Gerardo Anechini de miraculis occursis Mutine 3

Testo base di riferimento: V. Licitra, 1969

Cura dell'edizione digitale: Tiziana Brolli

Altre sezioni


Argumentum

Accelerant acies ciuilia templa petentes,

E portis legio reseratis exit. Obinde

Arx Castrifranchi donat miracula uini,

Narrantur paruique ad litora nanque Lauini

5

Oris in Ligurum ueluti duo corpora nexu:

Non extricando moriuntur uincta uicissim.

Occidit inde Petrus cupiens mucrone sodalem

Oppetere incautum. Velox et nuncius alta

Mira canit tracte pacis, lacrimante Maria.

10

Prisco nanque duces, qua pulcra Bononia fulget,

More regunt acies. Dat misse signa sacerdos

Exacte, dulcem patriam uexilla reuisunt.

 

1.

Expulerat Titan iam nona luce tenebras,

Alipedes totidem Oceani recrearat anhelos

Ceruleo in prato, uolucri labente quadriga,

Cum sacra uicini sueto de more uocabant.

5

Nunc opus est, Virgo sanctissima, Virgo beata,

Auxilium implorare tuum. Ergo asperge parumper

Fontis rore tui sitibundam et flumine mentem,

Vt possit memorare duces, que gens quoque signa

Est comitata tua, ac etiam sub quo ordine terras

10

Finitimum pingues intrauimus agmine diuo.

Qui coluere diu Cereris perpinguia pulcre

Arua quidem, sic cornigero gratissima Baccho

Campigaliani subeunt. Dux ipse sacerdos

Mille hominum formis fuerat, modulamine sancto

15

Qui patulas urbis subito cinxere plateas.

Inde etiam et totidem Mirandula diues abundans

Subsequitur, sacro simili duce. Voce sub alta

Ingreditur "Miserere" tonans, miscensque secundis

Se rebus. Felici etiam tu Sancte, sonoro

20

Nunc nemorumque fragore potens et fertilis agro

Fructifero segetisque simul, pinguisue Ferme

Clare, nimis semper cui florent pascua mille,

Gentibus ac multis pariterque sub ordine certo

Nanque coronasti ciuilia templa perinde.

25

Et quos nutrit item turris Formiginis alta

Aduentant, simul et celeberrima saxa Marani,

Spezani pariterque opulentus, et inde fluebat

Iam Spilamberti scopulus. De Monte coloni

Et Cuculo accelerant, et glarea tota Panari,

30

Quique colunt saxum Peregrini nanque Beati,

Et qua parte habitant, quos diuidit Apenninus

Finibus a Luce, quam clara Etruria nutrit.

Ac alii, quos sic generoso fama uolatu

Non lustrat, uenere simul. Bis quinque legebat

35

Milia, corporeos si quis numerabat amictus,

Vrbis et exceptis muros legionibus intra,

Que duodena hominum complebant milia nempe.

Quisque sub albenti signo ueniebat ad urbem:

Nanque sacerdotum imperio parere suorum

40

Decretum fuerat quemquam, pariterque regendi

Tum quibus omnis erat laxata licentia signa.

Et totum niuea corpus sub ueste latebat;

At summa ceruice crucem muliebre gerebat

Nanque genus roseam, lino uelabat et albo

45

Purpureos uultus. Vtinam regnaret et ista

Mens tibi! Nam blandum et semper mortalibus egris

Exitiale malum, o mulier, non litora coniunx

Punica lecturus per mille pericula uite

Gemmas sulcaret, nec enim sua uellera Seres

50

Texeret, utque tui hauriret persepe laborem

Coniugis, et proprios uerum pecus omne colores

Seruaret, ficto haud redoleret lana uigore,

Purpura nec croceo condiscet mergier antro.

Te propter solum uiciantur hec omnia seclo;

55

Vt tibi cara meet, semper lacrimanda iuuentus

Hos stimulat luxus: sine te cessaret at ipsa

Pronuba luxuries rerum. Fucare capillos

Desine uentosos, malas certare rubenti

Vnguento, frontem tenui extirpare capillo.

60

Ast auro palliare caput digitosque uicissim,

Et picturatum argenti sub tegmine corpus,

Sideribus circum Veneris lustrare plateas

Desine nanque tue, tumidum redimire rubenti

Pectus item pallio. Vel non colla aureus alba

65

Textilis obrutilet: semper cape candida lina,

Obtege sic uultus, male sane desinet ardor

Nanque iuuentutis. Baccho non ente, modo quo

Ebria mens fuerit? Visco non ente, uolucres

Tutius arrident campis. Ceu dulcia mella

70

Intus habent stimulos, ueluti et pinguedine curuus

Crassa hamus fallit Neptuni animalia, blande

Datque neci, sic tu, crassante libidine, mundum

Conficis hunc miserumque sequi lasciua lacessis,

Perpetueque simul suades dare membra ruine.

