rapit, pectus dum rursus avarum
Invidiave ardens, aut ambitione superbum,
10
Aut in amore dolens, stimulis furibunda subactis
Incitat, omne simul, ius fasque piumque per omnes
Prosternat vaesana vices. Quibus inclytus armis
Amphitryoniades Megaram natosque peremit?
Quae, Medea, tuos vis partus sustulit? Atreus
15
Vnde lacessitus fraternis ponere mensis
Est ausus pueros, Phoebo fugiente, necatos?
Nam quid ego fratres memorem, qui fratre parente
Quique et ava genitrice sati, per mutua saevi
Vulnera se gladiis foderunt tristibus ambo?
20
Quin et, Virgilio si vati credis, Amatam
Haec eadem tigno suspendit causa furentem.
Insuper et Macedum tanto splendore tyrannus,
Cum nimia quandoque dolens excanduit ira,
Transfixit gladio qui se pietate colebat,
25
Vixque manus, amens, versas in viscera rursum
Abstinuit. Tantus dolor est quem suscitat ira.
Bilis Achilleos in quantum iecit amores
Dedecus atque probrum, magnus tibi monstrat Homerus.
Namque, ut terribilis sileam repetita Catonis
30
Vulnera, ridendum quam se Telamonius Aiax
Quamque iterum flaendum tam dira peste subactus
Praestiterit, Titan pariter decantat uterque.
Nam quid ego memorem dentes in morte cruentos
Per faciem, Menalippe, tuam? Pandione Progne
35
Si sata Cecropida, si Cadmo nata superbo,
Sique Althea ferox diras gessere parentes,
Quid mirer Furias et monstra immania nati,
Amphiarae, tui? Tristis quid vulnus Orestae?
Sed quid in humanis nugis per inania tempus
40
Verba tero? Primus fuerat quicunque creatus
De nihilo, penitus vinci cum coepit ab ira
Ingenti livore cita, mox omne rebellis
Per scelus exarsit. Nam quantas pectus avarum
Excierit flamas, docet is qui perfidus ardens
45
Bile cruci regem terraeque polique necandum
Tradidit, et laqueo simili se sustulit igne.
Est igitur nimius motus cohibendus, et arte
Multiplici moderandus, iter quo passibus aequis
Rectius incedat, ne se per confraga perque
50
Horrentis scopulos et praecipitata ruinis
Culmina deturbans magnis in cladibus erret.
Ira quidem medium quae callem servat, et omne
Extremum secura fugit, persaepe bonorum
Causa fuit secumque tulit laudemque decusque.
55
Nunquam ego qui nulla prostratus tangitur ira
Dignum laude putem; nam quem mihi frigida fructum
Segnicies afferre queat? Quis dicat inertem
Esse virum, cui nulla sui nec cura nec usus?
Corporis atque animi deiectio languida cunctas
60
Perdit opes vitiisque parat fomenta profanis
Omne sui molita nefas torpore soporis.
Nam quis desidiam neget hinc manare protervam?
Quam Laertiades fugiens quandoque peritus
Auribus obstrusis malo se vinxit abacto.
65
Et quamquam magnum secum turbatio mentis
Omnis ferre solet maiorque minorque periclum,
Malim equidem stimulis ad res agitarier altas,
Quam penitus sopno pressus iacuisse profundo.
Nil etenim natura potens, quae mente movetur
70
Emanatque dei, nobis infixit inane.
Quas tenuis animum scintillas fudit in imum
Aetherii vis summa poli ratione magistra
Si rexisse velis, nullum turberis in usum,
Quin potius longe tibi conduxisse per omnem
75
Et vitam et mores voti fateare potitus.
Quod si te flagrans movet iracundia, fraenis
Hanc compesce citus, ne se radicibus haerens
Firmet atrox. Vt vas servatum suevit acetum
Corrupuisse diu, sic iracundia pectus
80
Depravat servata nimis. Deliquit amicus?
Iratus nunquam delictum expendere noris.
