1. ad Carolum Caesarem consolatio

Ergo etiam nostros, Caesar, te volvere casus

      Ipsa adigunt saevis fata inimica modis?

Crebraque nos miserum vexant quae funera vulgus

      Foedare augustam non timuere domum?

5

Quae deformatos ostentans moesta penates

      Nunc sacro lachrymas excutit ore tibi.

Ecquis erit superum posthac qui numina adoret

      Aut summum speret flectere posse Iovem,

Caesaris effusas nullo cum pondere voces

10

      Audierit celeres diripuisse Notos?

Quaeque tulit sacris ingentia munera templis

      Tam male coelestes consuluisse Deos?

I nunc, et pacem pingues exposce per aras

      Aut aliquid sanctos perge putare focos.

15

Irrita si Caesar, quo nil moderatius aetas

      Nostra videt, fato vota iubente tulit,

Coniugis et raptae funus spectavit acerbum,

      Spemque uteri enectam disperiisse simul:

Scilicet hoc cunctis meruit pax reddita terris,

20

      Et ductu totiens ocia parta tuo?

Hoc mare pacatum validis quod viribus ante

      Clauserat obsessis Arriadenus aquis,

Hoc Nomadum fractae vires, partique triumphi,

      Quos modo Sidonio victor ab hoste refers?

25

Hoc Latio exclusus totiens Solymanus ab orbe

      Et Nili occultum pulsus ad usque caput?

Hoc probitas, moresque tui, et notissimus ille,

      Ille tuus tandem religionis amor?

Singula debuerant quorum fata aspera quaeque

30

      Rumpere, et aversos conciliare Deos.

Cuncta tamen rapidi discerpunt irrita venti,

      Ipsaque nec pietas nec benefacta valent:

En Isabella tibi media intercepta iuventa

      Ante diem indigno funere mersa iacet,

35

Quae potuit nuper te coniuge digna videri

      Quaeque capax tanti Numinis una foret,

Et dextram everso tecum quae tenderet orbi

      Quaeque mari, et terris iura verenda daret;

Quae nisi nupta foret, pulsa formidine tellus,

40

      Quae nunc sub gemino Caesare tuta nitet,

Te te nixa uno merito foret anxia, partu

      Quo posset tantum continuare genus.

Ipse mihi videor, morbo cum fessa cubaret,

      Cernere te decoris vix meminisse tui,

45

Atque illis manibus, queis concidit Aphrica tellus,

      Nunc varias operum disposuisse vices,

Languentique sitim tenui nunc pellere lympha,

      Collapsam tenero nuncque fovere sinu;

Nec non fallaci risum componere vultu,

50

      Cum cuperes lachrymis cuncta madere tuis;

Et merito: quis enim post arma gravesque labores

      Orbe locus toto non odiosus erit,

Cum tibi se reduci non offeret optima coniux,

      Illa olim collo sarcina grata tuo?

55

Adde quod hostiles seu bello disiicis urbes,

      Seu iuvet in capto ponere castra solo,

Curarum saepe insolito iactaberis aestu,

      Cuncta domi repetens quam tibi tuta forent,

Cum populos Isabella truces, gentesque superbas,

60

      Imperii ad studium cogeret una tui.

Es memor ipse, olim dum te Germania regem

      Detinet, et Rheni frigora, Caesar, obis,

Arserit ut tristi pugnax Hispania bello,

      Tollere damnandas altius ausa minas.

65

Armorum accepit sonitum sub gurgite flavo,

      Moxque Tagus similes edidit ore sonos:

"Quos nunc iactari populos servilibus armis

      Et dira spectas seditione premi,

Hos, Isabella, olim longa sub pace quietos

70

      Imperio cernes subdere colla tuo;

Nam tibi quod primis ausa es connubia ab annis

      Caesaris, et sanctos una rogare toros,

His animis quibus ista rogas pia Numina tandem

      Digna dabunt, votis moxque fruere tuis.

