Hecatosticha prima
Iure quidem, Palla, te Florentina vocare
Felicem rerique solet Respublica, divis
Care piis generique hominum mirande per orbem;
Iure tuis, qui magna minax invadere livor
5
Cuncta solet, meritis humeros superatus inertes
Et dedit et victum ne se pudet ore fateri.
Si genus et proavi quicquam conducere possint,
Si vel opum cumulus, fortunae insignia laetae,
Felicem valeant quemquam praestare, quis alter
10
Qua Tyrrhena patet regio felicior unus
Te fuerit? Natos adhibe natasque pudicas,
Adde simul generos, dulces simul adde nepotes,
Iunge bonas artis animi cunctisque probatos
Vivendi mores, et ad omnia nobile pectus;
15
Iunge quod a toto populo laudaris et unus
Diligeris; populi sequitur te gratia votis.
O te felicem nimis, o bis terque beatum!
O nimium laetis, si te modo noveris, astris
Ornnia debentem! Quis fortunatior alter?
20
Nil equidem de te vereor: sapientia namque,
Atque animi praeclara tui per singula virtus,
Cognita quaeque mihi; verum qui rumor oberret
Scilicet obscurus, quae vox emergere passim
Coeperit in vulgus, paucis, adverte, monebo.
25
Sunt qui vel gemitus vel murmura parva notarint
Ducere te solitum; spectant faciemque coloremque
Et tristem vultum. "Macies quid denotat oris?
Quid pallor" dixere "novus? Quid signa latentis
Aegra animi volvere sibi? Dolet ille quod auri
30
Millia tot tribuens in publica munera longi
Martis, adhuc nullum videat consistere finem,
Inque dies potius variis terroribus, Hydrae
More renascentis, millena resurgere bella
Vndique prospiciat". Nummorum in crimine ponunt
35
Iacturam; maerere ferunt ne ex divite pauper
Per fera longaevi fias discrimina Martis.
Heu vulgi insanas mentes sensusque rebellis!
Vsqueadeo minimi Pallantem ducis, ut ullos
Fortunae trepidare putes plaususve minasve?
40
Vir sapiens nunquam fortunae e nutibus ullis
Pendeat; ex aequo variantem cernit utranque;
Omnia quaeque hominum vitam mutantia turbant
Providet, et casum se fortem munit in omnem.
Durius est modice sortem perferre secundam
45
Quam quae adversa fuit. Sed quis Pallanta sereno
Fortunae vultu dextrisque assensibus unquam
Aut magis elatum, vel se minus aequa ferentem
Senserit? An laetam modice qui pertulit, idem
Fortius infestam nequeat tolerare gravis vir?
50
Non privata dolet, sed publica vulnera Pallas,
Nec ferus Anguigeri, licet is sit in arma superbus,
Principis hunc terror quicquam movet. Ipse, Philippe
Hoc plus Marte vales, quod in impia praelia mentis
Callidus ingenio potuisti immittere cives
55
Hosce per alternos urbani turbinis aestus.
At nil arte iuvas: nam te concorditer odit
Hic omnis populus, cunctis metuendus haberis.
Quid furis, effraenis? Quo te tua fata ferocem
Praecipitant? Dum bella cupis, studiosus equorum,
60
Dum nova per Latias iactas incendia paces,
Omnibus invisus tandem Mavortis in armis
Rerum humanarum reddes exempla subactus;
Dum cadis insurgis, viresque resumere victus
Arte potes, ceu magna parens quem terra superbum
65
Aedidit, Antaeus. Sed ne te ceperit error:
Hic ferus Alcides augusta praesidet arce;
Hic puer assuetus diros compressibus anguis
Perdere, et horrendos clava superare tyrannos
Grandior, et toto passim metuendus in orbe
70
Mille suis domitor submittere monstra triumphis.
Nil, dux magne, facis, nec te dissensio quicquam
Haec iuvet: in medium de te diseordia certat
Quo trucius perdare modo; decreta feruntur
In te dura quidem, quaeque in te tristius una
75
Factio decernat; stabit sententia tandem.
Dum licet et nondum penitus ruis, acer ab hoste
Marte redi foedusque feri pacemque tuere.
Et si bella cupis, raperis si laudis amore,
Aspice, verte oculos: sunt, oh, sunt barbara circum
80
Agmina, tot populi, tot regna, tot undique gentes,
Quas Italum imperio mira cum laude parabis.
Non igitur tibi, Stroza, doles, quae millia solus
Ipse auri dederis, quot vix pars magna dedisset
Divitis Ausoniae; cuncto tibi ditior auro
85
Est animus, quem celsa potens atque inclyta virtus
Et colit et rebus maiorem reddit avitis
Omnibus. Ipsa monet nequid vereare tremendum:
Nam satis esse tibi, si se modo rite sequaris,
Praesidii, quod nulla queat fortuna movere.
90
Seditione doles quae vexat dissona civis,
Iure quidem. Quis enim non maereat optimus urbis
Civis damna suae? Verum dolor, ipse quid, inquam
Vtilitatis habet? Potius solet improbus aegram
Mentem adeo turbare premens, ne tristis agendis
95
Consulere in medium quicquam queat utile rebus.
Quare, age, ne cuiquam felix minus ipse videri
Forte queas, aequusque minus gratusve benignis
Caelicolis, depone, sagax, gemitusque gravesque
Cum facie vultus pallenti et murmura quaeque:
100
Nam qui se superat, meruit divinus haberi.
Hecatosticha secunda
Quae rapidis natura polis, quae causa sepulchri
Humano generi, quae tanta licentia rerum,
Spumantis inter pateras Cereremque voracem
Ostensurus erat Codrus, cum grande pepedit
5
Rancidulum eructans post longa volumina verbum.
Hunc mox Oenopotes miratus rara profatur
(Rara avis, ah, Latias Phoenix hic pervolat urbis!);
Hinc vomit et meiens grave cunctis reddit oletum.
Poggius arridet simili dum peste tenetur:
10
Nam quascunque dapes affert, ut verna Canopi
Praelambens rapidus, vino sese obruit hospes;
Laudibus hinc miris effert Codrumque bonumque
Oenopotam Nicolum; mox, ne fortasse minoris
Se quisquam reputet, quod foetet olentius addit.
15
Quid non cara dabunt et tuta silentia pronae
In facinus menti? Nox alta silentia rebus
Praestiterat; celebrant sacra Bacchanalia templo
Cylleni, nec forma deest impuberi aevi.
Haeccine Bambalio patrare impune profanus
20
Sperasti? Te nulla movet reverentia caeli?
Anne deos latitare putas, quia tardius in te
Fulmina saeva micent? Videt omnia Iupiter, alto
E solio spectans, poenas in tempora differt
Datque moram spatiumque tibi quo tristius acti
25
Poeniteat sceleris teque ad meliora reducas;
Serae autem poenae gravior cruciatus inhaeret.
