Interea fortuna modos mutavit iniquos,

Ac egros didicit cursus variare secundus.

Venit ab Vrsarum boreali maximus axe

Heros, inperii populi qui causa salutis:

5

Affuit, Eulistis morbos ac expulit omnes;

Vt medicina potens quam passio quelibet ipsa

Occidit, acciditque hic qua papalia sceptra

Ecclesie donans Perusine pergama gentis,

Et quecumque tenens fuerat concedit eidem.

10

Actamen urbs remanet sub libertate, nec ulli

Respondens userque fuit anplius illa coacta;

Trevir ac imperio gelide que subiacet Vrse,

Illius inde vice concessit Ecclesia primum.

Hec ubi facta manent, campane stridor in urbe

15

Auditur validus; Griphonica signa platee

Apparent, populusque omnis milesque sub armis

Conveniunt, clamorque virum gravis undique sparsus.

Mancini rectorque horum ferus inde Iohannes,

Quem genuit Diruta placens, sic fatur: - Amici,

20

Consortesque mei, pugnandi tempus habetur;

Hac vobis hec promta dies ad prelia prona.

Vos vicisse hostes iam constat; tollite signa,

Hac exite citi; memores estote malorum

Que passi fuimus; vindictam sumite tantis.

25

Fata volunt; Deus ipse dedit vos vincere; queso,

Vincite, nec nostros cursus mora differat ultra. -

Finit, et extimplo vexilla illata secuntur,

Ac ibi precedunt sua signa leonica cuncti,

Griphonesque truces, celeres per rura ruentes,

30

Perque infesta satis, per tela, per arma, per hostes;

Vt pardi ueniunt .........

Aggressi cervo; velud et leo gestus ab ira,

Vastos emictens rugitus, ateruit omnes

Dispergitque feras, conspectum et repulit hostem,

35

Terribili motu, cursuque inanis et ille.

Sic Perusinus eques factus, memor atque malorum,

Omnia dat pessum; volat otius inde sagipta

Ex arcu missa, prestans inimica ruine.

Castilio primum capitur, sternuntur et alta

40

Ipsius, et letho iuvenes mictuntur et eusi

Atque senes, cunctique mares, cui tristia tanta.

Omnium infelix, seve quoque sortis, e inde

Casibus immensis, quotiens tua castra fuerunt

Facta, tue disperse aties, desertaque rura,

45

Deserteque domus, deserta palatia pulcra,

Atque bis ipsa tua flevisti menia fusa.

Non placare animum potuisti, nec iuga ferre

Maiorum: maiora sequi non est pudor ulli.

Ecclesie contra sacre venerabile nomen

50

Movisti bellum: conata es ledere gentes

Romanis genitas, et missas Tybridis undis.

Tolle tuis dignum meritis, et disce vereri

Maiores natu, quum vult actingere summa,

Cum ne quid incurrit plerumque pericula dura.

55

Sic tibi continget, et contigit ergo timendum.

Cum exagitur res, previsio semper habenda:

Res bene non agitur ubi non disscretio regnat:

Distinguenda prius res est, quam tendat in actum.

Incola Castilii misero non ista tulisti;

60

Post tergum potius iecisti queque videnda.

Conflictu remeans, sevis et cedibus austis,

Romulides presto Martem Griphonibus altis

Convertit qua scamna Capre prope fertur et Hospi.

Tale quid ista mihi memora heu, Guido, flagella?

65

Quid ne cui peragunt duomilia seva dederunt

Hostibus, et variis egerunt partibus illa.

Vgo ac Vguitio magis silenda parabam;

Nam te alexit amor populi, te compulit istis,

Meque cohegit ibi tua me dilectio multum.

70

Nonne uides strages, clades, et funera multa,

Precipitesque viros in penas mortis et umbras,

Instructasque arvis acies, et martia signa,

Et turbas turbis insurgere, pilaque pilis,

Ac gladii gladiis, phor vultibus herent,

75

Erecte dextris dextre, rapcteque furore

Extifere: sed quicquid ibi productus ab urbe

Gesserit Enea, dum miles populusque superstes,

Atque potens reor esse, magis non esse cavendum.

Omne quod est sceleris agitur; non parcitur ullis

80

Invenctus campo fuit; ecce ferotia tanta

Non audita fuit similis. Cecidere potentes

Assisii, cesique iacent deformia quantum

Corpora strata horum semota membra per agros.