75

Ipse deus properans eadem sub stragula Caesar

      Deveniet, laetus quem comitetur Hymen.

Frustra illum optabunt generum magni undique reges:

      Non alia dignus coniuge, Caesar, eris.

O ego tunc diti contorquens gurgite harenas

80

      Quam tibi selectis fluctibus alta petam!

Assurget placido lenis mihi flumine Iberus

      Et quicquid circum vorticis unda vehit,

Laetus Anas pronis serpens per devia lymphis

      Concedet ripis tunc decus omne meis,

85

Et vagus arentem Sicoris qui humectat Ilerdam

      Lataque conspicuis aequora findit aquis.

At tu felices taedas cui fata reservant,

      Flavaque coniugii vincula nectit Hymen,

Non mihi tum molli telas discreveris auro,

90

      Lucentis lanae neu capiare globo,

Deceptam memorent haec ipsa ad munera quamvis

      Nocturnis Phoeben praeproperasse rotis.

Affixae pensis aliae instrumenta Minervae

      Tractent, et nivea stamina ducta colo,

95

Ipsa manu impellas belli pulcherrima postes,

      Occupet ut Iani limina clausa situs.

Ille igitur seu bella ferus meditetur ad Indos

      Arvaque gemmiferis subdere pulsa vadis,

Prognatam Eumenidum diro seu sanguine gentem

100

      Contundat, Latias seu tueatur opes,

Tu populos late ingentes moderator, et urbes,

      Votaque sint cunctis ultima pace frui.

Atque utinam; sed plura vetant quae pensa sorores

      Ante Iovis solium, certaque fata neunt".

105

Dixit, et auratum dispergens corpore rorem

      Occuluit flavo se Tagus amne pater.

O, te tum quali prudens de vulnere, Caesar,

      Celavit, lachrymas quotque sub amne tulit!

Emersere omnes quae nunc properantibus horis

110

      Vt fletu madeant tempora quaeque tuo,

Et matutinus flentem deprehendat Eous,

      Ebibat et lachrymas Hesperus ipse tuas.

Talis dilecta viduatus compare turtur

      Ingemit, et crebris questibus astra ferit:

115

Illum non liquidi fontes, non pabula nota,

      Nec picturato littora flore iuvant,

Turbatas meminit si quas sed forte lacunas,

      Has sequitur, puros transvolitatque lacus.

Ramorum pernox densa nec delitet umbra,

120

      Arida sed tantum robora moestus adit:

Illic exceptus noctes exercet amaras

      Et negat abrupto vivere coniugio;

At neget, et rauca testetur voce dolorem,

      Quoque libet tristes augeat ore sonos.

125

Te vero, ingentes alio traducere curas

      Quem fata, atque hominum publica vota monent,

Vlterius te flere nefas, sat tristia, Caesar,

      Funera sunt lachrymis concelebrata tuis.

Quin etiam Pauli pietas gratissima coelo,

130

      Humanum amplecti qua solet ille genus,

Sic nuper commota atro est hoc funere, ut omnis

      Vrbs tanto lachrymas viderit ire Deo;

Quarum ut nulla fidem possit tenuare vetustas

      Ingenti cumulo mox pater ipse facit.

135

Mittit Alexandrum tanti solatia luctus

      Qui ferat, et lachrymis indicet esse modum:

"I puer, i, dixit, rerum spes una mearum,

      Quo duce lapsa iterum saecla renata mihi,

Et prima quamvis signes vix ora iuventa

140

      Aude animos regum flectere velle tamen;

Vt firmata virum cum te iam fecerit aetas,

      Vestiet et teneras lucida barba genas,

Iactatura tua haec quo sit se robore virtus

      Praevideant certa tempora nostra fide,

145

Quaeque tibi imposita est terris persona regendis

      Inferior meritis quam sit et illa tuis.

Sollicitos dudum fletus nos Caesaris urget

      Et cogit lachrymis ora madere piis,

Illi tu nostram defer, puer inclyte, mentem

150

      Et quo nos sensu torqueat iste dolor:

Lumina misissem tantos testantia luctus,

      Carior ambobus ni mihi sis oculis".