Munde, die medio cum de virtute iocaris,
Dulcis es et nullo fervore libidinis actus,
Reiicis in noctem curas Veneremque nefandam,
30
Fontem imitatus eum qui Solis dicitur. O te
Felicem nimium si serves semper eundem
Nec partem vitio de te concesseris ullam!
"At me laudis amor stimulis, en, vexat amaris".
"Vin laudem nomenque tibi titulosque parare?
35
Virtutis sectare decus moresque probatae
Mentis et ingenii praestantis acumine claras
Ingenuasque artes, animi fomenta beati",
"Omne igitur sceleris quatiam frangamque ligamen"
"Nec satis id fuerit vitium quod fugeris, almae
40
Ni probitatis opus penitus complecteris. Euge,
Laudatos imitare viros, rectamque capesse
Vivendique viam et qua mox super astra volatu
Carcere corporeo liber tollaris, ovantem
Atque triumphantem laudem virtutis et actus.
45
Nil animo levius, nil est properantius; auras
Aerias facili penetrabit et aethera saltu,
Sique sui similis, sique incorruptus inertes
Despiciat terras, caelum rimatus et omnem
Naturam specimenque deum legesque Tonantis,
50
Gaudia quanta geret! ". Quid prodest fabula surdo?
Plumbeus es, nullamque tuae cognoscere mentis
Vim potes; utque deum, sic te, nequissime, nescis.
Quid tibi sanguineis adeo tua lumina guttis,
Lyppe, rubent? Thasiae laetaris nectare vitis?
55
Quidni, nonne bibunt ipsi sua regna tyranni?
Nempe cave ne te deceptus imagine Bacchus
Immemor ipse sui locet inter sydera raptor!
Quis te, Lyppe, neget felicem? Coniuge Mundus
Te facit audacem; regem te reddidit uxor,
60
Valva maris summi, specus o spirantis Averni,
Styx Ditis sacrata focis Syrtisque profunda
Vnde tibi tantas fudit Venus aurea vires!
Tu potes ardentem per mille pericula Martem
Raetibus occlusum divis monstrare vocatis;
65
Te duce fulmineum valuit Cleopatra madenti
Victorem vicisse thoro; te saevus adorat
Alcides, te Pluto colit, te Cerberus horret;
Te duce, Lyppus iners nomenque decusque Senatus,
Mundo auctore, tenet; meruit subsellia celsus
70
Scandere perque omnis ferri spectatus honores
Faece satus multo redimitus tempora cornu.
Omnia, Munde, tibi cedunt, quin lupiter ipse,
Qui quondam Enceladum Coeumque ferosque gigantas
Straverat, en, loculis submittit fulmina plenis!
75
Attamen uxoris te servum Lyppus habere
Exultat, servumque vocant iuvenesque senesque.
Liber enim nemo est, nisi cuius libera nullis
Caeca libidinibus mens servit, cuncta doloris,
Cuncta voluptatis vanique agitata timoris
80
Praelia perpetiens. Is solus liber et omni
Rege quidem maior, sibi qui liberrimus unus
Imperitare potest. Sola pietate vocandus
Liber et altus eris. Tibi qui assentatur in omnes
Felicem appellat. Miser es, mihi crede, vel ipso
85
Nomine felicis, vitiis qui mille laboras.
Nam miseris tanto facilem te promptius addis,
Quo magis atque magis tua te constantia reddit
Obstrictum sceleri. Non is te diligit aurum
Qui sperat, qui poscit opem, quin ridet et odit.
90
Nam qui usum potius quam rectum spectat, amicus
Esse nequit. Verum delectat gloria; laudor.
Stultus es, en, scurrae blandis te laudibus offers
Nec te contemni, nec te per pulpita sentis
Ridiculo duci; quantum is te rideat, uncae
95
Ostendunt nares. Nullius at ipse favoris
Os renuam, sapiens si forsan faverit. Illa
Vera quidem laus est quam Laudatissimus ipse
Laudarit. Non hanc Codrus turpissimus, Vtis
Non hanc praestiterit, non hanc, qui semper inhaerens
100
Bambalio pueri natibus, carpitque probatque.
Hecatosticha tertia
Horrisonae in portu pulsant, Aurispa, procellae
Hoc nos, quem multo fugisti, callidus, astu.
Fortunate quidem, quem principis aula superbi
Celsior ad magnas res extulit! O mihi talis
5
Si contingat herus! Malim servire iugoque
Perpetuo vinclisque premi, quam liber in omnes
Crassi divitias admitti protinus haeres,
Si sit opus tantos me semper ferre tumultus,
Tam duras tolerare vices tantisque periclis
10
Obiectare caput. Quid enim non audeat ira?
Quid mea mi prosit victoria? Nulla quietis
Aura datur laetae: quod finem turbida passo
Esse reor victor, mox ad maiora paratur
Praelia. Nonne aliquis deus haec certamina tandem
15
Finiat? Et requiem fesso pacemque reponat?
At si forte roges causas, Aurispa, laborum,
Ambitio est et livor edax et caecus habendi
Insanusque furor scelerumque obprobria mille.
Namque alii quorum crebrae variaeque phalanges
20
Excedunt numerum puerorum semper amores,
Oscoeni, exardent; hos dum pro munere damno,
Ac modice tetrumque nefas coitusque profanos
Execror, exitium nobis pestemque ministro.
Ille ad avariciam dum pectus vertit et auris,
25
Pollicitis etiam donisque movetur amicus
Dictus, inops animi visoque domabilis aere.
Auri dirus amor, nummorum sacra libido
Ire per omne nefas facinusque per omne revolvi
Cogit amiciciae dissolvens dulce ligamen.
30
Hinc ruit impurus livor, turbatque premitque
Impius, innocuum calamo linguaque procaci
Dilacerat, pestis qua nil mortalius usquam est.
Invidet Oenopotes, cuius faeralia monstra
Nota tibi; cunctos carpit doctosque probosque,
35
Benvenuta, tuae Nicolus solamen hiantis
Vesicae, magnumque meri et memorabile nomen.
Invidet et Codrus, cuius mihi callidus omne
Ingenium quondam memorans dum rite monebas
Insidias et mille dolos fraudesque caverem,
40
Mirabar mecum et talem vix esse putabam;
At superat tua dicta, fides certissima, turpis
Vita hominis mentisque malae experientia et usus.
Oenopotes et Codrus iners et Poggius amens
Nos adeo semper rabido livore fatigant
45
Vix ut luce frui liceat, quos passibus aequis
Semper Hypocritius iuxta comitatur inhaerens,
Tristis Hypocritius cuius fera pectora nobis
Finxisti penitus, superi quem fulmine perdant,
Prodigium horrendum, nostri contagia saecli!
