Aurea iam verno redimitus tempora serto,

Lutea purpuree linquensque cubilia dive

Astrifer Aurore, pelago prodire profundo

Tymbreus revocabat equos et, lora relaxans,

5

Ethereum mensurus iter tendebat in astra

Candida sidereus rosea florente corona,

Cum ferus Augustus, belli successibus audax,

Neu mora quippe suis prestet concursibus ulla,

Asturibus mox bella parat Catabroque rebelli

10

Exardens conferre manum fortissimus auctor.

Iam rapidum promovit iter varioque tumultu

Impiger infandam superat certamine gentem

Impavido, populosque dedit servire coactos

Stragibus alternis et iura capessere Rome.

15

Inde Segisaniam preclaro milite victor

Cesar adit, vasti confisam gurgite ponti;

Circum castra locans, alto munimine fossas

Cingit et invictus solo terrore subegit.

Non Aracisa ducis fama prostrata potentis;

20

Impia gens bellis crudo concurrere ferro

Apparat in Latios et summo culmine montis,

Arma tenens, omni certat prestare ruina.

Hinc videt Oceanum claudentem lustra refusum,

Hinc saltus nemorum densas et surgere silvas;

25

His fidens vallis, animos vesana gerebat

Indomitos fortisque putat sic Cesaris arma

In pugna superare ferox omnemque triumphi

Ducere successum: tanta est fiducia montis!

Providet equoreo crudelem turbine gentem

30

Inclitus Ausonie ductor devincere, postquam

Non aditus per lustra patet silvasque virentes.

Ergo per Hispanos Latiali Marte subactos

Provocat armatas in prelia surgere classes

Illicet Augustus totamque venire iuventam

35

Curgoniam, semper Matheaque rura Quiritum

Imperiis subiecta vocat. Vos, crine decoro,

Aurigone, duxistis opem, celeresque liburnos

Proxima labenti duxit Corvaria Thici;

Corduba, divino nondum celeberrima vate,

40

Ingentes stipavit equos; tu sanguinis, Hispal,

Prodigus humani triplici cum nave Latinis

Advehis auxilium, non cultaque prata relinquis,

Subur; et Ausonio favit Bithulia Marti

Gens vaga per silvas et terga fugare ferarum,

45

Armavere rates Thalai Tholobique feroces.

Hec ubi turba duci Latio ruit omnis ad arma

Tantaque per bellum venit stipata caterva,

Protinus armipotens sevum dirumpere Martem

Cesar avet populis, valido et certamine montem

50

Impetere et largas passim versare ruinas.

Hinc libet equoreo congressu invadere gentem

Et cuntas in bella rates celsasque carinas

Cogere, montano leva de parte vicissim

Tramite bellantes immittere Marte cruento.

55

Collis in Haustralem parvus protenditur oram,

Cornua porrecta servans duo concava fauce,

Que prisci dixere patres Romana sepulcra,

Hasdrubal infandus postquam fera bella Latinis

Intulit et tanto madefecit sanguine campum

60

Ausonio rubuitque solum cum strage profana.

Hac via visa duci pugnam componere parte

Navalem pelagusque novis sulcare carinis.

Non tamen huius erat gens nescia seva paratus,

Sed sensit iam cruda geri certamina ponto.

65

Ergo monte ruens confuso turbine colles

Occupat equoreos et se munimine vallat.

Tandem densatis repetunt navalia proris

Classica per paulum fluctus Aquilone tumentes,

Cesaris Augusti, terris et iungere rostra

70

Milite conspicuo luttantur, litora curva

Prendere et aerii confinia carpere montis.

At non Hesperii, segni torpore morati,

Expavere truci venientes Marte carinas,

Sed, tellure siti, valido cum robore prestant

75

Eventum tentare feri super omnia belli.

Cesar at ingenti sistens in nave magistro

De circunvallante manu sic protinus inquit:

"Flecte gubernaclum terris et litora carpe

Cerula, nec pelago cupias involvere clavum,

80

Ancora ni viridi cadat eiactata profundo;

Agmina neu paveas crudeli barbara motu,

Consere certamen validum terrisque potire,

Qua gens seva parat Latiis obsistere turmis".