Sic terris mortale genus miseratus ab alto

      Laetitiam summus mandat adesse pater:

155

Illam aurae, Zephyrique leves comitantur euntem,

      Diffugiunt toto nubila pulsa polo,

Quaque pedem Dea blanda movet, risusque iocusque

      Inducunt molles laeta per arva choros;

Haud aliter Pauli quo quo iustissima cura

160

      Vertit iter, moestus deserit arva dolor.

Illum auro insignem, et fulgenti murice pictum

      Illustri arrident sydera cuncta loco:

Quae graviora petis luctus solatia, Caesar,

      Exemplo pietas haec caret una pari.

165

Pallida mors regum nullo discrimine turres

      Pulsat, et exiguas concutit atra domos,

Cuius tela tamen si qua praevideris arte

      Quo minus officiant fellis habere solent.

Hinc diri nuper totiens arsere cometae

170

      Visaque non notis cursibus astra vehi,

Sol pater obscura nitidum ferrugine crinem

      Texit, in obtusos procubuitque dies,

Lunaque purpureo frontem circumdata giro

      Infecit diris aethera imaginibus,

175

Aeraque templorum nullis cogentibus alta,

      Quis putet? insolito concrepuere sono,

Vox etiam vallesque inter lucosque silentes

      Exaudita graves nocte ciere modos.

Pluraque, quae terras tunc pervasisse putandum est,

180

      Omina tam dirum praemonuere diem,

Vt contundendo iam mens assueta dolori

      In rem praesentem succubuisse neget.

Praeterea, externis dum non turbatur in oris

      Cunctaque Caesareo sub pede bella iacent,

185

Obiectus menti timor hic, amissaque sensim

      Iampridem fracto spes fugit ipsa metu:

Scilicet est aliquid fati cum venerit hora,

      Ipsaque supremi funeris atra dies,

Cognatas interque manus, carosque propinquos

190

      Deficere, inque viri procubuisse sinu.

Illa sibi dulces commendat pignora natos,

      Perque faces thalami, per geniumque rogat,

Interea fugientem animam dulci excipit ore

      Coniux, et lachrymis irrigat ora piis.

195

Dein tumulum Assyrio moerens perducit odore

      Et tristes mittit munera in exequias

Marmoreo donec componat membra sepulchro,

      Grandibus incidens marmora sculpta notis;

Omnia quae praesens implesti munera, Caesar,

200

      Defueris tantis nullus ut officiis:

Ornandi tumulum tibi nunc cura ultima restat,

      Invictum ut tollas hac pietate caput.

Iam iuvat eductas spectare ad sydera turres

      Et subvectatis molibus astra peti,

205

Pyramidas iactet posthac queis barbara Memphis

      Parcius, atque tuum, Caria, cedat opus.

Vnde iterum artificum caelo generata resurgat,

      Eoo coniux sydere clara magis,

Qualis erat populis olim cum iura vocatis

210

      Laeta daret, sacris donaque rara focis,

Seu qualis Libycis nuper te solibus ustum

      Excepit, cultis enituitque genis.

Forsitan et vatem tibi nunc Germania, Caesar,

      Itala seu tellus, seu mage Ibera ferat,

215

Qui tumulo aspiciens immania surgere saxa,

      Artibus et priscum iam rediisse decus,

Te canat, atque animo sortem indignatus acerbam,

      Obduci tenebris coniugis ora vetet,

Vestraque victuris compellet nomina cartis

220

      Providus, et morti non sinat esse locum.

Tu modo Musarum dulces ne despice cantus,

      Queis etiam flecti Numina saepe solent:

Omnia nam tristi cum sint obnoxia fato,

      Despiciunt Stygios carmina sola lacus.

225

Sic luctus olim ut consolaretur acerbos,

      Marcello magnus templa dicavit Avus.

Sic Gai, Lucique simul molem inclyta Roma

      Stare in tam longa posteritate stupet.

