Giuseppe Sporeni carmina 1

Testo base di riferimento: Maria Alessandra Romanelli, tesi di laurea Università degli studi di Padova, 1979-80

Cura dell'edizione digitale: M. Rossi

Altre sezioni


1. Gloriosus Virgini paean

At quibus haec dabo vota deis? Cui rauca parabo

Sistra et Hyanteo deductum vertice carmen?

Cui movet hoc Sporenus ebur? Tibi saucia taurus

Exta ferat sanctosque tibi circumstrepat ignes

5

Ista dies purique aris dent orgia mystae,

Siderei regina poli. Vacat hoc tibi pulsa

Nocte iubar, vacat Aoniae deus arbiter undae

Et latice exundante Helicon. Iam frondibus aras

Cinge, puer, iam Castalios solemnia motus

10

Concipiant vatumque pia chorus assonet Echo.

Tu, felix, ad templa veni: nec te procul aethrae

Limes agat superumque habitus praepesque noveni

Scaena chori; nec te Solyme trahat aut mage votis

Accumulet fibrisque inhians spirantibus Allus

15

Et Ptolomeeis assurgens fastibus Accho;

Nec te spumiferis sulcaris vada fluctibus Armon

Atque coloratas subnectens vertice nubes

Alliciat, nec sceptra tenens ingentia Coene.

Quid primum, regina, dabis? Qua turbidus ora

20

Sedabit Thymbraeus ebur plectroque locuta

Phemonoe? Tua num volucri primordia Phoebo

Praetulerim curruque Iovis Tegeesque volucri!

Quid primum, regina, dabis? Loquar aurea post te

Astra serenato posuisse cubilia coelo

25

Aegoceronque Hyadasque assurgentemque procellis

Tyndarida Oeteamque ratem Idaeasque favillas

Et Maurae portenta Abylae, cum fortia tellus

Brachia frugiferosque eduxit ab aequore fines,

Dorida cum pressere hiemes vitreumque profundi

30

Glaucus iter conchaque ululans Amathuntide Triton

Asphaltisque Hyale et gavisus vertice Proteus

Ambiguo frenare greges et inertia ponti

Monstra Hyperioniumque calor Phaetonta petivit

Vos, quibus olenia recubans Tegeaticus umbra

35

Inspirat coeleste iubar, quibus ardua summo

Exultant Pangaea iugo, nec inertia Bacchus

Plectra nec ignavos Tritonia suscitat ignes:

Laudibus hanc ambite diem et solemnia casti

Pierio haec rorate lacu. Me parva canentem

40

Musa levat, nec comit ebur nostrisque relegat

Serta comis: age Leucadios, age perfice motus

Affatu, regina, pio talisque micanteis

Cinge focos adytumque subi, exultantia qualem

Sidera prospexere tuis ubi faucibus haesit

45

Aliger et celeri excussit tua corda volatu.

Qui postquam Icario Cybeleia compita novit

Remigio, qua Parrhasium fugat Arcada saevo

Ennosigaeus equo et pallentem verberat Arcton

Despectus Iunonis honor, qua plumbea pubes

50

Pondera per vacui iaculatur inania coeli

Et triplices dant monstra animas et terna volutant

Arma et Echioniae freta prostravere columnae,

Qua Libycus tormenta Gigas tacitaque movebat

Arte Palen tremulasque olidum pecus implicat aras

55

Helloeusque assurgit apex, qua fluctuat ingens

Indus et Eoo spargit vaga cornua Phoebo,

Arcanum tibi nectar hiat, tibi concipit ingens

Eloquium et positis argenteus albicat alis.

Extemplo Deus, ille Deus praecordia blande

60

Casta subit comitque animos, nec gaudia differt

Vberis excepisse tui. Vix Latmia nono

Saxa iugo tremulae prospexerat orbita Lunae,

Cum sese ad tormenta aperit qua densa coronant

Bethlemios pineta apices Chebronque superbum

65

Radit iter Solymaeque frequens protenditur urbi.

Ecce autem nova lux oculis dum panditur Infans,

Emicuit nova lux, atrae cadit obvia nocti

Et magnum testatur opus passimque vagati

Coelicolae dulci rupere silentia voce.

70

Creditur audivisse pecus, dum pascua late

Et fletu Aurorae sudantes carperet herbas,

Quique Palaestinae campis armenta vehebant

Sidereum vidisse iubar trepidisque sonoros

Auribus excepisse modos et carmina divum.

75

Protinus obriguere animi, nam lumina vulgus

Tanta nec emissas voces per inane ferebat

Partitasque acies stellatique agmina coeli.

Quid superum portenta ferant, quid Semita poscat

Ignea mutataeque vices atque orbita Lunae,

80

Edocuit pennata phalanx humilesque deorum

Accubitus rupisque cavos patefecit hiatus.

Huc omnes eciere manus, huc ilicet ingens

Ordo ruit votisque inhiant et grandia figunt

Munera quos Laton, quos nobilis occupat Arbe

85

Legiferosque Abaris complexus vertice manes,

Quos Duma, nec Sicaniis in fluctibus Aetna

Aut Paphiis Amathus fabricata penatibus aut quae

Arni nomen habet divorumque enthea Gaulon

Sacra fovens et Hamae ruituraque Ascalon urbe

90

Et captis Ianoque tenent, quos circuit Aelmon

Et formidatae Latiali sanguine Carrae

Daunaque Balastusque Samisque et moenibus Eglon

Septa Giganteoque exultans agmine Gessen,

Qui Sain Macharasque habitant, qui Magdalon acri

95

Lustrat equo Gazamque subit, quos Tamnius urbis

Cingit apex varioque habitata Diospolis Api.

Adde quod huc Hebraea suos tulit obvia cives;

Huc biblos, huc charta ruunt, huc rusticus Eluin

Pastor agit Sellique acies, nec defuit ustam

100

Qui domibus Phithoma terit, cui mystica Lebna

Arcanum cortina ululat Naboque fluenteis

Auget aquas, cui Iordanes sua cornua miscet.

Denique quos Essena phalanx et candida servant

Regna pudicitiae Soloeque et parvus Arari

105

Coryciumque decus, nec formidabilis acri

Pontus Abantiadae medicoque animatus hiatu

Callirhoe coelique ferens incendia tellus;

Et quae sub mediis Phoebum aspexere tenebris

Surgentem rupes scintillantesque sub ipsa

110

Nocte polos et quos Sarpedon vertice tollit.

Quin et Orontea quicumque iter explicat ora

Qua picturatis attollitur axibus Hermon

Et fera Bistonias Anabe superexcubat iras,

Atque Araba, atque Cave, atque ingens extenditur Aulon

115

Et Menelaei lascivit turba Canopi

Sidoniaeque; ac tandem ingentibus armis

Scipiadum possessa Tyros, quaeque excolit ignes,

Isi, tuos, Babylon sacrumque Serapidis antrum

Et numquam satis amissum veneratur Osirin,

120

Quin et Erythraeo qua vortice murmurat ingens

Oceanus deducta phalanx, huc contulit Eos

Divitias, Titane, tuas, fluit impiger omni

Axe chorus supplexque tuo fert oscula fetu

Atque humili dat vota animo. Tu grandia tollis

125

Numina, tu puerum feno tegis et simul inter

Maternos premis accubitus; stant agmina et omnis

Vulgus hiat numenque Dei praesentis adorat

Et quem mox tetrico excipiet per compita plausu,

Cui pia terribili figet praecordia clavo,

130

Nunc ingens miratur opus. Quae gaudia nobis

Illa dies, quales Hecate vaga miscuit ignes

Pondere cum te fata levant! Quam turbidus atros

Lucifer acclinavit equos, dum saucia Nati

Ora vides illumque horrenda piacula miti

135

Suspendentem animo; tunc et Sipyleia novit

Parthenius lamenta, dolor Phrygioque peredit

Rore genas. Non Erigone, non Daulias ipsum

Tam misere ploravit Ityn rabidoque notavit

Vngue sinus luctuque animum satiavit amaro.

140

At procul haec iam pulsa lues, nam grandia vestros

Attollunt elementa humeros et te vagus aethrae

Cingit apex. Illic septena volumina frenas

Astrorum coelique vias coelique figuras

Partiris: tibi Cassiope, tibi subditus Hydrae

145

Servit honor iaculumque ferox nitidoque decorus

Ense puer. Terras illic pelagique ruinas

Metiris; stant circum animae, quibus emicat ingens

Virginitas plaususque movent blandisque susurrant

Alloquiis ut vipereae tibi nulla colubrae

150

Miscuerint portenta venenatosque pararint

Accubitus, ut te Paphiis sociaverit Hymen

Auspiciis seniorque tuos pius hauserit ignes.

Perpetuos aliae tibi virginitatis honores

Adiiciunt turbantque Iovem Stygiique fragores

155

Helvidii; partus aliae cautesque profantur

Bethlemias, nostrae prima argumenta salutis.

Additur et sublimis honor coelique fatiscit

Imperium nec frena latent cingentia magnos

Vndarum terraeque sinus piceoque sonanteis

160

Amne domos; haec Elysia capis orgia pube,

Haec purae tibi dant animae. Nos expiat ardens

Trinacriaeque Arabumque decor, nos spargimus aris

Vota tuis, seu procero stant carbasa malo

Aegeum fractura salum fremitusque Maleae

165

Navita trux Meroenque legit, sive ambulat oris

Hospes Achaemeniis Geticove extenditur Haemo,

Cimmeria seu rupe cubat. Te concipit imo

Qui subit arma horrenda animo, quique alligat aegro

Membra toro et miserum sicco latus excoquit igni,

170

Te partus cui surgit onus, cui tristia curae

Exta gravant, cui Tartareis Mors incubat alis

Imploratque auditque volens. Tibi casta puellae

Serta ferunt, tibi vox puerorum Heliconia pulsat

Tympana, te Spes iuxta hominum cubat et vaga tecum

175

Progreditur; tibi purpureis chorus assonat alis

Coelicolum, tibi Latoos diademate crines

Impediunt. Salve, rebusque labantibus adsis,

Bellorumque gravi nutantem pondere mundum

Et furiis exundantem morbosque trahentem,

180

Quos nec inexpletus patriis Epidaurius herbis

Sive Machaoniae quirent avertere leges,

Virginea compesce manu: satis obruit ingens

Arva lues. Salve, rebusque labantibus adsis.