75

Si tibi ficta loquor testantur Pergama et arces

Dardanieque, senex etiam spoliatus Oetes

Velleris auriferi precioso pondere dudum

Filia Thessalicos dum dira absorbuit ignes.

Exilium lacrimasque tuas et uulnera, Theseu,

80

Quid memorem, nati decerpti fraude nouerce?

Quidque Agamennonios audaci pellice fractos

Aggrediar neruos? Epulas quibus ille uorauit

Corpora natorum sitibundoque ore cruorem

Infelix hausit pater? Amphiarae, monile

85

Argie luges dilectum coniuge seua.

Quid qui Lerneum numeroso uertice monstrum

Et claua Nemeum domuit crepitante leonem

Ictu sub uasto, qui Menala cornua cursu

Atque suem horrendum superauit uiribus amplis,

90

Et seuos reges tenebrosum misit ad Orcum,

Commemorem? Ob rutilas tandem bacchatus Ioles

Nanque genas digitis torquensque rotantia pensa

Occidit, horribilique rogo dedit ardua membra.

Plura quid enumerem? Ausonio nam sponte relinquo

95

Orbe tuum scelus: hoc iam nostro tempore quantum

Exagitet populos magno feruore uagantes,

Quis nescit? Sed si subuelas, more pudico

Nanque morans ceptis, rutilantia tempora lino,

Rebus parendo tota cum mente beatis,

100

Diceris ut cunctis mestissima silua malorum

Dulce nefas etiam, mutabitur impia fama,

Fulgida scriberis cunctorum stella bonorum.

Ergo age propositum semper tam suaue secunda.

 

2.

Iam portis legioque patentibus inclita gressu

Exierat sacro. Ante omnes stridentia cetus

Plaustra rotant, pallio circum redimita niuali

Et nostris onerata opibus uictuque decenti,

5

Exagitant stimulos qua pulcra Bononia fulget

Virgineo in signo et sub Matris nomine magno

Eterne placido et deuoto pectore uerrunt.

Nec ducibus caruere suis doctisque magistris,

Ordine qui cepto moneant contingere metam.

10

Hos post et signum princeps et imago iubarque

Christiparentis enim egreditur, cui murice fulget

Candenti contexta chlamys, que nanque fideles

Obtegit atque ulnis genus hoc mortale recondit.

Non meat Ideo ueluti Berecynthia colle

15

Labenti curruque iugato tracta leone,

Turrita crines pexos, redimita corona,

Sceptra manu stringens, et luxuriantia flore

Pectora ceruleo, et lustrata uirentibus herbis.

Sic tumidos inflata sinus, quam cymbala Galli

20

Ante ferunt erata, graui et percussa furore,

Tendere nanque iubens Athim peramando comatum.

Nec graditur uelut aerio Saturnia curru.

Iuno, quam tenuit nimium decepta uetustas

Esse deam super omne genus de sorte dearum,

25

Quam bene si numquam lasciuis pulsa polorum

Cardine pellicibus foret et neglecta marito,

Quam comitatur auis pennas maculata supremas,

Luminibus centum infelicis protinus Argi

Iris item uario semper palliata colore,

30

Queque furore grauis sepe exagitauit Auernos.

Heus miseri, non sic incendit nostra deorum

Cunctorum Mater dulci pietate colenda,

Et Iouis eterni magni quoque certa tonantis

Nanque parens Virgo, proprii sic filia nati.

35

Non iuba nanque iugo premitur temerata leonis

Ipsius ante gradus, nec luxu fulget in ullo,

Turre superbifica non cingitur, auris itemque

Mentitis liquidum uerbis per inane rotatur,

Haud manes stimulatque graui commota furore,

40

Talibus obscenis uehitur neque Virgo serena.

At graditur cano in uexillo culta pudicis

Vestibus. Ista docent casta sub mente triumphis.

Mundi nos fungi, sequimur si signa Marie.

Cui chlamys ethereo sua circum terga colore

45

Voluitur, hinc Tyrio subtra ueneratur et ostro,

Vt doceat mentes nulli indulgere tenebre

Tartaree, eterno sed semper sistere celo,

Cernere mentali qui sit pater optimus ostro.

Protinus obscenum nichil et ueletur opacum

50

Cordis in orbe hominum, pallietur et ardua uita

Vestibus ethereis, curis celestibus atque.

Congerit et populos chlamys hec bipatentibus ulnis,

Vt qui celesti duxerunt tempora mente,

Gratia sit duplex illis, pax orbe sub isto,

55

Gloria perpetuo et numquam ruitura sub euo.

Limpida uelliferum caput ambit nanque corona

Integro perfecta globo radiisque coruscans,

Vt sonet imperium perfecte uirginitatis

Irradians genus hoc semper splendore corusco,

60

Ne ruat in cecum gelidi Plutonis Auernum.