H......... haec monimenta doloris,

230

      Augustus domina liquit in urbe pater;

Dumque aliis noctem prudens, et nubila differt,

      Inde sibi aeternum comparat ipse decus.

Ergo bonae florere artes, et surgere passim

      Ingenia, et tanto principe cuncta niti;

235

Musarumque chori dulces expromere cantus,

      Solvereque Aoniis ora rigata vadis;

Scilicet hinc patriam linquens, et litora Minci

      Tityrus aeterna fixit in urbe pedem;

Ascreumque canens Romana per oppida carmen,

240

      Frondis Idumeae praemia fronte tulit.

Egressus donec silvis, horrentia Martis,

      Et Phrigii cecinit bella cruenta Ducis;

Atque pedem magno tandem congressus Homero,

      Intactas Graium diripit unus opes.

245

Idem etiam caelo demitti primus ab alto

      Progeniem sensit ...........

Qua Duce mox toto ...........

      Et posita prisca ..........

Dumque canit sublime vehens ad sidera laudes,

250

      Octavi, sacro detulit ore tuas.

Illo nimirum felici tempore, Roma,

      Praesentes vatem quum coluere Deae.

Carmina quas magno dictantes culta Maroni,

      Cinxisse aeterno te te adamante ferunt.

255

Moenibus aeternis et sic fundasse superbam,

      Nulla queat posthac ut soluisse dies;

Et merito, nam terra vehet dum robora, caelum

      Sidera, dum Tuscas in mare Tybris aquas.

Semper honos, nomenque tuum, laudesque manebunt,

260

      Tantum perpetui carmina iuris habent.

 

 

2. in anum importunam

Hesperidum qualis dites circumplicat hortos

      Anguis, et intortis flexibus arva tenet,

Talis anus, nostrae custodia dira puellae,

      Observat teneros, subsequiturque pedes,

5

Vt non illa queat comites, carosque propinquos

      Hac sine, nec magni visere templa Iovis:

Non patrem incomitata petat, non filia matrem,

      Vsque adeo haec turbat gaudia tanta lues.

Quod si forte illam cupidis spectaris ocellis,

10

      Spectantis subito devovet atra caput,

Nec quisquam occurrit, cuius non turpiter ora

      Appetat, et tristes murmuret ore sonos.

Aurato frustra latitet sub Iuppiter imbre,

      Iverit ad Danaes haec modo saeva latus.

15

Perfida, et immitis mores imitata colubri,

      Cuius ad exemplum te quoque fata manent,

Digna quidem es sudibus vitam posuisse sub ustis,

      Sed non Herculeo robore digna peti:

Crede mihi, cecinisti in me quae tristia nuper,

20

      In caput evenient uberiora tuum.

An socrum te odisse nurum non perfida narrant

      Quae tecum aequaevae stamina longa trahunt?

Cuius te mores nequeunt mutare, nec illa,

      Illa mihi geminum lumina cara iubar,

25

Lumina queis rapidos submittat fulminis ignes

      Iuppiter, et coeli regna minora putet.

Sume animos, formosa, mares, et colla tumentem

      Deiice, et audaci robora stringe manu,

Forte modum vertat, frenum si coeperis ore

30

      Mordere, et tristi te explicuisse iugo:

Castaque nullius cum sis tibi conscia culpae,

      Fustibus invisam, verberibusque doma,

Sic ultum venies manibus generosa pudicis

      Mille animas, leto quas dedit ista truci.

35

Nam quotiens libuit, noctem ducentibus astris,

      Exuere humanam dicitur effigiem,

Et fieri obscoenam volucrem, mox unguibus uncis

      Errant cum molli somnia nigra pede,

Infantum circum cunas volitare, nec ulli

40

      Parcere, cui matrem senserit esse procul,

Nec teneros nisi pastam artusque et sanguine poto

      Assuetam ad vestros inde redire lares.

Tun pestem hanc patiere, meae spes unica vitae,

      Ardescet tristi nec tibi felle dolor?