Nobilis Archytas agros dixisse colenti
Traditur: "Afficerem te nequam, villice, digno
Supplicio, nisi me vaehementior ira teneret".
85
Si metus invadit, tibi te servare labora
Praesentem, totumque sagax metire periclum,
Cautus ut in medium tibi prospexisse proberis.
Laeticia gestire veta, nam caeca voluptas
Nequicias per mille vocat quos occupat hospes;
90
Nec dolor immensus sic te premat intus, ut omne
Consilium amittens quid agas haud cernere possis.
Euxini si forte ratis tua vecta per aequor
Bosphoron angustum cupit inconcussa subire,
Nec nimiis Boreae desperet fluctibus atri,
95
Nec rursus tacito nimium confidere ponto
Sic fidat, pelagus quo se vel mittat in altum
Vel petat infesti fallaces littoris oras.
Inter utrunque viam si certa lege capesses,
In portum securus eas, nec littus iniquum
100
Nec maris insidias damnans laetabere tandem.
Hecatosticha nona
Nos utinam falsos habuisset opinio, Munde,
Qua fore protulimus magnis te cladibus olim
Vrbem affecturum, cum primum plebe redisses
Corrupta in patriam. Vix dudum praeterit annus;
5
Ipse vigil cunctos aditus rimatus in auro,
Denique fallaces animos tibi callidus aere
Concilias grandi. Tenebras en moenibus atro
Infundis reditu, tremefactis civibus aufers
Lucis opem. Recte noctu, quam convehis, urbem
10
Ingrederis. Forsanne (pudor!) quencunque puellus
Amisisse procax meministi detinet aegrum
Vllus adhuc? Lucisne pudet? Quae monstra furenti
Pectore concipiens, cunctis extrema minaris?
Tigris adest immane vorans, in caede bonorum
15
Tota natat, rabidi ludunt in sanguine rictus.
Heu, miseri cives, quae tam truculenta subegit
Vos fortuna, decus Romani nominis ingens?
Consiliis decuit tum primum fortibus uti
Dum licuit, caeco dum trusus carcere, morte
20
Nil minus horrebat, dum se per membra trahendum
Mille modis trepido volvebat pectore Mundus.
Nunc spes una fugae pariat quae certa salutem.
Plebs ignava sequi victorem docta, cadentis
Contemnit, complexa tuos, fortuna, favores.
25
Nulla fides vulgi. Pedibus confidite, cives;
Hinc fugite, atque animas saltem servate ruenti
Incolumis patriae; pariet nam denique tutum
Naufragiis deus aspirans in tempore portum.
Interea vigilis oculos ad moenia semper
30
Dirigite, et patrias aedes versate frequenti
Mente, patres; quidquid libuit victoris iniqui
Insano cordi, nimia quod fulminat ira,
Vt factum censete animis. Turbatio pectus
Sic minus offendat, citiusque parata profanum
35
Vltio pro meritis perget punire latronem.
Carpat iter sibi quisque suum, quo rebus agendis
Consuluisse queat securius; ibimus et nos
Hinc propere. Nec enim nostras fore duco quietas
Pieridas, sicas inter virusque dolosum.
40
Opportuna igitur praesentibus una procellis
Excipiat me Sena, sibi tantisper habendum
Dum mare tranquiilum reddat fortuna deusve,
Aut alio solvens fluctus cum turbine linquam.
O mihi iam sextum, dulcis Florentia, solem
45
Per varias habitata vices multoque labore,
Inter et invidiae gladios et mentis avarae
Fulmina quae celsos potuissent sternere montes,
Tam forti servata manu iam parce morari.
Da veniam, sine me tandem capitique reique
50
Prospexisse meae. Livor mihi raetia tendit
Improbus; armatur diris accinta colubris
Tristis avaricia, et virus minitatur et enses.