Sed quo me deduxit ebur? Cave marmora pinu

185

Mota legas humili, pennis cave fervida tranes

Icariis convexa, Erato: iam carbasa Nereo

Et fragilem suspende ratem, ne saeviat ingens

Tyndaris aut trifidos vibret Saturnius ignes.

2. Crucis adoratio

Lurida cui dat signa dies? Cui flebilis atro

Squallescit Thymbraeus equo noctemque reducit?

Cui ferrugineos Hecates agit orbita currus?

Nosco diem luctusque pios. Te maxime divum

5

Flet rerum natura parens, te lacteus orbis,

Te lugent elementa et amaris questubus haerent.

At Solyme non aequa scelus parat et tua clavo

Membra ligat poenasque amens exercet amaras.

Nulla viri pietas animo nullusque recursat

10

Matris honor, non ulla Dei morientis imago:

Stant ferro subnixae acies patulaque comanteis

Expediunt cervice iubas vigilesque fatigant

Excubias; stat turba ferox atque increpat ore

Infrendens, ceu rupe leo cum viscera praedae

15

Vrget amor durisque angustat hiatibus ora

Imperiosa fames, illi modo pectora turbat

Niliaci regina Phari, modo corniger Ammon,

Pasiphaes modo turpis amor quique asperat ignes

Martis equus, rabido siquando hiat Eumenis ore

20

Pugnacesque cient Bellonae incendia motus.

Sic ne deos fortuna premit? Sic ne impia leti

Fata iubent tormenta pati? Iacet arduus ecce

Mundi opifex rerumque sator; iacet arbiter ingens

Naturae, cui Puniceos Titania ducit

25

Luna choros noctemque trahit, cui verberat Eos

Sidera flammatoque vagum fugat Arcada coelo.

Heu, Clymene, fraudatus amor, vix enthea cervix

Tormentum sufferre valet, vix brachia diram

Sufficiunt amplexa trabem languentibus extis,

30

Brachia Taenarias debellatura secures.

Ecce autem procul immensis clamoribus urget

Spumantem cataphractus equum vibratque minaci

Trux hastile manu et lato ferit ilia ferro:

Sanguinis effluxere imo de vulnere guttae

35

Poculaque arcanis Acheloia mixta figuris,

Pocula venturos circumspicientia ritus

Sacrorum fideique assurgentem undique molem.

At genetrix lacrimosa dolensque in funere Nati

Triste nefas queritur miseroque redarguit ore:

40

"Vt video te, Nate, cadentem, ut vulnere plantas

Traiectum miseraque oculos in matre ferentem,

Vt video te, Nate, pati, quo pectoris ignes

Diffugere tui? Quo formosissimus oris

Secessit vigor et divini sanguinis ardor?

45

Quo vires abiere tuae, Nate optime, Nate,

Nate, animi fax una mei? Certe improbus olim

Creditur has fugisse manus Aquilonius heros

Lucifer aeriaeque minax exercitus alae,

Cum devota phalanx Borealem fastibus Arcton

50

Implicuit Geticoque nefas dirum extulit orbe.

Heu, nimium crudele nefas! Mox ima petivit

Tartara luctificis animarum ululata querelis

Et piceas Acherontis aquas. Num livida cervix,

Nate, tua haec multoque infecti sanguine crines?

55

Hoc ne caput tristesque gene? Me, me, undique me, me

Protelate, viri, iaculis et figite ferro,

Figite me siqua est pietas. Quid, Nate, reflectis

Caesariem? Tenebras tecum, tecum atra subibo

Limina et emeritas aeternis luctibus urbes!"

60

Sic dea; suspirantem imo de pectore matres

Suscipiunt moestae consolanturque dolentem.

Nec iuvenis dilectus abest, cui regia servit

Ales et insano Patmos circumflua Ponto,

Patmos Olympiacae dignata affatibus ore

65

Arcanoque deum eloquio. Iam grandior ibat

Spiritus, ignito Phlegethon qua vortice fumat,

Tartareus Phlegethon formidataeque nefandis

Eumenides populis aeterna piacula miscent,

Cum nox atra die pressit caput et tenebris Sol

70

Implicuit crinale iubar Latonius heros,

Cum turrita parens tremuit. Cybeleia sed quis

Agnovit portenta Hyperioniosque labores?

Quis livescentis pallentia cornua Lunae?

Infrendunt rursus turbae et gravioribus instant

75

Suppliciis augentque scelus; rursum impius urget

Livor anhelantesque manus caeca asperat ira.

Tu vero extremae pateris dispendia vitae

Et tenebras mortemque subis ne tristia posthac

Regna Erebi foedumque triformi Cerberon ore

80

Mortales videant animae, quas dulcia poma

Taenario mersere lacu vetitoque resumptae

Ore dapes. At nos quae digna rependimus aris

Dona tuis? Nec enim purus tua templa sacerdos

Ingreditur purosque tibi face suscitat ignes,

85

Sed quales Medea ferox ubi turbidus Hymen

Attulit Istmiacae liventia serta Creusae,

Serta ministerio magicae gaudentia Lunae,

Quos Scythico Diana tholo dirus ve soporat

Infami nidore Thoas, quos impia servat

90

Elis adhuc, Siculo ve tepentes gurgite Pisae:

Ergo sic te Parca domat? Sic nostra barathro

Proturbant delicta atque exitiabilis error,

Omnipotens? Vos humanae commercia vitae

Quae trahitis fragilemque labanti corpore molem,

95

Vos, animae superum coeli genus et decus orbis,

Luctibus hanc sacrate diem tristesque quotannis

Instaurate obitus et inani graudia busto

Funera nec cupiant post haec habuisse minores.

At prius arcano marcentem pectore labem

100

Et facinus purgate, vagos dum cernitis orbes

Astrorum tacitaque vagantem lampade Phoeben

Alternare vicem rebus, dum contrahit ignes

Phosphoros et tenebris Luna intercepta vagatur.

Atropos haec post fata negat, sed tristibus umbris

105

Supplicium crudele fremit crudusque severa

Fronte dolor, qualem peritura Belides urna

Porphyrionque Athamasque ferunt saevusque Damastor

Et Coeo cum fratre Dymas, qualem excipit ingens

Sisyphus Aegeonque et opaca silentia durae

110

Persephones atroque gementes sulphure manes.

At tu qui picei limen populatus Averni

Regna triumphales ductas super ardua pompas,

Respice nos si digna peto, si non malus obstat

Horror adhuc mortemque Itala sub nube frementem

115

Caesareis expelle iugis, qua turbidus errat

Cormus et irriguo prosternitur aequore Turrus

Tiliaventeusque latex: nec livida Phoebi

Tela per incautas patiaris serpere gentes,

Nec miseram durare famem. Sic te impia Thrace,

120

Sic Arabum delubra ululent et maxima votis

Bactra Paraetoniique colant septem hostia Nili.

 

3. ad divum Petrum ode

Dive, secundum citharae melos nunc

Prome Phoebeosque modos canoris

Barbiti sacri fidibus Tonantis

Funde sacerdos:

5

Pontifex nam tu superum fuisti

Et sacer templi pater institutus,

Vt Dei sanctas tegeres cohortes

Auspice Christo.

Tu sacrae princeps fidei paterque

10

Diceris magnosque tibi reponunt

Integer Christi populus beato

Thuris honores

Ac dies laetos celebrant decorae

Virgines festasque ferunt coronas

15

Et tibi sacras resonant benigno

Pectore laudes.

Tu Dei sanctis populum gubernas

Legibus, coeli metuende custos,

Tu pii princeps populi et supernae

20

Ianitor aulae.

Sed quid, heu, plectro tenui moror? Quid

Mira divini memoranda Petri

Dicere et fausto celebrare sacras

Carmine laudes?

25

Namque dum Phoebus radiis coruscans

Lumen ex alto tulerit dabitque,

Huius aeternum resonabit altum

Nomen in orbem,

Sive dum naves agitabit aequor

30

Fluctibus saevisque Notus procellis,

Sive dum puppes pelagus tumensque

Vnda capesset.

4. ad Redemptorem nostrum

Vt tuas possim celebrare laudes,

Christe, sanctorum decus atque Olympi

Rector excelsi, faveas benigno

Candidus ore

5

Et choris mater comitata sacris

Virginum et celsae faveant catervae

Laeta gestantes decorata sacris

Tempora vittis.

Verba commotis resonare fibris

10

Invident nostro data iura plectro,

Sive devoto canimus beatas

Corde phalanges,

Seu poli motus speculamur alti

Aut sacros belli canimus triumphos

15

Quos ab extremis retulit benignus

Claudius Indis.

 

5. ad Christiparam ode

Coelitum regina deum beata,

Quam Patris summi deitas creavit

Vt fores Nati genitrix patensque

Ianua coeli,

5

Hoc tibi carmen, dea, dedicatur

Musa quod nobis cecinit paterque

Phoebus insigni redimitus alba

Tempora lauro

Quique supremum tenet altus axem

10

Et polum dextra regit impotenti

Lucidoque altus solio recumbit

Rector Olympi:

Namque tu Patrem superum tulisti

Nullius labis vitiata nexu

15

Et Deum nobis, pia Virgo, summum

Tu peperisti.

 

6. in festo divi Cristophori ode

Christe, sis felix faveasque dexter,

Nam pii laetum canimus tropaeum

Martyris sacrosque lyra triumphos

Dicimus alta,

5

Qui mori pro te voluit cruenta

Caede supremosque pati dolores,

Vt coeli sedes peteret sacrique

Tecta Tonantis,

Stant ubi laetis superum cohortes

10

Mentibus laudesque canunt Tonantis,

Vt domos Ditis peteret nigrumque

Frangeret Orcum

Seque ab umbroso barathro ad supernas

Duceret sedes et amica coeli

15

Regna, quo nos post obitum reducas,

Christe Redemptor.