45

O pereat potius quisquis sua commoda nescit

      Servari melius qua ratione queant:

Blanditiis facilem, coniux incaute, puellam

      In quamcunque velis duxeris ipse fidem;

Nam tenerae obsequio perstant in amore puellae,

50

      Sicque illaesa tori vincla pudorque manent.

 

3. ad invictissimum Herculem Ferrariae Ducem

Otia Musarum sacris, et Apolline digna

      Quaerebam curis liber, et urbe procul,

Et nunc, qua gelidis immurmurat aura viretis,

      Errabam tacito per loca sola pede,

5

Nunc dorso exceptus nemorum, et viridantibus umbris

      Pergebam Aonios laetus inire choros.

Hinc magnum Alcidem victuris condere cartis

      Mens erat, et summi facta referre Ducis.

Scilicet ut puero Phoebi chorus astitit omnis

10

      Ad cunas, primos dum ciet ore modos:

Fulserunt nitidis circum plectra aurea gemmis,

      Et dulces cantus Calliopea dedit,

Divinum ambrosiae Charites sparsere liquorem,

      Quo languor teneris artubus omnis abit.

15

Ecce tibi, superos inter lis orta repente est,

      Munera quis puero nobiliora ferat.

Ipsa oculis Cytherea novum molita decorem

      Afflat, et insolitum spargit in ora decus.

Mars pater immensum robur, venientibus annis,

20

      Spondet, et invictas ad fera bella manus.

Regna Deum genitor, rapido quae intersecat amne

      Hinc Padus, et tumidis alluit auctus aquis,

Hinc sale Tyrrheno clauduntur plurima, at illinc

      Hadriacis late fluctibus icta sonant:

25

In medio Eridani surgit Ferraria ad undas

      Aureaque invictum tollit ad astra caput.

Qualis septa ardet bacca Gangetide gemma

      Atque puellares nectit honore comas,

Talis culta inter vicinas enitet urbes,

30

      Clara hominum ingeniis, Semideumque domus,

Quam vis nulla queat, non ipse excindere ferro

      Iuppiter, adversum si ferat arma Deus.

Quin et avis atavisque potens, et sanguine Ibero

      Mista Deum soboles iam mihi carmen erat,

35

Externique iterum thalami, queis regia coniux

      Gaudet, et Herculeum suscitat alma genus,

At mihi livor edax, Musarum sacra ferenti,

      Obstitit, et coeptum linquere iussit opus.

Ignotas subito Nymphae petiere latebras

40

      Et flentem Phoebus deserit ipse pater;

Nil nemora, aut saltus miserum iuvere, latentem

      Invenit, effuso cuncta labore cadunt.

Quid referam obscoenos vultus? quid sanguine foedo

      Suffectos visus, quos meminisse piget?

45

Canities inculta genas, color occupat ora

      Buxeus, aurata pallidior statua.

Hoc ego nocte satas monstrum exhorrere sorores

      Crediderim, et si quid tristius Orcus alit:

Tu mihi, seu fessis Italum succurrere rebus,

50

      Seu perstas regnis consuluisse tuis,

Ausoniae columen, quo nunc Ferraria gaudet

      Principe, et irati vix timet arma Iovis,

Huic monstro occurras pernix, et vindice dextra

      Fac Stygios repetat, te feriente, lacus.

55

Herculea laetere diu sic, optime, fronde,

      Aeternum terror hostibus unde cadat,

Sicque tibi placido delapsus in aequora cursu

      Eridanus famulis littora pulset aquis.

Abstineat nostros olim si invadere fines

60

      Pestis, et haec telis concidat icta tuis,

Non mihi te potior fuerit Iove natus ab ipso

      Alcides, coeli fulserit astra licet,

Straverit aut dirum Nemees sub rupe Leonem,

      Traxerit et Stygium caeca per antra Canem.

65

Saevius his quando monstrum est quo iactor, opemque

      Numinis imploro terque quaterque tui.

