2. epigramma Platonis pro Astro adolescente, latine
Stella, quem amavit; quod Guarinus traduxit

Ardentes stellas, lucens mea Stella, tueris:

Caelum utinam fierem, te ut multo lumine cernam.

 

3.

Ausoniae et Graiae lugubria spargite Musae

Carmina, Pallas adhuc! Decus en illustre decorque

Vester obit. Lingua erudiens Iampetrus utraque

Auribus infudit claras nostratibus artes,

5

Vocibus et vita callem monstravit Olympi.

Aequaevi hunc socium et iuvenes luxere parentem.

Orba viri talis fama solabere, Luca.

 

4.

Barbara quem duro Germania monte creavit,

Hunc, Ziliole, tibi dulcis Verona remittit,

Qui saevos animos et agrestia corpora solvas.

Nam vita suavique potes gravitate loquendi

5

Saxa animare, feros lenire affatibus ursos.

Prisca parens quondam fuerat de sanguine vestro;

Mutavit faciem taetris Saturnia villis,

Tanta fuit laesi stimulans iniuria lecti.

Quocirca veterem modo si reparasse figuram

10

Non datur, humanos aut restaurarier artus,

At priscos mores et mentem redde virilem,

Vt quantum ira diu valuit Iunonis iniquae,

Tantum ingens possit virtus tua numinis instar.

Omne ministerium, dictos quoque spondeo gestus,

15

Nutibus ipse iube, me iussa capessere cernes.

 

5. de Vnciis

Calcus, si quaeris, duo lentis grana tenebit,

At calci duplices ceratem praebere videntur.

Si ceratem geminas, obolum numerare valebis.

Inde solet scrupulus obolis constare duobus,

5

Ast unus scrupulus siliquarum pondere sex fit.

Drachma tribus scrupulis, octonis uncia drachmis;

Ter scrupulis octo componitur uncia tota;

Vncia si fuerit bis sena vocabitur axis;

Vnam deme: deunx est; binas: sit tibi dextans;

10

Si tres, est dodrans; bessis si quatuor aufers;

Quinque trahes: septunx; sex tolles: semis habetur;

Si septem, quinans; dic quatuor esse trientem;

Tres tibi quadrantem faciunt, bina uncia sextans.

 

6.

Ceu procul a patria totum peragrantibus orbem

Estensis volitans Nicolai gloria quondam,

Sic procul a patria sua nunc praecordia saxo

Condita in hoc recubant, corpus patria inclita servat.

5

Ceu patrem hunc patriae dux et moestissima luget

Hunc urbs tota, pio quam duxit amore secundam.

Consilium is duris fuit et spes unica rebus.

 

7.

Consilium vestrum, docti, laudatur, ephebi,

      Otia cum fessis poscitis ingeniis.

Vobis, pro speculo, natura est facta magistra:

      Lucem operi tribuit; nox vocat ad requiem.

5

Ipse labore suas partis sic dividit annus:

      Post opus et varium cana quiescit hiems.

Optima belligeros finit pax rite tumultus;

      Post ventos placidum stare vides pelagus.

Sic, ubi perpetua lassastis Pallade sensus

10

      Noxque diesque animos fregerit adsiduos,

Danda quies vobis, captanda vacatio dum sit:

      Ludus iners longe, ludus honestus eat;

Sint procul et tali, pulchra et certamina sunto;

      Lingua procax fugiat, absit avaritia.

15

Non ludos festosque dies voco, quis mala mentem

      Et vita et sordes commaculant hominum.

Nulla sit argenti collusio: carmina, risus

      Vrbanique sales otia vestra regant.

Sic, cum tempus erit, vestram sedabo Minervam,

20

      Fortior ut studium mens revocata ferat.

Quare agite, o, cuncti, erectis simul ordine dextris,

      Dicite "festa dies", dicite "festa dies"!

 

8.

Convenere pares paribus, convenit et aetas

      Omnis: ero melius cum senibus senior.

Maturos refugit nutus urbana iuventus,

      Et iocus et ludus cum seniore tepent.

5

Quare agite, o iuvenes, risus et amoena vocate,

      Ne turbent faciles seria dura iocos.

 

9.

Corpus ut in membra, rursum membra ipsa licebit

Dividere in partes, numeri est sic formula triplex:

Periodon appellant et kola et kommata Graii,

Ambitus et membra dicta atque incisa Latinis.

5

Ambitus est verbis perfecto clausula sensu,

Isque duplex: vel enim solo stat clausula membro:

Extemplo Aeneae solvuntur frigore membra;

Pluribus aut membris: duo terna haec sive quaterna:

Oramus, prohibe infandos a navibus ignes.

10

Parce pio generi et propius res aspice nostras.

Res perfecta quidem, reliquam tamen ordine spectans,

Membrum appellatur; nondum est sententia plena.

Dic mihi, quam longum poscit constructio membrum?

Senari versus sit terminus unus abunde,

15

Sive modus quem non defessus spiritus edat.

Incisum membri pars est minor, ipsaque nondum

Explevit sensus: O terque quaterque beati.

Dictio connexa est numeris, plerumque soluta est.

Solvitur, ut sermo neglectus, epistula lenis.

20

Haec tibi connectunt: numerus, iunctura vel ordo.

Ordo petit crescant ut dicta: Hic improbus, hic fur,

Hic latro, crudelis gladiator, proditor urbis.

Naturae cursum: vita et mors, proelia palmam.

Claudatur verbo sensus, nisi durior exit.

25

Hinc iunctura vetat vocales, consona crebra.

Syllaba quae finit non incohet: arma manebant.

Vox eadem ut rara: cor cordis, cordaque corde.

Durius s iunges x, quod probat auris et ora.

Iam saevus Xerxes fertur rex undique victor.

30

Plura sub hoc genere, docilis quae sentiet auris.

Dic, quibus est numerosa modis oratio nobis?

Vt res amplifices, ut magnis laudibus ornes,

Et si digna magis quam maesta negotia tractas.

Ipsa pedum brevitas numerum facit esse citatum

35

Procerique pedes tardum fluxisse iubebunt.

Quod si contendis, celeri pede currere tenta,

Sin res exponis, incessu tardior ito.

Iambus humi serpit, conscendit in ardua paean,

Dactylus utrumque tractat, sociabilis hospes.

40

Primus principii paean viget, at iacet imo,

Commodus adveniens paean stat fine secundus.

Creticus extrema atque exordia suscipit apte.

Dactylus extremum chorium praeit et sedet imus.

Aptus ubique sedet docmius tolerabilis hospes,

45

Si modo rarus adest nec aperto noscitur ore.

Spondiis geminis et clausula dulcior exit.

Duxque trochaeus amat post se ventare molosson.

Audio concinne binos in fine trochaeos.

Iambus spondium subit atque pyrichius audax.

50

Consonus et iambus spondio praeit atque trochaeo.

Nonnulli exametri fines in fine repellunt,

Principium exametri cum prima exordia poscant.

Prima tenet trimetri finis bene consonus auri.

Amphimacro spondeus amat postremus adesse.

55

Tuque, anapaeste, soles anapaesti iungere sedem,

Spondeumque sequens concinne clauderis imo.

Nec refert plures voces claudantur an una.

Haec quoque scribendo sat commoda fine notabis:

Postremum claudens si sit monosyllaba longa,

60

Magna vox, dicens, facies anteire trochaeum.

Sin brevis extiterit monosyllaba, prae sibi iambus

Atque anapaestus erit: dominans lex sive potens sit.

Ante brevem brevis evitat productaque longam;

Ipsa tamen vita vis clara Ligaria dixit.

 

10.

Cui, Francisce, novam potius reserare licebit

Laetitiam atque hilari nascentis pectore sensus

Quam tibi, qui solide semper mea gaudia gaudes

Et cui iam pridem secretas promere curas

5

Sum solitus? Cum praecipue communis honores

Ferrariae invitent, patriam quam iure secundam,

Nutricem vero primam venerorque coloque.

Hanc equidem in caelum tollebam laudibus urbem,

Quod ....

10

Et cives clari, populus numerosus, abunde

Divitiis longe variis lateque vigeret;

Fertile quod nutrit diversis frugibus arvum,

Exornat quod flava Ceres; quod fortibus undis

Tutatur pater Eridanus gladiosque feroces

15

Submovet hostiles, nemo ut populator oberret,

Atque idem clipeum praestat fructusque benignos.

Marchio magnanimus, laetae super omnia pacis

Insignis studio, cultor quoque Palladis ingens

Florentes miti populos dicione reservat

20

Martis ab incursu; dum circum perstrepit orbem

Armorum fragor et caedes, incendia, luctus,

Tibia nos ludique tenent, festa, otia risus.

Grandior huic vitae cumulus felicis honorque

Filius accedit, forma speciosus itemque

25

Religione magis, iusti servator et aequi,

Dulcior affatu, spes et solatia cunctis;

Cognita finitimis passim praeconia nuper.

Altera sed mulcent nostram nova gaudia mentem,

Seu speciosa magis vocitem miracula; nam res

30

Grandis et insolita, cygno quoque rarior atro,

Offertur, primos revocer quasi lactis ad annos.

Ecce Ludovicus, cui sunt cognomina Sardo,

Ferrariam illustrans matrem, nova germina spargit,

Quis laudem eximiam nostrae disseminet urbis.