Illicet ex omni librantur tela phalange

85

Et rapidos misere sonos, Phebumque comantem

Missilium obduxere globis, pugnamque facessunt

Vndique sanguineam, volvunt in gurgite mortes.

Ast eques interea Latialis Marte feroci

Superat in colles et summa cacumina montis

90

Prenderat armipotens, et barbara castra ruinis

Verterat usque solum. Quod cum gens sensit Hibera,

Languit a ferro, positis et protinus armis,

Cesaris implorat vultu cum supplice pacem.

Lancea tuque ferox, tanto discrimine belli

95

Inter flagrantes incendia ferre catervas

Accipis, Augusto veniam prebente benigno,

Et monimenta dabis quo fine reliquerit arma

Maximus Ausonie ductor latumque per orbem

Qua tribuit pietate quiem, fecitque reverti

100

Aurea priscorum toti iam secula mundo.

Rursus ad infandum Germania rura furorem

Audacem duxisse manum fortissimus heros

Senserat, et Latios iterum depellere regno

Luctantes nato super impia castra tumultu,

105

Qua se Danubio Rheni conterminat unda,

Sic et in Eoum rapidis qua flatibus Eurus

Rupit ad Eufratem concreto margine nimbis.

Illicet Hesperiam pacataque regna sub Haustro

Subdita dimettens, gelidam properabat ad Arthon

110

Germanis quo bella gerat mundumque rebellem

Deprimat exingens Latialis gloria regni.

Ergo viam mensus vicina per arva Britannis,

Horrida perpetuis superabat pascua brumis,

Et legione fera per cunta pericula casus

115

It rapidus, stricto versurus et omnia ferro.

Non tamen audacis crudo certamine Martis

Tunc opus: illustrem postquam gens seva venire

Senserat Augustum tantaque in clade ruentem,

Vendicat, excusso pugne discrimine, pacem,

120

Non audens tam gesta ducis celeberrima contra

Arma movere ferox et bella lacessere ferro.

Sic fera turba, lupi gressum tenuere malignum

In pecus innocuum magno surgente timore,

Vt quoque terribilem minitanti fronte molosum

125

Conspexere procul; rabies tum languit omnis

Inflammata prius sevos spumare furores;

Vt modo in Ausonios Parthi pressere tumultum,

Cum iam conspicui viderunt Cesaris ora:

Tantus apud gentes, sua tanta potentia fertur

130

Vndique per mundum, per frigida regna pruinis.

Illico Charrarum patres, antiqua vetustas,

Vt penitus mundo Superos spirare Latino

Teque favere vident Latio, Fortuna, potenti,

Omni consilio bellorum mittere curas

135

Constituunt Latiumque ducem per tanta profectum

Prospera supplicibus dominum sibi poscere palmis,

Et cuntas sedare minas, atque ocia regnis

Reddere Germanis. Ergo via prima petende

Pacis in Assiriis insignia perdita bellis,

140

Augurio tristi Crasso pugnante, referre

Imperio Rome Parthi sanxere superbo.

Tunc oratores, aquilas vexilla Quiritum

Inclita gestantes iam restituenda Latinis,

Assumpsere viam Rheni per gurgitis undam

145

Ad magni fera castra ducis, cui protinus ore

Incipit audaci cuntis prelatus Eniphon:

"Maxime terrarum ductor, clarissime Cesar,

Cuius ab auspiciis Latium sublime triumphat,

Qua Sol equoreis consurgit et occidit undis,

150

Flecte, precor, mentem, neu sint mea dicta procellis

Irrita fluctivagis; oculos adverte parumper.

Parthia iandudum vario concussa tumultu,

Dum fuit infandis agitata furoribus omnis,

Horruit haud bellis dextram duxisse ferocem,

155

Nescia cui domino rerum iam iura regenti

Temperet et soli ferret sua regna potenti.

Hinc quoque quis fastum tanta cum cede ruentis

Antoni, Cesar, potuit sufferre malignum?

Quid loquar illicitis infanda cubilia Vari

160

Motibus et turpi Veneri prebere maritas,

Dum sua luxuries, sua dum temerata libido

Omne nefas revocat ducitque in secula mores

Gentibus invisos et ferro regnet acerbo?