Non est ipsa manus ubi pes, non viscera ventri

85

Iuncta, nec est oculis ubi vertix facta finestra.

Augurii nunquam sint talia digna relatu.

Axisinas, quam mesta dies, lugubris et hora

Ista fuit! pereat adscendens eius, et heros

Pestifer, et nusquam mundo memoriabile nomen

90

Tantorum surgat, neque mentio gentibus ullis

Fiat cause huius. Sed quid non livor in orbe

Egit edax? Celi sunt testes, atque gigantes,

Ac primi fratres factores Vrbis et ambo,

Et mundis reges, populi gentesque minores.

95

Invidia confundit series, ac omnia vertit.

Orta que Plumatii contentio, litis et error;

Sic et Plumatium tantorum causa furorum

Extitit. Illa mee muse modo facta tacebunt.

Nos aliis trahimur, nos altera gesta requirunt:

100

Pierides spectant, Pegasique in litore clamant.

Expedit ergo ire nos huc, et lintea ventis

Tradere: maturis dum tempus restat agendum,

Est licitum quodcumque facis: mora sepe vianti

Parva nocet. Precor ista sinas, et cede parumper;

105

Hac desiste modis; hiis sum non actus habenis.

Nam quecumque suo letantar tempore parto.

Importunus agis acto choactio facta

Vlla placent. Sed ubi te tam libido sciendi

Attrahit atque sitis, non excusare labores

110

Phas mihi. Luctiferos vadam per littora mesta,

Et nova qua liquidis decurris, Tescius, undis,

Homine quam tristi reparat, renovatque furores,

Armorumque estus, ac colligit undique gentes;

Ac sibi hortatur se quilibet actus ad arma,

115

Assisium volvitque suo nunc talia corde. -

Victores erimus hodie que Tybridis ale

Ingessere olim nobis ad bellica tecta

Hospita. Quisque ferox animo dextraque potenti,

Irruat in sevos Griphos, et torrida signa,

120

Funestasque alas que sunt per plana labantes,

Que leva veniunt in nos, quas rector earum

Bonbaronus agit, motu tenditque superbo

Callidus ille suo. Sit non qui prebeat hosti

Terga, sed audaces cuncte sint ecce caterve

125

Hic nostre. Mors una patet mortalibus evi:

Hiis moriar agris, potius quam viriliter hostis

Vos habeat, quam si qua iussit fuga cognita nobis. -

Ast ubi qui doctus Martis discrimina duri,

Eloquio parvo Persinus dixit egenis: -

130

Non nisi nos probitate, uti villissima turma,

Quae moritura venit inphandis atque sinistris

Auspiciis, subito pareat, primoque sub ictu

Astifero ruat, ante pedes nostrosque deiscat,

Pallidus aspectus hostis quasi mortuus esset.

135

Vix as...ui dextra retinet, vigor omnis alivit

Cordibus illius. Alias superastis et ipsum;

Confundistis eum: solitis nunc viribus illum

Sternite. - Sic fatus, cursu laxatur in hostem;

Sicut aper, catuli latratu concitus acri,

140

Obruit, et mactat, ferit ac exterminat ense,

Insectans ictus mortales omnia mictit.

Cornipedum pedibus strages latissima campis,

Exitiumque hominum trahitur. Manantibus undis

Sanguineis, egressus adest ibi Tescius alvo;

145

Ac alii dantur profugi per devia rura;

Ac alii sylvas repetunt, latebrasque ferarum;

Ac alii funguntur ad queque cacumina montis;

Ac alii tendunt illos quo fata tulerunt.

Plantus ubique sonat; alii planguntque parentes,

150

Hac etiam natos; et luctus ibique nepotum

Funditur; et paucis ibi sunt solamina si qua;

Nec qui compassi sint Assisinatibus ulli

Inventi fuerant. Mevania luget obmissos

Caros inde suos; Roscianum et Spelle dolorant;

155

Nuceriensis agit lamentum, ac omnia castra

Illi que girum faciunt: nam maior et ista,

Quam fuerit tua prima satis sevissima cedes.

Qui putat alta sequi, ne decidat, extimet ante:

Cui vires desunt, non plene ulciscitur iras

160

Ille suas, sed crebo dolet cepisse quod audet,

Sicve dolore primi potes, o miserabile, magno.

Assisium fuerit exemplum turpe tuorum;

Hoc et in etates hominum transibit et evum.