7. ad Deiparam Virginem

Quis queat digno celebrare versu

Virginis laudes meritas Mariae?

Sponsaque Christi meruit vocari

Cunctipotentis;

5

Haec dedit nobis miseris salutem,

Ostium summi reserens Olympi,

Haec et umbrosi loca clausit arcte

Nigra barathri

Cum Deum regem peperit deorum

10

Inter afflatum bovis atque aselli

Saepis in dura tugurique sede

Nocte silente.

Haec decus coeli nitidumque mundi

Sidus est, quo currere naufragantes

15

Haud metu possunt, quoniam benigne

Audiet illos.

Gratiam quisquis cupit ergo habere

Huc cito cursu properet, canendo

Debitos cantus meritosque honores

20

Virginis almae.

8. ad Omnipotentem Deum ode

Dexter humanam, Pater alte, gentem

Aspice, et pellas scelerata ab orbe

Bella Mavortis liceatque sancta

Vivere pace.

5

Nullus et taedas violet iugales

Aut scelus tristis faciat cruente

Quod Remum contra furiatus olim

Romulus egit.

Saecla discedant pede non remisso

10

Quae dedit terris simulatus ille

Iuppiter; per te redeant, precamur,

Aurea nobis.

Signa Martini, fidei datoris

Impiae, salsis pereant sub undis;

15

Captus immani cadat hic hiatu,

O male, terrae;

Nosque sub signo mereamus isto,

Militat sub quo bona turba mundi,

Esse necnon et facias fideles,

20

Christe supreme.

Augeat nemo male fidus huius

Perfidas turmas neque tam decorum

Deserat cultum neque Christianam

Religionem.

25

Floreat terris, velut axe, iustus

Cultus in divos, metuant monarcham

Te pii cuncti, venerentur atque

Numina terris.

Iussibus Christi bonus obsequatur

30

Cultor et trini veneretur ora

Ac Dei unius, timeant benignum

Laedere numen:

Namque fatali veniente Morte

Hoc tuis, Christe, o capies lacertis,

35

Huius aeternam innocuus reviset

Spiritus aulam.

Ergo, mortales, male sana cuncta

Linquite et veri vice Christiani

Sitis et vestrae nimium saluti

40

Invigilate.

9. de divo Ioanne Baptista ode

Vita priscorum lateat virorum,

Efferat saeclum numeris vetustum

Nemo, silvestrem taceant poetae

Egeriam omnes:

5

Namque tot laudes deus hic meretur,

Ergo per totum celebretur orbem

Hymneis metris, modo thure sacro

Ara nitescat

Et demus magno bona verba divo,

10

Linquat ingentes hilaris labores

Bos, metat nemo segetes adustas

Sole cremante.

Huic preces fundant pueri et puellae

Et senes curvi, mulier gravata

15

Plurimis annis prece te fatiget,

Maxime dive.

10. in Passione Domini Nostri ode

Salve festa dies, nam tibi cantibus

Laeti Maeoniis carmina promimus

Sacrosque victori triumphos

Sidereo canimus Tonanti

5

Quos hic Tartareis duxit ab hostibus

Dum Mortis timidae claustra perhorruit

Et regna liventis barathri,

Taenarium populatus Orcum.

Olim sponte sua lapsus ab aethere

10

Sese virgineo clausit in ubere

Mortisque permisit, cruentus,

Vincla pati Deus impotentis

Vt nos e Stygia proriperet domo;

Exhausto petiit sanguine Tartara

15

Victorque laetatus tritoo

Ad superas remeavit oras,

Qui nunc aetheriis in penetralibus

Stellanti solio subsidet arduus

Terrasque prospectat patentes

20

Impavidus tumidosque fluctus,

Ac dextra nebulas concutit aspera

Horrendaque manu fulmina deicit

Innixus et ventos feroces

Aeoliis moderatur antris.

25

Sed iam, Christe, precor, sollicitas preces

Lugentis miseri suscipias, Pater,

Ipsumque permittas fideli

Corde tibi celebrare laudes.

11. ad Redemptorem Nostrum ode

Mundi creator maxime, coelitum

Quo gaudet ingens turba potentium

Et rege laetatur superbo

Sidereusque polus triumphat,

5

Audi, rogo te, vota precantium

Et nostra dexter munera suscipe

Adsisque iam lenis virisque

Supplicibus faveas, Redemptor,

Materna siquid profuit ubera

10

Lactare sacrae candida Virginis

Et regna liventis barathri

Taenariasque adiisse rupes,

Vt nos ab umbris eximeres Stygis

Quos ante Pluto dirus inhorruit

15

Saevaeque vexarunt prophanis

Eumenides facibus sorores

Ac flamma nigro sulphure contudit

Et Styx profundo consito limite

Orcique lugentes catervae

20

Et Stygiae moderator aulae

Pallensque foedo Cerberus horruit

Vultu, paventis ianitor atrii

Ternoque concussit latratu

Tartareis metuendus oris.

12. ad divum Rocchum
ut a pestilentia tueatur precatio

Dive, luem hanc populis o Latiis averte precesque

      Respice quas cuncti fundimus ore pio

Pestiferasque hinc pelle faces populique precantis

      Membra salutiferis prolue, dive, vadis

5

Infestosque, pater, digneris pellere morbos

      Hunneosque ex hac peste tuere lares.

Vtnia gens, salva es! Timeas nil, vota Tonanti

      Debita iam sacro perfice: compos eris.

13. in festo Petri et Pauli ad Christigenas

Annua coelitibus redeunt iam sacra duobus,

      Christigenis quibus est pax data supplicibus

Et quibus horrendi iacuerunt proelia Martis

      Efferaque occubuit Palladis ira deae.

5

Ergo hos devotis veneremur mentibus atque his

      Ponite, mortales, debita thura focis.

Aurea namque dabunt humanae saecula genti

      Permittentque sacri tecta subire poli.

14. deprecatio Iosephi Sporeni
naufragio pereuntis ad Beatam Virginem
et responsio Virginis ei opitulantis elegia X

Iosephus

"Virgo o siderei regina superba Tonantis,

      Cui datur aetherei sceptra tenere poli,

Felici praesto sis alite dextraque saevis

      Fluctibus oppressam dirige, Virgo, ratem!

5

En mediis peritura gemit iam puppis in undis

      Et iacet in tumido fracta carina salo;

Ecce negant tutos contraria flamina portus

      Et gravis optatam denegat aura viam

Nullaque ferventes contendunt carbasa fluctus,

10

      Vndique sed tumidi perstrepit unda maris.

Me miserum, Stygias opus est nunc ire per undas

      Nigraque Tartarei visere regna dei,

Vmbrosas habitare domos et Cerberon altis

      Quassantem barathri maxima regna sonis!

15

Ergo tanta meae meruerunt crimina vitae

      Damna, ut tam subita morte miser peream?

Parcite iam, quaeso, iam parcite fluctibus undae

      Et sinite optatos tangere puppe sinus

Et date iter placidum salvamque adducite navem

20

      Insanamque, rogo, ponite saevitiam.

Littora iam valeant patriique valete penates:

      En pereo et rapidis me rapit Auster aquis".

Maria

"Quid quereris? Dea sum, genitrix quae magna Tonantis

      Dicor et aetherei praegenuisse Deum

25

Et coeli regina vocor; me regia divum

      Gaudet quae aetherio lumine cincta micat.

Nil timeas, tibi opem pereunti maxima porto.

      Pone metus, salva est puppis et unda tacet.

Vade age, et aetherio iam debita vota Tonanti

30

      Perfice et incensis da pia thura focis".

 

15. ad Deiparam Virginem Mariam elegia XI

Salve, Virgo Dei genitrix sanctissima, cuius

      Ex utero nobis Spesque Salusque data est.

Quis laudum posset praeconia summa tuarum

      Scribere? Tu meritis sancta vocare tuis,

5

Te celebrant omnes, felix materque beata

      Diceris et titulum virginitatis habes.

Perdiderat quodque Eva nocens et perfida fructu

      Ipsa redimisti fructibus, alma, tuis.

Te chorus angelicus veneratur, te pia semper

10

      Turba prophetarum, diva Maria, canit.

Te qui martyrium perpessi quique sequuti

      Sunt Christum laudant mirificeque probant.

Agmen virgineum coelestumque inclitus ordo

      Omnis te extollit laudibus innumeris.

15

Te solam voluit matrem qui regnat Olympum

      Aequoraque et terras, aethera quique regit;

Quique etiam mundum distinxit ab aere et ignem

      A ponto necnon cuncta creata dedit;

Cui tandem omnigenae parent qua lumine Titan

20

      Exit et Oceani qua renovatur aquis.

Clarior es Phoebo, medium quum luce per axem

      Fecit iter, nimbis nec tegitque polus,

Astrigeri regina potens et maxima coeli

      Porta salutaris nec tamen immerito:

25

Noctivagos etiam superas splendore relucens

      Ignes; chrisolitis es, pia, fulgidior.

Te propter matrem disiecta idola fuere,

      Fallebant quoniam fraude dolisque viros.

Iuppiter amisit coelum nec fulmina mittit

30

      Amplius et Venerem despicit alta Paphos

Iunonemque Samos, necnon Ditemque Mycenae

      Diffugiunt, spernunt Pallada Cecropii

Et Latonigenae periere oracula Phoebi.

      Nunc demum nulla est vana superstitio:

35

Omnes te gentes cum Gnato, mater, adorant

      Esseque tu cunctis anteferenda meres.

Haec tibi pauca meo tenui, sanctissima, versu

      Scripsi, ne nostri non memor esse velis,

Innumerae quamvis aliae sint et tibi laudes

40

      Materia nostrum et ingenium inferius.

Vt mihi concedas, Virgo, non maxima Croesi

      Regna peto aut Phrygio ditior esse Mida:

Sed tantum ut merear puro te pectore semper

      Diligere et summa te pietate sequi.

45

Hanc animam et postquam vitam corpusque relinquet,

      Te precor, accipias, Virgo, benigna manu

Et dignere meis intexis versibus et si

      Doctrinae immunes sunt gracilesque nimis.

Namque mihi certum est, dum spiritus hos regit artus

50

      Semper te et Gnatum glorificare tuum.

