Hecatosticha prima

Nunc si, Cosme, putas tibi succensere poetam,

Falleris, exosus, qui te non oderit unquam.

Nam quod forte minus nobis quandoque rogatus

Profueris, nulli culpae tibi pono, sed illis

5

Qui te fraude sibi iungentes, prorsus iniquum

Effecere mihi, qui te pietate colebam.

Hinc ego multa tuli nulli toleranda modesto,

Quippe modum quaeque ipsa nimis superasse videntur.

Nec tamen admonitus, ne tanta iniuria nobis

10

Fiat, Cosme, caves. Simulas tibi dura dolori

Cedere quae patimur: cur ne patiamur, inique,

Negligis? Omnis amat summi nos ordo Senatus,

Ordo colit medius; sed plebs tibi dedita tantum

Insequitur, quaeque ipsa tamen, si libera iussu,

15

Vota ferat, caelo miris nos laudibus aequat,

Cuncta probans quaecumque rei, quaecumque saluti

Prospiciant nostrae. Quod si calcaribus acta

Et stimulis seu, Cosme, tuis, seu forte tuorum,

Ceperit in diros diffundi perdita luxus

20

Quae vinosa parat, quibus abstinet ebria monstris!

Haec tibi dum totiens refero, simulata locutus

Blandiris fingisque modos, et verba probati

Eructas mellita viri, dum corde venenum

Saevus alis, laqueos tendens et raetia circum.

25

Non me tecta latent, fraudes dignosco dolosque;

Nec tam nostra quidem tua quam fert causa dolorem,

Qui dum, triste, putas nobis nocuisse, profano

Non sentis nocuisse tibi. Dementia saecli

Ius habet in nobis huius temeraria nullum.

30

Nam, si vera loqui liceat, mea celsius omnis

Suspicit et nullis terreni dedita fastus

Fraudibus; illecebras humilis mens despicit orae.

Ah! Quanto melius tibi consuluisse tuisque

Dicaris, si recta bonus, non prava secutus,

35

Vtaris ratione duce et turbantia pectus

Belligeris portenta feris vincire cathaena

Aereque multiplici pergas trudasque profundo

Carcere, quem princeps animus servatque regitque.

Imperio fortuna suo te vendicat omnem,

40

Nec sentis monstro cui te parere necesse est:

Huic etenim qui se penitus permisit habendum

Deditus, ipse sui nec ius iam possidet ullum,

Nec libertatis meminit; famulatur ad omnem

Vt servile pecus quem casus iusserit usum.

45

Nam facilem primo nobis se callis ad ipsos

Offerat ingressus, et qui virtutis in arces

Tollitur aetherias, et qui sub Tartara tendit

Ad vitium; sed cum paulum processeris ultra,

Non etiam remeare licet sine mole laboris

50

Ingenti. Primos igitur sic dirige gressus,

Cosme, tuos, ut te suscepti muneris ipsum

Poeniteat nunquam. Virtutis calce potitus

Gaudia pectoribus capies immensa, nec unquam

Prima velis revocare gradus ad limina portae.

55

Quod si te sceleris videas cepisse baratrum,

Vsque licet doleas, nunquam tamen ulla potestas

Ad reditum pateat, celeris nisi rector Olympi

Praestet opem. Primis igitur conatibus obsta

Et cape dextrum iter superas quod ducit in oras.

60

Id quamquam ascensum primum tibi ferre videtur

Difficilem, quoniam regionis nescius erres,

Mox tamen evectus sentis quam fallitur ille

Quisquis opus virtutis habens in parte laboris

Difficiles ducit, quas res invitus inivit.

65

Nam virtute nihil iucundius, ipsa beatos

Sola facit, nulli fortunae subdita sorti.

Huius iter ratione sequens mihi, Cosme, favori

Semper eris, nunquam mihi te Nicolusve Codrusve

Subripiat. Perges mihi te praestare benignum,

70

Aut nihil obfueris; fortunam temnere disces,

Ex tete penitus pendens, fallacibus auris

Dementes quas ferre solent nunquam obvius ibis.

Praeterea quas ferre queat tibi Karolus auras,

Ingenium cuius plumbo est obtusius omni?

75

Nam Lycolaus iners fabellas cudere tantum

Edidicit quas novit anus, quas villicus horti.

Adsit Hypocritius nugator maximus, omnes

Mollicie superans cum Bambalione cinaedos.

Hos tu, Cosme, viros audes praeponere nobis,

80

Qui tua, non temet, fallaci fraude sequuntur?

Num, quod adulari tibi negligo, duxeris hostem?

An quia vera loqui didici, mihi redderis hostis?

Si sapis, ergo, redi. Nobis accendere bilem

Si totiens monitus, totiens perrexeris, aurum

85

Non tua defendat tibi crimina, proruat omne

Quod latet in lucem. Faciam, puerique senesque

Te norint vitamque tuam. Mihi parce movere

Tranquillum stomachum, ne, si mihi nausea surgat,

Evomat os facinus tacita quod mente recondo

90

Quodque tuum. Mores etenim morumque profanas

Nequicias novi, quas et siluisse nefandum

Est satyro, gladii cuius nec parcere norunt,

Nec quemquam immunem poenae fecisse vel atri

Vulneris, assiduus cordi quod suscitet angor.

95

In primis etiam siquis tua pectora tangit

Horror Olympiaci, quod cures, numinis, illas

Tecum mente faces, quas sontibus effera servant

Tartara, terribiles cruciatus, tristia volve

Supplicia et vanis fortunae fidere noli

100

Blandiciis: nihil est una fallacius illa.

 

Hecatosticha secunda

Me nimis extollis, nimium me laudibus ornas

Hydropotes, nec nostra satis perspecta, Georgi,

Vlla vel ingenii tibi vis aut doctior usus.

Non ego Gorgonei nitidas velut Ennius haustu

5

Fontis aquas Gallusve bibi, mea tempora nullus

Comit honos: nudo gaudent mea carmina Marte.

Quaeris amiciciae mecum tibi nomen et usum?

Accipe, dedo libens, miro complector amore

Teque fidemque tuam; quanti nos ducis, id omne

10

Iuri ascribe tuo. Nullam patieris, amice,

Poscere si quicquam pergas vel grande repulsam

Interea, postquam sanctum percussimus ambo

Foedus amiciciae, tali si nomine dignus

Esse cupis talisque virum volitare per ora,

15

Accipe quae nostrae sedeat sententia menti.

Multa ad amiciciam traduntur iure colendam,

Quae forsan numerata putes prolyxius. Vnum

Est autem memori praeceptum mente tuendum,

Vtque iisdem dulces studiis teneantur amici

20

Consimilisque colant iisdem sub finibus artes.