 

4. ad eundem

Monstra quot Herculeis olim tremefacta sagittis

      Strataque victrici disperiere manu,

Horrida tot livor se se in miracula vertit,

      Cuius felle mihi tempora quaeque madent.

5

Aptior hic Hydra miseris aspergere virus

      Sibilat, et tortis flexibus arma parat;

Nunc fremit ore leo, tetris nunc rictibus atrox

      Latrat, tergeminum dixeris esse canem.

Huic rabies stimulos diro sub pectore versat,

10

      Immanes pressit quae Diomedis equos.

Quid Caci referam vultus turpesque rapinas?

      Sanguineoque voret quas ferus ore dapes?

Hunc semel aspicias, Strophadas vidisse putabis

      Harpyias novit haec quoque terra suas.

15

Quis deus hanc pestem nostro procul orbe releget

      Aut Stygiis damnet, maximus ultor, aquis?

Tu mihi, tu coelo nomen qui ducis ab alto,

      Et genus, hac etiam laude superbus eas:

Dis genite Alcida, virtus quo praeside surgit

20

      Itala, et amissum non sinit esse decus,

Non levis haec fuerit, strato ni corpore in uno

      Herculeis pigeat laudibus ire parem.

Tunc mihi Musarum liceat secreta petenti

      Perpetuo Aoniis invigilare choris,

25

Teque super, meminisse olim quae funera victor

      Ediderit, stricto dum furit ense pater,

Spreverit utque minas, et magni fulmina Iuli,

      Romano qui tum praeerat Imperio.

Mox Venetum aggrederer classes, infectaque tabo

30

      Flumina, et evinctos bracchia capta duces,

Cum caput Eridanus viridi pater extulit antro,

      Captivas cernens tendere vela rates,

Et patriae Alfonsum memorem virtutis, in arma

      Irruere, et canis spargere tela vadis:

35

Aerea depressis volvuntur rostra carinis

      Et per victrices fracta vehuntur aquas.

Aurea sydereo plaudit Ferraria vultu

      Et spoliis onerat templa superba novis,

Effossi pendent clypaei, telisque petita

40

      Exornant postes principis arma Dei.

Herculis hinc addunt laudes, pugnataque bella,

      Et magni pariter facta canuntur avi:

Vt quondam patriae steterit pro moenibus urbis

      Ille idem ingrueret cum ferus ore Leo,

45

Fuderit utque acies densas, atque arva cruore

      Sparserit, et Venetas fregerit altus opes.

Ipse gerens galea cinctam serpentibus Hydram,

      Hadriaca edocuit spernere tela Padum.

Has ego ne ad metas possim contendere, livor

50

      Obstat, et admissos aequore terret equos.

Eia age, Pieridum quo nam tibi cura recessit?

      Quove abiit longae posteritatis amor?

Huc huc flecte aciem, et sortem indignatus acerbam

      Seminecem vitae restituisse velis:

55

Sic tuus ante annos implens iam vota parentum

      Pulcher avi superet te duce facta puer,

Teque unum ante omnes primis miretur ab annis,

      Et se patre satum qui tulit astra sciat.

 

5. ad Iuliam puellam formosissimam

Iulia nata meis non ultima cura Camoenis,

      Qua sine mi regum despiciuntur opes,

Dum me fata iubent longuinquis vivere terris,

      Si modo sit sine te vivere vita mihi,

5

Quod discedenti crinem turbata decorum

      Pollicita es teneras imbre rigante genas,

Id praestes, moneo, quando haec in foedera sponte

      Venisti, obstringens teque fidemque tuam:

"An mihi non omni semper sis carior auro,

10

      Me Danaes quamvis notus adulter amet?

Externis non sum capiar quae victa lapillis,

      Nec laxa soleam quae stupuisse toga,

Incoctos inhiem nec quae male sana rubores,

      Hos mihi sive feras, Aphrica, sive Tyros.