35

Constabat leges sanctas romanaque iura

Huic infusa viro, quis nosset civibus atras

Sopire et lites durosque resolvere nodos,

Ad cuius voces populus concurrere, quisque

Ambiguos sensus certatim ponere, dicta

40

Certa referre, velut vatis folia ipsa Sibyllae

Mortales petere aut oracula Delia quondam

Rebus in incertis cupiens audiverat orbis.

Hanc equidem nobis dimissam caelitus artem

Crediderim, qua se quaque oppida quaque penates

45

Et pretii stimulis regerent poenaeque pavore.

Haec stabilit populos, reges certo ordine, gentes,

Hanc inter fortes sceptrum tenuisse videmus.

Roma Numan talem celebrat Sparteque Lycurgum,

Creta potens Minoa, Solona tulistis Athenae.

50

His igitur Sardum claris virtutibus olim

Instructum noram; sed eas patefecerat usu.

Nec minus occultas naturae expromere causas

Assuerat doctaque palam producere lingua,

Tempora si quando tulerant sermoque vocarat.

55

Insperata meas sed enim perfertur ad aures

Fama viri, potius vatis per saecla verendi.

Nam sua doctiloquis educta canoribus umbras

Carmina deseruere malasque exosa tenebras

Nobile lumen amant volitantque per ora, per aures,

60

Qualia iam priscos legimus cecinisse poetas.

Ardua materiem profert inventio; divas,

Castaliam totam, totum in praecordia Phoebum

Inspirasse putes; concinnus iungitur ordo;

Haud alios instructa locos iuraveris ipse

65

Sortiri potuisse, chori de more venusti.

Cum sale mel nectarque putem inspersisse Camenas

Versibus, ingenio sic par se vena maritat.

Haec ubinam latuere, quibus velata latebris

Se implicuere prius? Curae, convivia, sermo,

70

Incessus, requies, votum communia nobis,

Dum nos Rodigium caeli melioris haberet

Et daret hospitium pestis terrore salubre;

Num tantilla quidem perceptae signa poesis

Edidit aut Musarum ullum patefecit amorem?

75

Vnde repente tamen tam tersi pectore cantus

Tamque pedes puri, numeri sine corde canori?

Vis memoris divina animi, puerilibus annis

Qui concepta tenet studiisque assumpta tenellis

Dedidicit nusquam; sic quosdam somnia vates

80

Antexpectatum memorat peperisse vetustas,

Sic primo lauri gustu eluxisse poetas.

Salve igitur patriae decor ingens, inclite Sarde,

Salve o Pieridum decus, huius gloria saecli!

Perge modo et quantum leges tua nomina tollunt,

85

Per quas antistes iuris vocitaberis usque,

Tantum iura simul legesque ornare Camenis

Adiunctis studeas. Fuit haec, fuit optima quondam

Temperies, artes arcta viguere catena,

Altera ab alterius pretio pendebat, amicam

90

Deposcebat opem socioque valebat honore.

Ast ubi desidia fervensque cupido peculi

Invasere animos, iunctas malesana diremit

Luxuries; una tantum contenta triumphat,

At viles alias tacitasque oblivio fecit.

95

Sed tu, Sarde, rudes vulgi contemnito morsus

Et tua iam reduces firment exempla Camenas,

Teque auctore ausint profugas iunxisse sorores.

Splendida se quantis doctrinae gratia tollet

Laudibus; hanc omnis cupide sectabitur aetas;

100

Grata seni, dulcis iuveni, solamina moestis

Rebus et ornatum celebrem allatura secundis.

Tales Aonia pleni dulcedine vates

Flumina, saxa, feras suavi testudine secum

Traxere, ursorum rabiem iramque leonum

105

Demulsere famem, morsus pressere luporum.

 

11.

Cui mare, cui caelum, cui terra pepercerat olim,

      Improbitas Zinam suffocat ecce malum.

Borsius Alcides alter sit: omnia monstris

      Purgat; ei laudes oppida, rura canunt.

 

12.

Cui mea cui potius metra qualiacumque dicaro

Quam tibi, quem virtus, quem stirps, doctrina decorat,

Strozza, decus Musis, patriae sobolique vetustae?

Pro pietate soles nostris alludere nugis:

5

Carmen ut aggrediar Galeoti et laudibus instem

Auctor es et stimulus. Quocirca ad coepta faveto.

Tempora ad haec vitam iuvat extendisse morantem,

Quae celebres virtute viros atque artibus edant,

Vt merito genitos rear esse prioribus annis,

10

Qui, ceu terra ferax, altis viruere virorum

Ingeniis, famae cum spargebantur odores.

Aspice quot legumque et iuris Apollines extant,

In vates primos sua qui certamina ponant.

Quocumque accedas, hominum qui corpora sanent

15

Aesculapi occurrunt et ferme a morte retractent,

Nec minor est animos quae mulceat addita cura

In spes atque metus, acres in corde tyrannos.

Militiaeque duces florent: nimis inclita Pallas

Casside terribilis et spreta tristis oliva.

20

Quam secreta Dei maiestatemque repostam

Mens rimata hominum sedes penetravit Olympi!

Has Christi pugiles linguae dulcedine pandunt

In populos inopes habitu, sed pectore dites.

Quae cantus ratio, vocis quae mella canorae!

25

Cedat ut Amphion, stupeat, si viveret, Orpheus!

Praecipue fidibus Ferraria nostra triumphat.

Fama est eloquii dulces emergere fontes,

Vt conferre gradum priscis conentur, honores

Si modo praestentur pacisque alimenta benignae.

30

Blandior una micat taciturna vicaria matris

Naturae; solitas format res, mira creatrix,

Insolitasque simul: videant hiberna rubentes

Ac generare rosas, Cancri fervoribus alti

Lilla candere at glaciem camposque nivales

35

Aestibus in mediis; hominum cum corpore mixtos

Continuabit equos, pardum cervice iuvenci.

Aedibus eximium praestat templisque decorem,

Ornat equos ornatque viros, nemus, aequor agrosque.

Risus ab hac lacrimaeque fluunt, labor inde quiesque,

40

Gaudia, tristitiae, spes et formido notantur.

Ipsa bonis longum spondet mortalibus aevum

Historiaeque modo gestorum effingere laudes.

Haec sibi virtutis praeclarae et stirpis honestae

Deligit artificem Galeotum, elementa profudit

45

Huic secreta, modos penitus rationis et artis

Mentis et intuitum, proprias cum mente figuras.

Consiliis agilem tribuit super omnia dextram,

Vt quod pectus habet, manus et respondeat extra.

Si facies igitur viventis imaginat ullas,

50

Verior utra fuat multum dubitaveris, at, si

Vita hominem functum, superas revocatus ad auras

Vt sit adhuc credas. Natura relucet in arte.

Haec sequitur, dux illa praeit. Vestigia nusquam haec

Deserit, illa suas vires mirata recenset.

55

Gratia cuique operi est magno commixta decori,

Quae, mentem alliciens, oculos furetur amantes.

Ecce, fides dictis, Nicolai patris imago,

Lumine quem cassum modo patria luxerat orba,

Editur artificis digitis: industria qualem,

60

Quam veram effigiem monstrat, labra, lumina, frontem

Atque genas. Quisnam iuvenisque senexque vel infans

Non dominum agnoscat notumque salutet, adoret?

Principe quis viso lacrimis non flevit abortis?

Aspecto gratantur hero quasi luce renato.

65

Impetus est nobis cunctarier: "Optime princeps,

Care pater patriae, quibus es remoratus in oris?

Cur fugis afflictos? Quae causa aut casus ademit?"

Hinc Leonellus adest natura insignis et arte,

Quem spirare putes, tabulae licet aspicis umbras:

70

Par genitus patri, notae pietatis alumnus,

Gloria defuncti, populi solatia moesti.

Quantum turba frequens morientis imagine visa

Indoluit, tantum propius Leonellia cunctos

Recreat effigies, vivique figura medetur.

75

Quas tibi pro meritis reddet Ferraria grates,

Mortua cui domini quasi corpora reddis amati,

Artis et officio vivum producis et auges?

Praemia quae, Galeote, feret, quam tollis in astra

Nomine grandisono? Naturae arcana parentis

80

Mensuras, moles, simul incrementa modosque,

Iuncturas callens membrorum, longa, propinqua,

Quorum tanta tibi est donata peritia, tantus

Ingeniique vigor, divina ut Roscius arte

Emineas: inter veteres primaria sedes

85

Traditur artifices. Comitem dignabitur ordo

Pictorum illustris, celebrat quos docta vetustas:

Sanguine Romano Fabius, Cornelius atque

Actius et, Graia Creti de gente, Timanthes,

Protogenes, Zeusis, Panaeus frater, Apelles,

90

Solus Alexandri meruit qui pingere corpus,

Phidia, qui coepit formas pinxisse venustas,

Mox Pario vultus duxit de marmore vivos.

Horum te ingeniis manus ipsa et mentis acumen

Annumerant, sed pura fides, prudentia amorque

95

Carior ut regi fias fecere, bonorum

In quo spes omnis: quique artes haurit honestas,

Nobilibus vigilans studiis, Leonellia spectat

Sceptra, petens longi sibi praemia certa laboris.

Aspice: diversis venientes partibus ulla

100

Ornamenta ferunt regi, quibus ora vel aures

Oblectent: etenim portum hunc legere quietum,

Ad quem vela sui valeant intendere cursus

Firmaque iactetur vigilantibus ancora votis.

Hinc honor, hinc laudes, hinc rectis gloria factis.

 

13.