Legibus indulges? Alius nos detinet usus:

Stoicidas sequimur, divos coluisse poetas

Nos iuvat et miro veneramur rhetoras igni,

Graecaque Romanis pariter Graiisque Latina

25

Iungimus et versu pariter prosaque vagamur;

Innumeras etiam turpis quas fama sequatur

Aspernamur opes; virtuti cedere cunctas

Res simul humunas censemus, et improba rectis

Facta premi moresque malis praestare probatos.

30

Artibus his etenim solis, ut opinor, ad astra

Itur et aeternis homini pia fama triumphis

Gloria, laus et honos in saecula cuncta paratur.

Legibus inservis? Si talis discere leges

Niteris ille Dracon quales statuisset Athenis

35

Quasque Solon tulerat, seu quales Sparta Lycurgi

Sanxerat, Alcmandri quem nec furor impius acris

Terruit, ipse tuos sensus studiumque probarim.

Sunt etiam Latio geniti de sanguine fama

Insignes et laude viri, velut Haelius atque

40

Caecilius fratres, Tubero Brutusque Catoque,

Virginius, Capito, Rufus, Labeoque severus

Sulpiciusque gravis, quem Muti sermo verendi

Ad civile virum ius verterat. Hosce, Georgi,

Hos si forte viros cupias cognoscere, laudem

45

Ipse equidem; verum si quos perdiscere vulgo

Contendunt hebetes stolidae ruditatis alumni

Damno, nec insanam nequeo iam dicere mentem.

Angelus et Baldus, cumque iis Accursius, Azo,

Dinus et iis similes, fugiendi pestis ut atra

50

Sunt tibi, si sapias. Homines fuge, doctus, ineptos

Hos tu iure etenim consultos forte vocaris,

Quos ego iure putem constultos nempe vocandos

Et rabulas, qui nil aliud nisi vendere nugas

Edidicere, nihil rerum novere bonarum,

55

Grammaticae expertes, crassi fatuique, per artis

Ingenuas omnis pectus clausere. Peritus

Iuris nemo quidem, sed iuris perditus ille

Iure vocandus erit, qui talia discere monstra

Molitur tristique animum complere veneno.

60

Si talis imitare viros, per sydera damno

Teque simul studiumque tuum. Quid ducere tandem

Tempus inane paras? Nihil est, nisi tempus, amice,

Quod nostrum censere queas. Si tempus abire

Sponte sinis vacuum, nulla ratione nec usu

65

Nobilis officii servato, stultus habendus

Non ab re fueris. Cuinam servire laboras?

Liber es et nullis vitiis obnoxius. Istos,

Oro, cave, turpi qui pro mercede rapinas

Furtaque multiplici componunt fraude parata.

70

Adde, quod ingenii reicit vim Bartholus; adde,

Quod nisi rusticitas nullus vir quiverit alta

Mente vigens talis animo demittere gerras.

Ille Triballorum qui ductus origine celsum

Repsit ad imperium, manibus dum sceptra teneret

75

Barbarus, in Latias lacerato corpore leges

Iniecitque manus loetoque afflixit amaro.

O utinam superi, siquid mortalibus usquam est

Iusticiae reliquum, te, Iustiniane, sub imis

Manibus ardenti plectant Phlegetonte iacentem!

80

Postquam tanta Italis millena volumina legum,

Principe te, clades, te principe, pestis ademit,

Cum tua venturae moliris nomina famae

Inserere et vulgi titulos dementis inire,

Lex et iura tuo perierunt inclyta fastu.

85

Sunt virtutis opes quas solas dicere fas est

Perpetuasque homini. Fertur dixisse Bianta:

"Omnia quae mea sunt, mecum fero". Nulla Prienes

Praeda virum captae valuit monstrare minorem.

Si tibi sit virtus, omni sis ditior auro.

90

Hanc cole, ne dubita quin non modo vivus, at omni

Carne carens omni sis divite ditior unus.

Natus ad ingenuas unus mihi cerneris artes,

Hydropotes, nec adhuc tibi consulis? Effuge vulgi

Insanos titulos, deliramenta furentis.

95

Naturam sectare tuam, quae provida custos

Te meliora sequi vitae decreta beatae

Et monet atque iubet. Si me sectaris amicum

Consiliis studiisque probus, tibi munus amici

Cedo equidem memtemque libens. Age, concipe tecum

100

Eximium virtutis opus nomenque futurum.

 

Hecatosticha tertia

Lingua tibi media, Poggi, plus parte secetur,

Qua nunquam lacerare probos et carpere cessas,

Improbe. Quis talem tibi tantus tradidit artem

Auctor? An e stulto fatuoque et mentis egente

5

Te tuus insanum Lycolaus reddidit Vtis

Addictum vitio dirumque per omne volutum

Flagitium et facinus? Tantum maledicere semper

Edoctus cunctos decoret quos aurea virtus,

Insequeris calamo nequeas quos fulmine linguae

10

Quam nimius crassam potusque et crapula fecit

Immanisque Venus. Tibi quae tam dira voluptas?

Vndantis pelago dum vini nocte dieque

Ebrius obrueris, dum tanquam immensa vorago

Quidquid pontus habet, quidquid vel terra vel aer

15

Vescendum peperit latus tibi venter et ingens

Excepit, dum foeda Venus patiturque facitque

Omne genus probri, tactus te laevius, esto,

Titillans, vesane, iuvat redditque furentem.

At dulci qui tactus agit prurigine linguam

20

Vt te communem praestes sapientibus hostem

Omnibus et nulli parcas, velut effera quaedam

Vipera tabifero terram caelumque veneno

Inficiens? Sileo reliquos quos nulla silebunt

Saecula, quos volitans bonitas super aethera tollit.

25

Dic, qua laude minus dignum integritateve summa

Inferius quicquam cognoveris ipse duobus

In mira pietate viris, quorum alter, Ethrusca

Vrbe satus Sena, verbo vitaque decorus

Hic Bernardinus totam convertit ad astra

30

Italiam, ast alter nulli probitate secundus

Nicoleos, genuit quem dia Bononia, celsi

Pontificis iunctus lateri meritisque locoque,

Ipsum etiam Christum vitaque imitatur et usu?

At tu qui linguae morbo, vinose, laboras,

35

His semper maledicis, iners, quos terra polusque

Et probat et laudat. Solus rubigine linguae

Insequeris castos homines vitaeque supernae

Cultores, quoniam, sceleri fur deditus omni,

Nil tibi turpe putes quod fert furor atque libido.

40

Dissimiles nam nemo sui dilexerit ullus;

Iungit sola bonos aequo sibi foedere virtus

Improbitasque malis gaudet discrimine nullo.

At miror: quae tanta tuos vaecordia sensus

Obtundit, quae tanta hebetat vaesania mentem,

45

Ne simules, quocumque cares, probitatis amorem,

Quo videare probus? Minor est in crimine culpa,

Dum minus exemplo reliquis nocuisse videris.