50
Ast alii quos saeva movens instigat et urget
Ambitio, tumidi, elati, fastuque superbo
Ridendi, castas certant comtemnere Musas;
Ii nummos statuere deos; "ni plena quadrantes
Arca premat" dixere "tibi, fuge pauper, et hinc te
55
Proripe, et eloquium tecum moresque referto".
Oh hominum demens ac dira insania! Fulvum
Virtuti ingeniisque bonis preponimus aurum!
Pulchre igitur, vir amice, meas dum forte tabellas
Suscipis, in portu quae nos innare monerent
60
(Rebar enim requiem nostro peperisse labori),
Subdideras mihi vera canens. Verum iste procellas
Tales portus habet, qualis vix Ponticus ullas
Maiores Aquilo crepitans pepulisset ad artum
Bosphoron, aut Cretes permiscens Eurus harenas.
65
Nulla quies animo. Crucior noctesque diesque;
Atque adeo crucior vix ut me noveris: annis
Iunior ad senium rapior, per tempora cani
En subeunt, macie languescit corpus, et omne
Membrorum sensim robur perit. O mihi talis
70
Si contingat herus, qualem tranquilla paravit
Fors, Aurispa, tibi! Quis te felicior alter?
Nos autem spumante salo iactamur, et undis
Tristibus obruimur nimbisque involvimur atris:
Non et enim nos portus habet tranquillior. Arnus
75
Fluctibus assiduis et turbine tollitur horrens.
Hinc nos Scylla rapit terrens latratibus auras;
Scylla procellosis rabie stimulata furenti
Cautibus et foedis alto sub gurgite monstris
Nititur acre fremens immergere; saeva Charybdis
80
Inde trahens furibunda comis funesta minatur.
Vincimus et palmam clarosque ex hoste triumphos
Vsque reportamus; verum haec tam crebra periclo
Subdita multiplici gravis est victoria. Malim
Ignotus, modo des requiem, ac inglorius annos
85
Degere, quam priscos fama superare poetas
Aut lingua insignis, aut quavis laude superbos.
Quare, age, siquid habes, aliquid refer, obsecro, fidi
Consilii in medium, potes id: nam mente quietus
Qui fuerit, quid opus facto sit novit; at ipse
90
Pectore turbatus nequeo discernere quae nam
Sit capiunda magis via nobis tuta salutis.
Fluctuo namque animo, reputans discrimina mecum
Quae modo vix demum superarim, littora qualis
Qui medio in fluctu pendens tamen attigit, altum
95
Respiciens trepidos sentit sub pectore motus.
Hasce ego dum cupio turbas evadere, et uxor
Hinc subit, hinc nati reliquusque domesticus usus,
Quid faciam haud quaquam satis internoscere possim.
Πᾶσα γὰρ Αυσονίας γαίη πολέμῳτε λιμᾧτε
100
Nunc premitur: quis, pande, greges pascentur in agris?
Hecatosticha quarta
Relligio quae vera deo debetur et illis
Qui se cunque dei similis voluere per omnes
Vitalis auras, in multis vana videtur
Facta superstitio. Quae nobis cura superni
5
Numinis aut cultus? Qui nos malus obtinet error?
Nec solum assiduis precibus nimioque litato
Sanguine caelicolas obtundimus usque petentes
Multa superstitibus praestent ut saecula natis
Ac reliquis quorum dat nobis longa peremnem
10
Vita voluptatem, quin et qui luce carentes
Aeternas meruere pati sub Tartara poenas,
Iisce superstitibus tamquam caelique colonis
Insuper et vivis divos prestamus honores.
Hinc perit Elpenor, Misenus et omne cadaver
15
Supplicium patitur, cunctis in dira vocatis
Sacra satellitibus caeli quos astra fugarunt.
Ille igni ventura videt, tu nubibus, alter
Perspicua divinat aqua, pecudisque reclusa
Viscera vaniloquos agitant in carmina vates;
20
Tellus multa canit, sed sopnia plura; sinister
Est oculus testis fore quod praedicimus; ecce,
Dexter agit motum: veniet tibi protinus hospes.
Suspicito quo flectat iter Phoebeius ales,
Qui sit gestus avis, quae vox, ubi garrula cornix
25
Insideat. Num bubo gemit? Lupus intrat in urbem?
Atros disce dies, supera pede limina dextro!
Quinetiam magna vi carminis astra movemus,
Sistimus et fluvios, dulcis agitamus amores,
Pellimus insidias terrisque recludimus aurum.
30
Ne te pestis atrox, ne torrida febris inurat,
Vrina sub fronte crucem tibi ducito trinam
Virginis inuocuae, mox ter spue terque iacentem
Terram tange genu, ter surgito rectus et ora.
Si tibi torminibus vacuos vis reddere natos,
35
Hos ralla vestire para crassoque cucullo;
Ne tibi sit coniunx quam ducis adultera, tinge
Iuguina melle domans et clunes sparge falerno;
Magna suum si vis tibi fiat copia, pinguem
Perge suem latis suibus donare Viennae.
40
Sed quid opus multis? Vix est qui curet honestum,
Cui Deus ante oculos patent, cui Christus in ore
Idem et mente sonet. Simulant sermone pudico
Quod secum ridere solent; vaenalia passim
Sacra patent, nihil est pretio sine dulce nec aequum.
45
Quur igitur quisquam miretur homuncio tantas
Si patimur clades facinus quos omne gubernat?
Num Christum colimus, qui Christi nomen et omnem
Exosi vitam probrumque per omne voluti
Nil magis horremus quam, quod sibi Christus amavit,
50
Nomen egestatis? Quin omne decusque bonumque
Quod sibi proponit qui relligiosus haberi
Nunc velit et sanctus, fulvo splendescit in auro.
Mula sacerdotem vehit hunc, quam misit Iberus,
Candidior gypso, molli velocior aura;
55
Hunc sonipes cursu cui cedere Cillarus ipse
Non dedignetur; Timarchus sustinet illum,
Hunc Lais. Proh, summe deum pater atque hominum rex,
Quae te tanta tenet nostri patientia saecli?
Hosce sacerdotes pateris, quos guttur et inguen
60
Famosos reddit, quos vique minisque vereri
Cogimur? Hosce videns pateris? Nec fulmina torques?
At vos qui vera sub relligione manentes,
Quidquid terra colit contemnitis oraque semper
Tollitis in caelum meditantes dulcia vitae
65
Praemia venturae, tanquam sors foeda iacetis.
Sed ne deliri vos turbet opinio vulgi;
Vulgus enim semper male iudicat, omnia vertens
Peiorem in partem. Recta ratione vacantes
Nunquam sana tenet sententia. Talia fari
70
Quisque solet quali sit mentis praeditus usu;
Qui bene se novit, bene de se iudicat ipse;
Nec se fallit homo qui nullam ponit in imis
Spem rebus ductuque dei gerit omnia sollers.