Rhea, deum ueterum fallax sine numine mater,

Ethereo uolucri curru notat ista superbo?

Nil nisi terrenum sonat, et terrena colebat.

Labilis est aer Iuno. Letare, uetustas

65

Callida, tam summas et uirginitate uerendas

Mirifica coluisse deas, letare, salutem

Tu flagrantis habes piceas Flegetontis ad undas:

Errorem flebisque eterno sulfure mersa

Nanque tuum. Nos et sequimur cantando Mariam,

70

Et decet eterna cantus sperare sub arce,

Corpore dum feruens soluetur uita gelato.

Ergo Dei Matrem proceres cum more uenusto

Hi sancti comitantur enim et uexilla uerentur.

Dux erat in primis, cui celi ianua paret,

75

Nam senior Petrus, superi quoque clauiger orbis

Elisii, qui pontificis pia rostra tenebat,

Vmbrans et niuea candentia tempora barba,

Et gaudens forti seuum superasse Neronem

Nanque animo dudum, celo et duxisse triumphum.

80

Quo duce sub graditur generosa mente sacerdos,

In medio passus cumulabat et ipse duorum,

Quorum illum leua, hunc sed dextera sancta tenebat,

Et cantu lustrare polum cum uoce sonora

Certabant. Post quos quisque aduentabat ephebus,

85

Carmina respondens. Post cedit turba iugatis

Passibus ampla uirum, hos imitantur nanque puelle,

Hasque nurus cuncte: mirumque, sub ubere lasso

Infantes teneros illisque in solibus ortos

Portabant, nulloque ipsas stimulante labore.

90

Nusquam uagitus nec lamentabilis infans

Cernitur, et plures, Lucina absente, grauatum

Atque suis solum uotis presente Tonantis

Christi Matre quidem, modico langore subacto,

Exonerat uentrem fetu, nulloque dolore

95

Ceptum iter efficiunt, sanctissima et arma sequuntur:

Pectora mille hominum prisca hec uexilla tuentur.

Armatos at crate humeros Laurentius illinc

Emicat ignita ostendens, sublimis agebat

Corpora nam totidem. Succedit Bartholomeus

100

Nanque pari numero sacer, et spreuisse feroces

Ipse manus, que iam dudum crudeliter artus

Priuarunt spolio, et lacerate tegmine pellis

Letatur. Celos qui claro creuit apertos

Lumine, qui gremio nouit secreta Tonantis

105

Iam recubans celsi, cum proditor ille malignus

Nanque salutifero lignum fedare cruore

Ceperat, in specieque aquile tunc mille Iohannes

Ducebat formas. Datur et legione sub ipsa

Francisco pulcra ast acies, qui rostra Minorum

110

Instituit Fratrum, quos sed sapientia summa

Maiores alit, et mira deitate merentur

Equari superis, fidei qui sidera pulcra

Ac huius ceci clarissima lumina mundi

Sidereumque iubar pietatis et ipsa propago

115

Religionis adhuc surgunt cum numine magno.

Bis duo mille hominum comitantur hec inclita uella.

Hunc sequeris Christo qui, Iacobe, nanque parentas

Et miro similis fueras sibi nanque decore,

Milleque quingentos ducis sub tegmine pili

120

Nanque uiros. Totidem, Mutinensis Geminiane

Pastor et insignis, magna deitate regebas.

Exerto tu qui furibundos conficis hostes

Ense quidem, Vasque electio sancta Tonantis,

Carminibus nostris, sint quamuis rauca tuisque

125

Numinibus, non, Paule, etiam inpatefactus abibis,

Saule olim, quando Stephanum sub saxa premebas,

Ter mille ora uirum tua candida signa sequuntur.

Intererat simul et tenues qui lance uerendus

Ponderat equa animas pedibusque premendo draconem

130

Tartareum angelicis Michael, cui mille secundant

Ora uirum. Totidem Marco famulantur eunti

Miranda facie et robusti fronte leonis.

Blasius hos sequitur traiectus pectine corpus

Crudelique pari numero sua pila mouentur.

135

Tuque, humeris totum celi qui fortibus orbem

Gessisti, uastum dum Christi membra per equor

Portabas lignoque manu florente labante

Atlanti similis, canit et quem fabula fallax

Sustinuisse polumque, pari cum gente uolasti.

140

Hunc post fulgebat sceptrum qui mente serena

Primus apostolicum Romana sede locauit

Cesareos putri uultus Siluester amurca,

Qui soluit lepre formas bis mille uehendo.

Ecce autem galea pressus caput et cruce pectus

145

Vallatus fuluum roseaque insignis et ense

Armipotens pulcro spinam candentis equique

Nanque premens hasta guttur traiectus et hydre

Pestiferum, expositam letoque tuendo puellam

Extinguens uirus ferale Georgius ipsum

150

Agmen agit, ter mille hominum sua iussa facessunt.