Si te delectat vitium, cui deditus ultro

Obsequeris paresque libens, tibi proderit ipso

50

Virtutem simulare loco; qui laudibus effert

Praestantis bonitate viros, bonus esse putatur

Qui laudat doctos, doctrinae dignus honore

Ducitur. Ingenium declarat sermo pudicum;

Callida quin etiam natura monetque docetque

55

Quam vigili cura linguam tueamur et astu.

Huius enim prudens clausit sollertia linguam

Ore, simul duplicis cinctam munimine valli,

Quo sic tuta labris et dentibus omnia caste

Efferat in medium quae mens digesserit alta.

60

At tibi, Bambalio, semper patet oris hiatus;

Futilis es totus, nil sani dicere curas;

Detrahis et doctis, et sanctos polluis ore

Oscoeno. Cunctis audax vacuusque pudore

Exprobrare tuas, penitus quibus obrutus haeres,

65

Nequicias pergis. Quod si te noveris ipsum,

Aut melior fias, aut tanta licentia desit

Futilis eloquii. Scelus est carpsisse probatos;

Hinc pater omnipotens Mariam, dum garrula Mosen

Tristibus insequitur dictis, punivit amaro

70

Hulcere; sic linguae damnatus crimine, poenas

Absalo horrendas dederat, Dariique vorarunt

Idcirco satrapas faerali caede leones,

Quod vitio linguae Danieli parcere nollent.

Praeterea stultum est etiam maledicere sonti,

75

Cum sis turpis homo. Meretricis Thaidos ulla

Bacchis stupra notet? Gracchorum crimina Carbo

Damnet? Et irarum Tydeus accuset Achillen?

Ah, quanto melius, Poggi, famaeque tibique

Consulere incipias si te collegeris, amens,

80

Quaesierisque, sagax, penitus sensusque repostos

Rimatus, videas te quantus distrahat error,

Qui rationis inops, te totum dedis habendum

Insani stimulis voti facibusque furoris.

Hinc morosus ades cunctis in rebus et audax

85

Ac turpis, nullum fugiens probrumve nefasve,

Nec tecum versas animo famamve futuram

Nominis impuri, vel summi iudicis iram.

Moribus aut igitur melioribus utere, Poggi,

Aut te, Bambalio, qui non sis finge videri,

90

Aut saltem desiste bonis maledicere semper,

Importunus homo. Linguam preme, cautus, et omnis

Impetus interior vultus celetur amictu.

Sic minus offendas, et tu quoque forte, vicissim

Offendare minus. Nam si virtute suprema

95

Praeditus invenit qui se per dedecus omne

Carpat; an oscoenus sub vitae sordibus atrae

Pacem tutus agas? Si nolis esse probatus,

Vel videare para, linguam calamumque coercens.

Omnis enim ingenuo dura est iniuria, verum

100

Durior indignus quam fortibus intulit ullus.

 

Hecatosticha quarta

Valla, vide ne dum cunctos in proelia poscis

Incautus pereas ac fias fabula vulgi.

Pontifices regem non erubuere deorum

Affixisse cruci dum terras incolit hospes;

5

Num parcant Vallae, dederis si criminis ansas,

Qui Christo peperere necem? Si vera locutus

Morte dedit poenas, quoniam non grata tulisset,

Praemia quae Vallae reddentur digna susurro?

Si Constantinum minus illa dedisse probaris

10

Quaeque dedisse volunt dono decreta priorum

Silvestro, quocunque satus sit tempore tandem,

Fare, tuis fiat quae tandem iniuria musis?

Num fortasse tibi causam mandavit iniquam

Hic novus Augustus fieres ut iuris aviti

15

Quaestio? Quo tandem sub iudice prisca iacentis

Caesaris orator possis defendere iura?

Forsitan Alphonsus rex inclytus arma ministret

Quis valeas tanto caput obiectare periclo?

Nam nec lege queas contendere: iusque piumque,

20

Auribus obstrusis, dicentis verba capesset

Ridebitque tuos si non mulctabit elenchos.

Linque sacerdotum curae quaecumque probare

Debet sola fides, non ipsa scientia saecli,

Ac Phoebo te redde patri fontemque frequenta

25

Pegasus Aonii quem fodit vertice montis.

Hic tibi Castalidum redeunti passibus aequis

Occurret veneranda phalanx mediumque locatum

Dulcisono citharae mulcebit carmine doctae.

Eloquio, quo multa vales, contende potenti

30

Et quale felicem possint tibi reddere vitam

Calle, sagax, inquire pio, quencunque paratum

Scis animis geminum. Quid enim tibi tanta laborum

Profuerit ratio, si te nesciveris ipsum?

Sit tibi certa quies; litem fuge, amice, malignam

35

Invidiaeque luem, ne dum contendere verbis

Ipse paras, patiare nefas et tristia facta:

Iudice nam pravo superant mendacia verum,

Et vis iura premit. Stultum est contendere frustra,

Nec damnosa placet victoria. Valla, quiescens,

40

Vive tibi, populi metuens aurasque minasque.

Tu nec Aristoteli parcis, Ciceronis adulter

Et status et ratio dicendo saepe videri

Si solet. An ne alius tibi quisque doctior illo,

Aut hoc eloquio melior videatur in orbe?

45

Stoicidas plerunque libet ridere severos,

Qui mortale bonum statuentes altius omni

Ingenio, frustra laudis praecepta ferebant.

Si medium secteris iter, tibi tutius olim

Incedas. Homines simus, non numina caeli

50

Ridicuium sane quod nos, aetate minores

Nec virtute pares, ullos damnare velimus

Quos tot saecula probent, quos totus laudibus orbis

Efferat. Hinc livor, Laurenti, fulminat atrox

Teque petens moresque tuos, in corpore naevum

55

Pulchro etiam minimum damnat vesania vulgi.

Doctus es ingenioque bono: fac cura laborque

Et studiosus amor laudes accedat ad istas;

Et tum quosque proba censor reprobaque disertos

Ac doctos, sed sic ne te quoque fugerit illud:

60

Quod das, lance tibi reddetur protinus aequa.

Non aliud certe cunctos, Epicure, perosos

Te fecisse reor, quam quod dum caetera carpis

Nomina doctorum sensumque et scripta virorum,

Cunctos iure tuis fecisti laudibus hostes.

65

Natus id aetatis, cui iam prudentia rerum

Multarum callensque peritia debet adesse;

Quur ea non noris tibi quae conducere possint?