16. de divo Ioanne Baptista

Cessent antiqui Phoebi celebrare poetae

      Numina vel falsi saxea monstra Iovis,

Aurea nec laudent Capitolia, Terminus unus

      Cum Iove ubi colitur. Pagina vana, tace;

5

Effer Baptistam super ardua sidera divum.

      Hic clarus tantis laudibus esse meret

Qui, dum vita data est, solis in saltibus asper

      Vivebat, rigidos nec metuebat apros

Nec fulvi horrescens trepidabat hic ora leonis,

10

      Igne Iesuaeo sic calefactus erat.

Quin etiam ut Christo serviret in urbe parentes

      Divinos liquit tactus amore Dei.

Hoc facere assuevit cum vix compleverat aevi

      Lustrum: consimi1is quis puer huius erit?

15

Iccirco ignoro quibus illum laudibus aequis

      Decantem aut cantus quod queat esse caput.

Quomodo divinum potero laudare Ioannem

      Cum tenue ingenium sit mihi et ars tenuis?

O utinam possem bombis aequare Maronis

20

      Hunc versum aut elegis, candide Naso, tuis!

O aut gustassem teneri modo dulce Philetae

      Flumen ut hunc quirem carmine ferre deum

Cui me devinctum fateor, quia fundere numquam

      Ante Deum gratas desinit ille preces.

 

17. eruditissimo adolescenti Petro Aleandro
Iosephi Sporeni Scodrensis ad Beatam Virginem hymnus

Quo mea Partheniae decus allatura coronae

Musa ruit? Cui nostra fluunt praeconia? Cui se

Pura verecundo summittunt carmina vultu?

Petre, tibi; nam sidereae candentia matris

5

Templa foves plenaque deos veneraris acerra

Ante omnes; tum Assyriae suspensa puellae

Tecta et Idumei venerabile numen Iesus

Innata pietate colis castumque beatae

Sectaris virtutis opus nec degener alti

10

Nomen Aleandri docta complecteris ulna.

At tu (Pieriae nec enim cano dona Thaliae)

Pande serenati sacrata palatia coeli,

Diva Palaestino spectabilis unica partu,

Ipse tuas donec propero sincerus ad aras,

15

Vinctus honorata felicia tempora lauro

Intendoque tuum fidibus proferre canoris

Numen arenosi quo fervida littora ponti,

Quo Ditis regna alta tremunt Stygiaeque lacunae.

Spargite odoratos, pueri, simul undique flores,

20

Accensis date thura focis; bona dicite, matres,

Verba nec abiecta quisquam neget ire lacerna

Incomptisve comis moestoque accedere vultu,

Scilicet ut superae precibus pia numina placet

Virginis et iustas divorum leniat iras.

25

Ipse ego, Sidonia velatus pectora palla

Vocalique lyra plectroque insignis eburno,

Diva, tuas referam laudes. Vos flamina, venti,

Ponite et Aeoliis mites procumbite in antris,

Tuque pares da, terra, vices pontusque procellas

30

Comprimat undantesque sinus tutumque per undas

Praestet iter nautis optataque ad aequora mitis

Evehat et timidis pateat via tuta carinis.

Ite procul nigrae fulgentemque aethera nubes

Linquite et auricomi radiantia lumina Phoebi

35

Per puras sinite ire vias currusque nitentes

Terrenos lustrare globos et curva profundi

Littora stagnantesque lacus camposque virentes.

Sed quid id est? Video rutilas descendere coelo

Lampadas, inflexo quas poplite Phoebus adorat

40

Aurato temone sedens. Procul ite, profani,

Ite procul, nam Virgo sui petit atria templi

Angelicis stipata choris. Quam sacra coruscis

Membra nitent radiis, facies quam pulchra decensque,

Virgo, tibi est! Flavi rutilant diademate crines,

45

Phoebeis sunt ora magis radiata quadrigis

Arctoaque Helice Phaethonteisque favillis

Splendidiora, quibus rerum telluris alumnae

Arsit opus penitusque ipsorum arx alta deorum

Neptunique domus cumque ipsis Naides undis

50

Et Thetis et Triton atque humidus ora Palaemon.

Non tantum Cynosura micat, non candida Phoebe

Nocturnos agitans currus cum forte sereno

Nubila sunt deiecta polo, cum turbidus Auster

Ingentes posuit flatus placidusque sub antris

55

Incubat Aeoliis nec ponti murmura miscet

Silvarumque comas strepitu ferit Africus alto.

Adde quod Eoos superas candore nivales

Marmoreamque Paron; superum te ductor honore

Omni insignivit sacrisque incudibus arte

60

Excoluit mira et divino pollice finxit

Formavitque volens. Hic te natalibus unam

Sordibus excepit primaeva ab origine mundi

Criminibusque aliis. Sed quid praeconia formae,

Virgo, tuae referam? Cedunt tibi sidera, cedunt

65

Coelestes tibi, diva, chori, nec maior in astris

Te manet excepto superum rectore deorum.

Ille quoque Empyrii delapsus culmine coeli

Divinos clausit tua sub praecordia vultus

Mortali sub fronte latens, ut scilicet omnes

70

Damnatorum animas superis imponeret oris

Tartarei Deus exuviis Phlegethontis onustus

Atque triumphatis insignem manibus Orco

Victor agens praedam coniuratasque cohortes

Quas pater illicitis epulis damnaverat Adam

75

Dum cupit, heu, nimium carae indulgere maritae.

Felix illa dies magni qua Conditor orbis

Te matrem Nato elegit voluitque subesse

Cuncta creata tibi. Probitas hoc, diva, fidesque

Hoc tua virginitas meruit; te namque reperta est

80

Sanctior haud mulier totum quaesita per orbem,

Divina melius quae religione beatos

Excoleret coetus vel custodiret honores

Sanctaque iussa deum. Teneris tu, Virgo, sub annis

Templa frequentabas et munera grata deorum

85

Spargebas calathis violas et serta per aras

Ardentesque focos; genitrix hoc sancta docebat

Longaevusque pater Ioachim curvatus ab annis

Hebreaeque nurus. Tunc te inviolata Tonanti

Pectora sidereo referunt sacrasse torumque

90

Promisisse deis et virginitatis honores.

Non tibi mortales thalami taedaeve iugales,

Non cantatus hymen, tibi non laudata fuere

Foedera vel socii cura conubia laeti:

Coeperat aethereus, Virgo, tua membra Cupido

95

Et te divino vinctam retinebat in aestu,

Vincla recusabas nec tu tam grata, sed illi

Gaudebas dare colla magis nec lusit inani

Te spe sanctus Amor. Casta nam condidit alvo

Regnatorem orbis terraque marique potentem.

100

Ergo serenato divum tibi nuncius ore:

"Mater, ave, - dixit - supremi conscia fati,

Ante alios probitate homines felicior una

Et superis dilecta magis. Tu numen Olympi

Concipies utero, quod vasta cacumina coeli,

105

Quod capere unda nequit tellusque Erebique tenebra

Et Stygii regna ima Iovis, tuus unde gementes

Eripiet fetus populos, cum viscera clavis

Fixus anhelantemque animam spirabit in auras

Et trahet extremam moribundo pectore mortem".

110

Summe sator rerum, qui nutu maxima terrae

Fundamenta quatis, qui coelum et numina torques

Rauca maris nubesque regis ventosque feroces,

An maiora tuae poteras dare praemia matri

Quam complere suum divino semine ventrem

115

Teque sub illius componere pectore? Felix

Virgo, iterum felix, cui summae contigit uni

Maiestatis onus sancto circumdare tergo

Hancque simul partu vacuas producere in auras,

Natura admirante, nimis rursusque perenni

120

Virginitate frui et nullos sentire dolores

Dum pareret castaque Iovem demitteret alvo.

Prisca Dioneae cedat reverentia matris

Et magnae Iunonis honor, nec Delphica Phoebum

Templa colant, nec Creta sui veneretur alumni

125

Numina, nec Libyci resonent responsa tonantis

Quaeque rudes fallunt populos oracula, nec sit

Vlla fides avibus, volucres nec providus augur

Consulat aut ventura canat spirantibus extis.

Cedat opis Stygiisque ferat responsa catervis

130

Ore Themis falso, nec te, Saturne, Latino

Roma tholo celebret: tua nam sublimia Christus

Numina prostravit totoque fugavit ab orbe

Dictaei vexilla Iovis Bacchumque sub ipsis

Lyncibus oppressit, Venerem summersit in imis

135

Fluctibus et propria Bellonam contundit hasta,

Quicquid et antiqui fuerat mentita propago

Temporis et quicquid falsas coluere per aras

Thure rudes populi, latuit quos vera superni

Maiestas Patris et fidei reverentia nostrae

140

Quam tibi profuso firmavit sanguine Christus,

Prostrata veterum iam religione deorum.

Cedant Bistoniae metuendae Palladas arae

Externa quae caede madent nec sanguine Phoebe

Gaudeat humano, Scythicae velut incola terrae

145

Scaeva Thoanteae veneratur templa Dianae

Crudelesque colit flammas, Baccho nec adusti

Thura ferant Indi, Saliis nec cura Gradivi

Sit, nec thura Phryges Cybeleia tecta frequentent

Labdaciasque nurus rapiant trieterica Bacchi

150

Sacra, nec Ogygiis incumbant Maenades aris.

Tu quoque Niliacas Io celebrata per urbes

Sis procul et tua templa ruant ac cornibus Apis

Concidat auratis, quin et canis ora genasque

Ponat Atlantiades, nec se se iactet Osiris

155

Inachidos servare torum. Quid tympana prosunt

Vestra? Aegypte, rudes populos praevertere tentas

Et superum irritare Iovem, qui lapsus ab astris

Humanae voluit sufferre incendia gentis

Duraque fata pati, nigris ut faucibus Orci

160

Mortale eriperet genus et super astra locaret

Felices animas. Num duro adamanta creata

Corda geris silicesque graves sub pectore condis?

Vidisti hunc toties superum praecepta docentem

Assyriae per templa viae, tamen esse creatum

165

Coelesti genitore negas et Virginis almo

Vbere conceptum. Non te miracula, non te

Magna docent hunc esse Deum subolemque Tonantis?