Cuius marmoreo conduntur membra sepulchro,

Quod struis, o Nicolae nepos Perusinaque tellus,

Bracchius aeternis peragravit laudibus orbem.

Quantus Threicias lustrat Mars efferus oras,

5

Tantus hic Ausonias bello celebravit et armis.

Militiam prisca virtute instruxit et arte;

Dux sapiens, miles fortis victorque benignus,

Hosti terribilis, victo, spes, tutor amicis.

 

14. Guarini carmina de Musis

Esse Iovis natas cecinere poemata Musas,

Nanque hominum rebus dextras deus obtulit artes.

Instruit historiis mortales vivere Clio.

Tempora plantandi docuit legesque Thalia.

5

Euterpe monstrat quas fundat tibia voces.

Melpomene exponit varios distinguere cantus.

Terpsichore oblectat dehinc lumina nostra choreis.

Conubiis Erato gratos moderatur amores.

Ostendit sulcos segetesque Polymnia vitae.

10

Vrania polos docet et portenta polorum.

Calliope vates ornat vocesque serenat.

 

15.

Fama per Ausonias volitans celeberrima terras

Te, Verona, canit, omni dignissima laude.

Te, montes vallesque, lacus et flumina, fontes

Prataque frugifero saturant te Copia cornu

5

Perque Athesis fluvio circum insinuatur amoeno.

 

16. Guarinus in epigramma Io. Lamole

Flete decus vestrum Lamolamque gemiscite musae

Aut immortalem vestris date cantibus illum.

Vestra per Ausonias revirentia numina terras

Fecerat, ingenuas exornans Palladis artes.

5

Ingenium et virtus patriae donaverat aevum.

 

17.

Flete decus vestrum, Veneta cum plebe senatus.

Sol velut e nostro discedens Barbarus orbe

Franciscus clara privavit saecula luce.

Iustitia, integritas, pietas duplexque Minerva

5

Quanta virum ornavit, Verona, Vicentia pandunt

Brixia, Tarvisium, iusto moderamine rectae.

Membra fuisse probant hominem, gesta inclita divum.

 

18.

Flete decus vestrum, volucres, convellite plumas

Vnguibus et rostro propium contundite pectus:

Falco diem extremum clausit Leonelli. Illi

Hinc dolor, ast olim vitae dulcedo serenae.

5

Iussus abibat enim iussusque redibat, herumque

Ad voces primas caelo repetebat ab alto.

Grus impune volet, secura ciconia plaudat,

Quas pugil invictus vexavit Marte cruento,

Non secus ac Teucros saevus incessebat Achilles.

10

Hic iacet et tantas mors abstulit impia vires.

Illa tamen dominum placant solatia, quod non

Ocia falconem, non ventrem ademit inertem:

Fortia magnanimus periit per vulnera miles.

 

19. epigramma ad Venerem atque Cupidinem

Florea, seu Paphii celebras altaria templi,

Seu Rhodon aut dulces Idaea per antra latebras,

Huc ades, alma Venus, plenisque Cupido pharetris,

Arnus ubi, placido campos et moenia cursu

5

Florentina secans, magnam perlabitur urbem,

Quam circum amplificis immensa palatia tectis

Exornant, dudum moderamina iusta gubernant,

Pallas ubi Iunoque suas posuere curules.

Hic facie, hic oculis, choreis et carmine nymphae

10

Numina vestra vocant. Color iis natat ore decorus;

Trica patet flavis per eburnea colla capillis.

Quis mundum aut digne pretiosos narret amictus?

Talis erat socias inter Proserpina divas,

Dum studiosa rosas, violas aut mixta hyacinthis

15

Lilia decerpens per roscida rura legebat.

Hinc flos Etruriae teneraeque aetatis ephebi

Cultibus insignes variis specieque venusti

Supplice sollicitant nunc voto, voce, precatu.

Haud unam hic Helenam Paridemque videbitis unum;

20

Mille licet vestros hic connumerare ministros.

Cernetis densam longo ordine stare catervam

Devotam officio nec dulcia iussa morantem.

Sponte sua properant. Nullum venientia tela

Terrent aut magnis diductus viribus arcus.

25

Hic nullae incassum poterunt cecidisse sagittae;

At quaecumque ferum iactabit spicula cornu,

Corporibus mediis et nudo pectore proni

Excipient pulchrisque dabunt praecordia plagis,

Te dominam fassi dominosque Cupidinis ignes.

30

Nunc tuus ille ferox alias Mars dissipet oras,

Nunc alias sine concutiat terroribus urbes,

Nunc late vastet populos et caede cruentet.

Tu pacem, tu diva iocos, tu carmina, risus

Tu sequere; ex aliis veniat tibi laurea pugnis

35

Atque alios alio de vulnere quaere cruores.

Aspice: parte alia sese tuscanica pubes

Ornatis ostentat equis; viridantia nectunt

Serta comas. Talis quondam tuus agmina laeta

Aequaevos inter comites agitabat Iulus,

40

Antiquam festo celebrans certamine Troiam.

Ecce autem egregius Soderino sanguine cretus,

Lucida quam laeta crispans hastilia fronte.

Fortunata tuas quaecumque puella maritas

Expectat taedas; socerum facis ipse beatum.

45

Agnosco hunc nitido venientem corpore, magnus

Cui favor et caveae consessus plaudit eunti:

Stroccia stirps tanto digne laetatur alumno.

Tertius ille ingens conquassans robore telum

Incedit procul hinc, ex ordine natus equestri.

50

Post hunc aeripedem doctis moderatur habenis

Indole praeclara iuvenis; nunc frena retorquens,

Nunc pedibus pulsans agiles dat in aera saltus,

Gloria, deliciae, cura una parentibus ingens:

Medica quos ambos illustris origo decorat.

55

Hos inter veteres referens ab origine Bardos

Dulcis ephebus adest; celerem calcaribus ardens

Spumantem citat alipedem. Nec longius alter

Strenuus assequitur, non vi non indole dispar.

Progeniem Ericiam, Adimaros succedere binos

60

Cerno, verecundum et te, Ranuccine, sequentem.

Omnibus his comitum delectus sorte suorum

Princeps ductor adest veniens ex prole Sapita.

Huc igitur Cytherea gradu celerata secundo

Mitis ades factosque tibi iuveniliter ictus

65

Quadrupedumque citos alacri certamine cursus

Conspice. Iudicium palmae impertire severum,

Victorem myrto et rosea donato corona.

Tu pater aethereas moderans certo ordine sedes

Terrarumque simul pondus pontumque vagantem,

70

Da iuvenes dios clara probitate micantes

Nomine longaevo celebrique virescere fama;

Et patriam, auspiciis divum feliciter ortam,

Etruriae caput invidiae per tempora cuncta

Victricem, fortuna, auro, virtute potentem,

75

Dulcia tranquilla deducere saecula pace.

 

20.

Gratulor, Antoni, viva dignissime lauro,

Quod tibi caesariem Phoebea fulgere fronde,

Caesarea reddente manu, canit undique fama.

Plusne sibi Caesar decoris re vindicet ista

5

An tibi, nunc dubito; qua quantum longior aevi

Musa Panhormitae vati dabit inclita, tantum

Fama in magnanimo diffundet Caesare laudem.

Salve, Musarum vox et decor optime rerum.

 

21.

Gratulor atque omni capio nunc gaudia mente,

Quod tibi tam florens hac tempestate novellus

Non vultus aut membra refert, sed viva vigentis

Ingenii simulacra tui et monumenta tuarum

5

Fit manuum. Primis simulac stetit editus oris,

Eloquitur, teneris manat facundia labris

Et, mirum dictu, longaevos instruit infans

Ac doctos mulcet, clarorum gesta virorum

Explicat et mores, naturae arcana latentis,

10

Affigit stimulos animo virtutis acutos,

Praecipites frenat mentes, castigat inertes,

Nil nisi Musarum docta argumenta profatur.

Illi floret enim generosa Pirundula proles,

Telemachus fortem sicut redolebat Vlixem.

15

Tanta viget gravitas homini, reverentia tanta,

Vt, nisi sit iussus, nullas ex pectore voces

Emittat; iussus, verecunda silentia servat.

O mihi contigerit tales progignere natos

Atque meis natis talem perhibere parentem!

20

Ergo progenitum nonnullis pertibus ornem:

Quem nostras Italum lingua demittis ad aedes,

Accipe et eloquium fundentem ex ore pelasgum.

Vivat et aeternum felix in saecula nostrum

Nomen amicitiae memori canat ore futuris,

25

Vsque legant ut te vinctum, Nicolae, Guarino.

 

22.

Herculeo rapuit mors invida membra Iohanni,

      At non aeternum nomen ab ore tulit.

Artibus eximiis vivens durabit in aevum.

      Philosophus, medicus, mortua viva dedit.

 

23. Mousai

 

Clio

Historiis famamque et facta vetusta reservo.

Thalia

Plantandi leges per me novere coloni.

Erato

Connubia et rectos mortalibus addit amores.

Euterpe

Tibia concentus hac praemonstrante figurat.

Melpomene

5

Haec vivos cantus et dulcia carmina format.

Terpsichore

Ista choris aptat saltus ad sacra deorum.

Polymnia

Haec docuit segetes acuens mortalia corda.

Vrania

Signa poli, varias naturas monstro viasque.

Calliope

Materiam vati et vocem concedo sonantem.

 

24.

Hoc agite, o iuvenes, Pius aspicit et stimulat vos;

Solus enim revocat hac tempestate Camenas,

Dona probis, doctis meritos largitur honores.