Scis me vera loqui, regum fortissime Cesar.

165

Quis nam Romanus sceleratos nesciat actus?

Non tamen in Roman quicquam nos gessimus olim,

Dum fit cecus amor belli, dum castra secuti;

Sed neu sub tantis ageremur cladibus ipsi

In facinus pugne fuimus crudele vocati,

170

Atque per alternum versavimus omnia Martem.

Quam dedimus penam gurges presentit Orontis,

Heu, Fato regnante malo sevoque tiranno.

Sed quia te, Cesar, cuntis cognoscimus unum

Terrarum dominum - non hoc sine velle deorum

175

Accipiunt populi munus mirabile mundo -,

Accipe Parthorum regnum sublime, triumphis

Adde tuis, Latiis scribas annalibus istos.

Nos tua dignetur cives clementia, Cesar,

Esse, nec ulterius rabies effundere Martis.

180

Ocia, concusso cuntis in cladibus orbe,

Redde, pater rerum. Totiens quid sanguinis haustu,

Heu, gaudere iuvat? Quid castra, quid arma movemus

Stragibus infandis? Licet, o fortissime, dudum

Linquere congressus et te Romana tenenti

185

Vivere, discusso cunta de parte tumultu.

Suscipe, iam Crassi damus hec insignia victi

Marte sub Assirio; Latium portentur in orbem,

Quod licuit nulli tantum contingere munus".

Dixit et, affuso terris tum poplite, signa

190

Extulit; et, postquam ter contulit oscula adorans,

Aurea conspicuis, aquilas, vexilla figuris

Tradidit Hesperio digna pietate regenti.

Protinus Ausonii, plausu per inane levato,

Exingens fremuere simul stridorque Tonantis

195

Transvolat etherei convexa sonora meando.

Gaudia quanta ferunt Latialia signa videntes

Reddita Crassorum miseranda sorte iacentum

Gentibus Italie! Circum ducis omnis oberrat

Castra manus, dextris aquilas attingere gaudent.

200

Ales non aliter, prerepto pignore nidis

Arbore frondiflua placido sub tempore verno,

Primitus ingemuit; plangens tum funera nati

Hec silvas plangore movet; stat pectore mesto

Infelix sociasque vocat plorare volucres;

205

Ast ubi dilapsum vidit per inane volare

Et note remeare case, proh gaudia quanta

Blanda tulit genitrix! Geminis tunc illicet alis

Advolat et, dulci prefigens oscula fronti,

Applaudit velatque suo sub remige natum.

210

Legati interea flagranti Sole preusti

Ethiopum, calidi venientes partibus Indi

Castra ducis subiere feri, quos nostra iuventus

Ausona miratur peregrino more vagantes.

Discolor effigies et discolor omnis in illis

215

Vultus erat cultusque viris. Hi nanque, iubati

Crinibus intortis, auro cohibente sub armos,

Insignem duxere gradum motuque modesto

Incedunt. Alii non, toto vertice calvi,

Oraque Cedrosi Tyrio sua membra sub ostro

220

Velantes, summo ducunt vestigia regi,

E quibus antiquo maturus pectore Metron

Incipit alternans minime commercia lingue:

"Ad te, Romani maiestas cardinis ingens,

India, Tarpeio vestro sacrata Tonanti,

225

Longinquum mandavit iter nos ducere, Cesar,

Et summum imperium celsa virtute triumphans

Visere nos Indo voluit de Sole profectos.

Dum vos infandis gentilia bella, Latini,

Motibus in medium duxistis, maxime ductor,

230

India civili potuit pia fundere ferro

Vota deis, lacrimas vestris prebere ruinis.

Nunc autem Hesperiis quantum successibus ipsa

Gaudeat est longum per singula currere tempus;

Nec velis, Antonio siquid vicinia quondam

235

Attulit auxilii, totis imponere regnis.

Nunc Arabes fecisse piget tedetque Sabeos

In bellum duxisse manus pelagusque carinis

Insulcasse novis, et Leucada classe potenti

Prospexisse feram: testis tu, Cesar, et ipse.

