1. ad amicum deposcentem utrum cum quodam
ex proceribus Illustris et Magnifici domini
domini Marchionis Estensis se debeat sub certa
mercede collocare in scribam sui Mathei
de Aureliano Vicentini eiusdem domini Marchionis
canzelarii consularis epistola data Ferrarie
tercio nonas Maii MCCCLXXXX

Servicii ne colla iugo det quisque repugnet,

      Et studeat iuris si valet esse sui;

Si tamen hanc omni nequeat compellere sortem

      Pellere mox iuga tollere mente paret.

5

Sermo profeta piger ius murmur fur medicina

      Immemor accusans rex heremita iubens

Mendax scurta venus alea pompa senectus

      Risus obauditus crapula rixa comes,

Qui fugit ista cliens poscitos audacter ademptum

10

      Hunc nummos piscis tendere posse reor.

Vrbs ceu fama est auri iam mille talenta

      Imposuit fischo dinumerata novo

Et foret ut semper famulos res nota per omnes

      Ede Iovis patulo substulit illa loco.

15

Dehinc tali clausum signavit carmine fischum:

      Hec dentur servo mille talenta bono.

Hactenus illa tamen mansere intacta manentque

      Nec quisquam digne qui petat illa fuit.

Quid modo presentes facient quid deinde minores

20

      Ambigitur. Dictis consulo, chare vale.

 

2. ad Magistrum Iohannem de Cremona Trivii
et Phisicae Doctorem ut Matthaeus de Aureliano
Vicentinus sibi aliquid scriberet, idem Matthaeus
se excusat, quod non possit taedio religionis
impeditus pro nunc

Quisquis fortunae pratis requiescit et herba,

Proiicit ampullas et sesquipedalia verba.

Quo tibi non scribam voto nisi fungar amoeno,

Carmina proveniunt animo deducta sereno.

5

Spes tamen alta mihi dicit: Tu numina adora,

Grata superveniet quae non sperabitur hora.

Parce igitur, Vates, nec me vi carminis angas.

Vale, vade, cave, ne titubes, mandataque frangas.

 

3. Matthaei de Aureliano Vicentini
Avogario filio suo, qui generoso egregioque iuveni
Galeoto de Casate sese ad instantes preces
spectabilis ac strenui viri Domini Luchini
de Casate in Verona pro illustri et excelso
domino nostro Consiliarii et Cittadellae
Capitanei ac eiusdem Galeoti genitoris
in socium et convivam quasi contrahendo
tradiderat, Doctrinale Poema

Si vivas famae et radio potieris amoeno,

Desque quod ignavo scandas ad sidera coeno,

Effuge, Nate, lares patriae telluris et arva,

Nam Lare stat patrio semper veneratio parva.

5

Posthac disce gradus et pondera ferre laboris,

Inde verecundi formides iura pudoris,

Et super omne, precor, fidei venerabile Numen,

Verbosumque sagax linguae compesce volumen.

Impiger assidue rebus vigilabis agendis,

10

Atque libens mitisque stude deferre ferendis.

Discolus et sotius te nunquam concomitentur,

Nec Venus aut quisquam fortunae ludus amentur.

Indole egregiae cum sis, hanc profer in actum,

Teque simul monstres virtutis ad alta redactum.

 

4. ad virum egregium Antoniolum de Arisiis
illustris Domini nostri Virtutum Comitis
Cancellarium, Matthaei de Aurelianis Vicentini
in terra Viqueriae relegati, eo quod fuerat
Cancellarius Domini olim de la Schala,
ob liberationem suae relegationis Epistola

Optime vir, famae radio venerabilis alto,

      Di tibi, quis egeo, gaudia plena ferant.

Te rogo, dira velis quaecumque levare precando,

      Quae patimur, rebus cernis ut esse locum:

5

Anguiferumque Ducem poscas, et poplite flexo

      Tollat ut exilii dira precare mei.

Heu! patriae fines ullo sine crimine liqui

      Proscriptus, nota iam tibi cuncta reor.

Est procul hinc coniux, procul est carissima proles

10

      Parvula, quae victu forte famescit inops.

I, precor, et Dominum pro me lenire potentem

      Non timeas, culpa nam mea poena caret.

Fac, precor, ut nostros mores inquirat: iniquam

      Si sortem demat, cetera labe vacant.

15

Certe ita comperiet vero formatus ab ore

      Dux meus: o utinam talia nosse velit!

Si Veronenses Princeps formidat et odit,

      Quid Vicentini promeruere sui?

Hi rectam servare fidem didicere sub omni

20

      Pondere. Quantus honos, intemerata fides!

Non igitur meritum patior. Non ulla Veronae,

      Dis grates! sed me Cimbrica gignit humus.

Forte mihi, si qua est, nocuit pro crimine virtus,

      Magnaque supplicii causa fit illa mei.

25

Namque ad me veniens de caris rettulit unus:

      Quid fles? Ingenio pelleris ipse tuo.

Nec minus ampla fides patriis te pellit ab arvis:

      Pro meritis igitur dira malumque fero.

Hei mihi! cur nostro iam virtus ulla resedit

30

      Pectore, si nobis debuit esse nocens?

Haec nos ignavis latebris torpescere non est

      Passa, sed illustres fecit adire domos.

Nam, modo prostratae steterant dum culmina Scholae,

      Primum Cancelli me videt esse sui.

35

Cui ego constanti, vereor nec dicere, mente

      Fidus eram, potui rebus ut esse suis.

