Francesco Filelfo satyrae 3

Testo base di riferimento: Silvia Fiaschi, 2005

Cura dell'edizione digitale: G. Della Pietà, 2014

Altre sezioni


Hecatosticha prima

Iure quidem, Palla, te Florentina vocare

Felicem rerique solet Respublica, divis

Care piis generique hominum mirande per orbem;

Iure tuis, qui magna minax invadere livor

5

Cuncta solet, meritis humeros superatus inertes

Et dedit et victum ne se pudet ore fateri.

Si genus et proavi quicquam conducere possint,

Si vel opum cumulus, fortunae insignia laetae,

Felicem valeant quemquam praestare, quis alter

10

Qua Tyrrhena patet regio felicior unus

Te fuerit? Natos adhibe natasque pudicas,

Adde simul generos, dulces simul adde nepotes,

Iunge bonas artis animi cunctisque probatos

Vivendi mores, et ad omnia nobile pectus;

15

Iunge quod a toto populo laudaris et unus

Diligeris; populi sequitur te gratia votis.

O te felicem nimis, o bis terque beatum!

O nimium laetis, si te modo noveris, astris

Ornnia debentem! Quis fortunatior alter?

20

Nil equidem de te vereor: sapientia namque,

Atque animi praeclara tui per singula virtus,

Cognita quaeque mihi; verum qui rumor oberret

Scilicet obscurus, quae vox emergere passim

Coeperit in vulgus, paucis, adverte, monebo.

25

Sunt qui vel gemitus vel murmura parva notarint

Ducere te solitum; spectant faciemque coloremque

Et tristem vultum. "Macies quid denotat oris?

Quid pallor" dixere "novus? Quid signa latentis

Aegra animi volvere sibi? Dolet ille quod auri

30

Millia tot tribuens in publica munera longi

Martis, adhuc nullum videat consistere finem,

Inque dies potius variis terroribus, Hydrae

More renascentis, millena resurgere bella

Vndique prospiciat". Nummorum in crimine ponunt

35

Iacturam; maerere ferunt ne ex divite pauper

Per fera longaevi fias discrimina Martis.

Heu vulgi insanas mentes sensusque rebellis!

Vsqueadeo minimi Pallantem ducis, ut ullos

Fortunae trepidare putes plaususve minasve?

40

Vir sapiens nunquam fortunae e nutibus ullis

Pendeat; ex aequo variantem cernit utranque;

Omnia quaeque hominum vitam mutantia turbant

Providet, et casum se fortem munit in omnem.

Durius est modice sortem perferre secundam

45

Quam quae adversa fuit. Sed quis Pallanta sereno

Fortunae vultu dextrisque assensibus unquam

Aut magis elatum, vel se minus aequa ferentem

Senserit? An laetam modice qui pertulit, idem

Fortius infestam nequeat tolerare gravis vir?

50

Non privata dolet, sed publica vulnera Pallas,

Nec ferus Anguigeri, licet is sit in arma superbus,

Principis hunc terror quicquam movet. Ipse, Philippe

Hoc plus Marte vales, quod in impia praelia mentis

Callidus ingenio potuisti immittere cives

55

Hosce per alternos urbani turbinis aestus.

At nil arte iuvas: nam te concorditer odit

Hic omnis populus, cunctis metuendus haberis.

Quid furis, effraenis? Quo te tua fata ferocem

Praecipitant? Dum bella cupis, studiosus equorum,

60

Dum nova per Latias iactas incendia paces,

Omnibus invisus tandem Mavortis in armis

Rerum humanarum reddes exempla subactus;

Dum cadis insurgis, viresque resumere victus

Arte potes, ceu magna parens quem terra superbum

65

Aedidit, Antaeus. Sed ne te ceperit error:

Hic ferus Alcides augusta praesidet arce;

Hic puer assuetus diros compressibus anguis

Perdere, et horrendos clava superare tyrannos

Grandior, et toto passim metuendus in orbe

70

Mille suis domitor submittere monstra triumphis.

Nil, dux magne, facis, nec te dissensio quicquam

Haec iuvet: in medium de te diseordia certat

Quo trucius perdare modo; decreta feruntur

In te dura quidem, quaeque in te tristius una

75

Factio decernat; stabit sententia tandem.

Dum licet et nondum penitus ruis, acer ab hoste

Marte redi foedusque feri pacemque tuere.

Et si bella cupis, raperis si laudis amore,

Aspice, verte oculos: sunt, oh, sunt barbara circum

80

Agmina, tot populi, tot regna, tot undique gentes,

Quas Italum imperio mira cum laude parabis.

Non igitur tibi, Stroza, doles, quae millia solus

Ipse auri dederis, quot vix pars magna dedisset

Divitis Ausoniae; cuncto tibi ditior auro

85

Est animus, quem celsa potens atque inclyta virtus

Et colit et rebus maiorem reddit avitis

Omnibus. Ipsa monet nequid vereare tremendum:

Nam satis esse tibi, si se modo rite sequaris,

Praesidii, quod nulla queat fortuna movere.

90

Seditione doles quae vexat dissona civis,

Iure quidem. Quis enim non maereat optimus urbis

Civis damna suae? Verum dolor, ipse quid, inquam

Vtilitatis habet? Potius solet improbus aegram

Mentem adeo turbare premens, ne tristis agendis

95

Consulere in medium quicquam queat utile rebus.

Quare, age, ne cuiquam felix minus ipse videri

Forte queas, aequusque minus gratusve benignis

Caelicolis, depone, sagax, gemitusque gravesque

Cum facie vultus pallenti et murmura quaeque:

100

Nam qui se superat, meruit divinus haberi.

 

Hecatosticha secunda

Quae rapidis natura polis, quae causa sepulchri

Humano generi, quae tanta licentia rerum,

Spumantis inter pateras Cereremque voracem

Ostensurus erat Codrus, cum grande pepedit

5

Rancidulum eructans post longa volumina verbum.

Hunc mox Oenopotes miratus rara profatur

(Rara avis, ah, Latias Phoenix hic pervolat urbis!);

Hinc vomit et meiens grave cunctis reddit oletum.

Poggius arridet simili dum peste tenetur:

10

Nam quascunque dapes affert, ut verna Canopi

Praelambens rapidus, vino sese obruit hospes;

Laudibus hinc miris effert Codrumque bonumque

Oenopotam Nicolum; mox, ne fortasse minoris

Se quisquam reputet, quod foetet olentius addit.

15

Quid non cara dabunt et tuta silentia pronae

In facinus menti? Nox alta silentia rebus

Praestiterat; celebrant sacra Bacchanalia templo

Cylleni, nec forma deest impuberi aevi.

Haeccine Bambalio patrare impune profanus

20

Sperasti? Te nulla movet reverentia caeli?