Post hos felices postremus episcopus ibat

Nanque duces mitra redimitus tempora sancta

Et digitos auro, sic pastoralia sceptra

Iaspide punicea, ceu sit demissus et alto

155

Angelus a solio, miti sub mente refulgens,

Bis centum cleris clare comitatus, ubique

Cuius concilio, cuius deitate uerenda

Cuncta salutifero ducuntur tramite in agros

Finitimum.

 

3.

Portas urbis iam turma patentes

Exierat, passim laudes memorando Marie,

Cantibus atque piis celi conuexa replebat.

Hactenus ut cygni liquidum per inane canori

5

Remigio Arctoas calami lustrando paludes

Dulcia per longum emittunt modulamina collum

Ceruleis querunt cum campis dulciter escam,

Montani resonant colles, et saxa resultant:

Non secus alme acies ad celum pectora soluunt

10

Dulcibus inque modis. Vltra iam limpidus austrum

Oceanum aurato Phebus temone petebat,

Quando precipites fluuii tranauimus undas,

Qui secat a nostris uicinos finibus agros.

Ecce autem subito se offert fortissima nostris

15

Arx Castrifranchi manibus, sed arundine crebra:

Leua nanque palus resonat limosa, perinde

Prata uirent dextra salientibus inclita riuis.

Hic ubi prima acies gressus cum uoce canora

Exaggerat, malas canus deuota colonus

20

Plaustra uehens coram pulcroque onerata Lyeo:

"Vase tamenque humilique - inquit -, celeberrima pubes,

Hoc libate merum, aut uestras implete cauernas.

Nam michi periussit Mater sanctissima celi,

Dum matutino fulgebat Lucifer ortu

25

Visa torum tenuisse meum, nil tale putanti,

Pocula sic uobis gradientibus ista referre.

Accipite et leto donis parete beatis

Nanque animo: felix, hec qui libamina norit".

Quisque cateruatim subeunt haurire liquorem

30

Oblatum: pars uasa replens exhausta recedit,

Puluerulenta polit grato pars guttura uino,

Nemo abit immunis. Quanto frequentius haurit

Dona ferens, tanto uino magis ora perundant,

Non deest ac ulli. Postquam migrauit at omnis

35

Ipsam turba arcem, currum retro terga relinquens,

Deuotum miratur ouans superesse liquorem

Vinifer, et uentrem inuestigat arundine uasis.

Inuenit omne merum quod curru gesserat ipso,

Letus et ostendit populo, letusque recedens

40

Distribuitque iterum cunctis repetentibus ipsum,

Dum libet etheree Matri, inuacuabile plaustrum.

 

4.

Tendimus ulterius, torrentia nanque Lauini

Litora, qui modico cum gurgite nempe sonorat,

Aggredimur. Tardos lustrat cum Arcturus Hiberos,

Ducimus insomnem pulcris sermonibus umbram.

5

Ille ait: "Accepi, Ligurumque nanque per oras

Maxima Virgo Dei et Mater miracula duxit,

Ceteraque inter magnum sic memorabile semper

Contigit hoc unum. Veluti duo corpora nexu

Non extricando occubuerunt iuncta uicissim:

10

Nescio si quidquam uestras fluitauit ad aures".

"Ignoramus enim - tulimus - sed pande, precamur,

Si libet, ipse modum, cupimus cognoscere: cecam

Interea Oceano sol surgens subruet umbram".

Tunc sic incepit uigili sermone profari:

15

"Vrbs est Eridani spuma quasi lota fluente

Longobardorum pingui regione potentum

Et famosa diu Trebie post bella cruente

Punica, que hospitibus perpulcra Placentia fertur.

Fama est urbe ipsa iuuenesque libidine ceca

20

Bacchatos nimium longo sub temporis arcu

Infandos nutrisse ignes. Seu cura parentum,

Seu districta domus uetuit compago serrate

Inque uicem nunquam potuerunt iungere flammas:

Commoda defuerant ubi stabat prona uoluntas.

25

Iamque cupido urens motus inuisa beatos

Sagaque diuinoque humeris pendentia cultu

Concepit ferale nefas. Sub uestis honeste

Tegmine purpureoque habitu fortasse pudico

Flagrantes copulare faces perposse putauit.

30

Illicet aggreditur iuuenes, curasque nefandas

Induit, et telum ceca in precordia figit

Exitiale uiri, liquidas torquetque medullas.

Lesus at ipse urbem curis mordacibus ambit,

Tandem adamate denudat preuisa puelle,

35

Murmure cum, modico retegitque furentia furta.

Annuit illa modis tali sub fraude repertis.

Quid non audet amor temerarius? Omne trucidat

Ius et fas, illum legum rigor arduus alti

Maiestasque Dei nec numina sancta refrenant.