 

25.

Iam dudum tacitus fuscabat pectora maeror,

Vt memini veteres migrasse Helicone sorores,

Aut mutas nullo mulcentes aethera cantu;

Versabamque animo, quotiens est gratia regum

5

Pieriis captata modis, quae gloria lausque

Extulerint habitos sancto pro numine vates,

Quorum saecla diu, Baratella, oblivia sumunt.

Ast ubi, ceu Phoebi radius, tua carmina nostram

Lustravere casam divis comitata Camenis,

10

Ambrosiae sucis et nectare condita mixto,

Gaudia maerorem tradunt pectusque serenant.

Spes est Thespiadas priscos invisere colles,

Temporaque haec claris revirescere posse poetis.

Tu canis aeterno Polydori carmine mortem,

15

Dignum opus altisoni, sic recte affirmo, Maronis.

Huic igitur nostro te propter gratulor aevo,

Et mihi mirifica quem tollis in ardua laude

Eque humili celsum Superorum in sede locasti.

Sic ubi solem aries transmittit ad aurea tauri,

20

Cornua, de caeno candentia lilia surgunt.

Perge igitur, molire gradum, quo diva vocat te

Calliope, geniusque simul, quo Pallas Apolloque

Et priscum Patavi celebra dehinc laudibus urbem,

Quam Titus eloquio famae vitaeque perenni

25

Consecrat: urbs geminis floret sic vestra coronis.

 

26.

Inclita magnanimi proles, Leonelle, parentis,

Spes patriae, Estensis decus alti sanguinis ingens,

Inter opes tantas inopem sine serpere Paulum

Dulcibus eloquiis qui te edat, mulceat et qui

5

Commendet carum tibi tempora quaeque Guarinum.

 

27. epitaphium Tobiae Burgi per Guarinum Veronensem

Inclyta quam celebri splendes, Verona, Catullo,

Tam tua magnisono dispergitur ore Tobiae

Fama recens vatis. Mavortia gesta canebat

Magnanimosque duces Lethes revocabat ab unda

5

Virtutemque virum caelesti in sede sacrabat.

Invida Parca vetans stamen praerupit acerbum.

Musa mori prohibens vitam largitur et aevum

Quique legenda tulit, legitur convivit amatur.

 

28.

Italiae reges, populi, gens omnis et aetas

Extinctum lugete ducem vestrumque nitorem,

Quem secum asportat Nicolaus marchio, sicut

Amisso tenebras expectant sidera sole.

5

Hunc terris hominem mortalia membra notabant,

Testantur sed gesta Deum caelestia; terras

Gloria, corpus humum, superas mens incolit arces.

Hoc exemplar habe populis qui sceptra gubernas.

 

29.

Ite mei lacera versus nunc, ite, Camena,

      Clara Veronaei visite tecta soli.

Haec mihi prima parens, hinc ubera lactea suxi,

      Vagiit hic teneris os puerile sonis.

5

Vrbs ignota licet, dulces mihi rite sodales

      Cernetis, qui vos, credo, satis decorent.

Proinde citos properate gradus audentius; unctae

      Nauta ligat celerans candida vela rati.

Cumque Brenonigenas quam primum intrabitis arces,

10

      Ad Marzagaiam sit prius urbis iter;

Et sibi demisso longas offerte salutes

      Poplite, maturo quam gravitate viro.

Vir celebri probitate micat, vir nominis alti,

      Reque minor longe lucida fama volat.

15

Sit licet altivagis splendens virtutibus heros,

      Suscipiet placida, ne dubitate, manu.

Dotibus illustres magnoque nitore serenos

      Aequanimi parvos mente videre iuvat.

Amphitrioniades bellis victricibus ingens

20

      Inclitus Evandri pauperis hospes iit.

Has quoque candenti pennas afferte colore:

      Vt modicas, capiet corde libens facili.

Plurima non longo spectantur dona paratu,

      Sed facies minuens munus et amplificans.

25

Grande feras quanquam preciosi pondus amomi:

      Sit frons moesta parum, laus tibi nulla venit.

Maxima non vanae contingunt numina pompae,

      Supplicis ascendit stridula mica salis.

Vnica Latonae laticis quam grata fuisset

30

      Gutta, sitis qua tunc triste levaret onus,

Si, modo qui raucus per frigida stagna coaxat,

      Rusticus aprica fronte dedisset opem.

Pars igitur non magna ullum, sed aperta saporat

      Mens donum, nisi cor pestis avara coquat.

35

Adde quod hae numeri iunguntur foedere terni,

      Grandia qui certo numina iure iuvat.

Saeva Iovis triplici consurgit dextera telo

      Atque triceps Ditis terret Averna canis.

Proxime sorte polo, Neptune, tricuspide sceptro

40

      Dirigis et rabidum flamen et alta maris.

Ite igitur vos, nostra viro mandata referte;

      Pes quanquam impar eat, sena dies dat iter.

Me vocitet gnatum per tempora quaeque Guarinum,

      Quem voco corde meo natus et ore patrem.

 

30. versus Guarrini pro Satyris Iuvenalis exponendis

Materiam et causas satyrarum hac inspice prima.

Carpitur hac satyra probitas simulata secunda.

Odisti quia Roma bonos, pravos colis, hinc te

Effugit Vmbricius, diversa pericula vitans.

5

Crispini hic lacerat vitam ventremque Neronis,

Vt reges avidos carpat regumque sodales.

Quot mala sustineat parasitica vita notabis.

Haec satyra incestas mulieres monstrat, ut omnem

Vxorem Vrsidius devitet pectore toto.

10

Mendicant artes, sic Roma coegit avara.

Nobilitas propria est virtus, non acta parentum.

Concubitus diri et sodomitica probra notantur.

Arguit hic hominum curas et inania vota.

Lauta reprehenduntur convivia, parca probantur.

15

Arguit haec avidos nimium, nimiumque rapaces.

Mens cruciat pravos, sapiens fert damna modeste.

Imbuit exemplis natos mala vita parentum.

Immanes ritus Aegyptius incola servat.

Militiae mores et commoda dinumerantur.

 

31.

Moribus a priscis quantum praesentia distent

Tempora testantur vitae monimenta prioris

Et nostri nimis effrenata licentia saecli.

Caetera praetereo, quales Ecclesia, quales

5

Tunc habuit Christi pugiles, quos vita beatos,

Doctrina ingentes, lingua efficiebat amandos

Et castigati tam sobria norma palati

Praebebat speculum ventrique gulaeque domandae.

At reliquos taceo: Romana en Curia monstrum

10

Protulit his annis, qui, bacchanalia vivens,

Musarum cantus tamen amplexatur amoenos;

Is, velut interpres synodi sacrique senatus,

Eugenium in Tuscos ductat patresque verendos,

Ferrariam ingratus lacerat, te laudibus altis

15

In caelum tollit, Florentia, splendida mater.

Dic tu, cui venter deus est, gula gloria prima:

Ferrariaene fidem atque irreligiosa deorum

Templa, piosne parum et neglecta altaria carpis,

Nec servata suo ieiunia tempore defles?

20

Non: pestem, pisces, carnes et ligna, tenebras!

Apta manus ferulae, plagis aptanda magistri,

Non synodo tanta, non coetu digna bonorum,

Cui cordi sunt mensa, veru, sartago, patellae.

Hicne viri sermo, quem Christi ecclesia pascit,

25

Cui tellus calcanda fuit coelumque tuendum?

An pecudis mores, quae rictu et lumine prono

Spectat humum, semper potus et pabula cernens?

Ne maledicta tamen praestent tibi gaudia longum,

Singula, si libeat, tacita sic mente retracta.

30

Vlla in Ferrariam cur pestis crimina dantur?

Deliciosa nimis, nimio quoque perdita luxu

Curia, vina, cibi nulla sub lege repressi

Pestiferas secum important quocumque ruinas.

Adde ut colluvies tot scorta fluentia toto

35

Huc Orbe, et reliquum numero superantia coetum.

Roma venit testis, testis Florentia, testis

Docta Bononia: in has tabem cum cladibus infert

Curia multimodis; sexus perit omnis et aetas.

Proinde, nisi lucri superasset caeca cupido,

40

Curiam ut anguineos fugitarent undique dentes.

Saepius ipse soles mediis clamare plateis,

Romanam lacerans manifestis morsibus aulam.

Haec maledicta tuo manant ceu virus ab ore:

"Non mores sancti, non integra vita, nec ulla

45

Relligio captat populos: hinc semper emuntur

Pontifices; aurum et spolia una leguntur ab illis.

Curia crudelis fugitur: stat Butria clades

Ante oculos, rabies Aufida et dupla tyrannis

Tudertinorum; labes haec prima ruina:

50

Tot caesi proceres, tot avitis sedibus orbi,

Pro quorum poenis iniectus mentibus error

Nos agit instabiles; aliena per arva vagamur

Et mendicamus peregrinas undique sedes".

Haec iactare soles: pestem cur ingeris urbi

55

Ferrariae, sycophanta? Tuis hanc ingere culpam.

Indigenas etiam mendaci gutture pisces

Insequeris (forsan quos te ignorare coegit

Pauperies), famulis ut tertia mensa reliquit

Abiectos, seu pelamydem fractamque lacertam.

60

At laudare solent sturios de flumine nostro

Eximios, quos hinc vectos Florentia adorat.

Quid varios referam diverso gurgite captos,

Quos nitidi misere lacus fluctusque marinus?

