Exuvias postquam populis ex gentibus arvi

Divisit remeat letis in castra tropheis,

Vrbis et in sedes. Et non post multa tuorum

Tempora conflictus, et desolamina gentis

5

Inde Tudertine, et strages et vulnera curba,

Et miseros casus, fletu longoque rogatu

Commoti, propere conmittunt inde Leones

In Palea, qua parva patent nunc hospita castra,

Vnde videre queunt arces, ac oppida celsa

10

Vrbevetana prope, summo clamore ruentes.

At Palearis eques cernens Perusina venire

Agmina desursum summisque a montibus acta,

Dixit: -Quisne pudor hodie, quem lumina nostra

Conspiciunt? Properant hostes, neque nostra verentur

15

Ingressi longe confinia; menia poscunt,

In nos dirrecti, velud est in pascua vultur

Deditus ire celer. Mox et descendamus, et illis

Obstemus: moriamur ibi, certamine misso.

Cum pugnare datur, tectis est turpe latere:

20

Famosum virtute mori, cum fata lacescunt:

Nobiliusque mori quam lecto, occumbere campis.

Nobilius vitam est pugne finire sub agris;

Illorum saltem, quos nobilitatis orrigo

Protulit, et toto quos fama reservat in orbe.-

25

Arma parant subito: secus, modo fluminis unda,

Descendunt in plana omnes, spectantque videre

Adversas hostis faties. Sed strenuus Odo,

Rector ab opposito, Romana proditus urbe,

Et claris provectus avis, ibi talia fatur:-

30

Assunt hii ne hostes nostri, qui rupibus altis

Descendere illis, ripasque ad fluminis illas

Herectis prestant signis? Audatia qualis

Misit eos, nomenque meum sprevere, nec acres

Agnoscunt vires, quas vos regione tulistis?

35

Iam non impunes fuerint, meliusque stetissent,

Tutius adque satis scabrosis rupibus illis.

Huc comites properata mei; descendite fortes

Collibus ex istis, pugnaque arcescite secum,

Ac aties ferro prosternite littore stantes

40

Vosque Tudertini, quorum nos novimus arma,

Signaque nostra, hite, lapides de gurgite viso

Tollite: vestra modo sic vota impleta tenete.-

Descendunt ad aquas labentes murmura dura,

Atque legunt silices fundis, funduntque lapillos,

45

Extenduntque arcus, et mittunt inde sagictas,

Ac agiles astas laxant, eversaque tela

Hostibus alterius ripe, clamoribus atris

Inmissis. Aperte omni revocantur et undis,

Aggeribus, bellisque suis et cursibus ausis,

50

Inde Tudertini: quibus est afatus et Odo:-

Contentus maneat, est qui sua vota secutus:

Gentibus humanis satis est sua vota tenere

Sic vos et vestra contenti sorte manete

Dilecti nostri. Remeate in castra Tuderti:

55

Vestrum velle tenet iniuria vestra. Quid ultra

Addendum fatis quam prospera facta recurrunt?

Nemo queri potuit cui sors actissima venit.-

Cumque reverse essent aties, et ab aggere pugne

Cessissent monitu, iussuque Odonis ameni,

60

Hosticus exoritur rumor, clamorque per agros,

Atque sequi simulat vulgus placare potentem

Hinc populum Romeque satum, pulcramque iuventam.

Sed conversus ait populus: -Quo ducimur, heuge,

Dux populi? quid forte putas? Odonica linque

65

Vexilla, ac equites; et tu comiteris euntes

Quo nos fata vocant. Nostre nos urbis amamus

Vsque statum; vitam nostri est finire sub agro;

Non fuga. Si qua placet pugnare, huc uenimus omnes:

Vectrices Griphos, victricia signaque nostra

70

Occius huc vertas. Non audis quanta ruboris,

Non audis voces immensas, atque tumultus,

Clamoresque virum? Non pena choerceat illam.

Pro te nos erimus, et nondum cessimus armis:

Hic sumus, hic volumus in sevos ire furores.

75

Amplius hic numquam tenea nos fulsit ubique

Eulisteus honor, et adhuc magnalibus ille

Factorum crescet titulis, et honoribus evi.-

Sic fati, laxant iras inimica per arva.