Virgo, decus superum, tenebrosam discute noctem

Hebraei ex oculis populi radiisque coruscis

170

Pelle procul nebulas, ut Nati perfida noscat

Turba tui numen, piget, heu, tot adire sub umbris

Tartareis animas Stygiasque videre lacunas.

Vos quoque sidereum quibus est fas noscere Patrem,

Christigenae, geminas ad coelum tendite palmas

175

Et votis placate deos ne tanta perire

Agmina Idumaeosque velint damnare nepotes

Invisumque genus. Populo tu, Virgo benigna,

Parce tuo, nec enim mortales despicis aegros

Ad tua cum positis redeunt sacraria culpis;

180

Praeterea Idaei furias contunde minaces

Regis, Aventinae qui ferro exscindere molis

Fundamenta parat Romanaque moenia et arces

Hesperias ruere et Christi extirpare ministros.

Illis vel potius sacra baptismatis unda

185

Natales maculas infandasque ablue sordes:

Namque tuum facibus Stygiis accensus ovile

Persequitur totumque acies extendit in orbem

Et fatui Maumethis opes sceptrumque potentis

Appetit Ausoniae, nec quisquam castra tuetur,

190

Diva, tuosque lares pariter civilia lassant

Proelia Christicolae et proprios bellantur in artus

Et totis miseri decernunt viribus almae

Imperium Italiae. Germani hinc accola Rheni,

Arduus excelsoque elapsus vertice Dacus

195

Hispanaeque acies concordia signa ferentes;

Illinc aligeri surgunt vexilla leonis

Fluctibus Hadriacis Rhodano comitata frementi;

Dumque videt magno nutantes pondere fasces

Hesperiae, Getici moderator maximus auri

200

Bella parat nobis et fatum immane ducesque

Provocat Ausonios armis Christique phalanges

Cedit atrox Virgoque tui sacraria templi

Arcanosque aditus violentis caedibus implet.

Heu scelus, heu crudele nefas! Hunc saepe frementem

205

Pannonius sensit, rapidum quique incolit Histrum

Illyricosque amnes; hunc Sparta, hunc clara Corinthus,

Epiri hunc tremuere lares, hunc Pharsala tecta

Emathiaeque urbes tuque, o memoranda per omnem

Scodra parens orbem, Cadmeiaque arva Samosque;

210

Hunc nuper Phoebea Rhodos, Rhodos illa frementem

Expavit regique novo servire coacta est.

Quid moror? Hunc lato tellus complexa profundo,

Hunc ipsi Antipodes metuunt, quos nuper Hiberus

Classe adiit valida tumido devectus ab aestu;

215

Hunc Persae Scythicique amnes nixusque fugaci

Parthus equo trepidat. Latis huic Africa campis,

Huic paret Iudaea phalanx, huic Memphis et altae

Confusus Babylonis apex et decolor Indus.

Non tamen his contentus hic est, Capitolia demens

220

Tentat et augustos cupit incestare penates;

Et nisi opem nobis pede tu fers, diva, secundo,

Voti compos erit totumque subegerit orbem

Ense cruentato. Sed tu, placidissima Virgo,

Christicolas tutare tuos aequisque phalanges

225

Iunge tuas animis civiliaque arma reconde.

Imperet Arctois tumidus Germanus in oris

Et Tagus Hispanos curet frenare maniplos;

Gallia trans Alpes, pacato Marte, ministret

Iura suis populis, Venetus quoque sceptra suasque

230

Possideat contentus opes: sic cuncta quiescant

Regna, nec imperii populis sit tanta cupido,

Quin etiam Aetolii rapiant temeraria fratres

Dogmata Eleutherii fugiendaque iussa, nec ullus

Coetus ad hunc properet; vanescat quaeque per orbem

235

Falsa superstitio, Christum colat omnis honore

Thuris et ardentes veneretur Virginis aras.

Ast ego Cirrhaeo demens expulsus ab antro

Insigni plectroque carens, nec concitus oestro

Pierio, nec Pegaseis saturatus ab undis,

240

Vlterius tua, diva, canam praeconia? Quae non

Heroae clangore tubae Rhodopeius Orpheus

Tolleret Ascraeusve senex aut Pindarus ipse

Enthea plectra sonans, vel qui suprema Pelasgis

Busta dedit Laiique pias compescuit umbras.

245

Sed satis haec tenui tibi sit lusisse cothurno,

Stellantis regina poli, primordia Phoebi.

At me longaevos si ducent fata per annos,

Te posthac maiore tuba et maioribus ausis,

Diva, canam. Non me divini Musa Maronis,

250

Non me Dulichii vincet cantator Vlissis:

Virgineo dicam superi te membra Tonantis

Concepisse utero et liquidas fudisse sub auras,

Dicam et Avernales te formidare catervas

Et nigras sine sole domos umbrasque silentes

255

Insuper et magni referam natalia Christi

Et crudele necis genus et crudelia vitae

Fata suae poenamque crucis geminosque latrones;

Inde triumphales super ardua sidera currus

Ordiar advectos Ditemque in regna gementem.

260

Tu modo, diva, meo tristes e pectore curas

Letiferosque fuga sacro medicamine morbos

Nostraque fac rata vota, precor, semperque perenni

Permittas nos pace frui, dum vescimur auris,

Vivere dum nos fata volent tetricaeque sorores.

265

Post obitum flammata super convexa locabis

Et dabis aeternos coeli inspectare meatus.

18. Redemptoris Nostri Genethliacon

Parthenio labentem utero (coelestia postquam

Atria deseruit maiestatemque parentis)

Progeniem proferre paro. Gravat ardua vires

Calliope tenuique negat succumbere plectro;

5

Ambracii gravat ora dei teque alta moventem

Chaonia, Sporene, tuba superosque rudenti

Irritantem auro et castae ornamenta puellae.

Vnde tibi fluit haec pietas, Pater optime divum?

Vnde tibi tam mitis amor? Num diligis orbem?

10

Num curae tibi nostra salus? Labat ecce quieti

Ora poli tardique hebetant nascente Triones

Te nascente, Puer, septenique ambitus astri

Tectaque divorum flammantia. Tu mihi tantum

Pande, precor, pietatis opus, qui sidera nutu

15

Concutis, ardenti formasque tonitrua coelo,

Cunctarum genitor rerum, cui provida paret

Natura humanumque genus, si te artibus olim

Odrysiis procumbentem grato ardua fovit

Scodra sinu, quom Strymoniis Mars impius armis

20

Ingrueret, si Threicio pius obstitit orbi

Armato Sporenus equo et tentoria forti

Prostravit Pangaea manu Turcasque rebelles.

Merserat aeterna primum sub nocte parentem

Rex magnum sortitus ebur magnumque deorum

25

Concilium et geminos terraeque marisque recessus.

Merserat, atque ipsum Stygio acclinaverat atro

Seposita pietate carens. Illum atra gementem

Circum stagna Deus prospexit ab aethere seque

Vocibus his media clamantem in valle barathri:

30

"Ergo per aeternos crimen produxerit annos

Fas odii, Pater alme, tui? Stygiisque piabit

Suppliciis infanda meae commissa maritae?

Ergo etiam seris promissa nepotibus instat

Poena gravesque umbrae? Sic surget inutilis aevo

35

Progenies? Quae meta manet, quae meta laborum?

Qui finis poenaeque modus? Satis hausimus Orco

Supplicii; iam fulgenteis da cernere coetus

Astrorum, iam purpureo nos ingere coelo,

Omnipotens. Quid namque hominem formasse iuvaret,

40

Quid terras variisque orbem pinxisse figuris,

Si mortale genus Cocytia regna subiret

Et numquam aethereas divorum cerneret arces?

A! quanto melius tali incubuisse figurae

Esset et ardentem vidisse Hyperiona numquam,

45

Quam sic aeterno umbrarum succumbere leto

Atque aurae expertes sub nocte iacere profunda!

Ergo agedum misera quamprimum hac valle malorum

Eripe nos, si digna peto, si qua emicat axe

Cura mei". Sic orabat lacrimabilis Adas,

50

Sic Eva, sic caesus Abel Phariaeque sorores

Et Moses longusque Hebraei sanguinis ordo

Instabant fieri et veniam clamore petebant,

Psalmiferi tamen ante omnes vox rauca parentis.

Annuit his Genitor: coelo volat ocius alto

55

Nuncius aptatis suffultus pectora pennis,

Divorum mandata gerens, terrasque volatu

Ambiit et Syriis tandem citus astitit oris.

Ceu picti regina chori volucrumque per auras

Et coeli convexa ruit, siquando Caystri

60

Per ripas errare vagos perspexit olores,

Per littus, Penee, tuum et vernantia Tempe,

Plaudentes illi per amoena vireta vagantur

Et dulces grato modulantur murmure cantus,

Illa ignota ruit mediumque per aethera cursus

65

Tendit et ignaris subito ferit inguina rostro;

Haud secus alatis pedibus Iove missus ab ipso

Angelus astriferi linquebat culmina coeli

Candenti nimbo effulgens. Hunc limbus obibat

Atque humeris iubar exortum vultuque sereno,

70

Huic roseus fulgebat apex. Iamque aurea iussae

Tecta deae iussasque notaverat ordine postes,

Quom procumbentem secreta in sede puellam

Aspicit et superos votisque animisque moventem.

Ergo illam sic pronus adit, sic pronus adorat:

75

"Salve, cura deum, supremi conscia fati,

Aeterno dignata toro thalamisque deorum.

Salve agedum, salve (ingeminat) Virgo optima. Nam te

Orchomeni excepere deae; tibi gratia fulsit

Stellanti demissa polo, venientia cuius

80

Numina concipies uterique in parte locabis

Promeriti, simul auricomis tibi fulserit astris

Omnipotens alvumque pio ditabit honore.

Ne dubita; sic fata iubent, sic imperat ille,

Ille sator rerum, cuius tibi maxima pando

85

Iussa. Illum paries Natumque vocabis Iesum.