Anne deos latitare putas, quia tardius in te

Fulmina saeva micent? Videt omnia Iupiter, alto

E solio spectans, poenas in tempora differt

Datque moram spatiumque tibi quo tristius acti

25

Poeniteat sceleris teque ad meliora reducas;

Serae autem poenae gravior cruciatus inhaeret.

Munde, die medio cum de virtute iocaris,

Dulcis es et nullo fervore libidinis actus,

Reiicis in noctem curas Veneremque nefandam,

30

Fontem imitatus eum qui Solis dicitur. O te

Felicem nimium si serves semper eundem

Nec partem vitio de te concesseris ullam!

"At me laudis amor stimulis, en, vexat amaris".

"Vin laudem nomenque tibi titulosque parare?

35

Virtutis sectare decus moresque probatae

Mentis et ingenii praestantis acumine claras

Ingenuasque artes, animi fomenta beati",

"Omne igitur sceleris quatiam frangamque ligamen"

"Nec satis id fuerit vitium quod fugeris, almae

40

Ni probitatis opus penitus complecteris. Euge,

Laudatos imitare viros, rectamque capesse

Vivendique viam et qua mox super astra volatu

Carcere corporeo liber tollaris, ovantem

Atque triumphantem laudem virtutis et actus.

45

Nil animo levius, nil est properantius; auras

Aerias facili penetrabit et aethera saltu,

Sique sui similis, sique incorruptus inertes

Despiciat terras, caelum rimatus et omnem

Naturam specimenque deum legesque Tonantis,

50

Gaudia quanta geret! ". Quid prodest fabula surdo?

Plumbeus es, nullamque tuae cognoscere mentis

Vim potes; utque deum, sic te, nequissime, nescis.

Quid tibi sanguineis adeo tua lumina guttis,

Lyppe, rubent? Thasiae laetaris nectare vitis?

55

Quidni, nonne bibunt ipsi sua regna tyranni?

Nempe cave ne te deceptus imagine Bacchus

Immemor ipse sui locet inter sydera raptor!

Quis te, Lyppe, neget felicem? Coniuge Mundus

Te facit audacem; regem te reddidit uxor,

60

Valva maris summi, specus o spirantis Averni,

Styx Ditis sacrata focis Syrtisque profunda

Vnde tibi tantas fudit Venus aurea vires!

Tu potes ardentem per mille pericula Martem

Raetibus occlusum divis monstrare vocatis;

65

Te duce fulmineum valuit Cleopatra madenti

Victorem vicisse thoro; te saevus adorat

Alcides, te Pluto colit, te Cerberus horret;

Te duce, Lyppus iners nomenque decusque Senatus,

Mundo auctore, tenet; meruit subsellia celsus

70

Scandere perque omnis ferri spectatus honores

Faece satus multo redimitus tempora cornu.

Omnia, Munde, tibi cedunt, quin lupiter ipse,

Qui quondam Enceladum Coeumque ferosque gigantas

Straverat, en, loculis submittit fulmina plenis!

75

Attamen uxoris te servum Lyppus habere

Exultat, servumque vocant iuvenesque senesque.

Liber enim nemo est, nisi cuius libera nullis

Caeca libidinibus mens servit, cuncta doloris,

Cuncta voluptatis vanique agitata timoris

80

Praelia perpetiens. Is solus liber et omni

Rege quidem maior, sibi qui liberrimus unus

Imperitare potest. Sola pietate vocandus

Liber et altus eris. Tibi qui assentatur in omnes

Felicem appellat. Miser es, mihi crede, vel ipso

85

Nomine felicis, vitiis qui mille laboras.

Nam miseris tanto facilem te promptius addis,

Quo magis atque magis tua te constantia reddit

Obstrictum sceleri. Non is te diligit aurum

Qui sperat, qui poscit opem, quin ridet et odit.

90

Nam qui usum potius quam rectum spectat, amicus

Esse nequit. Verum delectat gloria; laudor.

Stultus es, en, scurrae blandis te laudibus offers

Nec te contemni, nec te per pulpita sentis

Ridiculo duci; quantum is te rideat, uncae

95

Ostendunt nares. Nullius at ipse favoris

Os renuam, sapiens si forsan faverit. Illa

Vera quidem laus est quam Laudatissimus ipse

Laudarit. Non hanc Codrus turpissimus, Vtis

Non hanc praestiterit, non hanc, qui semper inhaerens

100

Bambalio pueri natibus, carpitque probatque.

 

Hecatosticha tertia

Horrisonae in portu pulsant, Aurispa, procellae

Hoc nos, quem multo fugisti, callidus, astu.

Fortunate quidem, quem principis aula superbi

Celsior ad magnas res extulit! O mihi talis

5

Si contingat herus! Malim servire iugoque

Perpetuo vinclisque premi, quam liber in omnes

Crassi divitias admitti protinus haeres,

Si sit opus tantos me semper ferre tumultus,

Tam duras tolerare vices tantisque periclis

10

Obiectare caput. Quid enim non audeat ira?

Quid mea mi prosit victoria? Nulla quietis

Aura datur laetae: quod finem turbida passo

Esse reor victor, mox ad maiora paratur

Praelia. Nonne aliquis deus haec certamina tandem

15

Finiat? Et requiem fesso pacemque reponat?

At si forte roges causas, Aurispa, laborum,

Ambitio est et livor edax et caecus habendi

Insanusque furor scelerumque obprobria mille.

Namque alii quorum crebrae variaeque phalanges

20

Excedunt numerum puerorum semper amores,

Oscoeni, exardent; hos dum pro munere damno,

Ac modice tetrumque nefas coitusque profanos

Execror, exitium nobis pestemque ministro.

Ille ad avariciam dum pectus vertit et auris,

25

Pollicitis etiam donisque movetur amicus

Dictus, inops animi visoque domabilis aere.

Auri dirus amor, nummorum sacra libido

Ire per omne nefas facinusque per omne revolvi

Cogit amiciciae dissolvens dulce ligamen.

30

Hinc ruit impurus livor, turbatque premitque

Impius, innocuum calamo linguaque procaci

Dilacerat, pestis qua nil mortalius usquam est.

Invidet Oenopotes, cuius faeralia monstra

Nota tibi; cunctos carpit doctosque probosque,

35

Benvenuta, tuae Nicolus solamen hiantis

Vesicae, magnumque meri et memorabile nomen.

Invidet et Codrus, cuius mihi callidus omne

Ingenium quondam memorans dum rite monebas

Insidias et mille dolos fraudesque caverem,

40

Mirabar mecum et talem vix esse putabam;

At superat tua dicta, fides certissima, turpis

Vita hominis mentisque malae experientia et usus.

Oenopotes et Codrus iners et Poggius amens

Nos adeo semper rabido livore fatigant

45

Vix ut luce frui liceat, quos passibus aequis

Semper Hypocritius iuxta comitatur inhaerens,

Tristis Hypocritius cuius fera pectora nobis

Finxisti penitus, superi quem fulmine perdant,

Prodigium horrendum, nostri contagia saecli!