Vt stimulata fame per queque armenta leena

80

Tollitur, atque vorat quecumque obstamina campo

Invenit, ac sternit: sic et Perusinica virtus

Heugitur, contraque hostes defertur; et arma

Vrbevetana premit, turbat, fugat atque furore

Lanceaco, frameisque suis, duraque securi.

85

Militie rector plebem dum cerneret eius

Luctantem, dixit: -Rubor heu mihi qualis iste

Semper erit! nunquam fatie removebitur ista:

Militibusque meis ego primus adesse flagello

Debueram. Celsa video descendere rupe

90

Armatas iterum gentes, revocataque signa

In nostras molliri aties stridoribus actis.

Ostandum nobis restat venientibus illis.

Eia, huc eia, equites, properemus. Et inde Tuderni

Iam vicini assunt. Bellis lux ista deiscat

95

In tenebras nobis; gladiis involvat et hora

Mortis. -Et interea succursum prestat ut heros

Anxius, ac ardens medios perlabitur hostes,

Corripiens mactansque viros Palearibus undis,

Deffectusque suos famosis suplet in armis.

100

Hinc ac inde ruens, Perusino milite ductus,

Elatis signis, gestisque Leonibus alto,

Griphonumque armis a ponte expellitur hostis.

Heserat et ripis clades inmensa furentum;

Sed Perusinus aquis se tradit, nec vada poscit:

105

Tanta patet gentis pressura, ut cursus aquarum

Herens desistat, vacuusque aperte sequenti

Inferius cadat undis et cursibus eius.

Non mors una fuit, sed morte cernere posses

Innumeras laceras facies, vultusque recisos,

110

Deformesque viros, aties vastoque iacentes

Aggere visceribus fusis, et vertice verso.-

Tollite (nunc referunt), convitia tollite vestra,

Vos Palee gentes compescere lubrica lingue.

Vtile semper erit ac linque imponere frenum.

115

Respice quot turbe lingue iacuere veneno,

Quot strages, cedesque simul, quot corpora fusa!-

Et vix exactis voluisse cedere possunt

Romulide, ne adhuc tantis a cladibus illi

Quisque pronptus ibi, ferroque illisus et ensis

120

Cuspide ferali. Pro quanta nefaria campis,

Rupibus ac illis, perque via rura, per ortos.

Per vineta neces hominum! Per ardua cedit

Saxa trucidator: at urbis denique portas

Serpit, aditque pedes, milesque et asper,

125

Audax atque unus ubi captus et obrutus alto.

Quid loquar ulterius? Mihi funera visa tacere

Conveniens, saltem quid gesserit inde Tudertum.

Omne scelus tulit atque nephas, nullique pepercit.

Femineos sexus, portantes vinea vasa;

130

Innocuos etiam pueros prosternit, et urget

Morte truci; fedatque manus in sanguine iusti

Intrusi, stantisque heremo. Sautiatus, et istis

Nondum visus adest. Satis peiora tulisset,

Si sibi concessum superis. Delere putabat

135

Vrbigenas, civesque omnes, ac perdere totum

Vrbevetus, mundoque suum confundere nomen.

Eulistea tamen inducat discrimine tanto,

Flagitioque, urbis gens undique provida turmas,

Atque refert illis: -Satis egimus; omnia fecit

140

Qui sua delevit contraria, cunctaque pessum

Misit, et hostiles infregit turbine turmas,

Ac orbi victor effulsit nomine claro.

Ista bis Omnipotens vobiscum fecit, et hausit

Vltra quam fuerat spes, et fortuna pararet.

145

Quicquid adest actum est, hostili crimine gestum:

Crimine crebo homines pereunt, sua que facta rumpunt.

Non secus est illis populis Palearibus actum,

Et fortasse deus aliquos conspexerat actus

In nobis olim placidos, et talia nobis

150

Propterea statuit, et nos in marte locavit

Victores hodie. Donum cognoscite celi:

Imperio, dominoque eius quodcumque paratur,

Gratia queque Deo fuit, est, erit omnibus annis.

Si nihil hic aliud quam milia cernere tanta

155

Nunc captivorum, nimis esset; et hec Deus egit,

Non vestre tantum vires, ut diximus ante.-

Hec ut dicta tulit, patrios quicumque penates

Aspexere suos, et Sanctis vota tulerunt,

Que novere prius martis quam bella fuissent.