Disceptare nimis fugito; dialectica temne

Garrula cum populo; sparsim tua seria perge

70

Mellifluis condire iocis: nam torvus et asper,

Dignus erit, Ditis famulus qui terreat umbras

Dixeris. At nequeo verum tacuisse: iuvare `

Si te vita nequit, stimulat si nomen et aura

Festinasque mori, praestat super aequora vectus

75

Aegyptum Turcosve petas Aframve Tyneta;

Hic te vera decet Christi miracula cunctis

Atque fidem memorare piam finemque malorum

Vitae afferre tuae. Nam te mox ignis et enses

Circunstent famamque ferant, quam nulla tacebunt

80

Saecula, continuo qui fias incola caeli.

Nam Constantinus, Silvestri dona vel usus,

Aut evangelion qui confecere priores,

Talia quaeque tibi nullas infundere luces,

Sed tenebras, mi Valla, queant loetumque pacisci:

85

Namque sacerdotum furor est insanus et ingens,

Argenti siquis loculos atque otia vitae

Desidiosa pigrae vel qua ratione vel astu,

Dimminuisse velit. Potius cape digna relatu,

Quae resonante canas cithara campove pedestri

90

Per spatiosa trahas et pulchra volumina lustrans.

Alphonsi nam bella tibi tot maxima regis

Regnaque parta manu, pulchris tot gesta triumphis

Proelia Magnanimi, clarum tibi nomen in aevum

Omne ferant, haec sume tuo monimenta labori

95

Ac laudi. Quod si Mavortis forsitan horres

Fulmineas acies et formidabile vulnus,

At cape virtutes tranquilli principis, omni

Dicendi quas laude canens scribensve, parabis

Immortale tibi famae decus, omnia vincens

100

Quae se censuerat Croesus fecisse beatum.

 

Hecatosticha quinta

Pestiferum genus est hominum qui vestibus omnem

Virtutem ostentant et vultus ultima fingunt

Ora reluctantis. Quid enim damnosius usquam est,

Quid magis horrendum, quam, quem pietate verendum

5

Duxeris, anguineum premere in praecordia virus?

Aspice, quam maciem, quem mitem fronte pudorem

Monstret Hyppocritius; facies pallescit et ossa

Surrexere; cutis humorem perdidit omnem.

Aspice, quam vili duroque domatur amictu

10

Tristis Hypocritius, qui hyberno frigore et aestu

Induitur rallam laceramque resarcet et auget.

Aspice, quam vocem, quam leni murmure cantus

Mittit Hypocritius, cum vel muliercula donat,

Vel sacra templa vafer ficto veneratur honore.

15

Aspice, quos motus, quos gestus corporis astu

Reddit Hypocritius, terram qui torquet in imam

Vsque caput passuque, sagax, incedit anili.

Heu pietas! Heu prisca fides! Quo pristina fugit

Cura sacerdotum? Quid, Iupiter optime, differs?

20

Fana profanantur: lustris obnoxia facta est

Ipsa dei prostrata domus scelerumque taberna.

Lenta gradu nimium tua, rex o maxime divum,

Ira sacerdotes sequitur, nimiumque merentum

Supplicium, deus alme, trahis. Quae barbara tellus,

25

Quod genus horrendum, quae gens, qui perditus usus

Hoc sceleris perferre queat? Puer ore venustus

Ingenioque ferax atque indole mirus avita,

Doctrinae cupidus (sed non quam doctus abivit),

Orat Hypocritium, si dignum duceret, ut se

30

Vel nati servive loco pietatis amore

Accipiat reddatque probum. "Te, pectore" dixit

"Accipio penitus; te nati nomine digner?

Servus ego potius. Siquem mihi caelitus imbrem

Infundat de fonte suo deus Optimus, omnis

35

Hic tibi communis, mecum similisque futurus

Esto puer. Siquid potero, vel mente vel arte,

Iuri ascribe tuo". Laetatur scilicet ille,

Nescius occulto quid secum pectore verset

Turpis Hypocritius, quem vix petiisse secundum

40

Dicitur infelix, calamo graviore figuras

Cum didicit graecas. Divum pater atque hominum rex,

Quo fugis avertens oculos? Quid fulmina differs?

Concubitus inter templi penetralia foedos

Raptus sacra puer patitur discrimine magno.

45

Hic autem pollens humeris et pinguior omni

Quem glandes pavere sue et, quod multa susurro

Turba per Italiam viduarum dictitat omnem,

Vix teretis cedens mensura penis asello,

Celsus ab ingenti suggesto grandius ore

50

Intonat aetheriae monstrans dulcissima vitae

Gaudia, Tartarei quae sit formido baratri

Horrendo terrore docens. Hunc laudibus omnis

Plebs ignara virum summis extollit in astra,

Qui nullum flagrare sinit tentigine cunnum,

55

Nec torpere situ. Quae nos portenta videmus?

Ecce sacerdotes qui sacra deumque ministrant!

Ecce probos pietate viros, qui sydera caeli

Suspiciunt varia referentes voce Tonantem!

Tristis Hypocritius teneris insanit ephebis,

60

Quos audet sancta scelerare profanus in aede.

Nam, miserande puer, quo te sors impia raptum

Detrusit? Magno certe doctrina paratur

Prima tibi. Solare tamen: te Caenea doctor

Reddet Hypocritius. Quid non, puer improbe,

65

Raptori gladio fixisti pectus adacto?

Nec pudor obstiterit, fecisse Trebonius olim

Dicitur a Mario laudatus. Numine dextro

Fac, puer, audacter, ne te formido moretur!

Dedecus est etenim muliebri munere fungi

70

Et vice prostibulae, cum te natura virorum

Addiderit coetu. Quare, o puer optime, monstrum

Perde, neca, interime, et si mox discrimina vitae

Sint obeunda tibi, nunquam patiaris ut ori

Haec sit inusta tuo labes foedissima visu;

75

Quin etiam turpi mors clarissima vitae

Anteferenda probis, nunquam perit inclyta virtus.

At tu, qui viduae lepidis blandire tabellis,

Perdite, quid Mariam, peperit quae virgo supernum

Impolluta deum, simulato nomine laudas?

80

Hanc in amore vocas? Huius furis ignibus audax?

Nec pudet inversi ficto velamine verbi

Nequicias texisse tuas? Non Virginis ullum

Sanctum nomen amas, viduae sed caeca medullas

Vrit flama tibi. Nescis, miser, omnia claram

85

In lucem venisse tamen: nam crimina possunt

Nulla latere diu. Speculatrix altius alis

Fama quatergeminis volitans, enarrat ephebis:

"Nostis? Hypocritius pueros subit; ille puellas

Comprimit, et saevis minitatur Tartara poenis

90

Ni viduae quod iussit agant". Huic altera nummos,

Foenore perpetuo quos vir, quos fraude pararit,

Detulit; haec vestis et cingula pulchra mariti;

Altera, quam roseae niveam speciosa iuventae

Forma tenet, donat mammas,labra, foemina, cunnum,

95

Simplicis hinc animi surgit nova secta per omnem

Protinus Ausoniam, quam non vaecordia cogit,

Sed versuta Venus scelerumque immensa libido.