50

Ast alii quos saeva movens instigat et urget

Ambitio, tumidi, elati, fastuque superbo

Ridendi, castas certant comtemnere Musas;

Ii nummos statuere deos; "ni plena quadrantes

Arca premat" dixere "tibi, fuge pauper, et hinc te

55

Proripe, et eloquium tecum moresque referto".

Oh hominum demens ac dira insania! Fulvum

Virtuti ingeniisque bonis preponimus aurum!

Pulchre igitur, vir amice, meas dum forte tabellas

Suscipis, in portu quae nos innare monerent

60

(Rebar enim requiem nostro peperisse labori),

Subdideras mihi vera canens. Verum iste procellas

Tales portus habet, qualis vix Ponticus ullas

Maiores Aquilo crepitans pepulisset ad artum

Bosphoron, aut Cretes permiscens Eurus harenas.

65

Nulla quies animo. Crucior noctesque diesque;

Atque adeo crucior vix ut me noveris: annis

Iunior ad senium rapior, per tempora cani

En subeunt, macie languescit corpus, et omne

Membrorum sensim robur perit. O mihi talis

70

Si contingat herus, qualem tranquilla paravit

Fors, Aurispa, tibi! Quis te felicior alter?

Nos autem spumante salo iactamur, et undis

Tristibus obruimur nimbisque involvimur atris:

Non et enim nos portus habet tranquillior. Arnus

75

Fluctibus assiduis et turbine tollitur horrens.

Hinc nos Scylla rapit terrens latratibus auras;

Scylla procellosis rabie stimulata furenti

Cautibus et foedis alto sub gurgite monstris

Nititur acre fremens immergere; saeva Charybdis

80

Inde trahens furibunda comis funesta minatur.

Vincimus et palmam clarosque ex hoste triumphos

Vsque reportamus; verum haec tam crebra periclo

Subdita multiplici gravis est victoria. Malim

Ignotus, modo des requiem, ac inglorius annos

85

Degere, quam priscos fama superare poetas

Aut lingua insignis, aut quavis laude superbos.

Quare, age, siquid habes, aliquid refer, obsecro, fidi

Consilii in medium, potes id: nam mente quietus

Qui fuerit, quid opus facto sit novit; at ipse

90

Pectore turbatus nequeo discernere quae nam

Sit capiunda magis via nobis tuta salutis.

Fluctuo namque animo, reputans discrimina mecum

Quae modo vix demum superarim, littora qualis

Qui medio in fluctu pendens tamen attigit, altum

95

Respiciens trepidos sentit sub pectore motus.

Hasce ego dum cupio turbas evadere, et uxor

Hinc subit, hinc nati reliquusque domesticus usus,

Quid faciam haud quaquam satis internoscere possim.

 Πᾶσα γὰρ Αυσονίας γαίη πολέμῳτε λιμᾧτε

100

Nunc premitur: quis, pande, greges pascentur in agris?

 

Hecatosticha quarta

Relligio quae vera deo debetur et illis

Qui se cunque dei similis voluere per omnes

Vitalis auras, in multis vana videtur

Facta superstitio. Quae nobis cura superni

5

Numinis aut cultus? Qui nos malus obtinet error?

Nec solum assiduis precibus nimioque litato

Sanguine caelicolas obtundimus usque petentes

Multa superstitibus praestent ut saecula natis

Ac reliquis quorum dat nobis longa peremnem

10

Vita voluptatem, quin et qui luce carentes

Aeternas meruere pati sub Tartara poenas,

Iisce superstitibus tamquam caelique colonis

Insuper et vivis divos prestamus honores.

Hinc perit Elpenor, Misenus et omne cadaver

15

Supplicium patitur, cunctis in dira vocatis

Sacra satellitibus caeli quos astra fugarunt.

Ille igni ventura videt, tu nubibus, alter

Perspicua divinat aqua, pecudisque reclusa

Viscera vaniloquos agitant in carmina vates;

20

Tellus multa canit, sed sopnia plura; sinister

Est oculus testis fore quod praedicimus; ecce,

Dexter agit motum: veniet tibi protinus hospes.

Suspicito quo flectat iter Phoebeius ales,

Qui sit gestus avis, quae vox, ubi garrula cornix

25

Insideat. Num bubo gemit? Lupus intrat in urbem?

Atros disce dies, supera pede limina dextro!

Quinetiam magna vi carminis astra movemus,

Sistimus et fluvios, dulcis agitamus amores,

Pellimus insidias terrisque recludimus aurum.

30

Ne te pestis atrox, ne torrida febris inurat,

Vrina sub fronte crucem tibi ducito trinam

Virginis inuocuae, mox ter spue terque iacentem

Terram tange genu, ter surgito rectus et ora.

Si tibi torminibus vacuos vis reddere natos,

35

Hos ralla vestire para crassoque cucullo;

Ne tibi sit coniunx quam ducis adultera, tinge

Iuguina melle domans et clunes sparge falerno;

Magna suum si vis tibi fiat copia, pinguem

Perge suem latis suibus donare Viennae.

40

Sed quid opus multis? Vix est qui curet honestum,

Cui Deus ante oculos patent, cui Christus in ore

Idem et mente sonet. Simulant sermone pudico

Quod secum ridere solent; vaenalia passim

Sacra patent, nihil est pretio sine dulce nec aequum.

45

Quur igitur quisquam miretur homuncio tantas

Si patimur clades facinus quos omne gubernat?

Num Christum colimus, qui Christi nomen et omnem

Exosi vitam probrumque per omne voluti

Nil magis horremus quam, quod sibi Christus amavit,

50

Nomen egestatis? Quin omne decusque bonumque

Quod sibi proponit qui relligiosus haberi

Nunc velit et sanctus, fulvo splendescit in auro.

Mula sacerdotem vehit hunc, quam misit Iberus,

Candidior gypso, molli velocior aura;

55

Hunc sonipes cursu cui cedere Cillarus ipse

Non dedignetur; Timarchus sustinet illum,

Hunc Lais. Proh, summe deum pater atque hominum rex,

Quae te tanta tenet nostri patientia saecli?

Hosce sacerdotes pateris, quos guttur et inguen

60

Famosos reddit, quos vique minisque vereri

Cogimur? Hosce videns pateris? Nec fulmina torques?

At vos qui vera sub relligione manentes,

Quidquid terra colit contemnitis oraque semper

Tollitis in caelum meditantes dulcia vitae

65

Praemia venturae, tanquam sors foeda iacetis.

Sed ne deliri vos turbet opinio vulgi;

Vulgus enim semper male iudicat, omnia vertens

Peiorem in partem. Recta ratione vacantes

Nunquam sana tenet sententia. Talia fari

70

Quisque solet quali sit mentis praeditus usu;

Qui bene se novit, bene de se iudicat ipse;

Nec se fallit homo qui nullam ponit in imis

Spem rebus ductuque dei gerit omnia sollers.