240

Nunc tibi, qua longo prolabitur unda Caystri

Margine, qua Gangis discurrit gurges ad equor,

Omne sub ardenti quod prostat nobile Phebo

Imperium trado, nostro mandante senatu.

Vtere subiectis, da vivere pace perenni,

245

Discute bellorum rabiem, tu sidus in orbe

Esse velis toto, da tempora prisca redire.

Neu, precor, indignum reputa si tarda videtur

India legatos orbi misisse Latino;

Hos longum produxit iter, nos etheris alter

250

Implicuit cursus, tristis nos bruma nivalis

Artavit pelago Scithie pepulitque rigenti

Nare vado. Referam quid seva pericula ponti

Bosfaros et celum tangentes imbre procellas?

Accipe preterea Latio de more tributum,

255

Accipe dona libens, ingenti mole elephantes

Atque maris Rubri pulcerrima munera carpe".

Hinc dedit auratis sculptum cratera smaragdis

Et circuntexto mira virute piropo,

Insignem clamidem, sceptrum regale coronis

260

Iam tribus innexis vario fulgore serenis.

Quis precium referat pretiosa in munera vates?

Tum pater armipotens inter tot leta triumphi

Gaudia solennem statuit deducere pompam

Manibus infausti crudeli vulnere Crassi

265

Et tumulum redimire sacris, solatia functo

Iam cineri. Gelida nondum semotus ab Artho,

Incipit hec sacra turmis cum voce profari:

"Inclite per summos rerum deducte triumphos

Miles, in Arthois postquam consedimus oris

270

Annua Crassorum digna pietate sepulcro

Sacra quidem cupio Latio de more referre

Et purgare senis collatis ritibus umbras".

Natus at illacrimans: "Imo, dux optime mundi,

Imo, precor: genitor poscit solennia busto;

275

Poscit enim quotiens venit Nox atra tenebris;

Tristis imago patris tenues portata per auras

Apparet conquesta michi: "Vos, nate, superbum

Ibitis in Latium victricia vestra gerentes

Agmina? Nullus honor dabitur michi? Nulla meretur

280

Sacra senex sentire miser? Sic spretus adibo

Infelix nimiumque deis invisus iniquis?"

Cesar ad hec iterum: "Caput o vincite corimbis,

Turba, novis viridi religateque tempora lauro,

Populeasque simul gestate in fronte coronas!"

285

Inde iter ad tumulum, magnus quem gurges Orontis,

Qua spectat convexa Caper, circumfluit unda,

Arripuere viri. Cuntis tum celsus aruspex,

Insignis de more pio mitraque nivali,

Cominus ingesto sic cespite verba resolvit:

290

"Salve, sancta fides, salve, venerabilis umbra,

Orbe sub Hesperio; Crassi cinis optime, salve,

Et campi collesque simul fluviusque sonore,

Et tellus sacrata ducis que membra potentis

Nunc operis congesta sinu, licet astra Tonantis

295

Scandat imago Iovis, mortalia gesta perhorrens.

Cerne pios tumulo venientes, Crasse, Quirites;

Cernite vos, anime meliori sede locate,

Ausonios dare thura focis mitesque bidentes

Admactare dolo, sacrisque exposcere Manes

300

Visceribus tauri gelida tellure profusis.

Gaudia, magne senex, quocunque vagaris in orbe,

Suscipe leta tibi, quando tua Roma triumphat

Parthorum populis acri Mavorte subactis,

Et tua si Latio revehantur signa potenti

305

Infaustis amissa deis belloque profano".

Hec dedit et tumulis ingens altare levavit

Gramineis, prisco divis venerabile ritu;

Hinc tulit insignes auro radiante corusco

Armorum exuvias, galeas ensesque tremendos,

310

Quos ferus ingenti natus certamine Parthis

Astulit inversis, genitoris maximus ultor,

Invexitque faces, et vina dedere per ignes.

Inde sacerdotes circum spatiantur ad aras

Et cinerem Crassi senioris voce vocantes.