40

Affectata dies aderat, qua corpus uterque

Contegit albenti et sancta sub ueste nefastum:

Hinc matutino copulant sub tempore furtim,

Virginis obliti sancte, miserabile corpus.

Mox ut sideree uestis temerata steterunt

45

Iura quidem, subito summeque potentia magna

Virginis hos solidat, nec eis disiungere fas est

Quas copulauit amor partes. Stant cortice sicut

Siluestrique inserta pirus sub tempore uerno,

Inueterata facit nodum que humore tenaci,

50

Nec separare potest amplexo ab uimine uitam.

Ac uelut argento croceum conflatur et aurum,

Quod non artificis leuiter seiungere dextra

Ingeniosa ualet, uel sicut, credere si fas,

Salmacis in nitido speciosum fonte dicauit

55

Nanque sibi puerum, quem iam Cytherea crearat

Pulcra deum ueterum facundo nanque ministro:

Pectora que fuerant duo corporis unius umbram

Exegere statim, uestigia nanque parentum

Amborum tenuit puer unicus ille uenustus;

60

Non aliter iuuenes audaces corpora bina

Conflauere unum. Set postquam uulgus acerbum

Conspexit casum, et cunctis lasciua iuuentus

Signa dedit capte mentisque cupidine seua

Occidit, et nigro dissoluit membra barathro.

65

Obstupuistis? Sed cesset stupor, imo periclis

Discite premoniti nunquam contemnere sancta

Numina: turpificos menti delete furores.

Omnipotentis enim Christi tentare timete

Stelliferam Matrem. Non hic lasciua quadrige

70

Myrtilus Hyblea remoratur prelia cera;

Non ibi Olympiace fiunt uesana palestre

Munera, nec latrat bacchante furore Citheron.

Non ibi seuus amor Pasiphes, flamma nec atrox

Fallacis Myrrhe, nec adhuc que nata rubentes

75

Est patri furata comas Minois amore.

Est hic uirginitas celestis sancta Marie,

Religio simul et pietas integra, serenum

Atque pudicicie iubar, hinc perfecta fidesque,

Et timor ipse Dei: que si quis spernat inepte,

80

Tempus adest penas quo uerum soluit abortas".

Hic iam pausarat, subito cum surgit et alter

Vir grauis aspectu, mirandus imagine cana,

Hec fari incipiens:

 

5.

"Ego uerum lumine certo

Accepi quecumque feram miracula uobis.

Montanus iuuenis, sulcorum nanque meorum

Continuus cultor, - uocat hunc uicinia Petrum -

5

Traxerat in longo feralia tempore furta

Vicinis tedis. Non largo temporis orbe

Ceca stetere quidem: nam semper cuncta patescunt

In regione more. Capiturque hirsutus adulter

In sceleris noxa mulieris nempe marito,

10

Cui nomen Iacobus. Vir hic robustior illo

Ferre notam haud poterat: gladio ferit ora latronis

Vulnifico, uitam fato quasi iactat acerbo.

Euasit tamen infelix, succursibus actis,

Precipitique fauente fuga. Data uulnera postquam

15

Tempore sunt pauco, solerti obducta medela,

Querit uterque uiam, tenuem qua corpore possit

Effodere ac animam alterius. Fortuna diurno

Tempore non leso passu delusit utrumque:

Pluribus insidiis nullum sua uota sequuntur.

20

Tempus adest sanctum, quo Virginis arma beate

Pacifera obscenos discordi mente furores

Detrudunt. Specie tali uafer ille maligno

Rusticus ac animo Petrus almum pacis amorem

Tranquille simulat, possitque salubrius ipsam

25

Serpere uindictamque inimico tollere inermi

Vitales uentos fidei sub fronte serene.

Labitur adque pedes hostis, pacisque beate

Numina compellat clamans "Miserere" frequenter,

"Est uindicta tuis manibus. Iam suscipe ferrum,

30

Cordis in arcano, patiar, iam conde scelesti.

Dextra nefas nullum tua conserit. Ipse malorum

Causa prior, sceleris totius perfidus actor".

Credulus assentit uerbis hostilibus ille,

Atque genas madidus lacrimis pietate profunda

35

Erigit ad celum corpusque hostile caducum,

Dat petit at pacem, orique oscula dulcia figit,

Sub fide perpetua iungens sua brachia collo

Aduerso, requiem simul atque paciscitur altam.

Sic rogat incedant hac religione serena

40

Inque uicem. Annuit ille dolo uelatus amaro.

Iacobus inde, animo sancta sub ueste locato,

Cum fide sincera contracte pacis amicum

Ante diem petit et placato concitat ore,

Vt meet in sanctos ritus. Ast ille, furore

45

Submersus Stygio, gladium sub ueste reponit

Viscera uulsurum socialia nocte sub ipsa.