Tu Pater omnipotens caeli terraeque creator,

75

Quem colimus, quicunque tuo quo sanguine culpam

Elueres nostram, mortali carne petisti

Humanos populos simul idem virque deusque,

Cuique superstitio vitam damnata per omnen

Displicuit, qui rex summus summusque sacerdos

80

Sub tenui cultu, fastus exosus et omnis

Aspernatus opes, docuisti moribus ipsis

Relligio quae vera esset, qua lege colendus

Placandusve fores. Deus optime maxime, ritum

Omnem tolle malum, mortali consule damno!

85

Nostra nimis stulta est prudentia; fallimur ultro

Optamusque mori Phlegetontis ad ima ruentes;

Nil sapimus sani. De nobis ille triumphat,

En, tuus hostis atrox, cuius versutia mentes

Millibus humanas depravat cauta venenis:

90

Nos etenim falsae pietatis imagine fallit,

Impius ad ritus redigens humana profanos

Pectora seductor, caecorum culpa parentum

Si potuit nostrae moriturum iungere carni.

Quae te poena manet si, te doctore, scientes

95

Cernentesque oculis quid sit rectumque bonumque,

Sponte nefas colimus? Quare, ne forte secundum

Supplicio maiore petas horrentia Ditis

Tartara, faerales ritus moresque nefandos

Tolle sacerdotum, quorum genus omne malorum

100

Multa superstitio miseris mortalibus addit.

 

Hecatosticha quinta

Duxisti tandem, tibi quod Frederice beato

Gratulor, uxorem. Quid enim felicius ulli

Esse potest, quam se mortis fatique voracis

Expertem praestare virum, moetamque potentem

5

Quam Parcae statuere levi trascendere gresso?

Parte prius meliore tui, quam maxima virtus

Erueret coeni cunctis e sordibus huius,

Immortalis eras; at corporis artubus, omnis

Quod patitur natura hominum, morerere necesse

10

Tum fuerat. Sola qua re vel corpore quisquam

Vixerit aeternos nunquam periturus in annos,

Coniugio interitum superasti, providus, omnem.

Vivimus in natis, nostrumque per alta nepotes

Nomen saecla ferunt; nobis ascribitur omnis

15

Posteritas nostro referens de pectore vultum

Ac faciem motusque suos et membra cutemque.

Fare, age, quot peperit natos tibi nupta marito,

Et quos; non etenim quales disquirere duco

Esse opus, eximios peperit: claro ipsa parente

20

Nata, viro nupsit Claris genitoribus orto

Sobria prudenti; cunctos deus ipse sagaci

Mente simul donat, ratio cui cuique superbus

Intellectus adest. Ratione modestius usi

Inferiora sciunt, quae tempore ducta gerantur;

25

Ast illo aeternas penetramus in aetheris oras,

Atque deum sapimus, qui cuncta creatque regitque.

Pulchrum scire quidem, sed longe pulchrius ipsum

Est sapere hoc tanto praestat divinius illi,

Quantum summa solent imis, aeterna fugaci

30

Temporis officio, quantum mansura caducis.

Sed quoniam virtus non est ni accesserit usus

Multus et assiduus (nobis perfecta superni

Lege tributa Iovis), natos, Frederice, diurnis

Nocturnisque para monitis componere vitae

35

Ad mores studiumque probae. Face quidquid agendum

Sit norint et agant; fugiant vitanda, timorem

Nec praeferrc velint laudi, Veneremque Dianae

Aut Alcibiaden studioso legis et aequi

Iuris Aristidi. Mox altius astra polosque

40

Rimati penitus, mira pietate, Tonantem

Maturent adiisse, colant, venerentur, adorent.

Namque bonum non est hic nostrum: sola profecto

Maiestas praestare potest nos illa beatos,

Quam fari nemo, quam nemo mente suprema

45

Complecti, Frederice, valet. Quid Phasidos ora

Ille celer Tanainve petit? Speciosa Damascus

Hunc agitat Nilusque latens? Quid saeva Britanno

Terra habitata truci pelagi per mille pericla

Sollicitat? Quanta, oh miseri, dementia! Quantus,

50

Heu, furor humanas, proh, quanta insania mentes

Invasit! Cumulamus opes, quibus omne profanum

Per facinus probrumque usi pereamus; honores

Appetimus quos vulgus iners atque invida falsis

Iudiciis plebs ferre queat; contendimus omnem

55

Imperio domitare orbem, penitusque repostas,

Quae nihil obfuerint nobis, submittere gentes.

Nec pudet imperio populos fraenare quietos,

Qui ventri sopnoque datus turpique Dionae

Nequiciisque aliis, nequit ipse, nefandus et amens,

60

Imperitare sibi, nec vult. Faeralis Erinys

Corda premit stimulis, facibus fera pectora turbat:

Dedecus omne audet mens perturbata nefasque.

Haec facito discant, siquos, Frederice, pudica

Natos sponsa dedit. Quod si faecunda gemellos

65

Nondum forte tibi peperit, nec plena vel unum

Reddidit, in fundum geminis age bobus aratrum,

Et fundum cole rite tuum! Iace saemina plenis

Hinc atque hinc manibus, fundum cole, consere fundum!

At servato modum: cunctis in rebus habenda

70

Est ratio. Nequid nimis: ipsa frequentius aequo

Culta seges nullam reddit nec concipit escam,

Hactenus haec. Frederice, queri, dulcissime, Musas

Audio, quod veteri nullius criminis ansa

Ieceris hospitio, nec eas dignare precantes.

75

Miror, et ignarus quid te rationis in istam

Impulerit mentem. Nequeo, tibi vera fatebor,

Consilium laudare tuum: num laudet amicus

Quod minus ipse probet? Facit assentatio turpis

Tale nefas. Nunquam hic novit simulare poeta,

80

Dissimulare nequit nec vult. Num corporis haeret

Cura tibi? Fortuna boni quid, perfida, tantum

Polliceatur ut ipse, tui velut immemor, omnem

Ignorare tuae mentis videaris honorem

Vimque dei similem? Revoca, Frederice, fugatas

85

Pieridas, Phoeboque gravi laetoque Lyaeo

Sacra canens dias animi cole, doctior, artes;

Nec patere ingenium, tibi quod natura benigno

Sydere largita est, studiis torpescere vanis.

Bella gerant alii, verrant mare, flatibus aurae

90

Ducantur, praesint aliis et Laida palpent.

At tu vive tibi, titulos et nomina falsis

Insignita notis et quidquid corpus ineptum

Aut fortuna bonum censet contemne; σε αὐτόν

 γνῶθι, nec exterius te quaere, sed intus, ubi mens

95

Celsa sedens animi divinam possidet arcem.