Immo ego tum mecum stabili nil maius amico

      Rebar, nec firma sanctius esse fide.

Ergo relegavit nos virtus ipsa fidesque.

40

      Quas decus et meritam tradere rebar opem.

Heu, heu quo pergam? Fortunae livor iniquae,

      Acrius incumbens, deteriora tulit.

Nam dolor Aonidas fugat is mihi corde Sorores,

      Nec scio qua profugus accola factus eam.

45

Si tamen arripiat Princeps a clade benignus

      Me tali, et redeat, quae fuit ante, quies;

Si dabit et sacras, resoluto pectore, Musas

      Nos colere, auxiliis si volet esse meis,

Quot titulos laudesque suas a carmine nostro,

50

      Quotque suis bellis sumpta trophaea canam!

Nec dubitet. Constans et saecla per omnia fidus

      Servus ero: aeternum est id mihi propositum.

Si tamen ista tibi referat Dux, (credere verbis

      Abnego) fac rebus nos dare posse fidem.

55

Artificem laudabit opus: dic ipse probare

      Nos velit: exequitur mox mea dicta fides.

Ergo age, laetiferum cupias auferre dolorem,

      Vt potes, atque tua fac, precor, arte cadat.

His et Paschinum promptum gratumque videbis,

60

      Quem virtutis amor, non mea facta movent.

Non ignara mali miseris succurrere discat

      Mens tua, nos isto pondere, care, levans.

Et debes. Studii paritas commendat et offert.

      Me tibi quod gessi sorte favere: Vale.

 

5. ad virum insignem Pasquinum de Capellis, praefati
illustris Domini Virtutum Comitis Cancellarium,
per Matheum de Aurelianus Vicentinum relegatum,
ut supra, pro sua liberatione Epistola

Dii tibi se tribuant cum Principe semper amicos:

      Nil mea, quod maius Musa precetur, habet.

Inde ego fidus amans tibi (me) commendo, rogoque,

      Vt pronum semper ad tua iussa voces.

5

Virtutis nam digna tuae praeconia carum

      Te mihi dant: igitur praecipe: cuncta sequar.

Interdumque licet te te maioribus angat

      Summa colubriferi tradita cura Ducis,

Non grave sit tanti pro me pia Numina Divi,

10

      Tempora cum videas, sollicitare, precor.

Aude age: nam vero modo sit formatus ab ore,

      Inveniet vitae crimina nulla meae.

Et reor, ut noscet vitam sine crimine nostram

      Proscripti immeritam, mox mihi tollet onus.

15

Non igitur rursum pro me pia Numina nostri

      Sit grave, te rogito, sollicitare Iovis.

Hei mihi! nescio cur pellar: non rura Veronae,

      Sed me Cimbriaci progenuere soli.

Nescio cur pellar demens! Me livor iniquus

20

      Reppulit ac odium, qui nocuere, latens.

Nunc hos vota tenent: fauces sibi pasco malignas;

      Heu gaudent propria me pepulisse manu.

Non equidem merito patior; cuicumque refundens

      Obsequium semper innocuusque fui.

25

Quid queror ulterius? dum quo moror inclyta nostri

      Mens volat, aequo animo Principis exul ero:

Immo et trans Thylem, peioraque ferre paratus

      Est animus; gratum est quod iubet omne pati.

Fac probet et ficto non (me) simulasse lepore

30

      Comperiet: fidei dicta sequetur opus.

Quae mihi si nocuit, ceu suspicor, hactenus, hoc ut

      Propositum mutet non dabit ulla dies.

Id quoque, vipereo sua quae non Pergama Divo

      Sponte dedit, nobis patria nostra iubet.

35

Non igitur cesses, timeasque impendere, carus

      Vt mihi Maecenas, dulce patrocinium.

Hoc ego nec solus rogito, cum coniuge nati,

      Quos liqui, id lacrymis indiga turba rogat.

Et quis ascendens, lacrymis dum solor amicis,

40

      Imposui: Vestras sistite mox lacrymas.

Est Princeps clemens, prudens director et aequus;

      Invenietque modo crimine abesse malo.

Est (is) Maecenas, titulum Virtutis ob altum

      Fulgidus, optatam qui mihi tradet opem.

45

Quare agite, et gemitus, dulces cum coniuge nati,

      Sistite, nam longum non erit exilium.

Sit rata, respondent, res haec: tamen inde requirunt:

      Quis victum nobis virque paterque dabit?

Vix tunc compressi lacrymas cordisque dolores,

50

      Quum mihi prolapso sincopis atra fuit.

Nec potui cuiquam tremula nisi voce: Valete,

      Dicere; nam reducem me mora parva dabit.

Mox id fata velint, repetunt; sic, quaerito, pro me

      Non grave sit nostrum sollicitare Iovem;

55

Ne fera consortem cara cum prole fatiget

      Esuries; studium detque, quod ante, quies.

Tum ego Pieriae lustrabo Maenala Sylvae,

      Te duce, et Aonii nectare fungar Equi.

Et titulos laudesque Iovis mea carmina nostri,

60

      Qua potero, tollent et sua bella canam.

Cuncta libens facias: o fatis data secundis

      Mota propitio sint, precor, ista Deo!

Denique, Maecenas, longum gaudeque valeque:

      Heu geminis verbis his mea Musa caret!

65

Fletibus haec ideo turpique operitur amictu,

      Vt sint fortunae consona quaeque suae:

Cui risum tuus ecce favor placidamque lacernam,

      Vt valet, instituat tradere. Care, vale.