Multiplicem ingentis precii diffundit acervum.

65

Copia vos querulos facit et fastidia plenos.

Ite, simul meritas dabitis pro crimine poenas;

Namque, ubi vos arens Arnus torrensque videbit,

Pisciculos cauda cernes exire retorta,

Quos uti vermiculos semifracta cucurbita portet:

70

Concursus fiet, Scythica ceu rhombus ab unda

Venerit, aut creber Tyrrheno ex aequore delphin.

His non invideat faenum paleaeque maniplus

Lignaque, quae fragili devectet agrestis asello.

Vsibus haec vestris succurrent: horrida quando

75

Saevit hiems nivibus, medio frigebitis igne;

Tunc vos Ferrariam maerebitis esse relictam.

Caetera, ni veniam flexa cervice reposcas,

Intermittentur, clipeo repetenda secundo.

Vnum est quod nequeat tacito contemnier ore:

80

Namque trahens una Eugenium patresque colendos

Vrbem ad florentem, portam Iovis esse profaris.

Ingressus diros atque omnia pessima sumens,

Iuppiter hic natus, quondam genitore fugato,

Impius in Latii latebras penetrare coegit;

85

Inde procax nimium coepit lacerare libido

Omne genus, non ulla aetas immunis, utrumque

Effrenis violat nullo discrimine sexum.

Impius in patrem, scortator publicus, ipsum

Auspicium tribuet Tuscana petentibus arva.

90

Pontifici patribusque ducem dabis ordine talem?

Celsior antistes, Petri successor et heres,

Vosque viri proceres, capitis qui a cardine nomen,

Hunc, apices vestros qui sordibus inquinat atris,

Moribus et studiis Epicuri infamat honorem,

95

Hunc verbis, hunc verberibus vultuque minaci

Pellite sintque bonis exempla insignia cunctis,

Quales vos homines fugitis qualesque probatis:

Vaniloquos, scurras, solo de ventre loquentes,

Mortiferum veluti basiliscum, avertitis hostes;

100

Aut homini querulam solvant ieiunia vitam.

Vale et linguam compesce labello.

 

32.

Musarum decus, Antoni, per saecula salve

Theocritum antiquum Siculae telluris alumnum

Effingis, prisca revocans dulcedine vatem.

Sicelides latio per te dabit Aetna Camenas.

 

33.

Nix ego de caelo spisso delapsa volatu

Advenio, iuvenes, vestros amplectier artus

Exoptans, laetosque animis infundere lusus.

Vos autem fugitis, thalamis ceu femina clausis.

5

Ite igitur, celeresque manus innectite ludo;

Vos voco, vos moneo, vos prompti audite vocantem.

Frigore ab hoc calidos capiet vos alta Minerva.

Vos decus Estense ac memorandae gloria gentis

Permoveat Leonellus ovans. Hunc ecce per urbem

10

Consequitur legio iuvenum, quos undique clare

Voce tubae vocitat; iacitur densissimus imber

Et niveis glomerata pilis furit altera grando;

Vixque senex cessat; teneor quoque virgo pudore.

 

34.

Nomina septenum sapientum Graecia cantat,

Partibus et natos diversis orbis honorat.

Inclita nam genuit celebrem Bianta Prienne;

Inde Solone suo clarae laetantur Athenae;

5

Miletus generat perdoctum antiqua Thaletem;

Atque Mitylena praeclarum Pittacum edit.

Se genitum rigida gaudet Lacedaemone Chilon.

Te, Periandre, creat laudibus aere Corinthus,

Lindon at in caelum cum laude, Cleobule, tollis.

 

35.

Non ego lucra bonis censebo inimica nec ipsas

Divitias, vitae varius quas postulat usus.

Vnde fami praebebis opem membrisque pedique,

Perfractumque iuves, arcam si poscat, amicum?

5

Quod si plectra, lyrae et citharae dulcedo canorae

Adducet segetes tibi vel cum vitibus uvas,

Auritos lepores, vitulos, cum matribus agnos,

Aerias silvas montisque cacumina duri,

Qualem prisca ferunt volvisse Amphiona cantu,

10

Tunc lucra, divitias, tunc aspernator amatas,

Tunc vulgi indoctos, fas est, contemne latratus.

Nonne vides nudas cum risu errare Camenas,

Calceus ut fundat digitos, tremat artus ab aura?

"Smyrnaeum carmen" rident et Apolline cantus;

15

Si loquitur vates, sibi crebra "ciconia pinsit".

Divitias satur et locuples contemne, poeta.

 

36.

Omnes Herculei fleverunt fata Iohannis,

      Ipsae etiam in silvis congemuere ferae.

Amissamque suam cuncti doluere salutem,

      Vno quae stabat pectore in Herculeo.

5

Tantum illi, Aviceneu, tantum, Galiene, dedisti,

      Vt medicos alios vinceret ingenio.

Quid mundi domina et mundi natura valeret,

      Quicquid divinus scripsit Aristoteles,

Non fuit ignotum illi. Nunc heu pondere corpus

10

      Marmoreo premitur, spiritus astra tenet.

Sed pius hoc Daniel statuit cum fratre sepulcrum,

      Extent officii quo monumenta sui.

 

37.

Orphea quid mirum volucres et saxa ferasque

Humanumque genus cithara traxisse canora,

Cum tua mellifluos modulans manus utraque cantus

Alliciat surdos defunctaque corpora vita?

5

Praeterea casti mores gravitasque senilis

Vrbanique sales tibi, condimenta severi

Pectoris accedunt; te religiosa decorat

Vita sacerdotis; quo quid praeclarius extat?

Gaude igitur Ioachine bonis, dulcissime, tantis,

10

Qui Musis luces, quo Musae auctore relucent,

Pro quibus accedunt tibi grandes undique testes.

 

38.

Perlege, nec tituli facies suspecta retardet:

      Sanctior est sancta rusticitate liber.

 

39.

Phoebus anhelantis et Eoo ab limite fessos

Vt pertinxit equos in Hibero gurgite, suetos

Frondibus ambrosiae nutriri, labitur imis

Interdum terris, pastoria tecta gregesque

5

Invisit; duris herbis, cum lacte polenta

Vescitur et, positis fidibus, captatur arundo

Stridula; fit pastor qui lucem ferre solebat.

Tu quoque, clare Thomas, celsae penetralia linquens

Pallados et solitus menti caelestia dudum

10

Pabula partiri, gramen rimaris et escas

Agrestis, humilesque meas dignaris adire

Aediculas. Sumes quod desuetudine longa

Sum tibi nunc rauci modulatus gutture carmen,

Qui iubeas cygno querulam certare cicadam,

15

Quod tua magna mihi virtus, sapientia vivax,

Ingenium placuit, dulces placuere Camenae,

Nec tenebras sed lumen amo, colo, laudo, fatebor.

Non errore vago, caeco nec amore tuarum

Rerum iudicium, sed recto examine feci

20

Nec quia te totis animis complector et arcto

Pectore, sic statuo, sic stat sententia de te.

Ast cum te magnum divinae Palladis artes

Ornarint, talem cum te monstrarit Apollo,

Dilexi tacitumque tui reverentia cepit.

25

Haud igitur verax de te censura fefellit

Doctiloquis quam crebra refert tua gloria dictis.

Non ego blanditor, non e Sirenibus ullas

Ediderim voces. Quid blandimenta profarer?

Iam satis ipse tuo videor donatus amore,

30

Sponte tua satis et placui; virtutibus unus

Testis ad innumeros et fautor laudibus adsum.

Cur fugio quaeris pharetratae spicula mortis

Cumque stet arcitenes cur dem mea terga minacis.

Credo pusillanimum cupis et vocitare paventem.

35

Sic natura iubet, vitae dux certa beatae,

Sic socia affirmat ratio: exitialia vitem,

Perniciosa gradu fugitem quamcumque citato.

Haec lex prima omnis animantis instruit, ut se,

Vt corpus tutentur et hinc mala noxia quaeque

40

Declinent, ut cuncta petant studiosa salutem.

Quid referam dentis, cum duris cornibus ungues,

Rostraque, perpetuos villosis pellibus armos,

Antra, salutiferos cuneos, latebrasque repostas,

Quae natura dedit tela aut tutamina mater?

45

An nescis fortem dicendum saepe fugacem,

Nec fortem quicumque audet formidinis expers?

Ille gubernator fortis qui sponte, furentis

Cum miscet Nereus fluctus saevitque procella,

Obiecit pelago navem, si tuta propinquos

50

Praestatura sinus invitet terra vocetque?

Hic ne virilis erat ductor qui voce catervas

Continet atque minis, numero cum maximo et armis

Incumbens hostis caedes intentet acerbas?

Dic, tibi cur requiem et post corpora fessa soporem

55

Suppeditas? Epulis et amico vescere potu?

Quod si iter ingresso cum grandine densior imber

Ingruat arboreosque parent curvamina ramos,

Obtulerint prope sese oculis tecta hospita, cursum

Intrabis, vel dum tete obruat unda manebis?

60

Haud me terruerit mors, haud discrimina cuncta

Ne decor atque decus maneat, servetur honestas,

Certa fides sacris; et prisci vera Platonis

Argumenta reor quibus est mors ipsa beatam

Vestibulum ad vitam, modo si praecesserit insons

65

Vita, gravis meritis, metuens pietate tonantis,

Iusta, nocens nulli. Nihi est quod vita beatum

Promittat praesens, ubi maeror, vulnera, morbi,

Luctus et insidiae, exilium, pavor, orba senectus.