Lustra fouent homines semper montana feroces,

Nullus amor Christi quibus est, pietatis imago

Nulla equidem. Feritas etiam, simulata uoluntas

50

His dominantur enim, quidquid simul ore loquuntur,

Non in mente sedet; spreta formidine celi

Mendices rumpunt sanctissima pacta fidemque

Etheream, quocumque modo uindicta nefando

His placet, ut uentremque ferarum more cruentent,

55

Ius et fas spernunt, quid dum modo conferat illis.

Non gradibus latis hi sunt simul ambo profecti,

Cum Petrus insidias cepit reserare latentes

Et uibrare manu Stygio cum pectore ferrum

In socios artus. Mox, dum impia brachia tollit,

60

Corruit, et misera clamat cum uoce: "Maria,

En morior: Virgo, fraudi, pia, parce nefande".

At comes, immenso captus tunc nanque stupore,

Tollere uult illum, causeque ignarus, ob inde

Dulcisonis lapsum uerbis permulcet amicum.

65

Ille refert: "O sancte nimis pie nanque sodalis,

Crudelem fuge nanque manum sociosque nocentes.

Nonne uides? Capulum tenet impia dextera strictum

Perque tuos lapsura artus. Sed lapsa rigentem

In terram prius est. Virgo, miserere, Maria"

70

Multoties geminans, mugituque omnia complet.

Vnum erat horrendum, magnum et memorabile uisu:

Non poterat palma gelidum dissoluere ferrum,

Nec terra releuare caputque, immobilis heret

Sicut humo rigidum ingenti sub pondere saxum.

75

Aures et postquam multorum nanque repleuit

Hoc scelere, et fraudes uulgo patefecit iniquas,

Occubuitque animam Stygios demisit ad ignes".

 

6.

Clauserat hic uerbum, subito cum emergitur unus

Nuncius et pallore genas perfusus utrasque

Et lacrimis oculos splendentibus inquit onustus:

"Labile quid uerbis tenet his consumere tempus

5

Sortiti pietate uiri? Miracula Virgo

Nunc noua detexit: stridorne repercutit aures

Astra petens? Audite, uiri, quis clamor in auras

Pertonat aerias. Ibi sunt spectacula magna:

Pergite, nanque Dei cernetis flere parentem".

10

"Dic que causa noui luctus, - tunc diximus omnes -

Si tibi scire datum, donec properamus ad ipsum

Nanque locum, quo nacta refers miracula nuper".

"Spiritus et quamuis quasi sit confusus anhelo

Pectore, que uidi - dixit - breuitate recludam.

15

Vt modo iam gelido uir qui uicinior euo

Nanque senis fuerat calide quam nempe iuuente,

Matris in aspectu celorum uenit ameno

Exclamans: "Miserere" inquit "da pace potiri,

Virgo, senem miserum". Replicat cum uerba frequenter,

20

Per pectus lacrime fluuii de more ruentis

In rigidum uenere solum, largosque doloris

Constituere lacus. Omnes miramur. At ille

Exaggerat luctus, quoque lamentabile pectus

Elatis ferit ac pugnis laceratque genasque

25

Vnguibus horrendis, canum de fronte capillum

Euellit, pacemque petens miserere uocato

Sepius: "Exaudis, - dixit - pia Virgo Maria,

Exaudis, miserere senem, Sanctissima, luges,

Ac etiam mecum, Virgo Sanctissima, luges".

30

Circumfusa cohors, tali stupefacta tenore,

Virginei luctus tollunt pia lumina sursum,

Virginis accipiunt magnum diffundere numen

In terram sancta lacrimas de fronte tepentes.

Gurgitis instar enim uerum labentis ad ima

35

Vertice montano, luctu tum quisque feraci

Vescitur, ac ululans celsum ferit ocius acri

Cum stridore polum, pacem miserere petensque

More senis lapsi. Sed nec mora, fulminis instar

Ecce ruit ueniens, miseranda uoce caducum

40

Constitit ante senem: "Do pacem, - dixit - amice,

Quesitam lacrimis celesti Virgine coram,

Penitet atque more. Menti concede rigenti

Iam ueniam; uerum dolet at semperque dolebit

Non paci subito dudum indulsisse petite.

45

Impedit ipsa Deum uindicte dira cupido

Noscere". Tunc dulci amplexu retinetur uterque,

Crebraque saltabant crepitantibus oscula labris.

Sponte dabant animis requiem, pacemque serenam

Spondebant, collo magna pietate iugato

50

Inque uicem. Postquam tranquilla fronte quiescunt,

Iunior incepit coram tunc talia fari,

Admirante nimis turba pietateque flente:

"Ponite iam seuos animos mentesque malignas,

Insani feritate uirique, cedite ferro

55

Moribus obnixo sanctis. Hic nanque cruorem

Sparserat infanda cari cum cede parentis

Nanque mei, face sepe etiam combusserat agros

Hostili pingues Cereris, stipulaque feraces

Spicifera, ferus et dum stabat pectore sanguis

60

Crudeli, puerum sic me poscebat inermem

Insidiis. Semper custodia cara meorum

Istius uotis pugnabat nanque profanis,

Et Deus omnipotens et numen Virginis alte.