Tu Pater omnipotens caeli terraeque creator,
75
Quem colimus, quicunque tuo quo sanguine culpam
Elueres nostram, mortali carne petisti
Humanos populos simul idem virque deusque,
Cuique superstitio vitam damnata per omnen
Displicuit, qui rex summus summusque sacerdos
80
Sub tenui cultu, fastus exosus et omnis
Aspernatus opes, docuisti moribus ipsis
Relligio quae vera esset, qua lege colendus
Placandusve fores. Deus optime maxime, ritum
Omnem tolle malum, mortali consule damno!
85
Nostra nimis stulta est prudentia; fallimur ultro
Optamusque mori Phlegetontis ad ima ruentes;
Nil sapimus sani. De nobis ille triumphat,
En, tuus hostis atrox, cuius versutia mentes
Millibus humanas depravat cauta venenis:
90
Nos etenim falsae pietatis imagine fallit,
Impius ad ritus redigens humana profanos
Pectora seductor, caecorum culpa parentum
Si potuit nostrae moriturum iungere carni.
Quae te poena manet si, te doctore, scientes
95
Cernentesque oculis quid sit rectumque bonumque,
Sponte nefas colimus? Quare, ne forte secundum
Supplicio maiore petas horrentia Ditis
Tartara, faerales ritus moresque nefandos
Tolle sacerdotum, quorum genus omne malorum
100
Multa superstitio miseris mortalibus addit.
Hecatosticha quinta
Duxisti tandem, tibi quod Frederice beato
Gratulor, uxorem. Quid enim felicius ulli
Esse potest, quam se mortis fatique voracis
Expertem praestare virum, moetamque potentem
5
Quam Parcae statuere levi trascendere gresso?
Parte prius meliore tui, quam maxima virtus
Erueret coeni cunctis e sordibus huius,
Immortalis eras; at corporis artubus, omnis
Quod patitur natura hominum, morerere necesse
10
Tum fuerat. Sola qua re vel corpore quisquam
Vixerit aeternos nunquam periturus in annos,
Coniugio interitum superasti, providus, omnem.
Vivimus in natis, nostrumque per alta nepotes
Nomen saecla ferunt; nobis ascribitur omnis
15
Posteritas nostro referens de pectore vultum
Ac faciem motusque suos et membra cutemque.
Fare, age, quot peperit natos tibi nupta marito,
Et quos; non etenim quales disquirere duco
Esse opus, eximios peperit: claro ipsa parente
20
Nata, viro nupsit Claris genitoribus orto
Sobria prudenti; cunctos deus ipse sagaci
Mente simul donat, ratio cui cuique superbus
Intellectus adest. Ratione modestius usi
Inferiora sciunt, quae tempore ducta gerantur;
25
Ast illo aeternas penetramus in aetheris oras,
Atque deum sapimus, qui cuncta creatque regitque.
Pulchrum scire quidem, sed longe pulchrius ipsum
Est sapere hoc tanto praestat divinius illi,
Quantum summa solent imis, aeterna fugaci
30
Temporis officio, quantum mansura caducis.
Sed quoniam virtus non est ni accesserit usus
Multus et assiduus (nobis perfecta superni
Lege tributa Iovis), natos, Frederice, diurnis
Nocturnisque para monitis componere vitae
35
Ad mores studiumque probae. Face quidquid agendum
Sit norint et agant; fugiant vitanda, timorem
Nec praeferrc velint laudi, Veneremque Dianae
Aut Alcibiaden studioso legis et aequi
Iuris Aristidi. Mox altius astra polosque
40
Rimati penitus, mira pietate, Tonantem
Maturent adiisse, colant, venerentur, adorent.
Namque bonum non est hic nostrum: sola profecto
Maiestas praestare potest nos illa beatos,
Quam fari nemo, quam nemo mente suprema
45
Complecti, Frederice, valet. Quid Phasidos ora
Ille celer Tanainve petit? Speciosa Damascus
Hunc agitat Nilusque latens? Quid saeva Britanno
Terra habitata truci pelagi per mille pericla
Sollicitat? Quanta, oh miseri, dementia! Quantus,
50
Heu, furor humanas, proh, quanta insania mentes
Invasit! Cumulamus opes, quibus omne profanum
Per facinus probrumque usi pereamus; honores
Appetimus quos vulgus iners atque invida falsis
Iudiciis plebs ferre queat; contendimus omnem
55
Imperio domitare orbem, penitusque repostas,
Quae nihil obfuerint nobis, submittere gentes.
Nec pudet imperio populos fraenare quietos,
Qui ventri sopnoque datus turpique Dionae
Nequiciisque aliis, nequit ipse, nefandus et amens,
60
Imperitare sibi, nec vult. Faeralis Erinys
Corda premit stimulis, facibus fera pectora turbat:
Dedecus omne audet mens perturbata nefasque.
Haec facito discant, siquos, Frederice, pudica
Natos sponsa dedit. Quod si faecunda gemellos
65
Nondum forte tibi peperit, nec plena vel unum
Reddidit, in fundum geminis age bobus aratrum,
Et fundum cole rite tuum! Iace saemina plenis
Hinc atque hinc manibus, fundum cole, consere fundum!
At servato modum: cunctis in rebus habenda
70
Est ratio. Nequid nimis: ipsa frequentius aequo
Culta seges nullam reddit nec concipit escam,
Hactenus haec. Frederice, queri, dulcissime, Musas
Audio, quod veteri nullius criminis ansa
Ieceris hospitio, nec eas dignare precantes.
75
Miror, et ignarus quid te rationis in istam
Impulerit mentem. Nequeo, tibi vera fatebor,
Consilium laudare tuum: num laudet amicus
Quod minus ipse probet? Facit assentatio turpis
Tale nefas. Nunquam hic novit simulare poeta,
80
Dissimulare nequit nec vult. Num corporis haeret
Cura tibi? Fortuna boni quid, perfida, tantum
Polliceatur ut ipse, tui velut immemor, omnem
Ignorare tuae mentis videaris honorem
Vimque dei similem? Revoca, Frederice, fugatas
85
Pieridas, Phoeboque gravi laetoque Lyaeo
Sacra canens dias animi cole, doctior, artes;
Nec patere ingenium, tibi quod natura benigno
Sydere largita est, studiis torpescere vanis.
Bella gerant alii, verrant mare, flatibus aurae
90
Ducantur, praesint aliis et Laida palpent.
At tu vive tibi, titulos et nomina falsis
Insignita notis et quidquid corpus ineptum
Aut fortuna bonum censet contemne; σε αὐτόν
γνῶθι, nec exterius te quaere, sed intus, ubi mens
95
Celsa sedens animi divinam possidet arcem.
Sic patriae magnum civem praestabis, amicis
Praesidium columenque tuis eris omnibus ingens.