Hos igitur, quicunque deum moresque pudicos

Dum simulant per quaeque trahunt scelera ultima vitam,

100

Si sapimus, casti, pellamus ab urbibus omnis.

 

Hecatosticha sexta

Siquis forte gravem, seu quem prudentia rerum

Magnarum meritis extollat laudibus, unum

Nosse velit, talem si te, vir clare Iohannes,

Esse neget, quem nam, qua surgit Phoebus ab Indis

5

Vsque sub occidui fugientis littoris undas

Aut qua sydereis concesserat ignibus Atlas

Rhyphaeas vel adusque nives, cognoverit orbis,

Quem tibi praeponat? Superas, Olzina, Catonem

Atque Themistoclen morum gravitate vel usu.

10

Praesidiis igitur fraetus si talibus omnem

Vnus habes aditum, potes unus et omnia tanti

Regis apud mites auris, miratio pectus

Nulla subit nostrum: nam virtus inclyta mores

Admittitque fovetque probos. Hinc iure parasti

15

Nomen grande tibi quod nulla aboleverit aetas;

Laus virtutis enim sequitur vestigia gressu

Serva suo. Nemo est qui non te diligat unum;

Hoc habet in primis probitas, ut concitet omnes

Alliciatque sibi quos vel non viderit unquam.

20

Non igitur mirum si me tua gloria vincit

Affectumque tibi reddit bonitasque locusque

Dignus in Hesperii quem servas principis aula.

O te felicem, cui felicissima vitae

Commoda privatae respondent, fama probatis

25

Optima pro meritis et rex Alphonsus in omnis

Conspicuus terras nostri laus aurea saecli!

Nil aliud superest, vir magne, quod addere possis

Ad clarum virtutis opus, nisi talis in illos

Sis, Olzina, viros, pietas quos nobilis ornat,

30

Quales Magnanimi sentis tibi principis aures.

Da faciles aditus, adeuntis excipe miti

Fronte, locuturos nec dedignaris amicos

Seu prolyxa velint, seu sint sermone Lacones.

Quod si forte minus possis iucunda, tamen tu

35

Grata refer: nec enim cunctis optata deus dat.

Praeterea, quamquam mira est sapientia regis

Alphonsi ingeniumque vigens (ut cuncta benigno

Infudisse sinu quaecumque beata requirit

Vita hominum natura simul cum lacte putetur),

40

Hunc tamen horteris, moneo, sibi comparet omnis

Quos probet et magnis de rebus verba loquentes

Audiat, ac sese totum speculetur in illis.

Doctus Anaxagoras quantum tibi, clare Pericle,

Profuerit praesens nemo est qui nesciat Hellen;

45

Italiae Samium primos audisse docentem

Pythagoran proceres perhibent Siculosque Platonem;

Scipio te peregre secum duxisse, Panaeti,

Fertur; Alexander medios Mavortis in enses

Ducebat comites quos mirarentur Athenae.

50

Quid, Traiane, tuum memorabo Diona? Quid illud

Plutarchi valido faecundum nectare pectus?

Praetereo innumeros quos Caesar, et urbis et orbis

Induperator, habens comites sociosque laborum

Facundos doctosque viros, quae luce gerebat,

55

Nocte dabat musis. Nam quanti maximus omnes

Duxerit Augustus quos otia iuncta labori

Aeternos facerent, millena volumina monstrant

Ingeniis quae septa bonis ea protulit aetas.

Quin etiam multum congesta volumina prosunt:

60

Nam quae principibus timidi vereantur amici

Ac dominis dixisse suis, haec docta virorum

Scripta monent, quae dum legerunt singula reges,

Aut rubuere genis (si quicquam errasse nefandum

Forte recognorint) et se fecere probatos,

65

Aut recte gaudent factis et laude citantur,

Vt cupiant meliora sequi. Nam regibus unum

Esse reor vitium, quod praebent fraudibus auris,

Qui simulata putent sanctam redolere Minervam

Scurrarumque greges ipsis caelestibus aequent.

70

Nequior est nullus nec perniciosior hostis

Quam qui vera tacens studioque doloque placendi

Mentiturque loquens atque assentatur amico.

Persidos imperium peperit quod nobile Cyrus,

Nullius expertes ingratos esse putabat

75

Criminis. Ingratos nulli tenuere pudores.

Quem pudor effraenem liquit, capit illicet omne

Dedecus ac probrum, nec pluris fasque piumque

Quam scelus atque nefas facit assentator iniquus:

Namque verecundi nihil est quod pensitet effrons.

80

Hos igitur, si qui fortassis tecta frequentant

Regia, pelle domo: famulorum culpa referri

Nam solet in dominum. Doctos accerse bonosque,

Regis ut hospitium munitum talibus armis

Terreat aspectu, fuerit quicunque profanis

85

Deditus illecebris scelerive obnoxius ulli.

Nam quia multiplici magnarum pondere rerum

Alphonsus premitur, regum iustissimus unus,

Forte minus curare domi queat omnia, tute

Consilio, qui magna potes splendore locoque

90

Vnus apud regem merito pro iuris et aequi,

Omnem sume vicem, tibi quam rex optimus addit.

Quae minus ipse valet tantorum mole laborum,

Tu gere consilio. Facito modo dignus in aula

Sit locus emeritis quos virtus celsa verendis

95

Laudibus extulerit, qui tanti principis ore

Facta queant calamoque truci subducere fato,

Omnibus Alphonsum talem per aperta probati

Reddentes exempla animi vitaeque decorum

Qualis adest, reges qui non secus unus in omnes

100

Clarior excellit, superat quam sydera Titan.

 

Hecatosticha septima

Ambrosius queritur monacus quod legis amicae

Officium, Manette, nihil nec nomina curem.

Fallitur Ambrosius; nam si scrutabere verum,

Nomen amiciciae sanctum mihi, sanctus et usus;

5

Sed fugit Ambrosium vis tanti muneris atque

Ipsius natura rei. Tantum utile censet

Atque voluptatem, quae vim conflarit amoris

Conservetque omnem. Nec enim, Manette, negabo

Quod minus obsequium cunctis in rebus amico

10

Praestiterim, quotiens intempestiva poposcit

Aut consulta minus. Si nos epigrammata longi

Muneris in Latium nondum traduximus atque

Eulogia Argivis solventes protinus oris,

Quod totiens precibus totiensque poposcit amicus,

15

Non ideo nobis adeo succenseat, ut nil

Cogitet officium quod sit rerumque dieque.

Si res plura petit patitur quam temporis hora

Aut quod tempus avet res negligit, audet amicus

Officium culpare meum? Quod remque diemque

20

Aequali expendens trutina sic ducit utrique

Se fecisse satis, duce si Laertius uno

Venerit in Latium ne, si velut Iris amictus

Indutus varios, moveat novus histrio risum.