160

Inde moras rumpunt qua Tibris labitur unda:

Erectis signis, positisque Leonibus astis,

Fulgineum invadunt, Aries cum lora teneret

Tunc Febea, quasi medio labentia ventre.

Librabant illi minime quod fata pararent:

165

Eulistea fuit nimis hic decepcta iuventus:

Compessasse suis venturis rebus agendis

Debuerat quocumque modo: licet illa quiescant

Ment Dei, multisque dedit Deus illa videre.

Preteriti iactura facit prescire futura,

170

Sepius ac artes veri subiecta fatentes.

Set Deus ostendit satis hiis per sopnia multa:

Audivere suis sopmnis quo pergiris ausi.

Cedite; non primis respondent hec modo fatis;

Non eadem semper tendit sors omnibus equa.

175

Omnia fatorum motu mutantur in orbe.

Ac alii aquilam per castra volantem,

Ecclesie rostro fodientem numina Christi:

Hoc et inmagineam fatiem, Petrique columnas,

Sternite sacratas, extinguere lampades eius,

180

Et muros maculare suos ex sanguine diro

Gentibus et linguis variis, et murmure vasto.

Viderunt alii lunam, stellasque cadentes,

Ceruleasque poli sedes, ac ectheris axes;

Stratis unde suis exciti turbine sompni,

185

Narravere aliis audita, et visa tulere.

Hec ubi concepit Rome Raynerius urbis

Insignis Cardo, Laciis Legatus in hora,

Eloquio tali Perusinis utitur alis: -

O tu, Romane fidei defensor et autor,

190

Hostis e eversor, felix bellator ubique

Miles, ab hiis cedas, cedatque electus, et acer

Nunc populus sinat arma, potens qui semper in armis

Previguit Lacii populis, hostendit et est

Romanus se vere ortum, velud acta fatentur

195

Hac, et fama canit. Scio causas atque latebras

Que vobis non forte patent. Est durior hostis

Quam credi possit: solum non arma lacescit

Fulgineum, neque Spelle ferox laxatur ubique

In nos sub prima facie; sed mundus in unum

200

Est collectus ibi quasi totus, ut extimo. Turbe

Illic cessante prave quoque natio gentis

Barbarice; Sarracus ibi, Parthique feroces;

Omnia sunt ibi Cesar adest ubi, nomen et eius.

Hac ex hoc vereor: fidei nam lumina nostre

205

Extis, et inde bases: memini nos multa tulixe

Ecclesie cultu. Precor ut ista quiescant,

Axisiique moram mecum conducite vestram,

Dum fuerit sedata suis progressibus illa:

Nam Deus imponet finem metamque furori.

210

Fluctuat alma ratis Petri, nec mergitur unquam.

Ergo valete diu benedicti, ac usque fideles.-

Indignans populus sic illi talia solvit:-

Inclite Cardo Dei, que verba audivimus ore

Missa tuo? Miramur eis cum Cesaris arma

215

Extollas, gentesque suas, scelerataque signa

Magnifices. Non Cesar adest, sed Cesare cessat;

Depositusque diu, cassus, privatus et ille

Imperio: iam lata manet sententia Pape

Tradita: ludium tanti blasfemia patris,

220

Blasfemique omnes sunt qui sua vota secuntur.

Ex nostris unus centum per rura fugabit,

Conteret ac hostes, ubicumque occursus eorum.

Extat Apostolico benedictio tradita nobis;

Pugnamusque fide nos, et Deus illa iuvabit.

225

Catholici semper fuimus: benedictio turmis

Sicque tuis. -Sic fata fuit plebs, concita motu.

Bellorum ingenti. Non et secus illa per agros

Provehitur late, quantum dimittitur urens

In stipulas ignis, quam nunc Spelle minantur,

230

Prevectium, ac ultra iuxta quasi castra Tupini.

Sunt ibi terribiles aquile, stomachataque signa;

Ac ubi Germani, pavideque in marte coortes;

Eulistea licet non iuverit agmina casus,

Que ne in fortune celi miserere ruina

235

Hanc hodie, geminique ruant a margine terre

Scandentes, dominusque suo suus occidit orbe.