Amodo sufficiat de te que diximus acta,

165

Queve verecundo liquisti lumina vultu,

Cardinis et postes excedens mesta fuisti;

Et quia non tumulus Musarum iussa remittent.

Excessus ausus, temerata factaque nostri,

Parcent et nobis qua parcere nobilis extat:

170

Oblitas didicit generosa remictere culpas.

Ac ex nobilibus nostre venere puelle;

Castilie fuit ortus eis, Cathanica turba;

Post me creverunt maiori nomine mundo,

Cesaribusque viris heserunt, atque fuere

175

Principis in signum titulo, fameque perhennis,

Dote refulcite claris, pubentibus annis.

Ac ibi cesareas aquilas et lilia cesa

Diximus, et quicquid gestum Sannitis ad undas,

Quicquid apud Marsos, ubi vates omnia vidit,

180

Vt divina canit, valvaque nostra notavit,

Gestius et memorat clades, et funera plangit,

Cesaridumque neces, ubi deflevere sorores

Dyrete nostre, celorum et numina sacra.

Accessere tonis Christi sudaria nostris;

185

Passio quippe eius, sanctorum scriptaque patrum.

Conflictus nunquam, multa volumina quorum

Mens non plena mihi; nec adhuc contentus in istis

Guido fuit, que dicta super Perusina quievit;

Nec minus hiis aties, et non contenta remansit.

190

Accipe maiores casus in prelia partos;

Accipe sed vere scio quid te movit ad ista;

Accipe lugentes populos, lamentaque crebra.

Dulcis amor patrie, tua magni pompa triumphi

Quem victrix egit populus milesque sub armis.

195

Tibridis ille tuus, quod adhuc inpellis in arma,

Musas ire tuas totiens Elicone vocatas,

Arma iuvant, et sepe nocent. At quisque nocivus

Est furor exactus: ibi nam mors atque ruina

Esse potest: vitandi ergo quicumque furores.

200

Actamen accedent Dive quam deditus assum:

Romulidum natis parere, ac inclita ferre

Gesta horum renuam nusquam, quecumque iubebunt.

Tendamus celeres igitur, qua Serra Farulfi

Nos vocat ad Clasium conflictus flentis et undas.

205

Eugubinensis ibi flagrat feralibus armis,

Rupas morans fluvii, vibrans et tela lacertis,

Audax, et nimium fatiem retinendo protervam,

Demolitur iter Perusinos versus agones.

Pandulfus vero, Romana vectus ab urbe,

210

Dux Perusine urbis, loquitur sic gentibus eius: -

Me stupor affecit quod sic audatia movit

Hos miseros hostes, oblitos quanta tulistis

Nuper in Assisii turmas victoria nobis.

Affuit hac vestre, si scirent, grandia fame,

215

Que servata tenet librorum summa senatus,

Quos mihi vulgavit iam cancellarius urbis.

Horret ubicumque hostes bis bella sub istis;

Thesalie bello Pharias intrastis arenas

Ac Libicas, qua recta dies et lucida noctes

220

Equat; et hec etiam crebro legisse recordor.

Tantorum memores huc ite, et nomine tanto

Affugient hostes campo, Griphonibus haustis,

A fatie vestraque cedent. Hic credite Romam;

Vos Romani estis, relevati tempore longo:

225

Hec urbis porte referunt, et pagina sculta:

Hec et Troiadum retinent exempla vetusta.

Quidne aliud restat, nisi quod geminetis honores,

Et quod Marte animos duplices ad tanta feratis?

Ipse ego vobiscum, primusque involvar in hostes

230

Casuros, primusque ferar per vulnera Martis.

Eia huc securi, nomenque per omnia vestrum

Secula semper erit, veluti prius ivit in orbem. -

Finierat, palmasque suas ad prelia cunctas

Extollit; clamore gravi laxantur equorum

235

Lora; fremit sonipes; clipei franguntur et aste,

Vmbonesque leves, et scuta et quelibet arma,

Squamose ferri uestes, lameque micantes:

Inque fugam versus, per plana, per aspera tendens,

Eugubinus ibi, non spectans hostica signa,

240

Armatos viros. Heu quot, quot luce sub ista

Occubuere neci deformia corpora, mersa

Ad Clasii ripas, et quanta cadavera campis!

Vnus non alium nunc expectare videtur;

Ac, qui succursum dederat, fugit exul ab armis

245

Castellanus eis, plorans tam flebile fatum.

Luctus ibi qualis non est auditus ab ullis

Partibus, ipsorum diverse ac inde querele.