15

Splendeat illa ostroque et Coa veste puella

      Cui nulla in fletum nox vigilanda venit,

Interpellatos nunquam quae luxit amores,

      Authorem cultus quae tenet ipsa suum".

Haec, et plura tibi cum me discedere fleres

20

      Excidere, animo quae mihi fixa manent;

Nam me destituat spes haec si, Iulia, nostri

      Te merito noris funeris esse ream.

Non tu adeo vinctum triplici praecordia ferro

      Me rere, aut silicem pectore habere meo,

25

Hoc ego dissidium ut valeam perferre, tuoque

      Amplexu credam posse carere diu.

Non me dura tulit summis in montibus ilex,

      Expuit aut mediis Syrtibus unda maris,

Vt tibi me potior turbato foedere quisquam

30

      Esse queat, vitam nec posuisse velim.

Si petis unde mihi novus hic in pectora se se

      Non nulla insinuet nunc ratione timor,

Novi ego peccandi causas quas Roma ministret

      Et quam non facili res mea sita loco est;

35

Adde quod apta tibi nimis est, quae, Iulia, tardet

      Forma viros, miris alliciatque modis.

Sensi ego quam rapido nuper me absumpseris igni,

      Cum semel es misero pervia facta mihi:

Ipsa tuo iaculata omni de corpore flammas

40

      Risisti, assuetae conscia nequitiae,

Et nisi quod subitam intulerant quae lumina cladem

      Illa eadem medicas non renuere vices,

Vltimus ille dies misero illuxisset amanti,

      Vsque adeo incautum me furor abstulerat.

45

Cur ego non aliis credam te, vita, placere?

      Heu nimium multis haec tua forma nitet.

Tu tamen ipsa tuis constans stes, Iulia, dictis,

      Dissimilem nec te iuverit esse tui.

Si quaeris patriis quid agam, pulcherrima, terris,

50

      Omnia mi sordent quae placuere prius:

Vror, dispereo, nec me labor improbus ullus

      Vincit, et aeternum pectora vulnus alunt.

Ah quotiens ego dum laqueos, dum retia cervis

      Tendo, ipsa es laqueos visa subire meos!

55

Ah quotiens unco piscem dum fallimus hamo

      Occurris mediis insidiosa vadis!

Saepe etiam visco Philomela excepta tenaci

      Te dominam quaerulis visa ciere modis.

Denique quicquid agam, tibi mens haec dedita servit,

60

      Inque meo regnas imperiosa sinu.

Quin etiam accipiunt atram cum lumina noctem

      Haud aliter falsis ludor imaginibus:

Nam modo nunc auro, nunc multis splendida gemmis,

      Nunc ancillarum ducere visa gregem.

65

Atqui utinam ludar, nec sint insomnia vera

      Quae mihi fert longo parta labore quies.

Reiecto potius sed te, mea Iulia, circum

      Crine caput, passis inveniamque comis,

Quaeque tibi assideat custos sola, obsita pannis

70

      Et mihi te absenti sedula servet, anum.

Ignaram his quaestus par est traducere vitam

      Moribus, ut nulli sit cupienda viro:

Iure procax, vivatque potens et divite cultu

      Quae pretio excepto nil sibi dulce putet.

75

Di faciant nostro res sint in amore secundae,

      Oppressum tantis nec velis ipsa malis.

 

6. de Christo crucifixo

Iam nova lux coelo terras demissa per omnes

      Irradiat, nullis nubibus apta tegi,

Duxque viam signat flammis, et praevia caecas

      Explorat latebras, restituitque diem:

5

Humanum Pater ecce genus miseratus ab alto

      Se retegit, qualem saecula prisca sonant,

Et quos nullius commendat gratia facti,

      Ex nobis quando nil nisi triste fluit,

Inserit ipse sui, dictu mirabile, nati

10

      Artubus; insertos mox colit inde sibi,

Et fructus quos nostra illi non seminat arbor,

      Coelesti prudens datque legitque manu.