315

Ter girum fecere rogi, ter turma Quiritum

Ambivit de more locum. Tum filius ista

Pectore magnanimo diffudit verba sub Euros,

Versus et auratis, cernens Peana, quadrigis:

"Vmbre conspicue multum genitoris amati,

320

Vmbre, perpetuo sacri michi numinis instar,

Postremis ventate focis, audite vocantem

Et dignas libate dapes. Dulcissime, quanto,

Heu quanto merore tuos in morte nefanda

Afficis! Heu, semper Latio plorabere mundo.

325

Cui de te, genitor, licuit tam seva ruinis?

Quis ferus ille deum, celi que Fata maligna

Conspicuum mersere caput totumque per orbem

Tabentem fudere luem? Non ipse sub illo

Hanc animam tecum potui dissolvere bello!

330

Sed, siquid Manes tangit vindicta sepultos,

Ibis ad Elisios, genitor carissime, campos.

Iam satis exhaustum Parthorum sanguinis olim,

Iam satis in larga dedimus fera regna natare

Cede virum ferro; sed digna piacula solvat

335

Quis tibi, magne pater Romeque insignis imago?"

Dixit et illacrimans ignes ardere coronat

Multo thure pius, spargens et viscera flamis

Admovet in cineres pingues stridere bidentes.

Nec minus Augustus pateras altaria circum

340

Vndantes spumante mero congestat et, ans

Vina gerens sacro mandavit pectore pauca,

Que Manes tetigere magis: "Dux optime Rome

Et Latium sublime decus fer sacra benignus;

<Inf>erias cognosce <tuas> altaria circum,

345

Neuve querare, precor, tibi sera piacula ferri.

Assumus ultores; tibi bella tulere Quirites

Orbe sub Arthoo brumaque rigente pruinis.

Me tua per tenebras quondam provisa figura

Compulit in Parthos horrentia ducere castra

350

Et nunc Italiam, pacatis Manibus ara,

Crasse, tuis digna, petimus, iam signa gerentes

Perdita Gradivo dum ducis bella sinistro".

Fatus et accensas staurat crepitare favillas.

Talia marmoreo celebrarier annua busto

355

Sacra nec Eois conformia tanta videntes

Indorum stupuere viri domitique Geloni.

Ast ubi solenni finem posuere sepulcro,

Cesar et in leges totum subsistere mundum

Viderat Ausonie nullumque per arma tumultum

360

Surgere, continuo Latiali milite Romam

Iam statuit remeare suam, Capitolia victor

Scandere, collatis per fortia bella triumphis.

Ergo sub alternis domitam concursibus Arthon,

Caldei Dacique sinum Siriosque relinquens,

365

Hesperie molitur iter stipantibus armis,

Deseruit Scithiam concreto frigore passim.

Tandem, mensus iter per prata per arva, sub oris

Affuit Italie, parvo qua stagna Timavus

Gurgite soporat pelagi conterminus unde.

370

Inde, per Ausoniam migrans fortissimus heros,

Signa ferens, aquilas, gelidis nudata sub auris,

Gentibus et Latiis multos non visa per annos,

Montis Aventini tenui qua vertice surgit,

Extitit armipotens et vidit ab aggere Romam

375

Quam sic dignanti genitricem voce salutat:

"Diva parens mundi, quicunque sub axe polorum

Prestat et aurati lustratur lumine Phebi,

Diva, decus Superum, sedes dilecta Tonanti,

Mater et eternos celis latura nepotes,

380

Salve, Roma, fides iterum pulcerrima, salve.

Ecce per Arthoos et regna rigentia brumis,

Ecce per infandos crudeli Marte Britannos

Assumus Ausonii victricia signa gerentes

Victores, Crassoque tuo gaudente sepulcris.

385

Suscipe, sancta parens, divinis suscipe natos

Auspiciis tantique fove primordia belli,

Si, pater Oceanus longo qua margine terras

Ambit et eternum volvit per litora girum,

Te dominam mundi populus cognoscit et orat".

390

Hec ubi, continuo seriem stipare triumphi

Apparat et Rome letam deducere pompam.

Ergo sub audaci Pharius certamine miles

Victus et equoreo confracte remige naves

- sumitis unde quidem nomen, pro, rostra sub Vrbe -

395

Hinc quoque candentes precedunt ordine currus

Assirii notusque suo cum murice Sidon;

Vadit et Eous populus, nardoque fluenti

Hac Arabes, sequiturque retro gens nigra Sabea.