Haec: etenim fiunt mundanae munera vitae,

70

Quae ne vita quidem, si nomina vera loquamur.

Hic mortis regnum, corruptio possidet omnia,

Interitus latam importat cum caede ruinam.

Denique nulla potest tam formidabilis esse

Mors homini, sceleris quam mens sibi conscia diri,

75

Atque expectatis acres cruciatibus ictus,

Quem vivum obrodit vultur, phlegetontius ignis

Excoquit, Eumenides atrum admovere colubrum.

Nec mors terrificat, post hanc tormenta minantur.

Non haec sacrorum, non haec documenta Platonis,

80

Vltro necem ut subeam, vel ut immatura lacessam

Fata, nec Empedoclis de more ferocior Aetnam

Insiliam ardentem, durumve imitando Catonem

Ipse manum gladiis in viscera pronior armem.

Nex his haud felix (post poena timenda est)

85

Qui letum "peperere manu lucemque perosi

Proiecere animas". Pyhagorica musa vetat nos

Ante ducis iussum e vitae statione redire,

Quam vigili cura servandam tradidit usque.

Quod pater omnipotens pereuntis conditor orbis

90

Caelitus ingressus clauso clausoque regrussus

Idem utero nostram captans de corpore carnem

Virginis almai, generisque magister et auctor

Humani, cum iam saevo premeretur ab hoste

Instaretque illi nex praematura, rigatos

95

Se ad Nili campos profugus cum matre recepit.

Quid lymphas, frondes, lapides, animalia, truncos,

Gramina, quid numerem variis monstrata medelis

Corporis ad curas hominum sanandaque membra?

Aut contra mortes, frustra aut generata fatere.

100

Quid tam longa viro sumenda oratio docto est?

Quod si prognatis vitam produco, quid? Ipsum

Argueris? Non est natorum cura gerenda?

Quorum animo et membris studiis atque arte medendis

Me rex aetherei dudum praefecit Olympi.

105

Fac me deserto tutorem et patribus orbo

A praetore datum. Si rem socordius ipse

Officiumque bonae fidei secutus omittam

Iudex forte sedens solves in rostra citatum?

Ambiguus pueris est exitus: istius ergo

110

Consilium capto, quo mentem in corpore sano

Incolumem teneam. Quia pravos esse necesse

Haud videam, scita quam praeditus indole quisque est.

Quis ego ne desim munus navare paternum

Sedulus incumbo. Studium quid possit et usus

115

Ignorat nemo: ingenium ad contraria mutat

Saepius. Arte vides pavidos mansuescere cervos;

Trux leo, quem trepidare genus solet omne ferarum,

Contremit inspecta minitantis fronte magistri,

Terribilis ursos varios vidi edere ludos

120

Imperio domini. Quicquid fortuna datura est

Ipse lacertosos morandis ordine natis

Agricolas imitabor, agros qui scindere nunquam

Vomeribus cessant, domitare ligonibus arva,

In segetem fruges deponere; nubila quanquam

125

Terrificent animos, ventus, vis grandinis, imber;

Interdum gravidos decussit turbo racemos.

Hactenus est lusum. Valeas et si qua petuntur

Vlterius, loquere tecum et dehinc tu tibi censor,

Tu tibi sis vates. A te responsa dabuntur

130

Docta tibi. Ad nostras ne progrediaris arenas,

Mellifluis Heliconis aquis assuetus amoeni,

Neu solitas pasci Musarum cantibus aures

Turpiter obtundi picarum murmure coge.

 

40.

Praeco Dei, salve, vitalia pabula nobis

Qui seris angustumque doces ad sidera callem;

Reginam dulci quae spargant nectare celsam

Advehis ancillas et crinem floribus ornent,

5

Quae virtutis opes, mundi ludibria monstrent.

Timothee ergo, ferens haec dona salubria, salve.

 

41.

Progenies Maneta triplexque Minerva decorant

Iannotium: monumenta probant conscripta per illum.

Hunc rex Alfonsus, papa hunc Nicolaus amabant

Insignem virtute virum. Florentia gaude

5

Inclita pro cive, qui te super aethera tollit!

 

42.

Quam celsos animos Nicolaus marchio gestet,

Cum vaga fama canat, haec alta Palatia monstrant.

 

43.

Quam iuvenis sapit iste senem probat ecce libellus.

 

44.

Quam suavis tremulas vincit phylomena cicadas,

Cygnea quam raucos excellunt guttura corvos,

Quamque tubis culices tenui conamine cedunt,

Tam magnus reliquos Albertus vicerat omnes

5

Olim praecones, hodie sed vincitur a se.

 

46.

Quattuor ista solent augere negotia cuncta

Vtile, iocundum, laudes, iungetur honestas.

 

47.

Qui facis arguta reducem me a morte Camena

      Posteritate frui, nunc Styga quid timeo?

Quas tibi tam suavi reddam pro munere grates,

      Musarum, Antoni, stirps, decor atque decus?

5

Magnus ut Hippolytum validis Epidaurius herbis

      Ad Superos traxit ex Acherontis aquis,

Ac velut Eurydicem Stygiis revocabat ab undis

      Orpheus blandiloquae carminibus citharae,

Sic mihi post obitum lucem das, Virbius alter

10

      Vt sim; detergis tempus edax modulans.

Quod si lege forent Parcarum stamina fracta,

      Non sectandus eram fletibus et gemitu.

Mors haec, non vita est, cumulis obsessa malorum;

      Ille est omnimodis vita petenda bonis.

15

Dii, precor, aonio plenos tibi fonte propinent

      Haustus et stringat laurea parta comas;

Laudibus aeternis post te sis ipse superstes

      Atque per ora virum tempus in omne voles.

Tu modo grandisonis, post inclita gesta, Philippum

20

      Versibus Anguigerum tolle, decus Ligurum,

Cui quantum tribues Musarum munere vitam,

      Tantam suscipies vivus honore ducis.

Ille in te vivet illoque per omnia vives

      Saecula, dum Latium carmina docta colet.

25

Care, vale, Antoni; iubeo salvere Catonem,

      Quem virtus, leges, quem benefacta probant.

 

49.

Salve cara parens, omni memorabilis aevo,

      Cara parens, magni numinis instar habens.

Quas tibi, quas dicam, mater suavissima, grates

      Quae tibi pro tali munere dona feram?

5

Namque per insuetas tua venit epistula valles,

      Haud nostrum dubitans sponte subire larem,

Cum sacros fontis collisque relinquat apricos,

      Ridentis agros, florida prata, lacus.

Ad natale solum precibus me accersis amicis

10

      Et placido revocans me petis alma sinu,

Quosque diu reditus avido sub pectore verso

      Invitas ultro: sic iubet altus amor.

Defuit hoc largis quos tradis honoribus unum,

      Hic mihi ceu summae laudis acervus adest.

15

Nil mihi quod civi decorando cedat omittis,

      Amplificas titulis, sedula, reque iuvas.

Quocirca nihil est tam durum immane feroxque

      Quod pro te atque tuis laudibus effugiam.

Edictum sequor et maternis audio iussis

20

      Inque sinus solitos laetior advenio.

Vnum oro, spatium et redeundi tempora sume

      Commoda, sic rebus consule et ipsa meis.

Nonne vides? Terra et pelagus coniurat in arma,

      Caeruleos bello Mars ciet ecce deos.

25

Cessit honos agri, vomer conflatur in ensem

      Squalidaque abductus arva colonus avet.

Pacis amans Musa tranquillas expetit urbes

      Et quae facta canit bella, futura fugit.

Vt strepuere tubae, iuvenes Helicona recusant,

30

      Non locus aut cura est artibus ac studiis.

Dum furit interea terris atque aequore Mavors,

      Hic velut in portu lentus agam requiem.

Nec tibi me retraho, at meliora in tempora servo

      Meque tuis trado laudibus et decori.

35

Ast ubi depositis mater florebis ab armis,

      Mitis et exuta casside Pallas erit,

Ipse tibi tenues mecum revocabo Camenas,

      Vndique si quid erit noster Apollo canet.

Desine iam putridas lymphas ranamque loquacem

40

      Obicere aut civis quas emit assis aquas.

Est hic magnanimus princeps, clarissimus heros,

      Marchio munificus iustitiaeque nitor,

Qui me praecipuo amplecti dignatur amore,

      Et vitae auxilium et commoda multa ferens.

45

Est patris similis stirps tanto dignata parente,

      Patris ab exemplo me Leonellus amans,

Estensis decus hic gentis cultorque bonorum,

      Cui Musae dulces atque Minerva favet;

Moribus in quorum placidis vultuque sereno

50

      Et liquidi fontes et philomela sedet.

Fertilis hinc gremio decurrit copia pleno.

      Cum Iunone venit Liber et alma Ceres.

Te tamen, urbs veneranda, bonis praeponere tantis

      Audeo tu vitae spes requiesque meae.

55

Hos annos animosque tibi corpusque dicavi

      Atque Guarinus ero tempus in omne tuus.

 

50.

Salve igitur, nostra principes aetate Thomasi,

In commune parens. Hostes componis amicos,

Allicis externos, gignis sine coniuge natos.

 

51.

Salve, igitur, pater et vates clarissime, Vegi,

Quo duce iam reduces veneratur Gallia musas

Priseaque phoebeo revirescit carmine laurus.

 

52.