Haec coelo decreta manent; tu iussa deorum

Exequere et thalamis aethrae gemmantibus infer

Lethaei populos haerentes faucibus Orci

Optatoque extende polo, quoi maxima quondam

90

Iura dabis coetu divorum evincta superbo".

Dixerat; illa genas deiecit et ora rubore

Tincta verecundo communi fixit alumnae;

Haec volucri tunc orsa deo atque haec pectore fatur:

"Fatidicos haec saepe choros veteremque meorum

95

Progeniem et multo bacchantes numine vates,

Arcano puer orte polo, monuisse notavi,

Venturum monuisse Deum quem pectore virgo

Conciperet non umquam avido complexa marito,

Non Paphio combusta rogo. Sed quis mea tanto

100

Pectora digna Deo tantoque putasset honori

Aequa? Veni iam, sancte Puer, teque ingere nobis,

Maiestas horrenda, veni mundoque salutem

Lustraque Lethaeis felicia gentibus affer.

Hoc (ut opinor) erat; sacrisque pulsus ab aris

105

Secessit genitor lacrimans urbemque reliquit

Cum grege rura petens et devia lustra ferarum,

Quandoquidem nullos subolis produxerat usus

Et fetus canae solatia longa senectae.

Ergo abiit curvisque recessit moestus in antris,

110

Illum omnes famuli atque abducta armenta secuti.

Postquam altum est emensus iter, pia numina gratam

Exorabat opem solabaturque timores.

His rerum Genitor precibus commotus ab alto

Grata meo statuit solatia ferre parenti.

115

Nox erat et nitidis radiabat Cynthia bigis

Germanum succincta iubar, tum lumina somno

Fessa dedit senior, blandam traxitque quietem.

Ecce autem aethereus sopitum nuncius illum

Missus adit, tum sic nocturna silentia rupit:

120

"Iam luctus, pater, ingenteis, iam comprime raucos

Ore modos gemitusque tuis procul artubus obstet.

Sunt tua nam rata vota; dabit tibi Iuppiter omne

Quod cupis atque tuae rara incrementa maritae

Divinumque extendet opus, quippe exeret alvo

125

Convexi sceptra alta poli, datus unde hominum rex,

Vnde erit amissae populis via parta salutis.

Surge igitur teque his tandem citus eripe curis

Antiquamque domum repete antiquosque penates.

Et ne vana putes superum mihi pandere Patrem,

130

Accipe signa atque haec longaevo in pectore conde:

Auratae simulac portae incrementa subibis

Fessus, ibi cernes dilectae coniugis ora

Et dulci teneros fletu amplexaberis artus."

Sic orsus celeri repetit vaga sidera cursu

135

Nuncius alatisque volans per inania plantis

Stellanti tandem Genitoris constitit arce.

"Hinc me progenitam referunt, hinc laeta parenti

Gaudia natalis noster demisit utroque.

Illi me summo primum vovere Tonanti

140

Pollicitique meae sunt virginitatis honores.

Ex illo sacrorum adytis rituque deorum

Accubui et superis mentemque animumque paravi.

Quare si nostri pia promeruere labores

Numina et omnipotens ita fata recensuit auctor,

145

Accipio quaecumque iubet nec dicta recuso".

Haec effata manus geminas ad sidera multa

Cum prece diva tulit circumplexumque profundas

Neptuni Glaucique domos et Tartara terris

Abdita venturumque pie veneratur Iesum.

150

Angelus interea velox ad celsa volavit

Tecta poli et motis coelo se immiscuit alis,

Qualis inexpletae post bella exhausta catervae

Deiectosque polo socios fratresque rebelles

Candida divinae transcendit limina portae.

155

Protinus Omnipotens (nec enim cunctatus) amatae

Corda deae subiit castoque sub ubere laetus

Occuluit se se atque altos Puer abdidit artus

Mortali sub fronte: Puer, coelestis origo,

(Aspicite) humanum non dedignatur amorem

160

Nec temnit duras pro nobis pendere poenas.

Vt cupit elato Patris abscessisse meatu

Terrenasque habitare casas mundique salutem

Primaevumque nefas violento exolvere fato,

Vt celer ex alto ruit aethere parvulus Infans!

165

Quem petis, alme parens? Patriae num deseris aulae

Tecta metu? Num terrigenas fugis? An tua forti

Porphyrion dextra quatit atria? Cedite porro,

Cedite, qui nivei convexa micantia coeli

Oromedonteae dura extimuisse putatis

170

Tela manus Ceumque animis super astra ruentem

Atque giganteis olim affectata ruinis

Templa poli et gelidae subnixum Pelion ossae.

Mens etenim quam caeca foret quamque impia nobis,

Religio queis vera micat, si turpia summos

175

Arma deos atque anguipedum concordia fratrum

Agmina formidasse atro gavisa triumpho

Turba putet manesque pio insultasse Tonanti.

Namque procellosi proclives gurgitis undas

Neptunique domos canosque Palaemona fluctus

180

Ore exhalantem Puer, hic Puer, inclita coeli

Progenies terramque domat Stygiasque lacunas.

Ille manu roseo surgentem Phosphoron igne

Firmat et Aeolio spirantes carcere ventos

Ille fugat, nubes rursusque per ardua vasti

185

Producit convexa poli turbatque vehitque.

Hoc mandante vagos agitat per inania pulcher

Phoebus equos promitque diem mortalibus almum.

Quis geminat longas firmato Hyperione luces

Castra Palestinae saevo dum Marte phalanges

190

Adversasque domant acies hostemque rebellem?

Prothea quis Glaucumque senem pelagoque sonantem

Aequorea Tritona tuba vitreasque sorores

In varias deduxit aquas tutumque catervis

Fecit iter profugis atque agmina dira sequentum

195

Fluctibus oppressit iunctisque reclusit in undis?

Tu, Pater omnipotens, prohibes qui ad sidera duci

Confusae Babylonis opus Phariique repellis

Damna ducis turpique tuos ditione ministros

Eripis atque hostes infesto vulnere mulctas.

200

O facilis pietas, superi tu ne auctor Olympi,

Divinas exosus opes, mortalia carpes

Viscera et humanos non dedignaberis artus

Parcarumque subibis onus mortisque frementem

Aspicies aulam pallentisque agmen Averni?

205

Queis, Genitor, meritis tam maxima dona meremur,

Infecti maculis praecordia caecaque mentis

Consilia et foedas volventes pectore curas?

At non sic primi potuisset pendere poenas

Criminis e divis unus, quicumque fuisset,

210

Nigrantesque Erebi regna eduxisse catervas

Ad superi convexa poli? Pugnantia divum

Sed quid fata queror? Te, magni conditor orbis,

Primaevum delere nefas luctuque maniplos

Iuvit anhelantes coelo imposuisse nitenti.

215

Nunc igitur velox candentem verticis orbem

Aetherei et superae vitas commercia turbae

Virgineumque petis thalamum condisque sub imo

Vbere nectareo flagrantia pectora succo.

Nec te tam durae terrent incendia mortis

220

Quam parat insonti palmosae cultor Idumes,

Nec te fata crucis nocturnaque verbera, nec te

Saeva coronato gaudentia serta capillo.

Cuncta, Deus, pateris mortali obnoxia turbae,

Frigus et Arctoae pallentia murmura brumae

225

Oleniumque pecus quosque auget Syrius aestus

Letifer et magnus Nemees frondentis alumnus

Massylique gregis perspectaque sidera nautis.

Tu Bacchum Cereremque capis durosque labores

Invicto suffers animo maeresque timesque.

230

Tu mortem, tu fata subis. Salve, inclita divum

Progenies columenque Iovis, quoi Tartara et ignes

Inferna de puppe Charon manesque triumphos

Expediunt; salve, terrisque labantibus adsis.

Non sic Palladia Codrus pro gente subivit

235

Fata lubens terraeque imos extinxit hiatus

Curtius, ut magni durarent tecta Quirini,

Armato subnixus equo manesque petivit

Quique Palatinum prostratura agmina Martem

Taenaria roravit aqua, occursantia postquam

240

Per noctem mandata tulit, Mavortius unde

Tela adversa furor patrio summisit honori

Hostilesque neci turmas dedit acer et omnes

Obnitens acies concepta perdidit ira.

Iam cedat Phoenissus honor pietasque per urbes

245

Nota Palaestinas quique assurgentia ferro

Colla dedit patrio fatisque cohaesit iniquis.

Sed quo mente feror? Nunc recto tramite coeptum,

Alme parens, peragamus iter blandisque feramur

Fluctibus et tandem optata potiamur arena.

250

Iamque propinquabant arcani tempora partus

Virginis et gravitas uterum matura premebat

Divinusque sacro sub pectore creverat Infans.

Olli (si qua fides magnos fovet abdita vates)

Augustus Latio surgebat in astra triumpho

255

Romanosque alto gestabat vertice fasces

Et magni incrementa orbis. Nam candida Martis

Aethiopesque piique Arabes Gadesque cadenteis

Circumplexae aestus Arctoique accola Rheni

Signa extollebant, Phrixeoque abditus axe

260

Cultor et arenteis Libyae qui prospicit amnes.

Dumque ille immenso capita assurgentia mundo

Nosse cupit quae frugifero terra arctat hiatu

Quaeque procellosis Neptunus circuit undis

Cymothoeque udas solita emersisse carinas

265

Ore, triumphatum censeri edixerat orbem.

Protinus Aeoliis se se Fama extulit antris

Iussaque magnanimi per totum Caesaris orbem

Fert cita convexique volat per inania coeli

Et totos peragrat populos Arctonque rigentem

270

Bactraque et extremos orbis pervenit ad Indos

Sauromatasque Getasque et ovantem murmure Nilum

Ac quacumque vagis sonat amnibus Amphitrite.

Et iam praecipiti ridentia prata volatu

Et latas terrarum urbes et moenia duros

275

Eiectura hostes transcenderat et cava coeli

Nubila, quom magno custos delectus alumno

Et tibi, diva parens, per inania vidit euntem

Stridentemque alis augustaque iussa ferentem;

Continuo mandata aperit monitusque puellae

280

Caesaris atque animo quae sit sententia poscit.