Sic patriae magnum civem praestabis, amicis

Praesidium columenque tuis eris omnibus ingens.

Atque ubi depositum repetet sibi rector Olympi,

Non moriere tamen: vives in laude tuoque

100

Perpetuoque bono, felix nobisque tibique.

 

Hecatosticha sexta

Antoni, pereat quae te cruciare podagra

Nunquam cessat atrox, dum tristi saeva dolore

Per gracilis venas spatiatur et effera nodos

Obsidet indociles, pereatque arteticus omnis!

5

Quae tibi pituitae glacies bilisque perurens

Insidiasque dolosque parat? Potusque cybique

Est mensura tibi, Venerem contemnis inertem;

Non adamas sopnum, non otia mollior ambis,

Quae duo sunt homini naturae lege tributa;

10

Invigilans aliquid semper specularis agisve.

Vnde igitur vis prava tuos irrumpit in artus?

Num daemon fortasse aliquis livore maligno

Percitus aflligit, nec te sinit esse quietum?

An potius nostro vis caeli maxima saeclo

15

Prospiciens, robur totius corporis unam

Contulit in linguam, quae, nectare dulcior omni,

In medium promat mentis secreta repostae

Sensaque doctiloquo referat manantia rore?

Nam si membra suo viguissent robore quaeque,

20

Non fueras nobis ullius carmina Musae

Sed fera Mavortis furibundi bella daturus.

Namque caput galeam quam non tibi grande capessat?

Quem thoraca levem surgentes altius ipsi

Non ducant humeri? Clipei septemplicis omne

25

Laeva toris contemnat honus; non cornus in hastam

Sed pinus vertenda fuit, si dextera taelum

Vellet magna suum. Sunt pectora lata leonis,

Est cervix taurina tibi. Quid multa? Giganta

Corporea dum mole refers, non otia velles

30

Libera (nam tumidae deposcunt praelia vires)

Nec virtus urbana tuum sed bellica pectus

Elatum caperet. Quae dum deus ante videret,

Vt reor, idcirco totius corporis uni

Addiderat linguae robur viresque potenti,

35

Quod bene consultum Musis laudique latinae

Censeret. Verum, ni fallor, abuteris omni

Munere divinae mentis, qui tanta laborum

Et studia et frugem, Raudensis, inertibus alvis

Des simulatorum. Roseum num forte galerum

40

Cardineumque apicem reris contingere votis

Posse tuis, si pulchra sacris de rebus avaro

Dones scripta gregi? Quotus en nam quisque supremum

Vel solium tenuit, qui Phoebum praeferat auro?

Dii utinam faciant aliquis sese offerat olim

45

Quem dignum censere queas, cui scripta dicanda

Sint tua, quem laudes, qui iure ferendus ad astra

Ore sit et calamo. Vitium qui laudibus effert,

Se vitii damnat. Vulgus fuge, doctus, ineptum;

Divitiis, age, parce tuis, ne, prodigus almas

50

Dum consumis opes in vulgus munera fundens

Tanta superbiferum, merito sis omnibus aeque

Ridiculo. Nam nullus honos tibi, commoda nulla

E donis ventura tuis te iure probarint

Incautum; nec enim roseus tibi pilleus ornet

55

Caeruleusve caput; nam nec dare novit avarus,

Qui praedae invigilat semper turpique rapinae.

Pontificum fastus ventosaque nomina temne,

Atque tuo contentus obi tua munera; cui te

Addideras iuvenis vitae laudatus honestae,

60

Hanc cole sisque Minor magna virtute verendus,

Quam virtutis inops aliorum crimine maior.

Praeterea fortasse aliquem demittet Olympus

Quem doctrina iuvet, cui sit laus optima curae,

Qui quandoque probis statuat sua praemia censor

65

Aequus et humanus, qui non tam dicier altae

Sedis apostolicae malit, quam verior esse

Antistes. Nam te cupias quocunque locabit

Ordine, qui meritum reddet pro munere donum.

Interea mecum libeat conferre disertos

70

Sermones sensusve gravis. Age, dicito qualis

Est natura poli, Samii quid mobilis ille

In nobis valeat numerus, quae causa sepulchri,

Si dulcis iterum repetent morientia vitas,

Praemia vel poenas vivis augescere verbo

75

Cum liceat nutuve dei; nam vita peremnis

Me magis ipsa iuvet quam victa reddita morte.

Narra etiam quonam ipse magis laterumve pedumve

Torqueris gladio, quaenam medicina dolori

Additur. Anne aliquid vel mollis opinio morbum

80

Dimminuit? Num quas curas Epicurus agebat,

Qui praesensque premensque malum leniret, amoenae

Dum iucunda memor repetit solatia vitae?

An potius tecum nomen meditare futurum,

Quod tibi posteritas omne celebrabit in annos,

85

Dum tua grandiloquus doctae praeludia mentis

Mellifluo sermone refers, exempla daturus

Mox ea quae cuncti stupeant iuvenesque senesque?

Nam quae aliis laetos successus dira podagra

Subripuisse solet, felix tibi contigit uni.

90

Sic et enim semper gressu nutante moratus

Aut aliena legens iterumque iterumque recenses,

Aut tua venturae commendas carmina famae

Eloquioque gravis augesque ornasque Latinos.

Quo fit ut innumeris etiamque etiamque, podagra,

95

Te precibus, veneranda, rogem, ne dulce relinquas

Hospitium nostri Raudensis, at utere parce

Quae datur esca tibi: nam sic quoque provida doctis

Prospicias laudique tuae. Sed caetera quaeque

Dispereat penitus manus irrequieta dolorum,

100

Raudensi quaecumque truces fera suscitat iras.

 

Hecatosticha septima

Ite, triumphalis Capitolia ad alta superbi

Ducite festivo, cives, modulamine currus!

Iam paeana sacrum totam cantate per urbem

Frondentique comas lauro vincite nitentis!

5

Pax rediit tandem, magno discrimine parta,

Quae saeva intercepta manu Mavortis iniqui

Vix postliminium nostros factura sub annos

Dulce videretur. Proh, quanta incendia, quantas

Stragibus innumeris fusoque per arva cruore

10

Luctificas caedes! Raptas cum virgine matres,

Templa deum manibus passim violata profanis

Vidimus. Heu quantas tellus tulit Itala clades!

Pax rediit tandem! Divam celebrate faventes,

Sollemnis agitate choros, agite ordine pompas,

15

O cives, rigidos ensis galeasque comantes

Et clipeos hastasque sacris affigite templis,

Ac Iani munite fores. Mars impius omnis

Concidat, infelix pereat Bellona furorque.

Postquam prima Chaos sensit sua saemina certis

20

Vix divisa locis, prior inter numina caeli

Noctis amor genitor fulgens apparuit, unde

Hunc veteres divum vates dixere Phaneta;

Omnia perpetuo firmat concordia nexu,

Quidquid amor iungit saeclum perdurat in omne.