Vxor cara mihi, sunt dulcia pignora nati;
Horum nihili rationem duxero, demens
55
Censear. Obstrictus magno tibi munere, nunquam
Delabi te mente sinam; tu praemia nobis
Contuleras, alii virtutis nomine quanta
Nulli unquam licuit tanto sperare favore,
In primisque meum cunctis in rebus honorem
60
Fovisti, laudem miris successibus augens.
Ah, pereant quicunque pia privare parente
Me semper studuere odio livoris avari!
Humanas versuta quidem sursum atque dehorsum
Res fortuna rotat, fluctu violentior omni.
65
At deus omnipotens nostri ludibria fastus
Riserit, expectans quas det sub tempore poenas.
Nam te, cara parens, patrio stimulatus amore,
Ardebam, fugique nihil ratione nec astu
Quod mihi perpetuum te conservaret in usum.
70
Hinc ego, perpessus vel mille pericula, vitam
Vix tueor, facie quod monstrat fixa cicatrix.
Non animi desunt mihi, nec fiducia recti;
Sed vis iura premit, periit cum legibus aequum,
Imperat iniusto passim furor impius ense.
75
Tempestas patriis cunctos a sedibus uno
Ordine saeva bonos extrudit; in omnia praeceps
Bacchatur divina suis humanaque monstris
Mundus ovans. Hic nos infensus servat, inulti
Quod persaepe suas tulimus, quas intulit, iras.
80
Qui trucius nocuit semper, neque parcere novit,
Nec rursum nocuisse, odio inflamatus iniquo,
Cessat atrox, idem semper formidat et odit.
Siqua mihi dabitur laetis occasio rebus
Qua prodesse tuae possim, Florentia, sorti,
85
Cognosces nec abesse fidem nec ad omnia fortis
Atque alacris animos. Vtinam sit tanta fugatis
Illis cura tui, patriae reditusque cupido,
Quanto ego pervigili noctesque diesque labore,
Omne tuae pergam studium praestare saluti!
90
Ergo vale, caelo tellus gratissima, verum
Infestis lacerata lupis, quos caecus habendi
Ardor in omne vocat facinus rabiemque rapinae.
At tu, summe deum genitor, qui cuncta potenti
Imperio moderare tuo, vel pectora Mundo
95
Sana fero celeri collustrans lumine, praebe,
Atque probum iam redde virum patriaeque sibique,
Vel tonitru flamisque tuis et fulmine tactum
Horribili, tenebras adigens metuendus in imas
Cogito, mortales certo ut discrimine discant
100
Quam vitio praestat virtus iustique profanis.
Hecatosticha decima
"Quid, pater, ad Venetos satyram vultusque severos
Ire iubes? Calamo quid frustra tendis habaenas?
Nam quid apud Venetos satyra dignum? Omnia cedunt
Illic virtuti, vitio locus omnis et omne
5
Clauditur hospitium. Redituram mittis alumnam
Protinus elinguem. Quod si me iusseris Arnum
Visere, si Medicis mandes intrare penates,
Ibo equidem et velis remeantem comminus albis
Aspicies. Quidquid sceleris toto orbe ministrat
10
Infelix natura hominum, mox hospes ab uno
Ediscam Cosmo; referentem lingua vel ipse
Spiritus aut alius quivis me fortior usus
Deficiet nunquam, referam cantuque lyraque".
"I, celera, ad Venetos! Quae te dementia cepit,
15
Nata, quid insanis? Quae tanta oblivio mentem
Occupat? An nescis satyrae certamen utrunque
Mandari solitum? Satyrae vis inclyta iuxta
Invehit vitium, virtutem laudibus effert.
I, celera, ad Venetos, et sanctum nomen adora!