Irriguere olim uerum sua corda maligno

65

Proposito, donec fulserunt uela Marie

Virginis et muros circumlustrantia nostre

Vrbis enim. Posita sed tunc feritate, petiuit

Concordes animi nodos, odiique furentis

Hinc rabiem sedare feram, lesusque negaui

70

Mentis pacifere officium. Nam semper amarum

Vindicte cupido iuste sub pacis amene

Sidere qui mentes semper tenuere cruentas

Cernere et immeritos pena non ente malorum.

At michi sic rigido nuper sanctissima, cardo

75

Celorum, Regina potens, inimica furoris

Sanguinei, pacis mater pietatis et alme

Occurrit. Verbo mentem sic nanque seuero

Arguit ipsa meam: "Quid, seue, piacula, seue

Concupis humana, et crudum sub mente furorem,

80

Abiecta pietate, foues? Maculatus es ausus

Viscera mortali tabo feritatis acerbe

Splendida virginee Matris uexilla subire?

Infelix, iam perge cito: iacet hostis abundans

Fletibus ante meam faciem, totamque coronat

85

Pacisequis nostram sedem clamoribus. I iam,

Poscenti placidam da toto pectore pacem.

Ipsa ego nec lacrimas clausi pietate fluentes:

Quid mortalis ages? Hoc uerum ducit ad astra,

Quanto magis lesus, citius si parcere noris.

90

Si te insana tenet dire impietatis imago,

Non erit immunis". Postquam sic fata, sereno

Ethere se tollens, claris caput abdidit astris.

Tunc ego, precipiti passu sua iussa frequentans,

Hunc ad confugio, do pacem, cuncta remitto

95

Hac commissa tenus". Postquam sic dixerat, omnis

Turba polum clamore petit miserere coercens

Sepius, et pacem uotiuo pectore poscit,

Ceu nunc accipitis". Sic uerba expleuerat ipsa,

Cum loca lustramus quibus hec miracula fulgent.

100

Vidimus hos hostes tanta dulcedine pacis

Connexos, quanta tumidum compulsa per equor

Carbasa in Euboico pausantia litore, nullo

Icta choro, Eoliisque Euro recubante sub antris,

Et dominante salo nullo cum turbine Phebo.

 

7.

Nox fluit interea. Cernunt se condere celo

Sidera. Iam squama Oceano palente natabat

Nereidum nam piscis auo, Cytherea figura

Tiphea terribilem colles dum cerneret altos

5

In celum uibrare manu. Surgebat Eoo

Virgo ferens humeris clarum Titana per orbem

Obliquum. Vapor omnis item tendebat in astra

Lapsus nocte quidem. Tunc sanctique agmina prisco

More duces flectunt qua pulcra Bononia lucet.

10

Hanc prope per cursumque urbem fortasse pedestrem

Vnda rapax Rheni fluit. At germana perundat

Litora qui fluuius non est, sed nomine secum

Famoso fruitur per fauces Apennini

Ortus accipiens, obliquo et gurgite labens

15

Auget arundineas rapido cum flumine ualles.

Egregium perdens nomen nanque obice tanto

Infelix, regis fluuiorumque iret in aulam

Eridani Italie, magno et gauderet honore.

Vtraque pons mordet mirando litora dente

20

Magnifico pulcer tractu, qui fornice crebro

Impetuosa secat torrentis flumina magni

Et quoscumque gradus recto transportat in urbem

Tramite nanque suam, Ligurum sic respicit oras.

Pars alit ulterior que pinguia dona gerebat

25

Triptolemus Cereris, uiridaria cerula flore

Distincto fecunda et dulcia munera Bacchi.

Herbarum genus omne simul, genus omne subinde

Pullulat arboreum, curisque assentit auari

Fructicole, pulcramque urbem replet ubere dulci.

30

Et teneris citra sunt pabula grata iuuencis,

Herbis prata uirent uerum redolentibus. Illinc

Sunt frutices, quibus ipse fugax lepus incubat atque

Capra leuis, canibus loca consona semper odoris.

Chaonia nemus inde ferax uiget ilice dorso

35

Setigero placidum. Verum si tempus at illud

Afforet insipidum, ueterum quo nanque deorum

Irrita uaniloquis colerentur numina siluis,

Corniger Arcadias calami Pan linqueret oras

Inuentor resoni, Fauni simul atque puelle,

40

Quas saliendo Dryas per Menala lustra uehebat

Hec loca competerent foliis fecunda sonoris,

Et gregibus reuerenda Pales. At fluctibus ipsis

Proximior campus leua, pauloque remotus

Ponte quidem, cana multum redimitus arena est.