25

Pax aeterna parat; pacem si forte deum quis

Sustulerit, rursum chaos omnia membra reposcant.

Lngenuas artes, tranquillae pacis alumnas,

Iam colere incipite! Incipiunt iam vertice Qlympi

Astra novas mutare vices, dum bella quiescunt:

30

Herculeus Titana ferens in dorsa prementem

Surgere ab Eois Taurus vix coeperat undis

Marsque citis gradibus superans Chirona, rigentem

Te, Saturne, petit, quem nati furta latentem

Vrna tenet; miro ducuntur sydera motu.

35

At tu, magnanimo genitus de sanguine et ipse

Magnanimus, nostri decus et lux unica saecli,

Anguiger armipotens, belloque marique superbus,

Paci assuesce pius; Martis mansuesce feroces

Indomitosque animos; claras pacatior urbes

40

Iam regere aggrediens sagulum depone togamque

Suscipe, te populi servent in pace frequentes.

O te felicem, nimium nimiumque beatum,

Si sortem moderere tuam, si forte, Philippe

Magnanime heroum, sectari durius acer

45

Malueris nomen, quo bellum ardescis equosque

(Sive istud natura tibi praesaga futuri,

Seu casus dederit). Magnos tibi construis ignes

Et toti Ausoniae, totum prope flamiger orbem

Involvis tumidoque premis discrimina cursu,

50

Eventus dubios incertaque fata secutus.

Quod si rite ducem rationem amplecteris ipsam

Ingeniumque sequare tuum moremque benigni

Principis, Italiae populis orbique tibique

Otia et optatam cunctis peperisse quietem

55

Vsque resurgenti late laudabere cantu.

Quid maiora cupis? Quid te magis aemula dirae

Fax laudis fervorque vorax ignisque futuri

Nominis incendit? Satis est tua gloria cunctis

Nota, per undivagum volitas celeberrimus orbem;

60

Imperii traheris rutilo splendore micantis?

Maiorisne cupis vires urbisque superbas?

Ast haec ampla nimis, si te modo noveris ipsum,

Vnus habes toti vel formidabilis orbi:

Agmina clara tibi, pedes est tibi multus equesque

65

Immensumque virum robur validaeque phalanges;

Vrbibus iis princeps dominusque paterque vocaris,

Nulla quibus toto nitet altera clarior orbe.

Namque, ut de reliquis sileam quaecumque reguntur

Auspiciis ductuque tuo, cui cesserit ista

70

Vrbs Mediolanum, longe lateque per omnes

Illustris qua terra mari circundatur oras?

Quid Ligurum memorem vires Genuamque potentem

Imperio aequoreo, quae te super aethera tollit?

Quid maiora petis? Tandem per amoena quiesce

75

Otia. Tranquillae si te componere vitae

Instituas vatesque sacros dulcique virentis

Foveris eloquio quos felix aedidit aetas

Nostra viros, omni memorandus laudibus aevo

Immortalis eris. Quod si faeralia bella

80

Vsque premas pacemque neges, discrimina fato

Saeva subis dubio. Indomitam ferus Annibal urbem

Obsedisse ausus, mutata sorte, fuganti

Scipiadae sua terga dedit viditque suorum

Funereas clades, urbemque patresque verendos

85

Romulidum dare colla iugo. Tua munera, Pallas,

Cecropidae, victo modo Persidos aequore fastu,

Successus dum ferre novos sortemque secundam

Contemnunt temptantque sua spoliare Corinthum

Corcyra, patrias perdunt cum civibus arces.

90

Pax rediit tandem! Paci, Florentia, lauros

Pone sacras. Pacem firmo si robore serves

Astraeamque colas, qua nullum numen Olympo

Splendidius surgit, si tecum vivere pergas

Et livore carens, animis quem dira ministrat

95

Ambitio atque odio nimius, quod gignit habendi

Ardor, apud cunctas merito celebrabere gentes

Fortunata quidem, terris iucunda polisque.

Sin secus ipsa velis tibi prospexisse, tumultus

Civilis patiere rursusque Philippum

100

Horribilem experiere. Deum sic astra minantur.

 

HECATOSTICA OCTAVA------

Rex Alphonse, decus regum nostraeque verendus

Tempestatis honos, te saecula nulla tacebunt.

Sola quidem virtus illustri laude triumphat,

105

Felicesque facit sibi quos devinxit alumnos.

At virtute alium quem saecula prisca tulerunt

Quem tibi praeponam? Quis te vel pace vel armis

Clarior? Ingenio nullis mortalibus acri

Inferior, cunctos superas in rebus agendis

110

Et studio et cura; bonitatis nullius expers,

Hinc tibi coniungis quosqunque feracior ulla

Erudiit doctrina viros reddisque beatos

Affatuque tuo dulcis moderamine vitae.

Hac tu laude quidem solus splendescis in omnes

115

Regia quos mundo faciunt fastigia miros,

Quod legis ipse aliquid semper, monimenta priorum

Nosse quod et libros doctaeque volumina linguae

Assidue curas, loquerisque audisque probata.

Desinat et Gaius iam nos obtundere Caesar,

120

Et Macedum toti rex admirabilis orbi;

Scipio doctiloquus sileat sileatque beatus

Augustus, quos fama canit celebratque disertos

Ac doctos: Alphonsus enim rex Optimus omnes

Laudibus his superat quos omni protulit aetas.

125

Atque facis rex ipse quidem prudenter, et ut te

Rite decet; nam quae fuerit laus maxima regis,

Ni reliquos illis opibus praestare laborat

Quas vis nulla queat nolenti, nulla potestas,

Non aetas auferre vorax? Perit omne quod usquam est

130

Orbe sub undivago, sed mens manet omne per aevum.

Ipsa animi virtus humanis omnibus una

Externisque bonis longe praecellere novit;

Praeterea ingenio comitem qui adiunxerit alto

Doctrinam ingentem, possit sapientius ore

135

Mellifluo dixisse palam quaecumque fuerunt,

Quae sunt, quaeque dabunt venturi tempora saecli,

Atque sibi rebusque suis patriaeque saluti

Prospiciat melius. Quid enim grave carmen Vlyssis,

Iliadosve potens, Aeneisve inclyta liquit

140

Rebus in humanis, quod non tetigisset ad unguem?

Si legisse vacat Cicero quae scripserit, aut quae

Magnus Aristoteles et divi musa Platonis,

Nil te praetereat quod sit tibi scire necesse.

Multa Solonque Draconque docet iustusque Lycurgus,

145

Res gestas quicunque suo studuere labore

Complecti, magno decorique usuque fuere

Regibus et populis. Nam qui maiora secuti,

Temnentes humana, poli potuere recessus

Aeternumque Iovem calamo scriptisque referre,

150

Perpetuis homines tenebris et nocte levarunt.