20
Cumque urbem attigeris pedibusque levata parumper
E primis campum gradibus progressa patentem
Sustuleris frontem, videas qua dextera magni
Principis aula iacet, quam celsa palatia miris
Insignita modis divique micantia Marci
25
Templa tenent mediam; qua sese ianua pandit
Aurea marmoreis sublata leonibus, huius
E regione gradus surgentes, passibus aequis
Huc propera, nec te venientem porticus alta
Detineat fulgore sui, sed proxima contra
30
Ostia, quae geminis semperque patentia valvis
Difficilis aditus nunquam praestare suerunt,
Ingredere; hinc dextris gradibus fastigia tecti
Summa sacri petito, cumque unus et alter eodem
Temporis articulo placido sese obvius ore
35
Obtulerit, causamque viae nomenque parentis
Quaesierit: "Veneto sum civi nata Philelfo.
Huc legata feror, Francisco principe natum
Iussa peto; mites Iacobi ostendite vultus".
Haec effata, sile. Nam nec certamine multo
40
Est opus. Egregium vix haec effata videbis
Occursu iuvenem facili similemque parentis,
Et gratum aspectu, linguaque animoque benignum.
Huic refer: "O genitus magno genitore, verendi
Quem Veneti statuere ducem patriaeque parentem,
45
Foscara progenies, tibi me legavit amicus
Affectusque tibi; paucis si attenderis aures,
Perspicies veri quantum sit robur amoris.
Commoda magna tibi rerum natura creatrix,
Maxima fors, tribuit; sed nec solet illa peremnem
50
Aeternumque alacris florem donare iuventae:
Deflorescit enim morbo vel rebus acerbis,
Aut saltem senio, roburque amittit et ignem.
Quos autem fortuna solet deludere ludos,
Mille exempla tibi: canat haec tibi cuncta vetustas
55
Quottidieque novi casus regumque ducumque.
Praeterea nullam fortunae commoda laudem
Prestiterint nobis: laus est in corpore nulla.
Non etenim nobis laudi sunt quaeque fateri
Nostra minus quimus: nam nec sunt nostra putanda
60
Quae nemo praestare valet. Quem ceperit ullus
Laudis amor, petat hanc ex sese, luceat intus
Vis animi, mentis rutilans et fulgida lampas
Splendeat, ac radios longe lateque coruscans
Emittat, doceatque aliquid, vel corpore maius
65
Aut animo melius multoque beatius illum
Humano generi divumque hominumque parentem
Inspirasse Iovem. Nec enim divinius esse
Mente potest quicquam. Nam sicut corpore servat
Sese animus, sic mens animo servatur et haeret;
70
Cumque senex Samius numerum qui se ipse moveret
Esse animum statuit, numerum statuisse putatur
Mentem ipsam. Deus haec eadem fuit unica magni
Socratis; haec eadem sic omnibus aethere ab alto
Vna data est, ut cuique suus datus ordine certo
75
Est animus. Quare, si te nomenque decusque,
Dulcis amice, iuvat, vera si laude moveris
Quae tibi venturum semper revirescat in aevum,
Delige magnificam morum mentisque potentem
Virtutem. Tecum noctes meditare diesque
80
Quod Phoebo plaudente canunt; nam maximus ille
"Γνῶθι'λέγων "σαυτόν". quidnam dixisse videtur?
Nempe animum ut noris, animoque et corporis umbra
Quae mox intereat, sic te constare putaris
Vt quaecumque animum vis intima moverit alti
85
Aetheris in patriam tandem reditura, labores
Diffugiat nullos, nec se per inertia volvat
Otia, ne Ditis viscoque et sordibus atri
Intercepta iacens in cunctos lugeat annos.
Quae natura tibi primordia tradidit altum
90
Ad probitatis opus, cura omni omnique labore
Si pia prosequeris, clarum tibi nomen in orbem
Diffundens superes summum licet ipse parentem.
Fortunam modo, amice, tuam moderare, beatos
Interdum quae saeva solet temptare per omnis
95
Horrisonos fluctus scopulisque allidere duris.
At tu fraena manu multa rege, providus, arte,
Adversis nec vela Notis concede trahenda.
Viribus utendum est, tibi quas laudabile praestat
Ingenium; ratione tuis in rebus et acri
100
Vtere consilio, si vis te dignus haberi".