Illa pio sic orsa deo: "Quacumque meantem

Sectabor te, magne parens, seu te ultima Thule

Accipiet sive occidui regna invia ponti

Sive coloratos potius transcendis ad Indos

285

Cimmeriumque chaos, illisve allaberis oris

Quas Titan, nostro postquam secessit ab orbe,

Lustrat et ardenti semotas circuit ore,

Seu tua Trinacriae spectabunt ora volucres

Aetnaeos complexae aestus, qua Scylla frementi

290

Atracios movet ore canes quaque abdidit ingens

Alcides canae monstra importuna senectae.

I praeceps quo fata trahunt quoque imperat aulae

Servator, pia Roma, tuae et cedentia retro

Phoenissi linque arva iugi. Non longa moratur

295

Me via te ducente, pater, licet invia lustres

Scironis saxa atque inamoeni tecta Procustis.

En blandum sulcamus iter. Vos praevia latae

Ite, Dei incrementa, viae queis grandia Caesar

Molitur iussa et latum diffundit in orbem.

300

Vos famuli properate, viam pia fata secundent.

Hoc tantum mea membra gravat, quod fetus ab imo

Ventre exire parat coeloque educere vultus

Et iam pulchra novem complevit Cynthia menses

Atque vago novies renovavit cornua gyro

305

Nocturnos agitans currus: hic terminus haeret

Quo subolem proferre piam et surgentia vasto

Exta polo et triplices teneor iaculantia flammas

Brachia Latooque effundere numina partu.

Vestra tamen comes ire paro; vos cuncta parate

310

Opportuna viae celerique incumbite cursu".

Dixerat; illam animi securam et magna ferentem

Numina divinos onager sortitus honores

Suscepit patriaque haerentem eduxit ab urbe:

Talis Agenoreo Europe subnixa iuvenco

315

Dictaeas tranavit aquas Idaeaque venit

Rura timens falsique bovis cervicibus haesit.

Quid, dea, tam demissa petis? Quid sordida tractas

Frena manu foedique gregis moderaris habenas?

Phoebeae cape lora iubae, cape tarda Triones

320

Plaustra et tergeminae, Virgo, aurata esseda Lunae.

Dum iussum metiris iter Syriamque peragras,

Praecedunt famuli et sociis se passibus infert

Longaevus senior tardoque senilia gressu

Membra movet baculoque labantes sustinet artus;

325

Bos quoque eis socius fit euntibus. Hoc dea coetu

Ibat et Assyriae vernantia rura legebat

Stagnantesque lacus et odoros undique campos.

Et iam Bethlemiae fortunata arva tenebant

Iamque propinquabant urbi, quum solvit anhelos

330

Phoebus equos fulvumque Tagum Gadesque revisit.

Protinus accessu fuerant quae proxima Virgo

Antra subit fessosque epulis complectitur artus,

Vna omnes socii atque senex, tum membra sopori

Victa dedit fenoque humeros extensa decentes

335

Imposuit noctisque atra sese abdidit umbra,

Diram passa hiemem et spirantes largius Austros.

(Mira fides) decimum volvebat Cynthia mensem

Qui pluviis glacieque riget gaudetque cadenteis

Prospectare nives et ovantes murmure ventos;

340

At picti regina poli non candida fulcro

Pectora, non Phrygiae complexa libidine pompae

Accubuit magno divorum obnoxia fetu.

Ecce autem mediae tacito sub tempore noctis,

Dum rarum prospectat opus mentique volutat

345

Factum ingens Puerique artus venientis adorat,

Incursantem alvo blandeque per ima ruentem

Effudit nympha alma Deum et singultibus expers

Depositum sublime tulit; coelo ocius omnis

Ordo ruit diumque ambit concentibus antrum.

350

Agmina quis proferre queat quae lapsa rotantem

Extemplo liquere polum, Puer aurea postquam

Sidera gemmatosque deorum aspexit honores?

Huc et Lemniaco turba ora amplexa rubore

Et quae Gorgoneo non segnius arctat amictu,

355

Pectora Avernales siquando per ardua turbae

Lethaea de rupe meant nubesque profunda

Sede trahunt Zephyrique salum terrasque fatigant;

Huc illi venere chori quos candida Virtus

Circumplexa fovet, qui sceptra ingentia quique

360

Servavere thronos Tegeaeoque ocior astro

Ales et ardenti pubes dominata meatu;

Huc fusis Astrea comis Pietasque tetendit;

Huc laeto Pax fulta choro Pacemque secuta

Alma Fides, cui rarus honor, cui turpia surgunt

365

Incrementa orbis nullasque excultus ad aras

Elatae virtutis apex. Quid cetera narrem

Numina? Composito huc venit Inclementia vultu,

Iamque omnem socio complerant agmina coetu

Excisam sub rupe domum, quom Virgo iacentem

370

Sic blande est affata Deum et sic ora resolvit

Amplexu fota assiduo: "Te, maxime divum,

Aspicio frigentem artus et dura prementem

Saxa nec Idaea revolutum pectora palla

Nec Tyrio luctantem ostro? Te pectora nobis

375

Labentem aspicio et risu parva ora moventem?

Quo pietas haec tanta fluit? Vix atra Cybele,

Cui tractus terrarum omneis et regna dedisti,

Antra dedit quae te labenti Hyperionis astro

Obstantem et nostra acciperent sub luce ruentem.

380

Adde quod Hellaei gregis argumenta potenti

Formasti, Puer alme, manu Tyrioque rubentem

Pallam astro Libycusque comas queis cingitur Ammon,

Quas Seres misere pii quasque Inda perennat

Insula: nulla tamen tibi velamenta decentes

385

Obduxere humeros, nec te natura creatum

Floribus aggestoque herbarum excepit amictu.

Arenti tantum feno, tantum abditus antro,

Nate, iaces Stygios dudum accessure penates,

Qua rauco Styx amne sonat, qua turbidus alto

390

Igne meat Phlegethon triplicesque extendit hiatus

Cerberus et sonteis latratu verberat umbras,

Qua turpes lavere comas et pectora nudae

Eumenides saxumque obvolvit Sisyphus ingens

Et numquam refugos potis excepisse liquores

395

Tantalus assurgentem atro videt angue Megaeram.

Heu scelus, heu crudele nefas! Quid tristia volvo

Fata et venturae praesaga incendia mortis?

Quid poenas, Puer alme, tuas? Gemit ecce sub umbris

Persephone et nigri Saturnius arbiter auri

400

Et qui Daedaleo fera monstra coercuit orbe

Actaeis depasta animis populoque Minervae

Quique incursantes Furiarum comprimit ictus

Aeacus et duro minitans Rhadamanthus Averno.

Quin etiam vana deceptae Belides unda

405

Te nascente tremunt Ixioniique rotator

Orbis et anguineo Discordia vincta capillo

Et Letum letique Sopor concordia fotus

Brachia et aeterna possessa silentia nocte.

At non Elysios eadem cura angit honores,

410

Vipereo stat ubi delusa dracone iuventus;

Venturos namque extollit super astra triumphos

Insignem paeana canens: ut culmine coeli

Parta salus, ut septeni deus arbiter auri

Ingentem vario discrimine finxerit orbem,

415

Vt Chaos ardenti Ditis sub gurgite sese

Sepsit et immani cantus Tritona vomentem

Aere Cybeleaeque cacumina liquerit aulae.

Haec inter sacrae prostrata superbia formae

Insonat et toto iacula exultantia coelo

420

Atque hic elati fusos Aquilonis honores

Ore senex memorat Phario qui tristia regi

Vulnera tabificosque immisit corporis ictus.

Exin formati concepta exordia mundi

Et primos populorum ortus et turpia narrat

425

Crimina depulsosque polo propiore parentes.

Subsequitur vasto concessa potentia Nereo

Vndantesque polo fluctus atque excita fatis

Pinus inexhausti servatura agmina mundi.

Tum leges divorum omneis Solymique recenset

430

Damna chori nemorumque domos patuloque cadentes

Coelo epulas. Dumque haec patribus mirantibus heros

Explicat, immani candor novus emicat Orco,

Candor Avernalis testatus damna barathri.

Lugentes haesere animae manesque coruscum

435

Mirati tremuere iubar; stant Tartara et ingens

Cerberus infernis trepidat Tirynthion oris

Ogygio accedentem arcu Actaeoque minantem

Aegidem ferro Siculae furta impia divae.

Agnovere patris candentem Hyperionis axem

440

Natale proferre tuum et surgentia mundo

Saecula quae gemini stridentia limina Iani,

Quae Martis dura arma premant Geticoque ruentem

Ense deum, quibus alma viros Astrea Tonanti

Conciliet mitique volans Concordia planta.

445

Sic ergo insuetis descendentem ignibus omnes

Excepere diem et plausu fremuere secundo.

Nascere, lux quam flammigeri volat orbita Phoebi;

Nascere teque procul Clymeneius axis adoret

Fulgentem et clara sub tempestate ruentem,

450

Quandoquidem nostrae fers argumenta salutis

Atque optas coelo nos imposuisse nitenti.

Nascere tu quoque, magne Puer, cui protinus omnes

Orchomeni arrisere deae, cui Glaucus et ingens

Doris arenosi straverunt gurgitis aequor,

455

Cui tellus alimenta parat, cui lactea coeli

Stellantis cortina patet volucrumque meatus.

Sed quis te incesti prospectare arva Canopi,

Quis Pharias urget pavitantem quaerere terras?

Qui reges sacra antra fovent? En dona videmus

460

Aethiopum et grato cumulatas munere cunas;

En canos senis obtutos qui dulcia tandem

Membra fovet patriasque optatum sistit ad aras

Numen. Io iam promissis, Pater, artubus instas

Inflexus tractasque manus et dulcia figis

465

Oscula. Sed qui te bissenae tempora metae

Tangentem templo assistunt atque enthea quaerunt

Dogmata, Avernales Puer accessure lacunas?

Quisve procellosis nympharum exturbat in undis

Quas vagus irriguo Iordanus circuit amne

470

Irroratque caput latice exhaustoque fatigat

Imbre comas funditque cava pia flumina dextra?