Salve, terra viris pollens Ferraria, salve,

Atque potens opibus, varias celebrata per artes;

Quam pater Eridanus largis amplectitur undis,

Fortiter adversum propulset ut eminus hostem;

5

Teque ferax enutrit ager, te prata coronant;

Te quoque iustitia et duris celeberrimus armis

Marchio magnanimus servat Nicolaus et auget.

Tu procul excelsas, tu, formosissima, turres

Ornatasque domos aperis, quasi fronte serena

10

Invitans, nostro adventu laeteris amica.

Post tempestates peragrataque rura benigne

Suscipe nos, placidis retinens complexibus, atque

Hospitio dignare tuo. Tibi prisca salutis

Tempora iam redeant, reparent nova germina plebem

15

Amissam, foetus duplicet Lucina novellos.

Sic Pater omnipotens, sic Virgo puerpera firmet,

Vt decus aeternum et felix tibi floreat aevum.

 

53.

Sex, Iugurtha, dies pereuntem carcere Romae

Spectarunt; te dira fames, scelerate, peremit,

Vt Plutarchus, ait, veri celeberrimus auctor.

 

54.

Si ditem faciunt animi, nec gaza nec aurum,

      Regia ne dubites dicere dona tui.

 

55.

Si mihi par voto ingenium fandique facultas

Afforet et magnum redolerent pectora Phoebum

Labraque proluerent pleno cratere Camenae,

Versibus aggrederer dignas extollere laudes

5

Pro meritis, Pisane, tuas, ut vividus omne

Exuperes aevum, sic post tua fata superstes

Pubescas servesque novam per saecla iuventam,

Qualiter accenso post se iuvenescere fertur

Assyrium phoenica rogo et de morte renasci.

10

Quid faciam? Licet eximias in carmina vires

Mi natura neget, non saltem grata voluntas

Defuerit, nostrumque olim testetur amorem,

Quos animi veteri iungit concordia nexu.

Qualiacumque loquar, sat erit tua nomina servem.

15

Haud decet ut, celsos ornans heroas honore,

Induperatorum faciem sagulumque vel arma

Nobilitans, cunctis ut sit clamare necesse

"Sic oculos, sic ille manus, sic ora gerebat",

Principibus vitam divina ex arte perennem

20

Magnanimis tribuens, iaceas neglectus ab omni

Eloquio exclusus. Sinat hoc impune Minerva?

Non sinat hoc, natale solum quod laude celebras.

Principio cuncti patria laetamur eadem,

Quae nos ambo creat germanaque nomina praestat,

25

Cui decus et famam per longas porrigis oras,

Cum te multimodis pangas virtutibus atque

Ore virum volites. Prudens, gravis atque modestus,

Munificus propriis, alienis fidus amicis,

Moribus ornatus pulchroque insignis amictu,

30

Maxima Veronae reddis praeconia nostrae.

Caelitus adde datum tantis cum dotibus ingens

Ingenium, artifices digitos doctosque colores,

Quis naturae opera, cunctis mirantibus, aequas.

Seu volucres, seu quadrupedes, freta saeva quietaque

35

Aequora describis, spumas albere, sonare

Littora iuremus; sudorem tergere fronte

Tento laboranti; hinnitus audire videmur

Bellatoris equi, clangorem horrere tubarum.

Noctis opus pingens circum volitare volucres

40

Nocturnas facis et nusquam apparere diurnas;

Astra, globum lunae cernas, sine sole tenebras.

Si gesta hyberno fingis, glacialibus horrent

Omnia frigoribus, frendet sine frondibus arbor.

Seu factum ponis sub verni temporis horam,

45

Arrident varii per prata virentia flores,

Arboribus lux prisca redit collesque nitescunt,

Hinc mulcent avium praedulces aethera cantus.

Singula quid refero? Praesens exemplar habetur.

Nobile Hieronymi munus quod mittis amandi,

50

Mirificum praefert specimen virtutis et artis.

Splendida canicies mento, frons ipsa severo

Sancta supercilio. Quae contemplatio mentem

Abstrahit in Superos! Praesens quoque cernitur absens,

Hic et adest et abest; corpus spelunca retentat,

55

Caelo animus fruitur. Quod cum declaret imago,

Picta quidem sed signa tamen vivacia monstrans,

Hiscere vix ausim clausisque susurro labellis,

Ne contemplantem caelestia regna deumque

Vox interpellet, vociter quoque rusticus, asper.

60

Quae lucis ratio aut tenebrae! Distantia qualis!

Symmetriae rerum! Quanta est concordia membris!

Quisnam hunc artificem divinae mentis et artis

Non miratus amet, venerans canat, imus honoret?

Germanam hanc sanctae genuit natura poesi:

65

Auribus haec subicit res, illa movebit ocellos,

Vtraque corda iuvat aptos formando colores,

Immortale aevum spondent mortalibus ambae.

Hanc magnis cultam ingeniis procerumque ducumque

Et quorum studium est causas tentare latentes,

70

Quis nescit? Clarum in primis tractasse Platonem

Socraticasque manus varias pinxisse figuras?

Pinxerunt Fabius, Lucilius: ambo quirites

Patricii. Verona parens nostra inclyta quondam

Turpilium vidit, cum membra simillima vivis

75

Ederet; hic fuerat tum ex ordine natus equestri.

Canacus, Euphranor, Polycletus et acer Apelles,

Praxiteles et Myrro Polygnotusque, Timanthes,

Munificus Zeuxis pleno celebrabilis ore.

Hic ubi iam tabulae perfecerat arte magistra,

80

Omnibus expletas numeris, donare solebat;

Quis divina queat pretiis mercarier ullis?

Caesaribus multis ea nota peritia, multis

Regibus, haec artes inter petebatur honestas.

His, Pisane, viris numerandum protulit aetas

85

Te nostra et tantus non indignabitur ordo,

Cui decus et laudem possis augere. Deorum

Mendaces illi effigies componere norant;

Tu Patrem aeternum, totum qui condidit orbem

Ex nihilo, sanctosque viros componis eos, qui

90

Religione viam ad superos docuere beatam.

 

56. carnificis detestatio

Si natura dedit lacrimas mentemque benignam

Vt miserer miseros afflictaque corpora soler,

Caedibus ast hominum, laqueis et strage cruenta

Laetabar, velut ursa lupus leo sanguine crassus,

5

Quippe hominem exueram, mores mea corda ferinos

Induerant. Animam ceu saevi bellua ponti

Evomui; iaceo digne ceu bellua caeno,

Alitibus canibusque feris laniandus et ursis.

 

57.

Si pietas ulla Herculeum deflere Iohannem,

      Patre orbata suo lugeat Italia,

Qui totiens animas crudeli a morte reduxi,

      Cuius ope a multis grata recepta salus.

5

Nunc mihi saepe alios quae servavere medelae

      Non prosunt, dominum destituuntque suum.

Interituque meo....

      * * *

 

58.

Sic animam aetherea servet Nicolaus in arce

Marchio magnanimus meritis pro grandibus, ut iam

Maxima per cunctas celebratur gloria terras,

Vt sacra Christiferae custodit Virginis aedes

5

Corpus humo clausum. Magnis cum sumptibus ipse

Aedificans templum, venia donavit et ara

Munere pontificis, sanctae pietate parentis.

Dehinc laudes aliae maiora volumina poscunt.

 

59.

Splendidus ut vernum sol lustrat lumine taurum

Ac gelidas coepit succendere lampade terras,

Non modo sublimes vestiri gramine colles

Verum etiam pressas cernis splendescere valles

5

Floribus ex variis, e coeno lilia nasci.

Haud secus ipse tua radios virtute micantes

Cum spargis sordemque meam fulgore pererras,

Florida de nostro sententia germinat agro,

Fama virens oritur, quam tanto ardore creasti.

10

Quae verax utinam doctas venisset ad aures

Nec te mirifica clarus pietate Maphaeus

Falleret, aetatis certissima gloria nostrae,

Ingenium cuius, virtus, sapientia cantat

Summa virum. E parvis ingentes tollit amicos

15

Eque luto vivos subtilis imaginat, ut iam

Antiquum memorant finxisse Promethea formam.

Me tamen haud fallet, meme intus et in cute novi.

Te modo ne fallas: quod sum fueroque fruare

Omnibus in rebus proprio, Baptista, Guarino.

20

Scribam aliquid quo sim Latio celebratior omni

Sponte mones: quae vena satis viget illa virosque

Mulceat aut doctos aut non carpatur iniquis?

Fac vigeat: quae digna manent hoc tempore ubique

Praemia scriptores? Quis honos, cui gloria vati?

25

Martia tela valent, vis, insidiaeque dolique,

Regna tenent Cleopatra procax, Parmeno, Gnatones.

Quis ni tranquillo deduxit pectore versum?

Nec simul esse potest versus et cura peculi,

Me vero assiduis mala percutit inopia telis,

30

Virgo ferox facie nullisque domabilis armis:

Nam quotiens iubet haec, miles sua pignorat arma.

Inter vagitus natorum haud audio Musas

Et, stimulante fame, divina ambrosia, nectar

Haud saturant: qui non sitiant sunt illa deorum.

35

Vos, quibus ingenium est, Pallas monstravit et artem

Resque domi et lata nummus iacet amplus in arca,

Scribite, magnanimumque ducem diffundite in alta

Sidera. Materiam praebet terraque marique

Tot rebus gestis partosque ex hoste triumphos.