Sic, Alphonse, tibi sunt omnia cognita; iusque

Et fas quodque tenes, quod legis munus et aequi

Quaeque sit officii vis nosti protinus omnis.

Haec te mirandum faciunt cunctisque verendum,

155

Felicemque probant. Nec enim te vestis amoena,

Sed regni decorat sceptrum; non gemma nec aurum

Te tollit, solus virtutis cultus honosque

Te redimit, gaudesque illis praesentibus uti

Quorum dicta probes, quorum comitatus et usus

160

Sit gravis et dulcis, nec quicquam portet inane.

Haec doctrina facit, suavis facundia linguae

Has moderatur opes. Solus tu e regibus unus

Principibusque nites, qui pulchre doctus et almo

Praeditus eloquio, doctos simul atque disertos

165

Accersis, meritisque tuis morumque benigno

Hospitio reddis cunctis in rebus amicos

Affectosque tibi. Non te qui scurra dolosis

Artibus alludit, non assentator iniquus

Te sibi conciliat, tua non patet auris inepto,

170

Talibus occurris qualem te moribus esse

Noveris et vita. Tenebras lux respuit omnes,

Nec patitur secum vitium coalescere virtus,

Stulticiam semper ratio aspernatur: eodem

Nunquam stare loco pariter contraria possint.

175

O utinam tales reliqui, quoscunque vereri

Cogimur, aetatis praestare per omnia vellent

Se decreta suae! Verum secus omnia plures

Nunc faciunt, ducuntque bonis in rebus habendum

Esse nihil prorsus nisi quod vel commoda prae se

180

Aut iucunda ferat; ventri sopnoque malaeque

Addicti Veneri facinusque per omne ruentes

Hinc rapiunt spoliantque truces, hominesque deosque

Vna lege premunt, probro nec parcitur ulli.

Hinc genus humanum solio dum spectat ab alto

185

Ipse deum genitor rerumque aeterna potestas

Iudicat, et nulla turbatus bile furores

Comprimit humanos vario discrimine poenae;

Hinc caedes et bella fremunt, pestisque famesque

Ingruit, interitus non una sorte minatur.

190

Gratulor ergo tibi, rex invictissime, tanta

Qui bonitate vigens sis culpa liber ab omni,

Sisque tui similis solidae virtutis imago,

Nocte dieque deum tranquilla mente volutans,

Quique inter reges doctrinae laudibus unus

195

Eloquiique mices, non saecius astra flagranti

Lampade quam radians superat fulgentia Phoebus.

Diligis et doctos et diligis ore disertos;

At laudes, Alphonse, tuas docti atque diserti

Vocibus et innumeris celebrantes tempus in omne

200

Venturis populis a Gadibus usque sub Eurum

Ostendent, nomenque tuum super aethera tollent.

 

Hecatosticha nona

Aemulus Alcidae repetis Phlegetonte subacto

Viventis auras; sed eo magis Hercule nobis

Mirandus, Francisce, redis, quo cuncta furoris

Fraena mali quibus immersum faeralis Erinys

5

Te premeret magnis nixus conatibus imi

Liqueris excutiens tristes Acherontis ad undas.

Nec pars ulla tui, quod nec tibi contigit olim,

Theseu, pallentis erret malesana per umbras:

Integer ad superos, Pontane, reverteris unus

10

Ac fortis composque tui. Nec docta Sybilla

Nec vates laudis Circe sibi vendicat ullam

Partem huiusce tuae; nullo pollutus acerbi

Vulneris ostento nulloque Elpenore, nullo

Miseno diris addicto mortibus, amnes

15

Traiicis horrendos. Veneris clarissima proles,

Aeneas, atque ille πολύτροπος, ὃς μάλα πολλά

 πλάγχθη iure tuae laudi concedat Vlysses:

Victa morte redis, tetros emensus hiatus

Terribilisque feras et monstra minantia luctum.

20

Quid tibi nunc animi fuerat? Qui terror opacam

Eripuit mentem cum vel per inane rotantem

Aspiceres alium, mox Oriona videres,

Inde novem stratum per iugera vulturis escam

Vsque renascentem Tityon, rabidoque dolori

25

Tantalon addictum mediis qui vinctus in undis

Dira sitit, nec poma valens pendentia et ori

Mille per anfractus circunludentia obesse

Esurit, hinc saevo frustra cum pondere niti

Sisyphon, aut magni totus quem exhorruit orbis

30

Amphitrioniadae tremuisses Herculis umbram?

Ille et enim divum coetus, susceptus Olympo

Per meritum pietatis opus iustosque labores,

Circuit et gaudet praesens in vota vocari.

Quod si tanta adeo callens miracula nosti,

35

Dic, age, quas livor, quas dira superbia poenas

Pendeat, ut nummis inhians et pauper avarus

Aestuet, ut mendax crucietur, ut impius igni

Perfidiae cultor scelerive obnoxius ulli

Ardeat; adde quibus tuus, o, plectatur adulter

40

Suppliciis (oh, quanta reor discrimina moechis

Addita!), quandoquidem veteris vestigia flamae

Detestaris amans mollesque Cupidinis arcus!

Vidisti forsan tristes Eratosthenis umbras

Aut Clodi et Crispi noctes pensare per ignem?

45

Anne inter moechos et Caesar et impia Lagi

Infamisque iacet meretrix Cleopatra superbi?

Quid Paris? Anne Helenen invitam traxit adulter?

An vir ad Iliacas uxorem advexerat oras?

Quidve Clytemnestram per pallida regna flagello

50

Aegistumque premit simili rex crimine flagrans?

Anne et Aristotelen cruciatus effera cogit

Pythias ad rigidos Herpyllidos excita moechae

Concubito atque notho? Versuta sophismata, et artes

Rhetorices, rerum ac physeos doctrina latentis,

55

Ingeniumque ferax, variique gravesque labores,

Quanta virum iuvere minus quo sentiat ignem?

Num tuus Hippocrates, qua virgine dicitur usus

Vel duce vel comite, intempesta nocte pudicam

Compressit? Medicosne iuvant dulcissima furta?

60

Verum age, dic, rogito: num te qui caeca ministrat

Tartara pertimuit sibi ne spoliator amatae

Persephones Stygios tranasses fervidus aestus?

An mirata tuas uxor Plutonia vires

Isthmariamque lyram divinaque carmina, venis

65

Hausit amoriferos penitus flagrantibus ignes?

Anne Cupidinei tam magna potentia taeli

Quo, cunctis quibus ipsa potens natura creatrix

Concedit rebus victis et manibus Horchi,

Fortior Hippomacho, qui tris intactus ab ictu

70

Aelius adversos duro certamine victor

Sterneret, ad superos iantandem morte subacta

Mira laude ieris, nec Cerberus atra colubris

Colla triceps rabidis remeantis in ultima tollens

Fata tuum potuit robur temptare? Cathaenis

75

Ardua quin duris tractum per saxa, per amnes,

Per scopulos, per mille sacri ludibria monstri,

Denique per maestas urges occumbere mortes?