Tu quo cornigerum nervis lentantibus arcum

400

Vadis ad Ausonium, crudelis Dace, triumphum,

Et Scithici nullo maculanti tela veneno,

Sarmathicique patres et crudo Marte Geloni;

Gens Caldea pari densatur in ordine victa,

Hinc et ovans semper duro concurrere ferro,

405

Vndique et infandos per regna movere tumultus

Gens Germana meat flavis conspecta capillis.

Inde Pyrenei Latiali Marte subacti

Cantabrique truces et vos feritate, Ruteni,

Pergitis immites; tu, Gallia, mixta Britannis;

410

Africa dat Mauros, Numidas, Garamantes et Afros.

Hinc spolia alta ducum per prelia seva iacentum

Exuvieque virum, galee fracteque secures,

Ferales enses et forti tegmine torax

Loriceque patent, gestamina magna, catene.

415

Stant et opes multe, quas Alexandria Fatis

Versa feris Latio tribuit pulcerrima mundo,

Quas dedit Assiria, et lana iam divite Seres.

Hic diadema sacrum Macedum, quo quippe corusco

Magnus Alexander, tantam cum condidit urbem

420

Versus ab Indorum flagranti gente triumphis,

Ornavit sublime caput, vestesque sub auro

Vndique crassanti. Stat candida purpura limbo,

Gemma nitet fulvo passim spectabilis ostro

Et pharetra insignis quam fibula cingit in auro.

425

Hanc regina Pharos, Cleopatra miserrima tantis

Casibus, exultans humeris portare solebat

Quando venatum calidi per dumea Menis

Lustra suberrabat, summo vel vertice Tasi

Captivi stipantur equi serieque protervi

430

Incedunt, quatiuntque leves hinnitibus auras.

Talia precedunt per florea prata vicissim

Vrbis ad ingentis Capitolia sacra Tonanti.

Quatuor albenti redimitus Cesar in ostro,

Candifluis invectus equis, sublimior omni

435

Agmine purpureas loris moderatur habenas,

Ausonia comitante manu pubentibus annis.

Delius haud aliter sacrum cum forte parentem

Ethereum visurus adit, vallantibus Horis

Iam roseis - carpenta dei procedit in astra

440

Lucida - sidereus, per candida terga iubatis

Crinibus effusis sertoque nitente piropo,

Vel cum maternam Delon pulcerrimus ipse

Vadit ad equoream longo non tempore visam.

Ruperat interea muris Romana iuventus

445

Ingentem spectura ducem regesque subactos;

Hac iuvenes, hac turba senum nupteque nurusque

Cultoresque deum Vestalia sacra gerentes,

Et Salii venere patres rituque priorum

Ingestant humeris ancilia prisca Quirini

450

Servantesque Iovis veniunt delubra, Monete

Excelse, secreta dee Cererisque Sicane,

Et, Fortuna, tibi facientes annua dive

Festa propinquabant, et Dardana sacra Cibeles

Ecce Coribantes ducunt prelata Latinis.

455

Nobilis inde ruit prisco de more senatus,

Atque tribunicie fasces signante securi;

Post iter ad magni Capitolia celsa Tonantis

Circum plaustra ducis letum peana canentes

Produxere simul summeque in menia Rome.

460

Quis ferat applausus, fusas et in ethere voces,

Murmura cunta virum, tanto ventante triumpho

Gentibus Arthois, regnante per omnia pace

Vndique et infandi belli cessante tumultu,

Lagide cunque suo seva moriente Canopo?

465

Primitus Augustus divina stirpe verendus

Enea iam Iani claudi delubra biformis

Imperat et Paci consurgere templa serene.

En venit alma dies sacre qua metra Sibille,

Omina qua vatum priscos memorata per annos

470

- sive fuit sacris Delphis Tymbreus Apollo,

Sive sub Ogigio menas impleta Lieo,

Seu Carmentis erat, mater tua, tristis Evandre -

Ore canunt populi: nascetur origine divum

Maximus Augustus, qui secula prisca redire

475

Aurea per mundum, rabie cessante cruoris,

Vrbe triumphatis Roma gaudente sub oris,

Coget, et in cunta regnabunt ocia gente,

Tempore quo rerum veniens regnator ab astris

Factus homo sumpsit verum de virgine corpus.