45

Hic erat et biblus sulcata ab arundine dudum,

Quando genus nondum pecoris mortale cruenta

Nanque manu uiua torrebat tergora calce,

Componens mira formosamque arte papyrum.

Siderei hic nostras acies et limpida signa

50

Composuere duces. Hic tota Bononia currit

Numine leta ipso, grandique agitata stupore,

Sanctos admirans mores et tanta potentum

Agmina nanque uirum diuoque sub ordine ducta,

Liniferum genus ac totum, gradibusque pudicis

55

Incedens cantu magna pietate leuato

Sepius ad celumque in terram corpora fusa

Sublimem misera pulsantia uoce Tonantem,

Magnorumque decus plaustrorum. Confluit omnis

Vrbs ea. Sicut enim dudum cum Roma triumphis

60

Inclita Cesareis cursu properabat adacto

Obuia, purpuream ducis et uisura quadrigam,

Non secus hi properant. Postquam sua uerba remiscent

Cum nostris, querunt miracula nata, perinde

Omnia suscipiunt nobis referentibus, atque

65

Moribus his animos disponunt protinus almis.

Interea parat etheream celebrare Camenam

Gentibus attentisque beatus episcopus ipse,

Maximus angelicis dux rebus. Nectare sumpto

Pectore Christifero, dat misse signa peracte.

70

Visceribus paulo potuque ciboque creatis,

Mores finitimis linquentes ordine sanctos

Virgineo, dulcis patrie conuisimus oras,

Vestibus et niueis damus illicet inde quietem.

 

8. conclusio

Iam michi lunares uigili speculata per orbes

Nanque duos oculo, tenui modulamine quamuis,

Ite, Dei Matris spectacula. Carpite rectum

Nanque iter, et uolucris calami cum remige prono,

5

Etherea uobis duce Virgine semper et alma,

Longobardorum magnas transite per urbes,

Donec cernetis Ligurum ducis atria summi

Turribus et centum miro fabricata decore

Aeriis, calamos crepitantes stringite tergo.

10

Tum uobis suadete moras, lustrate parumper

Ac insigne iubar tecti regalis, obinde

Ite, gradus Pario et constructos scandite pulcro.

In summo frenate pedesque cacumine scale:

Non licet excelsi penetralia forte theatri

15

Regia nanque humili uestro peragrare uolatu.

Interea, dum sic pendetis lumine claro,

Insignes lustrate uiros, lustrate cateruas

Heroum, dominos terrarum et pectora magna,

Egregios proceres et fortia corpora Martis,

20

Que Ducis etherei imperialia menia scandunt.

Ac sicut fluuii regales litore lato

Neptuni properant ad cerula tendere sceptra,

Hoc si contingat culmen lustrare superbum,

Sidereum comitem, cui strenua menia parent

25

Inclitaque Vrbinique alie feliciter urbes,

Oppida centum etiam, subito tunc pergite coram

Et libate manum reuerendo poplite claram.

Hinc spondete sibi famulatus, si libet, ultro

Eternos, precio sanctos nec nectere mores

30

Sit mens: solus amor ducat seruire serenus

Vos uerum, heroo merito et succumbere sceptro.

Iteque neu Dominum dubitetis noscere tantum:

Splendidior cunctis fuerit qui nectite menti

Moribus esse illum, ethereo qui pectore pergit,

35

Ore graui simul atque pudica mente refulget.

Inde manu digne comitantum septus herili,

Hinc miro proceres excedens nectare cunctos

Eloquii, pietatis itemque in Marte recepto

Felix armipotens, fama iam notus in orbe

40

Terrarum toto, quem cuncti uertice nudo

Aulicole uenerantur enim, hic erit ille profecto:

Emicat ante omnes iubar hoc uirtutis honeste.

Aut illum ad proprios perquirite nanque penates,

Pergiteque audacter: duce celi Virgine vestra,

45

Nemo potest errare quidem, nec tramite falli.

At uobis quando pectus continget herile

Cernere, nanque ipsam mentem iuuenilibus annis,

O nimis audacem, uestros contexere mores

Exili fortasse stilo excusate parumper,

50

Carmina si Domino cecinit non debita tanto,

Et naturali sonuit si uoce Camena.

Dicite, tempus erit, si me mea fata futuro

Transmittent seclo, Matris pietate docente

Celicole, resono grauius modulabimur arcu

55

Heroe fortasse lyre. Si uota dabuntur,

Talia conabor sua maxima pangere gesta

Carmine Pierio. Tandem, si forte loquacis

Emula pernicies lingue certare boatu

Auderet tumido uestrarum numina rerum,

60

Spernite, non decet ori respondere profano:

Semper honorandis caput inclinate magistris.

Ite, pio Domino et me conseruate clientem:

Interea reliquas cantu uenerabimur aras.