Vndae admirantur venturae ingenti a sortis

Facta atque elatos fluvii admirantur honores

Attonitae; nec enim primaevam Acheloia noscunt

475

Pocula summisisse luem, et portenta draconis

Noxia, nec diros serpentum hausisse timores.

Ipse quoque apprehensa ignarus pater accubat urna

Iordanes gaudetque novo spumantia fluctu

Littora et inferni domitura incendia mundi

480

Inspicere, apprehensa ignarus pater accubat urna.

At qui purpureo procul incubuere profundo

Piscosos inter scopulos coetusque fatigant

Squammosos linoque imos ad littora pisces

Decipiente trahunt remisque instantibus haerent?

485

Caeruleos quae turba lacus undasque fluenteis

Lenaeos verti in latices miratur et haustus

Nereidum spumare pium dum blandus amorem

Comit Hymen taedaeque micant ad festa iugales?

Vos quoque Erythraeo pereuntes gurgite nautae

490

Novimus et fractis Euros Aquilonibus ire

Transtra per et remos puppimque agitasse labantem;

At Pater aequorea qui monstra exturbat in alvo

Protinus Aeolios iubet abscessisse fragores.

Secedunt Zephyrique et ovantes murmure chori

495

Atque ingens Boreas; medio stat marmore pinus

Inconcussa vagosque exultat vincere fluctus,

Ceu saevis Maleae ratis infestata ruinis,

Aegaeo aut deprehensa mari, siquando profundum

Nimbosae aspexere Hyades Haedisve minatur

500

Orion duro succinctus pectora ferro.

Postquam autem Ledaea phalanx super aequora cymbam

Aspexit fluitantem et caerula regna paventem,

Aeolii fugere chori nubesque coruscum

Deseruere polum Phaetonteosque iugales.

505

En quoque femineos expelli agnoscimus ictus

Atque luem fluido surgentem in pectora tabo,

En rictus Furiarum omneis, quae membra tenebant

Humana et diro infestabant agmine gentes,

Quas inter sumpto meat importuna flagello

510

Tisiphone latique volans per inania coeli

Sic picturatos divorum affatur honores:

"Ergo tot ingenteis amittent Tartara praedas,

Tartara luctificis hominum ditata maniplis,

Magne Pater, quem siderei colit orbita Phoebi,

515

Cui parent elementa exundantisque meatus

Oceani piceoque sonantes amne lacunae?

Ergo Erebi sic fractus honor? Quo nostra recessit

Gloria et expositae per mille pericula curae,

Omnia per commenta labor? Tot neximus iras,

520

Tot fraudes orbique dolos atque impia latis

Addidimus toties bellorum incendia terris

Quae Phrygii videre patres, quae Dardanus odit

Cultor et Iliacae qui pascua prospicit Idae,

Quae vel Echioniae vexarunt agmina turbae

525

Fraterna extenuata manu, postquam accidit ingens

Tydeus, et triplici Capaneus Iovis obrutus igne,

Et raptus subito terrae Amphiaraus hiatu

Hippomedonque Dryasque et cani miles Adrasti,

Quique incurvato Nemees frondentia rura

530

Arcu infestabat, fulvae siquando leaenae

Spumantive instaret apro prehensoque fugaret

Ense feras et qui Inachidas erectus agebat,

Oedipodes Graiosque manu sternebat ovantes;

Quae Cyro bellante vagus spectavit Araxes,

535

Quae Tomyris Medas expugnatura secures

Et prius ingentem factura Semiramis urbem

Atque ingens Babylonis opus Graiique domator

Agminis Emathio complexus pectora gyro

Scutatisque ducum turmis, dum cingeret omnes

540

Terrarum pelagique sinus, qua Phosphoros Horon

Assurgentem affert et inertia plaustra fatigat

Arctophilax, qua Phrixei nitor albicat astri

Dum latas populorum urbes et moenia lustrat;

Quae Drangas Parimasque tenent, quae maximus ambit

545

Caucasus, imperii prospectans limina Caspi

Cossaeosque Sibosque Sacasque et cuspide Mallos

Eoa Ambraciae sternentes agmina turbae

Et rupem, Lenaee, tuam, qua Nysa superbam

Attollit molem et candentia sidera pulsat.

550

Praeterea Oxydracas Prasiosque amnique propinquas

Gangaridas, quo Phoebus equos pater abluit haustu

Nascenteis promitque diem mortalibus almum.

Me quoque, me me urgente tuos, Mars improbe, currus

Leucadius prospexit Athos Xerxisque minaces,

555

Expavit quandoque manus castaeque recessus

Pallados et coetu insignes luctante deorum

Oebalidae et Phocaea phalanx Bremnusqe cohorti

Insidians, Thymbraee, tuae Pyrrhusque triumphis,

Roma, tuis; Lydique volans de vertice saxi

560

Aerato Porsenna choro seu Spartacus atrox

Seu Libyco sublimis equo et cedentibus Afer

Increpitans cuneis, varios quo sospite casus

Roma tulit magnique domus suspensa Quirini.

Scis moesto, Trasimene, lacu; scit culmine summo

565

Insurgens Apenninus Cannaeque piusque

Regulus et Tyrios quicumque inspexit ovantes.

Quid, Caesar, tua facta loquar subolisque triumphos

Assertae Mariique nefas Sullaeque furores?

Quid ve Paraetonii scelus exitiale Canopi

570

Phlegraeasque manus Gallosque ex Alpe ruentes

Ore sequar memorans? Nec tantum haec pectore quondam

Erupere meo. Quin et te misimus Orco,

Aegaeon, cui centum aures, centum ardua surgunt

Brachia centenoque micant de vertice crines,

575

Et subolem, Neptune, tuam coelestia palmis

Tangentem regna et coelum superosque petentem.

Me duce quin etiam matrem incestare paravit

Oedipus et thalamo poenaeque animosus inhaesit

Et trepidum ferro genitorem fixit adacto

580

Impius; at postquam picea se condidit umbra

Natorum ingenteis violentus miscuit iras

Et regni sociale nefas. Mihi dura Thyestes

Pocula mortalique imbutus sanguine mensas

Assignat rarumque scelus; mihi Daulias ictum

585

Iactat Ityn lugens raptosque sororis honores.

At vos quis vetito miseros consumpsit amore,

Aeolidae et vigiles summisit pectore curas?

Quis Cynaram natae patrium miscere coegit

Pectus et insanos nimis exercere furores

590

Nyctimenem Byblinque omnes ululare per agros

Fraterno Bacchantem aestu? Ceu maenas, ubi ingens

Apidanum Lenaeus adit Faunosque fatigat

Cymbalaque thyrsosque ferens: stant undique Bacchae

Flagrantes amplexae ignes crinemque solutae;

595

Stant Satyri, tenet aera deus coetusque canoro

Impellit cornu collesque nemusque resultant.

Et te, Dictaeo flagrantem ardentius igne,

Scylla, Cupidineisque urentem pectora taedis,

Purpureos patrio crines abscindere collo

600

Taenariae iussere canes, iussere Clearcho

Invidisse patrem teque insurgentibus, Ino,

Fluctibus et tumido misisse Palaemona ponto,

Infelix curvos Athamas dum tenderet arcus,

Infelix, cui luctantes Saturnia diras

605

Iniecit Libycosque in pectore condidit angues.

Phasias hac quoque sorte virum pinusque fefellit

Aesonias et cognatos dedit ictibus artus

Fraternaque truces aspergine miscuit ungues

Argolici post furta chori Peliamque peremit.

610

Ecce Lycaonios formidantem undique saltus

Cerno Iovem prehensaque minantem cuspide regem;

Fata Deo cerno anguipedum concordia fratrum,

Agmina Titanasque pios tentare penates

Coelicolum: ruit icta manus, ruit ignibus aethrae

615

Horrenteis ambusta comas coelumque relinquit.

Parte alia natum Getica sub nube frementem

Saturnus Latiis fugiens se se abdit in oris;

Exin Trinacrios carpentem serta per agros

Persephonem picei rapit ingens ductor Averni,

620

Tantum astus valuere mei, rapit ipsa profanum

Penthea mater et Aonio dat vulnera ferro

Autonoe dominumque canes stravere molossi.

Ipse pater natam terreno obstruxit hiatu

Orchamus occultos me praemonstrante furores,

625

Pectore quos, Thymbraee, foves thalamique pudicum

Limen olorinae foedatum sanguine divae.

Et nos Ogygio spumantia pectora Baccho

Nubigenum festis Lapitharum astare choreis

Iussimus, Ischomachem quum fractis undique mensis

630

Magnanimus raptare Pholus taedasque pararet

Pirithoi maculare pias. Quid funera moestae

Attollam Calydonis et ambusti omnia nati

Exta? Quid aspecto pallentes Gorgonis ore

Aethiopas? Et mi Cretaei forma iuvenci

635

Debet et Actaeo tela indignantia busto

Busirisque Sinisque cruentique aula Procrustes,

Et Cacus et Getici clementia dura tyranni

Quique Thoanteae templo accubuere Dianae

Crudelemque Amathunta colunt arisque Minervae

640

Bistonios posuere focos Scyronque meantes

Obtruncans Lelegas Vulcanique inclita proles

Clavigeram complexa aciem, quique Herculis ictus

Expavit Graiamque Palen dum grandia matris

Membra absumpta videt servatricemque Cybelem.

645

Haec terris portenta dedi quae regna barathri

Post obitus insignirent tenebrasque repostas;

Ast haec nescio quis supera de gente deorum

E tenebris auferre parat manesque triumphis

Implicat attonitos victumque per astra draconem:

650

Terque quaterque rotat primo qui dona parenti

Interdicta dedit nocituraeque appulit Evae.

Nec satis hoc: et nos mortalia membra tenentes

Mortali de sede fugat vinctasque catenis

Extorquet prohibetque loqui. Iam nostra labare

655

Sceptra tuor, iam terre minas Acheronta gravesque

Succubuisse deos medioque haesisse triumpho".

Sic effata rudes serpentum emisit hiatus

Diva triumphatoque genas obduxit Averno

Nigrantes turpeisque comas. Sed quae aegra salutat

660

Turba Deum socios ducentem ad lumina coetus!

...