Atque ubi depositum repetet sibi rector Olympi,
Non moriere tamen: vives in laude tuoque
100
Perpetuoque bono, felix nobisque tibique.
Hecatosticha sexta
Antoni, pereat quae te cruciare podagra
Nunquam cessat atrox, dum tristi saeva dolore
Per gracilis venas spatiatur et effera nodos
Obsidet indociles, pereatque arteticus omnis!
5
Quae tibi pituitae glacies bilisque perurens
Insidiasque dolosque parat? Potusque cybique
Est mensura tibi, Venerem contemnis inertem;
Non adamas sopnum, non otia mollior ambis,
Quae duo sunt homini naturae lege tributa;
10
Invigilans aliquid semper specularis agisve.
Vnde igitur vis prava tuos irrumpit in artus?
Num daemon fortasse aliquis livore maligno
Percitus aflligit, nec te sinit esse quietum?
An potius nostro vis caeli maxima saeclo
15
Prospiciens, robur totius corporis unam
Contulit in linguam, quae, nectare dulcior omni,
In medium promat mentis secreta repostae
Sensaque doctiloquo referat manantia rore?
Nam si membra suo viguissent robore quaeque,
20
Non fueras nobis ullius carmina Musae
Sed fera Mavortis furibundi bella daturus.
Namque caput galeam quam non tibi grande capessat?
Quem thoraca levem surgentes altius ipsi
Non ducant humeri? Clipei septemplicis omne
25
Laeva toris contemnat honus; non cornus in hastam
Sed pinus vertenda fuit, si dextera taelum
Vellet magna suum. Sunt pectora lata leonis,
Est cervix taurina tibi. Quid multa? Giganta
Corporea dum mole refers, non otia velles
30
Libera (nam tumidae deposcunt praelia vires)
Nec virtus urbana tuum sed bellica pectus
Elatum caperet. Quae dum deus ante videret,
Vt reor, idcirco totius corporis uni
Addiderat linguae robur viresque potenti,
35
Quod bene consultum Musis laudique latinae
Censeret. Verum, ni fallor, abuteris omni
Munere divinae mentis, qui tanta laborum
Et studia et frugem, Raudensis, inertibus alvis
Des simulatorum. Roseum num forte galerum
40
Cardineumque apicem reris contingere votis
Posse tuis, si pulchra sacris de rebus avaro
Dones scripta gregi? Quotus en nam quisque supremum
Vel solium tenuit, qui Phoebum praeferat auro?
Dii utinam faciant aliquis sese offerat olim
45
Quem dignum censere queas, cui scripta dicanda
Sint tua, quem laudes, qui iure ferendus ad astra
Ore sit et calamo. Vitium qui laudibus effert,
Se vitii damnat. Vulgus fuge, doctus, ineptum;
Divitiis, age, parce tuis, ne, prodigus almas
50
Dum consumis opes in vulgus munera fundens
Tanta superbiferum, merito sis omnibus aeque
Ridiculo. Nam nullus honos tibi, commoda nulla
E donis ventura tuis te iure probarint
Incautum; nec enim roseus tibi pilleus ornet
55
Caeruleusve caput; nam nec dare novit avarus,
Qui praedae invigilat semper turpique rapinae.
Pontificum fastus ventosaque nomina temne,
Atque tuo contentus obi tua munera; cui te
Addideras iuvenis vitae laudatus honestae,
60
Hanc cole sisque Minor magna virtute verendus,
Quam virtutis inops aliorum crimine maior.
Praeterea fortasse aliquem demittet Olympus
Quem doctrina iuvet, cui sit laus optima curae,
Qui quandoque probis statuat sua praemia censor
65
Aequus et humanus, qui non tam dicier altae
Sedis apostolicae malit, quam verior esse
Antistes. Nam te cupias quocunque locabit
Ordine, qui meritum reddet pro munere donum.
Interea mecum libeat conferre disertos
70
Sermones sensusve gravis. Age, dicito qualis
Est natura poli, Samii quid mobilis ille
In nobis valeat numerus, quae causa sepulchri,
Si dulcis iterum repetent morientia vitas,
Praemia vel poenas vivis augescere verbo
75
Cum liceat nutuve dei; nam vita peremnis
Me magis ipsa iuvet quam victa reddita morte.
Narra etiam quonam ipse magis laterumve pedumve
Torqueris gladio, quaenam medicina dolori
Additur. Anne aliquid vel mollis opinio morbum
80
Dimminuit? Num quas curas Epicurus agebat,
Qui praesensque premensque malum leniret, amoenae
Dum iucunda memor repetit solatia vitae?
An potius tecum nomen meditare futurum,
Quod tibi posteritas omne celebrabit in annos,
85
Dum tua grandiloquus doctae praeludia mentis
Mellifluo sermone refers, exempla daturus
Mox ea quae cuncti stupeant iuvenesque senesque?
Nam quae aliis laetos successus dira podagra
Subripuisse solet, felix tibi contigit uni.
90
Sic et enim semper gressu nutante moratus
Aut aliena legens iterumque iterumque recenses,
Aut tua venturae commendas carmina famae
Eloquioque gravis augesque ornasque Latinos.
Quo fit ut innumeris etiamque etiamque, podagra,
95
Te precibus, veneranda, rogem, ne dulce relinquas
Hospitium nostri Raudensis, at utere parce
Quae datur esca tibi: nam sic quoque provida doctis
Prospicias laudique tuae. Sed caetera quaeque
Dispereat penitus manus irrequieta dolorum,
100
Raudensi quaecumque truces fera suscitat iras.
Hecatosticha septima
Ite, triumphalis Capitolia ad alta superbi
Ducite festivo, cives, modulamine currus!
Iam paeana sacrum totam cantate per urbem
Frondentique comas lauro vincite nitentis!
5
Pax rediit tandem, magno discrimine parta,
Quae saeva intercepta manu Mavortis iniqui
Vix postliminium nostros factura sub annos
Dulce videretur. Proh, quanta incendia, quantas
Stragibus innumeris fusoque per arva cruore
10
Luctificas caedes! Raptas cum virgine matres,
Templa deum manibus passim violata profanis
Vidimus. Heu quantas tellus tulit Itala clades!
Pax rediit tandem! Divam celebrate faventes,
Sollemnis agitate choros, agite ordine pompas,
15
O cives, rigidos ensis galeasque comantes
Et clipeos hastasque sacris affigite templis,
Ac Iani munite fores. Mars impius omnis
Concidat, infelix pereat Bellona furorque.
Postquam prima Chaos sensit sua saemina certis
20
Vix divisa locis, prior inter numina caeli
Noctis amor genitor fulgens apparuit, unde
Hunc veteres divum vates dixere Phaneta;
Omnia perpetuo firmat concordia nexu,
Quidquid amor iungit saeclum perdurat in omne.