Cantio longa quidem tot me traducere versus

25

Quot gravium vitas describens ille virorum

Rettulit. Interpres si reddere quaeque Latina

Nititur Ambrosius, quur non quoque versibus ornat

Scripta suis? Metrum nescit? Nil discere turpe est

Quod nescire sciat. Si multa negotia septam

30

Impediunt mentem, nec nobis ulla supersunt

Otia, quos penitus sibi publica munera magnis

Obstrictum faciant meritis; sunt pignora, coniunx,

Sunt famuli, quorum vitas cultusque modestos

Nos curare decet; tanto vacat ille labore.

35

Desinat Ambrosius nos tandem obtundere maestis

Questibus aut precibus. Carmen, dic, transferat ipse

Quodque sibi: satis est tam multum saepe laborem

Nos causa cepisse sua, dum singula verba

Verborumque animas Graia de gente petitas

40

Ducimus in Latitun. Si famae ducitur auris,

Si laudis dulcedo iuvat, si gloria mentem

Vrit tanta suam, nox intempesta cubile

Nesciat: in longo repetita volumina cursu

Palmam ferre solent finemque afferre labori.

45

Praeterea melius sibi consulat ipse sacerdos

Si, quae sunt saecli, saeclo doctisque relinquat;

Ipse sacerdotum curet templique recessus,

Mente poli meditatus opem verumque Tonantem,

Ambitionis inops: nec enim decet ulla remissas

50

Ambitio mentes ac caeci gaudia fastus.

Nonne vides, Manette, quibus nunc artibus omnes

Vivimus? Vmbra nocens atque ostentatio fallax

Quas fraudes, quos arte dolos, quas denique tendit

Insidias? Scelus omne tegit probitatis imago.

55

Hunc tu forte putes castam redolere Dianam

Concubitus Florae semper qui pectore versat;

Hic moderata loqui didicit quem funditus angor

Sollicitat, nec stare loco sinit alta cupido;

Illum fastus alit sua qui premit ora cucullo;

60

Alter visus opes contemnere, solvitur auro;

Ebrius in vinum rigidos iaculatur elenchos;

Qui timet, audaces superat sermone Gigantas;

Iusticiam laudat iurique adversus et aequo;

Relligione vacans, superos quos ridet honorat;

65

Hostis amiciciam simulat; prudentior ille

Ducitur insanum qui vulgus stultior ambit.

Non me ficta iuvant, dulcis Manette, nec ore

Esse alius didici quam gestem corde Philelfum.

Hinc plaerumque odiurn livorque invadit inermem,

70

Quod simulare nihil didici, nec perfidus ullas

Reddo vices fraudi, sed totus id esse laborem

Quod sim, nulla meis venatus tegmina rebus.

Virtus sola placet, plebis contemno favores.

In facinus nequeo bilem fraenare furentem;

75

Qui silet, is vitium pacata mente videtur

Excepisse sibi: similes nam iungere mores

Mutua corda solent, odium litemque malignam

Dissimilis natura creat. Non ipsa voluptas

Reddit amiciciam, non utile, solus honesti

80

Cultus amicorum mentes coniungit amore.

Inde voluptates manant et commoda mille,

Quae nequeat fortuna premens mersisse ruina.

Haec igitur secum repetens communis amicus

Ambrosius, Manette, queri vel desinat et se

85

Forsitan accuset, vel tempus et otia cedat

Commoda, quis habeam quod flagitat ore frequenti

Sic digna cecinisse lyra ne dicar ineptus.

Quod si forte moram patitur minus ipsa cupido

Aedendi, decimum quae iam produxit in annum,

90

Quod nequit ipse metro, possit traducere prosa;

Possit item varios, si malit, omittere versus,

Quippe quibus per multa suo non digna cucullo

Sint verbis referenda suis, interprete tali

Quae si casta legat plebs accusabit ineptum

95

Cuncta sacerdotem. Non omnibus omnia laudi

Esse solent, hominum ratio rerumque tenenda est.

Phormio delirat dum, quae non viderat unquam,

Militiae summo audet praecepisse magistro.

Hisce autem, Manette, tuum nostrumque monebis

100

Ambrosium, sana cupimus quem mente valere.

 

Hecatosticha octava

Prodigus in tristem contendit laetus avarum,

Alter in effusos luxus vitamque protervam

Invehit: alterno se vulnere caedit uterque.

[P] "Vndique disquiris nummos, spoliasque necasque,

5

Et miser es. Quae dives habes non utere, pauper.

In te nulla fides; quas debes iure tueri

Circumscribis opes; socii, respublica furtis

Non est tuta tuis. Quid enim tibi foenora quisquam

Sacrilego ascripsisse probro tam dura laboret?

10

Prostituis natas, tu carae coniugis omne

Dedecus argento loculos quod reddat honustos,

Non modo turpe negas, sed summis laudibus effers.

Tu patriam, tu templa deum et sacraria venu

Semper habes. Natos auro sanctosque parentes

15

Prodis, in omne ruens sceleris genus, omnia vertens

Iura quibus debent rectae per mutua mentis

Munera mortales vincirier. Omnia fraude

Et facis et Ioqueris. Periuria funditus aedes

Erexere tuas et te fecere potentem.

20

Depositum quotiens dulci inficiaris amico

Solvis vota deis, quod nummis victor abundes;

Quod siquando tuis quemquam periisse venenis

Senseris, astrigerum tangis sublatus Olympum,

Teque deum censes opibus cumulatus iniquis.

25

Nec tibi divitiae, quibus omnem diripis orbem,

Aut explere famem valeant diramque levare

Ore sitim: quo plus rapti possederis auri,

Pauperies animum tanto magis improba vincit.

Nonne vides quanto facies pallore cadaver

30

Triste refert? Maciesve cutem quae laxa fatigat?

Cui des, quando miser victum tibi subtrahis, ipsa

Quem natura petit? Num quemquam vestibus ornes

Quem glacies hyberna toga vidisset et aestas

Sole sub ardenti pellitum semper eadem?

35

Sordidus es victu, totus tibi sordet amictus.

Mi vomitum squalore moves, mi triste videris

Auspicium. Quereris semper numquamque quiescis

Perturbas clamore domum populumque forumque

Litibus obtundis. Nulli comitantur amici,

40

Oderunt nati, famuli execrantur et uxor

Te ne spectet hyems autumnus ut obruat optat.

Nam quid plura loquar? Tua si perrexero cursim

Crimina veridico sermone referre, loquentem

Deficiat me longa dies et lingua laboret".

45

[A] "Prodige, consumens nimio patrimonia luxu,

Quae te tanta potest in nos armare libido?

Aedibus absumptis tibi quas liquere parentes,

Nequicias per mille tuas mea tecta pudoris

Omnis inops intrare audes? Mea crimina pandis?