Atque animo repetens crudelia funera, quondam

      Queis mundo parta est, se tribuente, salus,

15

Antiquam delet labem, legesque refigit,

      Et coelo immeritos, syderibusque locat:

Scilicet haec Nato, duri solatia casus,

      Esse dedit, tanta pro pietate, Pater.

Nil meritis tribuit nostris, nostra omnia sordent

20

      Hic opera, humana quicquid et arte queas,

Laurea debetur tota haec tibi, maxime ductor,

      Quo sine nostra omnis spesque fidesque iacent,

Sanguine tu Patris solus decreta, minasque

      Inducis, Stygias frangis et unus opes.

25

Nil sibi de tanta quicquam decerpserit audax

      Laude aliquis, quando hoc muneris omne tui est:

Sanguine tu nobis reditum, tu sceptra, Patremque

      Concilias, coeli per te adaperta via est.

Incassum huc divos in vota vocaveris omnes,

30

      Vnius hoc Nati nam iubet esse Pater.

Tu, iubare exorto, clara se in luce videndum

      Cui Deus, atque Dei non negat ipse parens,

Quem tibi nunc precibus alium, votisque fatiges

      Ferre aditum, nullo si prohibente licet?

35

Fidere te cuiquam renuit Deus, ipse vocat tes

      Omni defessum pondere quo relevet,

At nos segnities quae nam iam tanta moratur,

      Quis Patrem fessus tardat adire pium?

Ipse Sathan, Sathan ipse, odiis incensus amaris

40

      Hos nectit laqueos, vinclaque dira parat,

Quo summi eripiat nobis promissa parentis,

      Et coeli miseros templa subire vetet:

Humani observans nempe is vestigia gressus

      Ardet, et erranteis implicat usque pedes,

45

Cuius si mediis olim te. exsolveris, acer,

      Nexibus, urget adhuc non tamen ille minus;

Vrget, et extremae contorquens agmina caudae

      Mille dolos veteri callidus arte novat,

Vsque adeo iam tum praelato invidit honori,

50

      Cum premeret nitido sydera clara pede.

Ergo Deos meliora petens Natumque Patremque

      Huius in invisum mox caput arma para:

Tela manu capias, fraudes frangentur inanes,

      Et repetet Stygias hostis amarus aquas,

55

Obscuramque trahens maculis inglorius alvum

      Squammea, demisso pectore, terga dabit;

Fumanti demum stridens se condet in ulva,

      Sauciaque effractis cornibus ora gemet.

Tu tamen, oro, animos parto ne tolle triumpho,

60

      Viribus acceptum nec refer ipse tuis,

Nec tibi tamen prudens quisquam hoc suaserit author,

      Divino id nutu quin cecidisse putes.

Ni facias, properata leget vestigia retro

      Lubricus, et multo promptior arma feret,

65

Teque iterum involvet spiris ingentibus, audax,

      Nulla queat posthac quas soluisse dies.

Haec modo scribebam, Arctois cum fulmen ab oris

      Emicuit, longas subsecuitque vias:

Cuius ego excitus monitu, sequar omina tanta

70

      Qua licet, et Superum numina sancta vocant.

Iam iuvat exuvias veteres posuisse repente

      Indutumque hominem protinus ire novum,

Altius et tenebris caput exertasse malignis,

      Cum miser id possem constituisse minus.

75

Proinde tona eloquio, coelo gratissima tellus,

      Iam dabit victas quaelibet ora manus,

Nec frustra effusum Nati spectare cruorem

      Vlterius poterit sustinuisse Pater.

Erumpet mediis sic Pax Aquilonibus acta,

80

      Quae secum terris optima quaeque vehat,

Postremo intrepidos coelestem sistat ad urnam

      Iudicis, et firma nos tueatur ope,

Illustresque fide, ac consanguinitate propinquos

      Cognato capiti restituisse velit.

85

Ipse Pater solio demum miseratus ab alto

      Dona recognoscet Spiritus ampla sui,

Et signo aspiciens ac Nati sanguine fultos

      Transcribet urbi, pignora cara, suae.