25
Pax aeterna parat; pacem si forte deum quis
Sustulerit, rursum chaos omnia membra reposcant.
Lngenuas artes, tranquillae pacis alumnas,
Iam colere incipite! Incipiunt iam vertice Qlympi
Astra novas mutare vices, dum bella quiescunt:
30
Herculeus Titana ferens in dorsa prementem
Surgere ab Eois Taurus vix coeperat undis
Marsque citis gradibus superans Chirona, rigentem
Te, Saturne, petit, quem nati furta latentem
Vrna tenet; miro ducuntur sydera motu.
35
At tu, magnanimo genitus de sanguine et ipse
Magnanimus, nostri decus et lux unica saecli,
Anguiger armipotens, belloque marique superbus,
Paci assuesce pius; Martis mansuesce feroces
Indomitosque animos; claras pacatior urbes
40
Iam regere aggrediens sagulum depone togamque
Suscipe, te populi servent in pace frequentes.
O te felicem, nimium nimiumque beatum,
Si sortem moderere tuam, si forte, Philippe
Magnanime heroum, sectari durius acer
45
Malueris nomen, quo bellum ardescis equosque
(Sive istud natura tibi praesaga futuri,
Seu casus dederit). Magnos tibi construis ignes
Et toti Ausoniae, totum prope flamiger orbem
Involvis tumidoque premis discrimina cursu,
50
Eventus dubios incertaque fata secutus.
Quod si rite ducem rationem amplecteris ipsam
Ingeniumque sequare tuum moremque benigni
Principis, Italiae populis orbique tibique
Otia et optatam cunctis peperisse quietem
55
Vsque resurgenti late laudabere cantu.
Quid maiora cupis? Quid te magis aemula dirae
Fax laudis fervorque vorax ignisque futuri
Nominis incendit? Satis est tua gloria cunctis
Nota, per undivagum volitas celeberrimus orbem;
60
Imperii traheris rutilo splendore micantis?
Maiorisne cupis vires urbisque superbas?
Ast haec ampla nimis, si te modo noveris ipsum,
Vnus habes toti vel formidabilis orbi:
Agmina clara tibi, pedes est tibi multus equesque
65
Immensumque virum robur validaeque phalanges;
Vrbibus iis princeps dominusque paterque vocaris,
Nulla quibus toto nitet altera clarior orbe.
Namque, ut de reliquis sileam quaecumque reguntur
Auspiciis ductuque tuo, cui cesserit ista
70
Vrbs Mediolanum, longe lateque per omnes
Illustris qua terra mari circundatur oras?
Quid Ligurum memorem vires Genuamque potentem
Imperio aequoreo, quae te super aethera tollit?
Quid maiora petis? Tandem per amoena quiesce
75
Otia. Tranquillae si te componere vitae
Instituas vatesque sacros dulcique virentis
Foveris eloquio quos felix aedidit aetas
Nostra viros, omni memorandus laudibus aevo
Immortalis eris. Quod si faeralia bella
80
Vsque premas pacemque neges, discrimina fato
Saeva subis dubio. Indomitam ferus Annibal urbem
Obsedisse ausus, mutata sorte, fuganti
Scipiadae sua terga dedit viditque suorum
Funereas clades, urbemque patresque verendos
85
Romulidum dare colla iugo. Tua munera, Pallas,
Cecropidae, victo modo Persidos aequore fastu,
Successus dum ferre novos sortemque secundam
Contemnunt temptantque sua spoliare Corinthum
Corcyra, patrias perdunt cum civibus arces.
90
Pax rediit tandem! Paci, Florentia, lauros
Pone sacras. Pacem firmo si robore serves
Astraeamque colas, qua nullum numen Olympo
Splendidius surgit, si tecum vivere pergas
Et livore carens, animis quem dira ministrat
95
Ambitio atque odio nimius, quod gignit habendi
Ardor, apud cunctas merito celebrabere gentes
Fortunata quidem, terris iucunda polisque.
Sin secus ipsa velis tibi prospexisse, tumultus
Civilis patiere rursusque Philippum
100
Horribilem experiere. Deum sic astra minantur.
HECATOSTICA OCTAVA------
Rex Alphonse, decus regum nostraeque verendus
Tempestatis honos, te saecula nulla tacebunt.
Sola quidem virtus illustri laude triumphat,
105
Felicesque facit sibi quos devinxit alumnos.
At virtute alium quem saecula prisca tulerunt
Quem tibi praeponam? Quis te vel pace vel armis
Clarior? Ingenio nullis mortalibus acri
Inferior, cunctos superas in rebus agendis
110
Et studio et cura; bonitatis nullius expers,
Hinc tibi coniungis quosqunque feracior ulla
Erudiit doctrina viros reddisque beatos
Affatuque tuo dulcis moderamine vitae.
Hac tu laude quidem solus splendescis in omnes
115
Regia quos mundo faciunt fastigia miros,
Quod legis ipse aliquid semper, monimenta priorum
Nosse quod et libros doctaeque volumina linguae
Assidue curas, loquerisque audisque probata.
Desinat et Gaius iam nos obtundere Caesar,
120
Et Macedum toti rex admirabilis orbi;
Scipio doctiloquus sileat sileatque beatus
Augustus, quos fama canit celebratque disertos
Ac doctos: Alphonsus enim rex Optimus omnes
Laudibus his superat quos omni protulit aetas.
125
Atque facis rex ipse quidem prudenter, et ut te
Rite decet; nam quae fuerit laus maxima regis,
Ni reliquos illis opibus praestare laborat
Quas vis nulla queat nolenti, nulla potestas,
Non aetas auferre vorax? Perit omne quod usquam est
130
Orbe sub undivago, sed mens manet omne per aevum.
Ipsa animi virtus humanis omnibus una
Externisque bonis longe praecellere novit;
Praeterea ingenio comitem qui adiunxerit alto
Doctrinam ingentem, possit sapientius ore
135
Mellifluo dixisse palam quaecumque fuerunt,
Quae sunt, quaeque dabunt venturi tempora saecli,
Atque sibi rebusque suis patriaeque saluti
Prospiciat melius. Quid enim grave carmen Vlyssis,
Iliadosve potens, Aeneisve inclyta liquit
140
Rebus in humanis, quod non tetigisset ad unguem?
Si legisse vacat Cicero quae scripserit, aut quae
Magnus Aristoteles et divi musa Platonis,
Nil te praetereat quod sit tibi scire necesse.
Multa Solonque Draconque docet iustusque Lycurgus,
145
Res gestas quicunque suo studuere labore
Complecti, magno decorique usuque fuere
Regibus et populis. Nam qui maiora secuti,
Temnentes humana, poli potuere recessus
Aeternumque Iovem calamo scriptisque referre,
150
Perpetuis homines tenebris et nocte levarunt.
Sic, Alphonse, tibi sunt omnia cognita; iusque
Et fas quodque tenes, quod legis munus et aequi
Quaeque sit officii vis nosti protinus omnis.