50

Num tibi sit medii ratio, qui munera fundis

In vulgus nulloque tuas discrimine donas

Stultus opes? Laute cenas, vestiris amoene;

Te famulum sequitur variis ornata cothurnis

Turba frequens, tumidi qui te super aethera ventris

55

Tollere contendant crepitu dum miilia pascis.

Qui tibi sit census vel quot venturus in annos

Nunquam mente prius tecum, miserande, volutas;

Hinc inopina premit quae te male torquet egestas;

Hinc rapis ut fundas, spolias, occidis, et omni

60

Crimine pollutus falsis hominesque deosque

Insequeris causis et quem me dicis avarus

Totus es. Vt cenas laute, sic Cypris in omne

Te trahit ipsa nefas: nam dum capit inguina fervor

Quem potusque cybusque tulit, non nata parensve

65

Tuta tibi. Nam quid laudas quibus utere vestes?

Vltima doctiloquos videt et nutrit India nullis

Vestibus utentes; quos mirabantur Athenae

Palliolis omnis degebant vilibus annos.

Pinguis es et nimio forsan rubicundus Iacho;

70

Hinc semper stertis longoque sopore solutus

Sopnia vanus alis, montes transcendis et iisdem

Obrueris, nullisque volans super aera pennis

Icarus in medium praeceps delaberis aequor.

Sic omnis effundis opes, ut nulla supersint

75

Filiolis alimenta tuis, spes ultima vitae.

Est igitur damnosa tuis tua vita, sed illis

Quos opulentus alis, quique assentantur, amicis

Ridiculo primum, mox deficiente culina

Est odio, qui te cupiant excedere vivis,

80

Ingratae sese ne damnes crimine mentis".

[P] "Verum dando nimis tibi, qui sis semper avarus,

Hoc videor praestare equidem, quo nemo negarit

Me minus a medio quam te distare probato".

[A] "At mihi cum libeat semper conferre licebit

85

Et medii servare modum rectumque tueri;

Sed tu, cui reliquum nihil est, quae munera possis

In dignos conferre viros? Non sola voluntas

Sit satis, accedat loculis sed dextera plenis.

Tunc, miser, ipse dabis, dandi cum dira cupido

90

Aedibus in nostris defrigens arserit in te.

Ne malim conferre equidem quam rursus in ullos

More tuo conferre malos risumque movere".

Talibus inter se, quae sunt extrema benigni

Officii, gladiis certabant. Iurgia virtus

95

Inclyta, quae medio victrix consedit in orbe,

Abiiciens extrema nimisque exosa parumque

Subridet gaudetque sibi, quod munere divum

Ex sese pendens, fortunae nullius una

Indigeat, vitiis etiam venerabilis ipsis

100

Et quae sola homines valeat fecisse beatos.

 

Hecatosticha nona

Nolim equidem frontem mutes, Rhomaee, serenam

Quod satyram vides aedis intrare procacem.

Hospes enim, non hostis adest, nec bella minasve,

Sed pacem viridisque affert inventa Minervae;

5

Consulit in medium quidquid conducere censet

Ad patriae sublime tuae nomenque decusque.

Si mecum partiris honus, vir magne, quod unis

Sustentas humeris, melius fortasse gubernes

Navis iter. Tu multa potes; nos multa per orbem

10

Vndique fluctivagum variis eventibus usque

Experti, monstrare viam, quae ducere tutum

In portum vel sola queat, si posse fatemur,

Nulla tuum capiat velut admiratio pectus.

Si Laertiadae permultum profuit olim

15

Quod callens eversa sacrae post moenia Troiae

Errarit varias penitus iactatus in oras,

Dum mentes hominum multorum novit et urbes,

Si pius Aeneas longe super aequora vectus,

Mille vices perpessus, iter sibi fecit ad astra,

20

Haec exempla monent tibi me, qui plurima praesens

Expertus norim, non dignum limine pelli.

Quantus Olympiacas superat sol lampade luces,

Ausoniae tantum visa est splendere per urbes

Et populis late praestare Bononia cunctis,

25

Ingenio, probitate, fide. Sed sola laborum

Causa situs bonitasque soli, qua cuncta deorum

Vis melior quaecumque hominum natura requirit,

Contulit in populum miris successibus unum.

Hinc quisquis Latii regnum petit, otia turbat

30

Resve novas molitur, iter primosque parare

Conatus studiosus avet speculumque potentis

Imperii miles te, dia Bononia, solam

Quisque facit. Sic turba piam dum moribus urbem

Infecit peregrina suis, mox omnia vertit

35

Dirus amor belli. Furit undique et undique Mavors;

Hinc manat civile malum, discordia demens

Aestuat et saevus bacchatur in omnia mucro.

Quinetiam quidquid populus colit omnis amatque

Est furor armorum et pugnae faeralis imago.

40

Nam legum studium iurisque iniuria tanta,

Quot rabulas civilis alit litisque magistros?

Pelle peregrinos, veneranda Bononia, mores,

Bellorum segetem, civilis sanguinis escam.

Vive tibi donisque deum tam grandibus istis

45

Vtere vel modice; te totam collige regem

Contemplata poli, qui te super omnibus unam

Innumeris donare bonis dignatus in omnem

Italiam voluit regni monstrare superni

Quantus honos esset vel quam miranda voluptas.

50

Dum tibi ne desis, nihil est quod rector Olympi

Non tibi contulerit felici sydere pulchrum,

Ingenuas artes atque otia libera cunctis

Viribus admittens. Tantisper iura tuere,

Propulsare nefas, non ut patrare nefandum

55

Edoceant. Quid iura valent, quae moribus obsint

Depravata bonis? Musas Phoebumque parentem

Si colis, omne cadens virus vomat ipsa Megaera.

Dulcius eloquio quidnam, Rhomaee, fluenti

Pierio de fonte putes? Hoc Orphea montes

60

Fluminaque et silvas et saxa rigentia tradunt

Allexisse sibi et Ditem flexisse furentem;

Huius item nervis placidisque affatibus usus,

Anphion potuit muris circumdare Thebas.

Colloquio cunctis si nos animantibus uno

65

(Nam rationis habent aliquid) praestamus, an ullus

Dixerit eloquio quicquam praestantius esse

Rebus in humanis? Quisnam tam rusticus ergo

Humanaque vacans specie, non omnibus unum

Viribus affatum noctuque dieque sequatur?

70

Quid, quod ad eloquium pubes, Rhomaee, videtur

Nata omnis, quancunque tulit tua florida tellus?

Nam nec es ignarus mihi quam sit nota iuventus

Ista omnis, quantum valet et splendore feracis

Ingenii linguaeque dono. Nam vidimus ipsi

75

Praesentes, populo morum pulchreque loquendi

Cum dedimus praecepta tuo, quo tempore primum

Graecia nos Italis septem post reddidit annos.