480

Ast Venus, Idalio remeans a litore fulgens

Crinibus aurifluis, Siculas tendebat in oras

In roseis provecta rotis, qua silvis extat

Blandus Erix sentitque suum resonare Pachinum

Fluttibus equoreis et Doris temperat undas.

485

Cunque Lilibei summo sub vertice montis

Extitit insignis, cuntas surgente colore

Fusa genas niveo paulum variante rubore,

Trinacriam prospexit amans celebrare Dione

Sacra libens Cipree, delubraque surgere passim

490

Et mirtos florere novas altaria circum,

Tum penitus gavisa Venus; gavisa parumper

Sedit et in requiem paulum dedit ire iugales,

Laudibus et dignis populum laudare Sicanum

Incipit et roseo diffundere verba labello.

495

At sonus interea flantes advectus in auras

Ad Venerem ruit ecce deam, que, nescia quisnam,

Continuo surrexit humo flavosque capillos

Fronte legens retro, niveos pendere per armos

Compulit et circum..., circum vaga lumina volvit.

500

Vidit ut applausu totam consurgere Romam

Et sonitus undare virum, ter pectus eburnum

Attigit ignorans tanti que causa fragoris.

Mox quoque, quadrigam calcans per inane coronis

Florentem vernis, liquidum super ethera vadit

505

Candida nempe comis fulvo clarentibus auro.

Ast ubi Romanis statit arcibus aere pendens,

Qua stant ingenti Capitolia celsa triumpho,

Aspicit Augustum solio fulgere comanti

Purpureum circumque patres circumque senatum,

510

Exuviasque sui Martis superesse cruentas.

Tum, venisse diem spectans quem Iupiter ore

Dixerat et Fatis sibi sepius esse relatum,

Gaudia sidereo contraxit pectore quanta,

Proh quanta egavisa Venus! Nullique dearum

515

Leticia cessura poli tandemque profatur:

"Vivite terrarum, divum de stirpe nepotes,

Sceptra gubernantes Fato mandante benigno.

Roma, parens Superum, tranquillo sidere semper

Vive, precor; gentes hac tu virtute superbas,

520

Maxime mi Cesar, tantis notissime bellis,

Deprime magnanimus valido certamine ferri".

Dixit et, aurato moderans temone iugales,

Ivit ad etherei pulcerrima tecta Tonantis.

Maxime Tymbreu, satis o tua vidimus antra

525

Monte sub Ogigio! Satis, o mea turba, sorores

Aonides, cantare fuit per bella per enses

Corpora bellantum tristi luctantia ferro.

Nunc armis cessasse iuvat camposque Sicanos

Visere; Pyerides, mecum ventate, canore,

530

Et sanctum implorate patrem: Siracusia, dive,

Inclita vos dudum cupidis amplexibus optat.

Parthia, iam flamas spreturaque fulminis ignem,

Parthia, quam sacro surgens per secula dudum

Nomine quippe meo, me me vivente legare

535

Orbe sub Ausonio quondam; Romana iuventus

Te cupit eternam, cupit - o! - Trinacria pubes.

Vade tamen primo generosi ad Apollinis aures;

Colucium tibi posce sacrum Cirrea tenentem

Antra senem sanctumque sui penetrale saluta.

540

Ast, ubi Pyerius sacro modulamine vates

Iocundum mulcebit iter sidusque benignum

Canicies sacrata deis spectare monebit,

Ad Karolum presume viam, qui maximus oris

Extat in Ausoniis, et, postquam principis ora

545

Videris eterni, deflexo poplite paulum:

"Salve, prisca fides, Latialis gloria, salve"

Parthia blanda, canes. Italum mox inde per orbem

Spargere; si qua tibi livor damnabit iniquus,

Sperne, precor, sacrumque tene per secula nomen,

550

Dum pater Oceanus lustrabit margine terras,

Delia dum Thetis capiet gavisa sub undis,

Ignea purpureis current dum sidera celis.