Haec te mirandum faciunt cunctisque verendum,
155
Felicemque probant. Nec enim te vestis amoena,
Sed regni decorat sceptrum; non gemma nec aurum
Te tollit, solus virtutis cultus honosque
Te redimit, gaudesque illis praesentibus uti
Quorum dicta probes, quorum comitatus et usus
160
Sit gravis et dulcis, nec quicquam portet inane.
Haec doctrina facit, suavis facundia linguae
Has moderatur opes. Solus tu e regibus unus
Principibusque nites, qui pulchre doctus et almo
Praeditus eloquio, doctos simul atque disertos
165
Accersis, meritisque tuis morumque benigno
Hospitio reddis cunctis in rebus amicos
Affectosque tibi. Non te qui scurra dolosis
Artibus alludit, non assentator iniquus
Te sibi conciliat, tua non patet auris inepto,
170
Talibus occurris qualem te moribus esse
Noveris et vita. Tenebras lux respuit omnes,
Nec patitur secum vitium coalescere virtus,
Stulticiam semper ratio aspernatur: eodem
Nunquam stare loco pariter contraria possint.
175
O utinam tales reliqui, quoscunque vereri
Cogimur, aetatis praestare per omnia vellent
Se decreta suae! Verum secus omnia plures
Nunc faciunt, ducuntque bonis in rebus habendum
Esse nihil prorsus nisi quod vel commoda prae se
180
Aut iucunda ferat; ventri sopnoque malaeque
Addicti Veneri facinusque per omne ruentes
Hinc rapiunt spoliantque truces, hominesque deosque
Vna lege premunt, probro nec parcitur ulli.
Hinc genus humanum solio dum spectat ab alto
185
Ipse deum genitor rerumque aeterna potestas
Iudicat, et nulla turbatus bile furores
Comprimit humanos vario discrimine poenae;
Hinc caedes et bella fremunt, pestisque famesque
Ingruit, interitus non una sorte minatur.
190
Gratulor ergo tibi, rex invictissime, tanta
Qui bonitate vigens sis culpa liber ab omni,
Sisque tui similis solidae virtutis imago,
Nocte dieque deum tranquilla mente volutans,
Quique inter reges doctrinae laudibus unus
195
Eloquiique mices, non saecius astra flagranti
Lampade quam radians superat fulgentia Phoebus.
Diligis et doctos et diligis ore disertos;
At laudes, Alphonse, tuas docti atque diserti
Vocibus et innumeris celebrantes tempus in omne
200
Venturis populis a Gadibus usque sub Eurum
Ostendent, nomenque tuum super aethera tollent.
Hecatosticha nona
Aemulus Alcidae repetis Phlegetonte subacto
Viventis auras; sed eo magis Hercule nobis
Mirandus, Francisce, redis, quo cuncta furoris
Fraena mali quibus immersum faeralis Erinys
5
Te premeret magnis nixus conatibus imi
Liqueris excutiens tristes Acherontis ad undas.
Nec pars ulla tui, quod nec tibi contigit olim,
Theseu, pallentis erret malesana per umbras:
Integer ad superos, Pontane, reverteris unus
10
Ac fortis composque tui. Nec docta Sybilla
Nec vates laudis Circe sibi vendicat ullam
Partem huiusce tuae; nullo pollutus acerbi
Vulneris ostento nulloque Elpenore, nullo
Miseno diris addicto mortibus, amnes
15
Traiicis horrendos. Veneris clarissima proles,
Aeneas, atque ille πολύτροπος, ὃς μάλα πολλά
πλάγχθη iure tuae laudi concedat Vlysses:
Victa morte redis, tetros emensus hiatus
Terribilisque feras et monstra minantia luctum.
20
Quid tibi nunc animi fuerat? Qui terror opacam
Eripuit mentem cum vel per inane rotantem
Aspiceres alium, mox Oriona videres,
Inde novem stratum per iugera vulturis escam
Vsque renascentem Tityon, rabidoque dolori
25
Tantalon addictum mediis qui vinctus in undis
Dira sitit, nec poma valens pendentia et ori
Mille per anfractus circunludentia obesse
Esurit, hinc saevo frustra cum pondere niti
Sisyphon, aut magni totus quem exhorruit orbis
30
Amphitrioniadae tremuisses Herculis umbram?
Ille et enim divum coetus, susceptus Olympo
Per meritum pietatis opus iustosque labores,
Circuit et gaudet praesens in vota vocari.
Quod si tanta adeo callens miracula nosti,
35
Dic, age, quas livor, quas dira superbia poenas
Pendeat, ut nummis inhians et pauper avarus
Aestuet, ut mendax crucietur, ut impius igni
Perfidiae cultor scelerive obnoxius ulli
Ardeat; adde quibus tuus, o, plectatur adulter
40
Suppliciis (oh, quanta reor discrimina moechis
Addita!), quandoquidem veteris vestigia flamae
Detestaris amans mollesque Cupidinis arcus!
Vidisti forsan tristes Eratosthenis umbras
Aut Clodi et Crispi noctes pensare per ignem?
45
Anne inter moechos et Caesar et impia Lagi
Infamisque iacet meretrix Cleopatra superbi?
Quid Paris? Anne Helenen invitam traxit adulter?
An vir ad Iliacas uxorem advexerat oras?
Quidve Clytemnestram per pallida regna flagello
50
Aegistumque premit simili rex crimine flagrans?
Anne et Aristotelen cruciatus effera cogit
Pythias ad rigidos Herpyllidos excita moechae
Concubito atque notho? Versuta sophismata, et artes
Rhetorices, rerum ac physeos doctrina latentis,
55
Ingeniumque ferax, variique gravesque labores,
Quanta virum iuvere minus quo sentiat ignem?
Num tuus Hippocrates, qua virgine dicitur usus
Vel duce vel comite, intempesta nocte pudicam
Compressit? Medicosne iuvant dulcissima furta?
60
Verum age, dic, rogito: num te qui caeca ministrat
Tartara pertimuit sibi ne spoliator amatae
Persephones Stygios tranasses fervidus aestus?
An mirata tuas uxor Plutonia vires
Isthmariamque lyram divinaque carmina, venis
65
Hausit amoriferos penitus flagrantibus ignes?
Anne Cupidinei tam magna potentia taeli
Quo, cunctis quibus ipsa potens natura creatrix
Concedit rebus victis et manibus Horchi,
Fortior Hippomacho, qui tris intactus ab ictu
70
Aelius adversos duro certamine victor
Sterneret, ad superos iantandem morte subacta
Mira laude ieris, nec Cerberus atra colubris
Colla triceps rabidis remeantis in ultima tollens
Fata tuum potuit robur temptare? Cathaenis
75
Ardua quin duris tractum per saxa, per amnes,
Per scopulos, per mille sacri ludibria monstri,
Denique per maestas urges occumbere mortes?