 

60. deinde, ipso Stella mortuo, aliud in hunc modum
composuisse dicitur

Stella, prius Superis fulgebas Lucifer, at nunc

      Hesperus, ah, fulges Manibus occiduis.

 

61.

Suscipe ludentis pueri iocunda Maronis

Carmina, quis gestus, quis corpora format et herbas,

Naturae pictor, Musarum interpres amandus.

Ardua cum rarum quaerens arcana gravesque

5

Morborum causas curasque ad membra salubres

Arte laboraris, lenimen dulce malorum,

Hos versus releges, ubi fessus taedia ponas,

Auribus et requiem cantu donabis amoeno.

Mirari ingenium sensusque licebit acutos

10

Vatis adhuc teneri vocesque probare disertas.

Nec minus interdum grata est tibi sacra poesis

Et suaves Helicone haustus libasse fluentis,

Cernere quam patriam et prisca monumenta sophiae

Aut medicas artes quas edidit auctor Apollo.

15

Interea fixum menti vincito Guarinum.

 

62.

Tibi non auro nitidam mitto

Pateram, non purpureo vellere

Chlamydes, quas artifici pectine

Syrus insignit, non viventem

5

Lapide ex pario statuam. Nam quid

Locupleti donet inops rerum,

Tibi praesertim, Ludovice, tuam

Animo, virtute atque ingenio

Sobolem exornans simul et patrem

10

Egregium te gnato dignum?

Non praedia, non quibus exundas

Cumulato cornu divitias

Magni facis, ut dulces undas

Heliconis amoeni suavemque

15

Phoebi citharam resonantesve

Comites Phoebi Musas, quae urbes

Populosque superbos et gentes

Mediis ex morsibus eripiunt

Mortis; sic dignos laude viros

20

Aevo donarunt perpetuo.

Igitur tenerum hoc capies carmen

Veluti ingenioli primitias

Desueti vel reducis Musae,

Quod Benacum dum lustro tuum

25

Temptavi ludere. Iam nosces

His non minus undis Pieridas

Versarier atque Minervam, quam

Virides nymphas et pisciculos.

63.

Tota simul facili vitia ipsa assumere captu

Concessum est: brevis est via quae deducit ad illa.

Quin semper nobis vicina cubilia iungunt.

Sudorem prae se fert virtus mente deorum,

5

Est ad eam longus rectusque per ardua callis

Asper et imprimis ubi in alta cacumina ventum est

Mollis adest quae visa fuit durissima quondam.

 

64. proseuche ad Benacum

Tranquilli Benace lacus, pater inclite, salve

Vndarumque parens, fluctus imitate marinos,

Lucida quem facies incanaque barba decorat,

Quem virides pictis immixtae floribus herbae

5

Et laurus, arbusta, oleae, vineta coronant,

Pulcher Apollo colit, Bacchus, generosa Minerva,

Caesarie flavente Ceres, clarissima Iuno,

Vndique pubentes tumuli montesque decori

Exornant, cultae valles agrive comantes.

10

Mille tibi ut variae splendent in margine gemmae

Castella et celsis arrident collibus arces,

Templa, domi, multos et habentia rura colonos.

Aeolias constringe minas et carcere frange,

Ventorum sonitus, saevas compesce procellas;

15

Sopito, pater alme, sinu ripaque tacenti

Suscipe nos; medio colludant aequore mergi

Adventu laeti, certent in voce volucres

Augurio, ut tuta liceat lustrare phaselo

Te duce cantatas antiquo carmine lymphas.

20

Visemus vitreoque vagos in gurgite pisces

Et qui te usque rigant profugos per gramina fontis.

Non procul ignoto dispulsi accedimus orbe,

Forte vel errantes ad Gardae ducimur oras,

At Verona parens tibi nos pulcherrima civis

25

Dimisit: stirps, lingua, habitus moresque loquuntur,

Quam matrem prisco dominamque fateris honore.

Haud sumus ingrati meritive oblivia tanti

Immemores capient; tibi sacra, benigne, quotannis

Caesariem tenera reddemus arundine vincti;

30

Candenti magnum numen venerabimur agna

Et tibi cum miti spargentur flava Lyaeo

Mella simul; dignas capies ex ordine laudes;

Mincius in sociam veniet tibi filius aram,

Formosum referens formoso corpore patrem.

 

 

65.

Vt sileam priscos animi probitate nitentes

      Et quis dedaleas fata dedere manus,

Quanta Macro et Cosmo nostri pictoribus aevi,

      Tanta tibi ex calamo gloria, Lande, venit.

 

66.

Veterem Draconem sive Solona

Est sanctiloquas versas leges,

Studium aut sequeris grande Minerve,

Donate, parum michi ridenti

5

Ades obtutu. Lusibus istis

Tu perpetuum falle laborem,

Curasque graves solare ioco.

Melior semper redit ad bella

Pugil Eacides, carmine postquam

10

Lusit cithare fila canore;

Validos sensit fortius ictus

Latus Hectoreum. Seria fesso

Iuvat ex pectore sepe movere,

Nam languidulas animi vires

15

Iocus instaurat dulcisque quies.

Ego Grecanicum nunc parasitum

Affero qui se verbis Latii

Artemque suam quam bellissimam

Explicet; ellum cape dicentem.

20

Risum ridebis sardonicum,

Solves resonis ora cachinnis.

 

67.

Vivite felices Sismundo auctore poetae.

Suspicit hic musas, magno et dignatur honore;

Praemia persolvens priscas invitat ad artes.

Vos contra resonis sublimem ad sidera cygnis

5

Tollite ductorem, vita donate perenni.

Eripite hunc fato: quid enim non carmina possunt

Spondere? aeternum praestant mortalibus aevum.

Venturi agnoscant celebrentque in saecla nepotes

Quantum acie valeat, quam duro fulminet ense.

10

Sensit id Alphonsus Populonia moenia circum

Dum sedet ac cincta pelago terraque potiri

Vrbe putat. Pavitans artes ducis, ille fugaces

Exuperat cursu cervos capreasque volantes:

Hispano tantum strepitu praeit Itala virtus.

 

68.

Vos laetis oculis, laetis complector et ulnis,

      Laetitiae nati laetitiaeque patres.

Vos pax dulcis alit placidusque per otia risus,

      Vox, iocus et ludus, vos comitatur amor.

5

Talis nostra deos Ferraria fertilis optat,

      Cum lascivus ager urbsque canora salit.

Non ego vos claros obscura nocte creatos

      Crediderim; melior iactat origo suos.

Nam vates celeber tragici decus ordinis olim

10

      Aeschylus in scaenam multa notanda tulit,

Inter quae larvam, mimos pulchrosque cothurnos:

      Sic locupletat eam versibus atque habitu.

Hinc personatae primum sonuere Camenae;

      Nutriit ast larvas insidiosa Venus.

15

Palpat amans, loquitur tractatque licentius artem,

      Dum larva, ut clipeo, retia operta iacit.

Nec minus antiquus larvam tibicen habebat,

      Cum festos coluit maxima Roma dies.

Larva oritur ceu myrrha, croci, rosa, lilia, odorae

20

      Ceu violae; cessant tempore quaeque suo.

Pectoribus tacitis generosi vivit amantis,

      Pascitur haec venis, cordibus ipsa viget.

Ergo patres nacti tales, his moribus alti

      Ad nos ne pudeat ferre gradum propius.

25

Imprimis magno veniens Vgone parente,

      Quem Phoebus lustrat quemque Minerva colit,

Insignis Succine, veni comitante poeta

      Marrasio; Musis regia nostra sonet.

Ocius hic adsint ornatae faxo puellae.

30

      Narcyssi plures cumque Helenis Parides.

Cantibus et cithara saltus agitate decoros,

      Vt satyri cunctos exhilarate choros,

Virgo senex vir nupta, ioco invitante procaci.

      Huius laetitiae quo meminisse queant,

35

Intentus cunctos citat ecce Cupidinis arcus;

      Si fugiant, laesus vulnera acerba dabit.

Is namque imperium terris exercet et undis

      Inque deos omnes, sola Minerva vacat.

Huius signa subit quisquis victricia miles,

40

      Membra senex fiet, ast animo iuvenis.

Dum sinit ipsa dies, dum vestra decentius aetas,

      Carpite iucundo gaudia plena sinu.

Aspicite ut celeres serpant ad tempora cani,

      Quis modo caesaries flava nimis fuerat.

45

Aspera mox veniet dapibus regina severis,

      Quae luxum frangent, corpora tota domet,

Vrgeat edicto sensus frenare petulcos,

      Ferre sitim et duram viscera nostra famem;

Post cantus lacrimis sanctos audire prophetas

50

      Et nudo ad templa saepius ire pede

Atque oculis castis alienam cernere nuptam,

      Stringere labra simul nullaque vana loqui.

Dum datur ergo animis manifesta licentia vestris,

      Lascivum moveant ora, pedes, oculi.

55

Dulcior interea gnatus pia cura parentis

      Sit Leonellus ovans saltibus atque ioco,

Promptior ut Musas ac Pallada deinde reviset:

      Intermissus enim fit labor ipse levis.

 

69.

Vos quos credulitas viscataque virga necabant

Et stridens folium, deinceps gaudete, volucres.

Noctua nam periit, nimio insidiosa labore;

Quam dum spectatis, tenet et spectando voluptas,

5

Sibila Gregori fatum minitantur acerbum.

Dum petit, haec petitur; necat haec vos, illa necatur.

Ergo per dumos tuto saltate volatu.