Vos decorat natura potens. Quid, cura laborque

Et doctrina, parens magnarum provida rerum,

80

Si simul accedat, quantum decus afferat urbi?

Nam laetam segetem si nullo scindis aratro,

Nec repetis rursum rastris rursumque novale,

Vel faecundus ager tenui pallescat avena.

Nec tamen eloquium laudem quod gaudet inani

85

Verborum sonitu, totius pectoris expers:

Vndique grandisonis oratio concinat ipsa

Sensibus, eximii quoscumque tulere poetae

Socraticique patres Samiique probata senectus,

Magnus Aristoteles et divi lingua Platonis,

90

Vel quidquid Latium, vel quidquid Graecia miris

Laudibus extollens, vitam componit honestam.

Haec, Rhomaee, velim cupiat curetque iuventus

Ista, renascenti quam dia Bononia saeclo

Ad meliora sui produxit nominis astra.

95

Sic mala dediscet quaecumque invexerit hostis

Deponetque sitim civilis sanguinis omnem.

Haec igitur faciens clarum tibi nomen in aevum

Omne feras, pariter felix patriaeque tibique.

Nam timeo, Rhomaee, nimis dum litibus haeres

100

Civilique odio ne te fortuna relinquar.

 

Hecatosticha decima

Qui finem in vita nullum nec rebus agendis

Constituit, Frederice, sibi, ratione carere

Arbitror. Hoc animal nil frustra vivere iussit

Ipse deus, quicunque sua de mente creatos

5

Otia torpenti vetuit nos ducere sopno.

Ille regit populos quos legibus ornat et armis,

Hic sulcat mercator aquas peregrina requirens

Littora, vecturus quae civibus optima censet;

Alter agrum curat, pecori studet alter opimo;

10

Hic orator opem fert quos iniuria pressit.

Mars alios et bella vocant; hic spectat Olympum.

Denique, vix ullos videas quos otia tardos

Desidiosa iuvent; multos sibi vindicat ipsa

Relligio castam cupientis ducere vitam,

15

Quorum dissimiles hominum similesque deorum

Cultus mira solent nobisque sibique parare

Commoda; civilem plures cupiere laborem

Ac coetum. Quorum tibi quid, Frederice, capessas

Scire velim: nec: enim ignavi petis otia vulgi.

20

Te pater uxorem vult ducere, at ipse repugnas.

Is causas quaerit naturae lege nepotes

Cur sibi ferre neges. "Est nobis dextera" dixit

"Fors; bona sunt animi, sunt quantum dicere fas est

Corporis. Ipse negas uxorem ducere. Quare? ".

25

"Hoc melius". "Quare? ". "Noli me cogere. Novi

Meque meumque bonum". "Noli, mi nate, parenti"

Subdidit ille: "mihi quicquam occultare, vel uxor

Sit tibi, vel causa nobis edissere tanti

Quo prohibere mali: medicas curremus ad artis,

30

Si medicis hoc morbus eget. Nec parcere nummis

Nec sumptu statui". Narratur fabula surdo.

Respondere nihil, nisi tantum "ducere nolo

Vxorem", Frederice, queas? Turbatur et aegre

Angitur ille animi, cuncti stomachantur amici.

35

Ipse autem nulla potuisti voce moveri

Nec precibus, nec, amice, minis. Quae barbara talem

Mens, inculta, ferox, valeat permittere morem?

Ast ego sollicitas ausim depromere causas,

Quis inhibere sagax forsan connubia ferre.

40

Sunt qui virgineam voluerunt degere vitam;

Sunt quos corporei penitus fregere dolores

Roboris expertes mancique et debilis usus;

Sunt etiam quorum terras atque aethera fastus

Spreverit immanes animis nusquamque ferendi.

45

Virgineum, si vera licet memorare, pudorem

Odisti semper. Tu virginis aedere nomen,

Virginerun iactare decus, Cornelius alter,

Audes, Indibili qui sponsam reddere captam

Ne dubites, cum lustra petis, dum scorta fluenti

50

Foetida vesica noctuque dieque frequentans

Contrectas? Ah, verte gradus! Te siste ruentem

Ac meliora probus iuvenis sectare tuique

Fac similem talemque doma respublica qualem

Inclyta te Venetum puerum celebrare solebat

55

Laudibus eximiis. Alios nam tempora mores

Ista petunt, superas annos iam puberis aevi.

At neque corporei te confregere dolores:

Robur membra tenet validaeque in pectore vires,

Et color et facies Paridem mihi lucida reddit.

60

Aspice quos humeros latos ostendis, ut ore

Vtque oculis et voce viges; compage tenentur

Membra sua. Qualem cecinit petiisse carina

Littora Colchorum raptorem velleris Orpheus,

Talis et ipse vales formae bonitate virentis.

65

Verum age, dic, rogito: quibus en versare lupanar

Viribus ipse potes? Melior sit comica Thalli

Nannion aut Phryne, quam nobilis uxor Vlyssei?

Num te fastus habet? Nullam dignare cubili

Vxorem, Frederice, tuo? Per sydera, demens

70

Factus es; elatum te reddunt otia, nummi

Et mala luxuries: hinc cari iussa parentis

Despicis. E tanta quaque urbs nitet ista micatque

Nobilitate, tuo nullam dignare cubili?

Oro, cave, ne cum prae temet despicis omnes,

75

Quamvis dives opum, quamvis sis pulcher et acri

Praeditus ingenio, quamvis tua pectora claro

Tullius eloquio compleverit, omnibus unus

Contemnere. Cave, ne cum tibi nulla putetur

Te nunc digna viro, nupta iam dignus haberi

80

Nulla iure queas. Volitat pernicibus aetas

Alis nostra etenim, tempus ruit, atra senectus

Ingruit, et qui nunc fuerat lanugine prima

Conspicuus forma, subito languescit et aret.

Lillia surgenti spectes rutilantia Phoebo,

85

Quae mox, Hesperias dum vergit lassus in undas,

Defecere, color periit, vigor excidit omnis.

Nec mihi Xanthippen ullam, nec, amice, procacem

Obiicias, tanquam solum te malle quietem

Dixeris, assiduas nunquam perferre querelas

90

Posse: vir egregius ridebit coniugis iras.

Quae tibi praeterea requies, cum patris et omnis

Vrbis, amicorum pateris convicia semper?

Quare age, si castam scimus te degere vitam

Nolle sacerdotem, si corpus ad omnia pulchre

95

Compositum natura dedit, ne fastus in aures

Te populi, Frederice, vehat, si bella forumque

Negligis et pelagus, saltem parere parenti

Perge pio, malisque viri quam nomina moechi.

Quinetiam insimulent qui coniugis impius expers

100

Esse cupit, sceleri maiori obnoxius ille est.