Nonne igitur magno celebraberis Hercule maior
Invicta virtute, Erebi superare baratrum
80
Ausus et aligeri prosternere numinis iras?
Attamen hortari non te, Pontane, verebor,
Omnibus ut cures studiis ac viribus, omni
Ingenio atque opera ne te tremibunda secundum
Tartara demerstun capiant: quandoque pericla
85
Nam repetita solent clades afferre supremas.
Parce tibi, moneo: noli te credere caeco
Huic puero, quencunque faces volucresque sagiptae
Audacem fecere nimis; solet improbus omnes
Fallere (nulla fides in tam puerilibus annis!),
90
Alludens nectitque dolos, ac raetia semper
Tendit et insidias. Fraudes fuge, doctus, Amoris!
Perdidit Alciden, ac Thesea Pirithoumque
Hic puer indomitus. Fallacibus Orphea taelis
Transfixum truncat demum mergitque sub Ebrum;
95
Nec solum extenuat corpus tabemque latentem
Inserit, at mentem quoque subripit atque phrenesin
Impius inducit. Vim perturbatio tantam
Haec habet, ut multos in se loetaliter armet.
Qui vult esse sui compos nullique furori
100
Cedere, diffugiat flamas et vulnus amoris.
Hecatosticha decima
Codre, nimis semper nos insectaris, adulter;
Te nimis excruciat livor malesanus et ardens,
Quod non omne queas odium tristemque furorem
Mox explere tuum. Si nostri nominis aura
5
Te, miser, offendit, quid non praecordia saevis
Invadas manibus temptesque abrumpere lucem,
Dire, tuam? Melior nulla est medicina profanae
Invidiae quam mors, tibi quam si asciveris ipse,
Laus meritis te digna tuis nomenque manebit.
10
Quid tibi nunc animos tollit? Quae tanta superbum
Te spes, vane, facit? Num quod fallacibus actus
Blandiciis nimium tecum sentire videtur
Ipse Gorus? Verum nescis, temerarie, quantis
Fluctibus obruitur tibi quem promittis amicum!
15
Sunt huic bella domi non contemnenda, falernus
Quae parat insanus, cum vino appota diurno
Vxor cuncta furens perturbat, et omnia rixis
Millibus implet atrox, cum penibus acta protervis
Vndique conquirit moechos, quibus improba gestit.
20
Hinc igitur, praeceps Paphii quid numinis ira
Possit nosse volens, noctuque dieque, maritus
Seu foris absit agens, seu stertat, lectitat usque
Et longum et teretem Lactantion; ille beatus
Coniuge et illa viro, longis redimitus uterque
25
Cornibus, ut valeant satyros aequare fugacis.
Sanius ergo tuis rebus prospexeris, amens,
Atque tibi, si ponis opem quam fingis inanem
In te omnem, ratione velis si cautior uti,
Nec nobis semper studeas nocuisse, nec ipsi
30
Mox parias infame tuo tibi crimine nomen.
Nam quod summa quidem tibi confidentia solo
Ponitur in Cosmo, tua te spes fallat inertem
Denique; nam penitus, postquam te noverit iste
Advertetque suam quam ficta fefellit imago
35
Eloquii mentem, quo te florere putarat,
Qui te nunc miris extollit vocibus, idem
Contemnat damnetque suum quod fecerit error
Iudicium de te, qui sis obtusior ipso
Plumbo. Sed quid inest in nobis, Codre, quod angat
40
Te male? Si qua animum stimulat pulcherrima virtus,
Hanc cole, quae similes pariat tibi debita fructus.
Non virtutis amas laudem, sed diligis aurum
Atque ardes quodcunque mihi respublica grande
Praemia perpulchri decrevit grata laboris.
45
Ast aurum quis te facibus, quibus ignibus urit,
Improbe? Si fulgor delectat, fulget Apollo:
Suspice quam late radiis fulgentibus orbem
Lustrat et obscuram quo pellit lumine noctem;
In mentem si, Codre, tuam (quae tetra tenebris
50
Tota nigret) Phoebus supera demissus ab arce
Descendat, fies auro fulgentior omni.
Nunquid amas pretium? Num vulgi decipit error?
Non aurum genuit pretium sibi, fecimus ipsi,
Quorum saepe decus depravat opinio rerum.
55
Non auri pluris Gosandis lamina duci
Nobilis Eois quam ferri, fertur, et aeris;
Quodque magis mirere, Debas gens Herculis hospes
Nullo habet in pretio quamquam stagnantia campis
Flumina noctifugis fulva despectat harena.
60
Recte igitur, Sparten qui cinxit lege, Lycurgus
Praetulit argento, fallaci praetulit auro
Vile etiam ferrum. Nihil est pretiosius ipso
Ingenio, quod rite bonas incedit ad artes
Calle suo, linquens ignavi murmura vulgi;
65
Hoc morbi fatique vices contemnit, et omne
Tempus agit felix; huius semper aethera fama
Evolat in coetum miris excepta deorum
Laudibus. Hoc meruit divinos Phoebus honores,
Mercuriusque nepos Atlantis, et inclytus Atlas
70
Ipse simul, mundum qui certum primus in orbem
Rettulit ignaris mortalibus, inde secutus
Amphitryoniades humeris dum gestat Olympum
Claruit in terras longe splendentior omnis;
Hespere, qui patrium montem superaveris astra
75
Spectature, volas ventorum turbine raptus,
Attamen et terrae servant et sydera nomen
Clara tuum, noctisque venis lucisque diurnae
Nuncius. Innumeros possim memorare vetustas
Quos coluit venerata deos ob nobile tantum
80
Ingenii quod amasset opus. Sed numina celsi
Ne videar ridere poli, tibi quale Thaletis
Ingenium Samiique ducis videatur, et omnis
Inde fluens bifido fons flumine lacteus almas
Tot rivis undante animas? Quid sacra poetas
85
Nomina commemorem, quae nullus deleat unquam
Interitus? Cicero nunquam morietur, et aevum
Omne canet celebris repetens Demosthenis annos.
Sunt aliae atque aliae magnis cum laudibus artes
Quas coluisse queas, tibi quae nummosque decusque
90
Invidiae sine labe ferant; has, Codre, labore
(Ingenio si forte cares) ubi nocte sequaris
Atque die, victor demum potieris, et aurum,
Quod tam dira sitis, pleno tibi caelitus imbri
Depluet, ac nobis cupies livore solutus
95
Iantandem nocuisse minus: pendebis, ut omnis,
Ex tete. Qui ponit iners in fraude doloque
Insidiosus opem, laqueos et raetia tendit
Ipse sibi. Vitium fucus quod condidit ultro
Detegit illudens simulato flore colorem,
100
At virtus eadem semper splendetque vigetque.