Nonne igitur magno celebraberis Hercule maior

Invicta virtute, Erebi superare baratrum

80

Ausus et aligeri prosternere numinis iras?

Attamen hortari non te, Pontane, verebor,

Omnibus ut cures studiis ac viribus, omni

Ingenio atque opera ne te tremibunda secundum

Tartara demerstun capiant: quandoque pericla

85

Nam repetita solent clades afferre supremas.

Parce tibi, moneo: noli te credere caeco

Huic puero, quencunque faces volucresque sagiptae

Audacem fecere nimis; solet improbus omnes

Fallere (nulla fides in tam puerilibus annis!),

90

Alludens nectitque dolos, ac raetia semper

Tendit et insidias. Fraudes fuge, doctus, Amoris!

Perdidit Alciden, ac Thesea Pirithoumque

Hic puer indomitus. Fallacibus Orphea taelis

Transfixum truncat demum mergitque sub Ebrum;

95

Nec solum extenuat corpus tabemque latentem

Inserit, at mentem quoque subripit atque phrenesin

Impius inducit. Vim perturbatio tantam

Haec habet, ut multos in se loetaliter armet.

Qui vult esse sui compos nullique furori

100

Cedere, diffugiat flamas et vulnus amoris.

 

Hecatosticha decima

Codre, nimis semper nos insectaris, adulter;

Te nimis excruciat livor malesanus et ardens,

Quod non omne queas odium tristemque furorem

Mox explere tuum. Si nostri nominis aura

5

Te, miser, offendit, quid non praecordia saevis

Invadas manibus temptesque abrumpere lucem,

Dire, tuam? Melior nulla est medicina profanae

Invidiae quam mors, tibi quam si asciveris ipse,

Laus meritis te digna tuis nomenque manebit.

10

Quid tibi nunc animos tollit? Quae tanta superbum

Te spes, vane, facit? Num quod fallacibus actus

Blandiciis nimium tecum sentire videtur

Ipse Gorus? Verum nescis, temerarie, quantis

Fluctibus obruitur tibi quem promittis amicum!

15

Sunt huic bella domi non contemnenda, falernus

Quae parat insanus, cum vino appota diurno

Vxor cuncta furens perturbat, et omnia rixis

Millibus implet atrox, cum penibus acta protervis

Vndique conquirit moechos, quibus improba gestit.

20

Hinc igitur, praeceps Paphii quid numinis ira

Possit nosse volens, noctuque dieque, maritus

Seu foris absit agens, seu stertat, lectitat usque

Et longum et teretem Lactantion; ille beatus

Coniuge et illa viro, longis redimitus uterque

25

Cornibus, ut valeant satyros aequare fugacis.

Sanius ergo tuis rebus prospexeris, amens,

Atque tibi, si ponis opem quam fingis inanem

In te omnem, ratione velis si cautior uti,

Nec nobis semper studeas nocuisse, nec ipsi

30

Mox parias infame tuo tibi crimine nomen.

Nam quod summa quidem tibi confidentia solo

Ponitur in Cosmo, tua te spes fallat inertem

Denique; nam penitus, postquam te noverit iste

Advertetque suam quam ficta fefellit imago

35

Eloquii mentem, quo te florere putarat,

Qui te nunc miris extollit vocibus, idem

Contemnat damnetque suum quod fecerit error

Iudicium de te, qui sis obtusior ipso

Plumbo. Sed quid inest in nobis, Codre, quod angat

40

Te male? Si qua animum stimulat pulcherrima virtus,

Hanc cole, quae similes pariat tibi debita fructus.

Non virtutis amas laudem, sed diligis aurum

Atque ardes quodcunque mihi respublica grande

Praemia perpulchri decrevit grata laboris.

45

Ast aurum quis te facibus, quibus ignibus urit,

Improbe? Si fulgor delectat, fulget Apollo:

Suspice quam late radiis fulgentibus orbem

Lustrat et obscuram quo pellit lumine noctem;

In mentem si, Codre, tuam (quae tetra tenebris

50

Tota nigret) Phoebus supera demissus ab arce

Descendat, fies auro fulgentior omni.

Nunquid amas pretium? Num vulgi decipit error?

Non aurum genuit pretium sibi, fecimus ipsi,

Quorum saepe decus depravat opinio rerum.

55

Non auri pluris Gosandis lamina duci

Nobilis Eois quam ferri, fertur, et aeris;

Quodque magis mirere, Debas gens Herculis hospes

Nullo habet in pretio quamquam stagnantia campis

Flumina noctifugis fulva despectat harena.

60

Recte igitur, Sparten qui cinxit lege, Lycurgus

Praetulit argento, fallaci praetulit auro

Vile etiam ferrum. Nihil est pretiosius ipso

Ingenio, quod rite bonas incedit ad artes

Calle suo, linquens ignavi murmura vulgi;

65

Hoc morbi fatique vices contemnit, et omne

Tempus agit felix; huius semper aethera fama

Evolat in coetum miris excepta deorum

Laudibus. Hoc meruit divinos Phoebus honores,

Mercuriusque nepos Atlantis, et inclytus Atlas

70

Ipse simul, mundum qui certum primus in orbem

Rettulit ignaris mortalibus, inde secutus

Amphitryoniades humeris dum gestat Olympum

Claruit in terras longe splendentior omnis;

Hespere, qui patrium montem superaveris astra

75

Spectature, volas ventorum turbine raptus,

Attamen et terrae servant et sydera nomen

Clara tuum, noctisque venis lucisque diurnae

Nuncius. Innumeros possim memorare vetustas

Quos coluit venerata deos ob nobile tantum

80

Ingenii quod amasset opus. Sed numina celsi

Ne videar ridere poli, tibi quale Thaletis

Ingenium Samiique ducis videatur, et omnis

Inde fluens bifido fons flumine lacteus almas

Tot rivis undante animas? Quid sacra poetas

85

Nomina commemorem, quae nullus deleat unquam

Interitus? Cicero nunquam morietur, et aevum

Omne canet celebris repetens Demosthenis annos.

Sunt aliae atque aliae magnis cum laudibus artes

Quas coluisse queas, tibi quae nummosque decusque

90

Invidiae sine labe ferant; has, Codre, labore

(Ingenio si forte cares) ubi nocte sequaris

Atque die, victor demum potieris, et aurum,

Quod tam dira sitis, pleno tibi caelitus imbri

Depluet, ac nobis cupies livore solutus

95

Iantandem nocuisse minus: pendebis, ut omnis,

Ex tete. Qui ponit iners in fraude doloque

Insidiosus opem, laqueos et raetia tendit

Ipse sibi. Vitium fucus quod condidit ultro

Detegit illudens simulato flore colorem,

100

At virtus eadem semper splendetque vigetque.